1

13.02.2012

Wykład 1



egzamin (pytania testowe, wielokrotny wybór, krótkie otwarte, ratunkowe P i F)



zaliczenie z dwiczeo



konsultacje:

o pon przed lub po wykładach
o śr 10:00 – 11:30 sala 344A



literatura:

o Milewski
o Szope, Dach, Podstawy makroekonomii
o Begg, częśd/tom 2 (fragmenty)
o Caban, Ekonomia. Podręcznik dla studiów licencjackich
o Burda, Wyplosz, Makroekonomia. Podręcznik europejski

podział ekonomii na: (Frisch)

MIKROEKONOMIA

analiza; jak to działa

MAKROEKONOMIA

efektywne współdziałanie; występowanie identycznych

zachowao; nie jest prostą sumą; nie ma gotowych

odpowiedzi, wzorców



bazuje na syntezie



dwie zasady racjonalnego gospodarowania



dwie koncepcje, dwa nurty

o neoklasyka – Ricardo
o neo- - Keynes – 1936 (Ogólna

teoria zatrudnienia procentu i
pieniądza)

post-

zupełnie odmienna wizja gospodarki



mikroekonomia – funkcjonowanie rynku, gospodarstwa itd. (wszystkie szczegóły)



makroekonomia:

o problemy wzrostu gospodarczego
o problemy bezrobocia
o inflacja
o problem bilansu płatniczego
o problemy kursów walutowych

autarkia gospodarcza ≠ samowystarczalnośd – zamknięcie się gospodarki narodowej i odizolowanie od otoczenia



zewnętrzne – jeśli zamykamy gospodarkę na otoczenie, to odcinamy rozwój postępu technologicznego



wewnętrzne – dobrowolnośd wyizolowania

RUCH OKRĘŻNY W GOSPODARCE (MODEL OKRĘŻNY):

import (przywóz)

zakup, wydatki na dobra i usługi

ruch, strumieo

dobra i usługi

gospodarstwo domowe

ciągłe przepływy, obrót pieniądza przedsiębiorstwo

czynniki wytwórcze (K, Z, P – triada)

dochody z czynników produkcji (zysk, stopa procentowa, renta gruntowa, płaca) eksport (wywóz)



ma to sens w gospodarce narodowej



nie ma prawa byd kryzysu w takim ruchu



prawa: każdy popyt tworzy podaż i każda podaż tworzy popyt (J. B. Say)



1929 – wybuchł Wielki Kryzys – bankructwo, bezrobocie, inflacja

2



praca → wytworzenie dobra → płaca → kupienie dobra

→ nie kupuję dobra; daję bankom (pieniądz zmienia właściciela)

bank (nie obraca!) pożycza
przedsiębiorcom – forma inwestycji



jeśli wejdzie paostwo → zabiera dochody (zabiera wszystkim, daje niektórym)



w długim okresie powinien nas interesowad import

BUDŻET PAOSTWA:



dochody:

o podatki ← główne źródło dochodów

 bezpośrednie – za dochody, majątek
 pośrednie – za pośrednictwem ceny

o własności paostwa (przedsiębiorstwa, niebo, ziemia, woda)
o opłaty administracyjne (za dokumenty) i kary (np. mandaty, wyroki pieniężne)



wydatki:

o na zakup dóbr i usług (dla wojska, urzędników, nauczycieli, prezydenta, premiera, policjantów, lekarzy – muszą

mied dobra, żeby wykonywad dany zawód)

o na podatki transferowe – świadczenia ze strony paostwa, które w zamian nie wymagają żadnych innych świadczeo

 dla bezrobotnych (renty)
 emerytury (w przypadku Polski)

płatności transferowe dotyczą też innych instytucji np. ubezpieczenie
(transfer – płatnośd)

rozporządzalne dochody osobiste = dochody gospodarstw domowych z czynnika wytwórczego – podatki

bezpośrednie + transfer

dochód, którym możemy
rozporządzad

np. 2.000 – 380 + stypendium = dochód rozporządzalny

wielkośd zagregowana:



popyt zagregowany – łączny popyt na wszystkie dobra i usługi w danej gospodarce narodowej



podaż zagregowana – łączna podaż na wszystkie dobra i usługi w danej gospodarce narodowej

agregaty – całośd, synteza

wzrost gospodarczy (jest w Polsce; gospodarka korzysta z czynników produkcji coraz lepiej, określa, jak korzystamy z czynników
produkcji, czy jesteśmy bogatsi czy biedniejsi)
stopa inflacji – 4,3%
stopa bezrobocia grudzieo 2011 – 12,5%
PKB wrzesieo 2011 – 104,2

teoretyczne sposoby pomiaru bogactwa (wartości wytworzonej w gospodarce narodowej; niemożliwe w praktyce):



suma dochodu społeczeostwa



suma wydatków



wartości zużytych czynników wytwórczych

mierniki pomiaru bogactwa:



PKB – Produkt Krajowy Brutto; GDP – Gross Demestic Product



PNB – Produkt Narodowy Brutto; GNP – Gross National Product



DN – Dochód Narodowy – GNI – Gross National Income

każdy ma sporo wad

3

20.02.2012

Wykład 2

mierniki podstawowe wzrostu gospodarczego:



Produkt Krajowy Brutto (PKB; Krajowy – słowo kluczowe)

o traktujemy jako:

 miernik globalny (jako wartośd)
 w przeliczeniu na 1 os. (per capita = na głowę)

A

B

100 jabłek

100 jabłek

1.000 osób

2.000 osób

bogatsze

o wartośd wytworzona na danym terytorium przez czynniki produkcji niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem

(właścicielem jest gospodarstwo domowe; Polacy + cudzoziemcy)

o liczymy w:

 cenach rynkowych

różnicą jest podatek pośredni

 cenach czynników produkcji

o suma dochodów uzyskanych z czynników produkcji, zlokalizowanych na terytorium danego kraju niezależnie od

tego, kto jest właścicielem tych czynników

o suma wydatków: wydatki gospodarstw domowych (C) + wydatki przedsiębiorstw na inwestycje (I) + wydatki

rządowe/paostwa (G) + wydatki związane z importem



Produkt Narodowy Brutto (PNB; Narodowy – słowo kluczowe)

o suma dochodów uzyskanych z czynników wytwórczych, będących własnością obywateli danego kraju niezależnie od

miejsca ich lokalizacji

o PNB = PKB + dochody netto z tytułu własności zagranicznej
o dochód narodowy netto + różnica pomiędzy dochodami cudzoziemców w Polsce a Polakami za granicą
o wartośd inwestycji rocznie, która napływa do Polski – 10 mld $
o Japonia – dużo inwestycji zagranicznych
o Polska – do niedawna wyższe PKB, od niedawna wyższe PNB (przedsiębiorstwa coraz więcej inwestują na

wschodzie, w Azji)



Produkt Narodowy Netto/Dochód Narodowy/Dochód czysty (PNN)

o produkujemy, ale nie liczymy kosztów
o PNN = PNB – amortyzacja kapitału trwałego/kapitału własnego (tylko tego dotyczy)

np. taksówkarz → auto za 50.000 PLN → intensywna eksploatacja (rocznie 10.000 PLN) → jeśli coś się stanie, to
mamy kapitał → wozi klientów → dostaje pieniądze → żona: potrzebuję pieniądze na to, na to i na to → jeśli tak
będzie cały czas, to w koocu zostanie 0 PLN

o przychód = utarg
o w dochodzie interesują nas koszty i wtedy mamy czysty zysk

problem wartości dodanej
np. rolnik produkuje pszenicę → 1 PLN (koszty czynników produkcji: praca, nawóz, maszyny)

pszenicę kupuje młynarz (robi mąkę; dodatkowe koszty, żeby zrobid koszty) → 1,25 PLN

firma produkująca makaron (dodatkowe koszty) → 1,50 PLN

firma Pudliszki (dodatkowe koszty) → 2,50 PLN

chcemy zmierzyd, ile stworzyliśmy bogactwa

wszystko dodajemy = 6,20 PLN (cztery razy policzyliśmy wartośd pszenicy)

więc:

0 PLN

1 PLN

nie jest przypadkowe

0,20 PLN

0,30 PLN

1 PLN

2,50 PLN

4

 dobra finalne – są ostatecznie przeznaczone do konsumpcji lub inwestycji (maszyna)
 dobra pośrednie – przetwarzane w kolejnych etapach produkcji
 dane dobro raz może byd dobrem finalnym, a raz dobrem pośrednim

np. miedź eksportowana z Polski → dobro finalne dla Polski

→ dobro pośrednie dla kogoś innego

 wartośd dodana – wartośd … czynników produkcji/wytwórczych dokładana na każdym kolejnym etapie

procesu produkcji

 Polska – 20-30 miejsce, jeśli chodzi o stopieo rozwoju gospodarki na świecie

o w rachunku Dochodu Narodowego:

 nie uwzględnia się ceny czasu wolnego

2.000 PLN

2.000 PLN

4h/tydzieo

36h/tydzieo

 nie uwzględnia się wartości tworzonej w gospodarstwach domowych; im gospodarka na niższym poziomie

rozwoju, tym większa częśd wartości tworzy się wewnątrz gospodarstw domowych

 wartośd tworzona w szarej strefie (im słabiej rozwinięta gospodarka, tym większy udział szarej strefy)

– (minus) wartośd wszystkich dóbr i usług o charakterze negatywnym (koszty intensywnego
uprzemysłowienia/industrializacji – hałas, autostrady, koszty leczenia chorób)

metoda genewska – tworzenie ogromnej ilości wskaźników, opóźniających wszystkie dziedziny życia społeczno-gospodarczego
(liczba szpitali, liczba wizyt u lekarzy, ilośd łóżek itp.)
Nordhaus, Trobisch



wskaźnik DEN (Dobrobyt Ekonomiczny Netto) – wycena wszystkich wyżej wymienionych problemów



wskaźnik HDI (Human Development Index) – wskaźnik rozwoju społecznego

o uwzględnia kulturę, edukację, wartości społeczne
o jak jesteśmy zadowoleni z tego, co mamy
o Polska jest zadowolona; na szczycie rankingu
o pokazuje z rok na rok, czy te bogactwa, które posiadamy, dobrze wykorzystujemy, dobrze rozwijamy (o 4% więcej

PKB w 2011 niż w 2010 – można więcej wydad, więcej dochodu)

determinanty Dochodu Narodowego:
(nurt klasyczny – Smith, Ricardo)



kraj będzie tym bardziej bogaty, im więcej będzie produkował



analiza musi dotyczyd długiego okresu (zmiana technologii) → tylko w takim okresie mechanizm rynkowy będzie dążył do
równowagi (osiągnięcie produkcji potencjalnej)



ceny na rynku były giętkie/elastyczne

J. M. Keynes (specjalizował się pieniądzem) – ogólna teoria zatrudnienia i pieniądza
o stworzył teorię popytową – wysokośd Dochodu Narodowego nie jest determinowana przez podaż, tylko przez popyt

zagregowany/globalny

o jego analiza dotyczyła krótkiego okresu
o ceny są sztywne = stałe = lepkie
o produkcja potencjalna – taki poziom produkcji, przy którym wykorzystywane są optymalnie wszystkie czynniki produkcji, nie

jest faktem możliwym do osiągnięcia

o zakładał istnienie wolnych, niewykorzystanych zasobów
o popyt zagregowany i podaż zagregowana



AD – zagregowany popyt – popyt konsumpcyjny (zgłaszany przez gospodarstwa domowe) + popyt inwestycyjny
(zgłaszany przez przedsiębiorców)



Y – dochód narodowy



popyt autonomiczny (niezależny od poziomu dochodu)



KSK (kraocowa skłonnośd do konsumpcji) – o ile wzrośnie popyt konsumpcyjny, jeśli dochód rozporządzalny
wzrośnie o jednostkę

5



KSO (kraocowa skłonnośd do oszczędzania) – ile z każdej dodatkowej jednostki dochodu zaoszczędzimy



KSK + KSO = 1

AD

C = 8 + 0,7 Y → KSK + KSO

popyt autonomiczny = 8

Y



KSK i KSO wyprowadził z koocowej skłonności w ogóle



KSK – wypadkowa do wszystkich konsumpcji – 70%



KSO – 30%

20.02.2012

Dwiczenia 1



konsultacje:

o śr. 10:00 – 11:30 sala 344A
o sekretariat sala 325A



literatura: Milewski, Dach



na za tydzieo: pierwsze rozdziały Begga + wykłady



przedostatnie zajęcia – kolokwium



konspekty – min. 2 książki



zaliczenie: test wielokrotnego wyboru + krótkie otwarte + P lub F (ratunkowe)



dane makroekonomiczne (statystyka z jakiegoś okresu): bezrobocie, inflacja, PKB – w odniesieniu do innych paostw

27.02.2012

Wykład 3

wykres

w teorii Keynesa poziom konsumpcji zależy przede wszystkim od dochodu absolutnego

konsumpcja zależy od:



dochodu



majątku



stopy procentowej



cena i dostępnośd kredytu

główne teorie dotyczące dochodów:



teoria Keynesa – dochód absolutny



teoria Duesenburrego – dochód relatywny (nasza konsumpcja nie zależy od wysokości naszych dochodów, lecz od
otoczenia; w otoczeniu osób zamożnych wydajemy więcej; w otoczeniu osób biednych wydajemy mniej)



teoria Friedman’a – dochód permanentny (konsumując kierujemy się nie obecnym poziomem dochodu, a przewidywanym
poziomem dochodu do kooca życia)



efekt Pigou – koncepcja efektu majątkowego → bogactwa (nasze obecne wydatki konsumpcyjne zależą od wartości realnej
zgromadzanego majątku → bogactwa)

teoria Keynesa:

konsumpcja autonomiczna zawsze finansowana jest z oszczędności



konsumpcja autonomiczna to wielkośd wydatków na zakup dóbr (konsumpcji), która jest niezależna od dochodu; jest to
określone minimum zapewniające egzystencję; to, że jest niezależne od dochodu, oznacza, że nawet przy dochodzie
równym 0 utrzymuje ona stałą wartośd w przeciwieostwie do konsumpcji bieżącej, która jest uzależniona od wysokości
dochodu

6

1 zł

70 gr 30 gr
(konsumpcja) (oszczędności)

70gr – kraocowa skłonnośd do konsumpcji (0,7Y)

skłonnośd do konsumpcji indywidualnej jest różna, stąd 0,3Y; 0,8Y

skłonnośd do konsumpcji przeciętnej ( w społeczeostwie) w ogromnej większości gospodarek:

70% - konsumpcja, 30% - oszczędności

KSK + KSO = 1

KSO – ile z każdej dodatkowej otrzymanej jednostki dochodu społeczeostwo jest skłonne zaoszczędzid (czyli przekształcid
w inwestycje)
w gospodarce wyróżnia się inwestycje:



netto – inwestycje, które służą powiększaniu zasobów kapitału rzeczowego



restytucyjne – odtworzeniowe



brutto w gospodarce – 1 + 2

I (popyt inwestycyjny)

(w krótkim czasie inwestycje planowane nie ulegają zmianie)

wykres

AD – popyt zagregowany (globalny)

mechanizm mnożnika inwestycyjnego ( E

2

– E – E

1

)

= mnożnik inwestycyjny > 1

np.

KSK =0,9, więc mnożnik inwestycyjny = 10
wniosek: każda dodatkowa wydana jednostka zwiększy dochód narodowy o 10

KSK – w rzeczywistości nigdy nie równa się 0 (skrajny przypadek: dzieci wszystko oszczędzają albo wydają)

paradoks zapobiegliwości:

im większa skłonnośd do oszczędzania występuje w danym momencie, tym niższe będą dochody w przyszłości

nie kupujemy → towary na półkach → zwolnienia → spadek ceny pracy

(założenie fabryki opla: zatrudnienie 2000 osób w fabryce + 6000 dookoła fabryki- sklepiki itp.)

paostwo:



Ludwik XIV „Paostwo to ja”



Lenin: „Paostwo to aparat przymusu”



podmiot gospodarczy



określony teren, zamieszkany przez grupę ludzi władających tym samym językiem, powiązanych kulturowo



złożona, wieloszczeblowa struktura administracyjne, związana z wykonywaniem trójwładzy (władza ustawodawcza,
wykonawcza i sądownicza)

7

funkcja paostwa:



polityczne



społeczne



ekonomiczne

tradycyjne funkcje paostwa



administracyjna



zapewnienia ładu i bezpieczeostwa

nowoczesne funkcje paostwa:



tworzenia ładu prawnego



alokacyjna



stabilizacyjna



redystrybucyjna

ciekawostki



do kooca XIX wieku panowała koncepcja laisse-faire (nocnego stróża) – bronid i chronid



polityka protekcji celnej – tak jakby funkcja obronna



książę Drucki Lubecki próbował chronid przemysł Polski i założył fabryki, produkujące drogie dobra



Bismarck w latach 90 XIX wieku wprowadził obowiązkowy system ubezpieczeo pracowników fabrycznych (od śmierci
i choroby)



początki wieku XX (lata 30.) – interwencja paostwa

05.03.2012

Wykład 4

paostwo c.d.

XX w. – I Wojna Światowa – brak ingerencji paostwa w gospodarce

lata 30. – pierwsze koncepcje interwencji

NEW DEAL – nowy ład/porządek

bezrobocie ↗ 44%

F. D. Roosevelt

zwiększyd popyt globalny tak, by nie zwiększad równocześnie nadprodukcji; przy wykorzystaniu robót publicznych (finansowane
i dziabane przez paostwo), które miały dostarczyd płacy i dochodów, ale nie wytwarzad żadnych dóbr, oferowanych na rynku

sfera infrastruktury:



ekonomiczna – całe otoczenie gospodarki, które umożliwia sprawne funkcjonowanie (drogi, koleje, linie elektryczne,
nawadnianie, autostrady)



społeczna – umożliwia sprawne funkcjonowanie od strony społecznej (szkoły, szpitale)

Hitler – postawił na militaryzację gospodarki



ekonomiczna – na potrzeby przyszłej wojny (drogi, koleje, lotniska)



społeczna – liczebnośd armii

militaryzacja – same zalety; jedna wada → dobra wojskowe, które kiedyś zostaną wykorzystane

rola paostwa i interwencji w gospodarce Polski – próba scalenia gospodarki w jedną, logiczną całośd

Minister Eugeniusz Kwiatkowski



budowa portu w Gdyni



COP (Centralny Okręg Przemysłowy) – Wisła, Sen; ilośd siły roboczej – Wschód + Górny Śląsk + Zagłębie Świętokrzyskie

Huta w Stalowej Woli



Zakłady w Mielcu i Dębicy



wydobycie węgla kamiennego (Wschód)

8

interwencje 100% - ZSRR – wszystkie sfery funkcjonowania paostwa

NEP – nowa polityka ekonomiczna; przemysł ciężki (huty, stalownie, hydroelektrownie) → rozwój przemysłu ciężkiego; nie
stawiano na rozwój dóbr konsumpcyjnych

gospodarka … - Nowa Zelandia, Wielka Brytania;

gospodarka etatystyczna – Francja; duży zasięg ingerencji paostwa

funkcje paostwa: (nowoczesne; w świetle teorii interwencjonizmu paostwa)



prawno-instytucjonalna – tworzenie norm prawnych, tworzenie instytucji gospodarki rynkowej i zapewnienie ich
sprawnego funkcjonowania



alokacyjna



redystrybucyjna



stabilizacyjna

o paostwo określa stosunki własnościowe

 większośd własności prywatnych
 kto może prowadzid działalnośd gospodarczą
 obowiązki pracodawcy, pracobiorcy

o tworzenie warunków niezbędnych dla zdrowej i wolnej konkurencji

 ustawodawstwo antymonopolowe
 zwalczanie zmowy centralnej i drapieżnego cenotwórstwa
 zapobieganie powstawania struktur monopolistycznych przez kontrolę fuzji
 wspieranie sektora MŚP (Małych Średnich Przedsiębiorstw)
 współudział w wydatkach na B&R (Badanie i Rozwój)
 społeczny koszt monopolu (strata dobrobytu)

alokacja – rozdysponowanie czegoś; rozdysponowanie zasobów/czynników produkcyjnych pod kątem
realizacji zakładanych przez paostwo celów; zasób pracy i kapitału

paostwo, próbując zrealizowad zakładane cele, wykorzystuje instrumenty polityki fiskalnej i pieniężnej

głównym współczesnym wykorzystywanym instrumentem są działania paostwa w zakresie budowy
infrastruktury

o

 działania zmierzające do niwelowania różnic społecznych (dochodowych, majątkowych)
 ułatwienie dostępu do oświaty
 działania w zakresie paostwa opiekuoczego

najbardziej kontrowersyjne; problem dostarczenia społeczeostwu dóbr publicznych

o

 zapewnienie działao sprzyjających wzrostowi gospodarczemu (wysokie tempo wzrostu w długim okresie

czasu)

 łagodzenie wahao cyklicznych
 ograniczanie inflacji i bezrobocia
 wykorzystywanie polityki budżetowej i paostwowej – instrumentem realizacji w/w funkcji

najbardziej kontrowersyjne; problem dostarczenia społeczeostwu dóbr publicznych; stabilizuje gospodarkę

dobra publiczne – dobra, z których równocześnie może korzystad bardzo wiele osób, jednocześnie nie zmniejszając ich zasobów
(drogi, komunikacja miejska, obrona narodowa, policja)

05.03.2012

Dwiczenia 2

makroekonomia – bada związki między agregatami

bezrobocie – wielkośd zagregowana; oznacza straty; siła robocza jako zasób; ok. 2 mln w Polsce; w UE (niższe niż w Polsce)
→ Hiszpania do 24%

9

inflacja – wzrost ogólnego poziomu cen; 4,3%

deprecjacja – spadek wartości pieniądza

 mieszkania tanieją
 telefony, RTV, AGD tanieje

wzrost gospodarczy – zmiany ilościowe, wartościowe w produkcji

PKB – 1,5 bln PLN; podwoiło się w ciągu 10 lat

o 1981 – stan wojenny; zrujnowana gospodarka
o 1987 – próba rozwoju
o co roku PKB spadało
o 1991 – poziom konsumpcji spadł o 1/3
o 1992 – odzyskaliśmy poziom PKB, z którego powinniśmy startowad

rosną dochody → stad nas na więcej
(widzimy to w codziennym życiu)

każdy agregat wyrażamy globalnie, per capita, RATIO (stopa wzrostu/spadku)

deflator –

; wyeliminowanie inflacji

deflatorem zajmuje się GUS (Główny Urząd Statystyczny); nie uwzględnia inflacji

płatności transferowych nie wlicza się do sumy dochodów PKB (wtórne pieniądze → pochodzą z podatków)

PNB - suma wartości dóbr i usług z czynników wytwórczych

Konspekt 1

MAKROEKONOMICZNY POMIAR GOSPODARKI

makroekonomia – kładzie nacisk na wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości; jeden agregat – np. dobra
konsumpcyjne; badanie gospodarki jako całośd; badanie zjawisk i procesów zachodzących w całej gospodarce; analiza gospodarki
jako całości; badanie wielkości agregatowych (wielkości dotyczących całej gospodarki); zajmuje się strukturą, osiągnięciami
i zachowaniem się gospodarki jako całości; częśd analizy ekonomicznej odnoszącej się do wielkich agregatów procesu
gospodarowania i życia ekonomicznego; bada sposób działania gospodarki jako całości

cele
poszukiwanie czynników warunkujących:



wysoki poziom oraz tempo wzrostu produkcji i konsumpcji



wysoki poziom zatrudnienia i niską stopę bezrobocia



stabilnośd cen w warunkach wolnego rynku



równowagę bilansu obrotów bieżących z zagranicą i stabilnośd kursu walutowego

narzędzia, które pozwalają osiągad te cele:



polityka fiskalna / budżetowa – określenie alokacji wydatków i dochodów paostwa; alokacja wydatków między
dobrami prywatnymi i publicznymi; wpływ na popyt globalny



polityka pieniężna / monetarna – stabilizacja lub wpływ na ogólną podaż pieniądza; stabilizacja (stymulowanie) popytu
na pieniądz ze strony poszczególnych podmiotów gospodarczych



polityka dochodowa – oddziałuje na decyzje cenowe i determinanty płac (→ procesy inflacyjne, zjawiska na rynku,
zróżnicowanie majątkowe społeczeostwa, dysproporcje regionalne itp.)



polityka gospodarcze w stosunku do zagranicy – obejmuje zewnętrzne stosunki handlowe, politykę kursów
walutowych i politykę w zakresie innych elementów składowych bilansu płatniczego

makroekonomia posługuje się uproszczonymi modelami rzeczywistości

10

główne problemy makroekonomiczne:



ogólny poziom cen i stopa inflacji – miernik przeciętnego poziomu cen dóbr i usług w gospodarce; porównuje ich poziom
w danym okresie z poziomem w wybranym okresie z przeszłości; przyczyny i polityka antyinflacyjna paostwa



zatrudnienia i bezrobocia – procentowy udział bezrobotnych całości w siły roboczej; ludnośd w wieku produkcyjnym,
która byłaby gotowa podjąd pracę, gdyby ją mogła dostad; przyczyny bezrobocia i sposoby jego zmniejszania



wartośd całkowitej produkcji



sposób, w jaki rząd gromadzi i wydatkuje pieniądze



produkt globalny



inwestycje



konsumpcja



oszczędności



wymiana



podział



produkcja – czynniki określające poziom i wzrost produkcji ogółem w gospodarce w okresie krótkim i długim



podaż pieniądza



deficyt budżetowy



popyt



paostwo – rola polityki gospodarczej paostwa w procesach gospodarczych (znaczenie polityki fiskalnej i pieniężnej)



eksport i import – powiązania gospodarki z zagranicą; powiązania bilansu płatniczego kraju



kursy walutowe



cyklicznośd rozwoju gospodarki (przyczyny cykli koniunkturalnych i antycyklicznej działalności paostwa)

wielkości makroekonomiczne:



produkt narodowy brutto



produkt narodowy netto



produkt krajowy brutto



produkt krajowy netto



wartośd dodana



dochód narodowy brutto



dochód narodowy netto

12.03.2012

Wykład 5

bezrobocie (Hobson – 1904)



nadmiar ludności – Dawid Ricardo; pojęcie bezrobocia technologicznego



Smith opisywał bezrobocie jako pewne nadwyżki na rynku pracy

bezrobocie jest nadwyżką podaży pracy nad popytem pracy

taksonomia – dyscyplina zajmująca się zasadami i regułami klasyfikacji obiektów



grupa osób aktywnych zawodowo – osoby pracujące oraz bezrobotne poszukujące pracy



grupa osób biernych zawodowo – osoby będące w wieku produkcyjnym, ale nie wlicza się ich (studenci, żołnierze kiedyś,
matki wychowujące dzieci i świadomie rezygnujące z wykonywania pracy)

osoba bezrobotna to taka, która pozostaje bez pracy, ale aktywnie jej poszukuje i jest skłonna ją podjąd na warunkach
oferowanych przez rynek

metody mierzenia bezrobocia:



metoda, która jako bezrobotną traktuje osobę zarejestrowaną do wypłaty zasiłku dla bezrobotnych (1982)



metoda rejestracji w urzędach pracy; problemem w tej metodzie są:

o osoby, które są bezrobotne, ale nie poszukują pracy
o osoby, które się rejestrują, ale pracują w szarej strefie



badania aktywności ekonomicznej ludności – BAEL – metoda ankietowa

bezrobocie ukryte (utajone) – polega na tym, że pracę, którą mogłaby wykonad jedna osoba, wykonuje kilka osób; najczęściej
dotyczy to dwóch sektorów – administracji (głównie publicznej i przedsiębiorstwach paostwowych) oraz rolnictwa

11

dynamika PKB i stopa bezrobocia w latach 1990 – 2007

etap schładzania gospodarki

obecnie stopa bezrobocia wynosi ok. 13%

zjawisko rosnącego produktu i bardzo gwałtownie malejącej stopy bezrobocia (po wejściu Polski do Unii)

wzrost bezzatrudnieniowy – zjawisko wzrostu PKB przy malejącym poziomie zatrudnienia i jest ono efektem intensywnego
wprowadzania postępu technicznego oraz wzrostu wydajności pracy

teorie bezrobocia:



klasycy uważali, że w długim okresie bezrobocie nie istnieje, bowiem rynek dąży do pełnego wykorzystania wszystkich
zasobów, w tym zasobu pracy; bezrobocie może mied jedynie charakter krótkookresowy



neoklasycy twierdzą, że przyczyną występowania bezrobocia są związki zawodowe i paostwo; związki domagają się ustalenia
płacy minimalnej na poziomie wyższym od ceny równowagi rynkowej, a paostwo zezwala na działanie związków



Karol Marks – przyczyną występowania bezrobocia jest dążenie kapitalistów do maksymalizacji zysku (nie będą zatrudniali
nowych, tylko wyciskali więcej z obecnych pracowników) i wprowadził pojęcie Rezerwowej Armii Pracy



Dobb, Sweezy – bezrobocie jest wynikiem tendencji spadkowej stopy zysku w gospodarce kapitalistycznej



Keynes – popyt na pracę jest popytem wtórnym do popytu na dobra i usługi, a więc przyczyną bezrobocia jest niski popyt
globalny, wynikający z niedostatecznej skłonności do konsumpcji; w walce z bezrobociem powinno wziąd udział paostwo,
zwiększenie popytu globalnego

teorie bezrobocia równowagi:
1960 – RG. Lipsey – nawet w sytuacji równowagi istnieje pewien poziom bezrobocia, rozwinięciem tej koncepcji były: zgłoszone
pod koniec lat 60.; koncepcje NRU (Naturalnej Stopy Bezrobocia) – M. Friedman i E.S. Phelps



NRU jest wielkością charakterystyczną dla stanu równowagi na rynku pracy



wynika ona z niedoskonałego funkcjonowania rynku pracy

teoria poszukiwao na rynku pracy – E.S. Phelps

teoria insider-outsider – lata 80. XX w.; wysokie (sztywne) płace wynikają z interesu zatrudnionych (monopol pracowników)

insiderzy – doświadczeni pracownicy posiadający ważne z punktu widzenia firmy kwalifikacje i umiejętności zawodowe



wysoka wydajnośd



ich siła wynika z wysokich kosztów rotacji



uczestniczą w negocjacjach płacowych



mogła wpływad na zachowania nowo przyjętych

outsiderzy – bezrobotni (oraz zatrudnieni w szarej strefie, brak stabilności pracy)



nie mają wpływu na płace



szykany ze strony insiderów

teoria histerezy – lata 80. XX w.

histereza – zależnośd danego układu od stanu wcześniejszego (historii układów)

bezrobocie może pod wpływem różnych impulsów utrzymywad się nawet po ich ustaniu

przyczyny zjawiska histerezy:



ubytek kapitału ludzkiego



ubytek kapitału rzeczowego



cechy systemu rokowao płacowych – model insider-ousider

ekonomia podaży: przyczyną bezrobocia są wysokie kraocowe stopy opodatkowania dochodów osobistych → malejąca
skłonnośd ludzi do podejmowania zatrudnienia i podnoszenia kwalifikacji

zalecenia:



obniżenie stóp podatkowych lub/i zmniejszenie zasiłków dla bezrobotnych



ograniczenie wpłat na fundusz ubezpieczeo społecznych wnoszonych przez przedsiębiorstwa

12

krytyka:
po spadku obciążeo podatkowych pracownicy mogą dążyd do ograniczenia czasy pracy, bo zachowają taki sam poziom życia

teoria Bumelanta – lenistwo; nikt nie lubi się wysilad; pracownik próbuje wyważyd, do którego momentu musi pracowad, a od
którego mu się to nie opłaca

19.03.2012

Wykład 6

bezrobocie:
podział I



frykcyjne – występuje w każdej normalnie funkcjonującej gospodarce; polega na stałych odpływach i dopływach do rynku
pracy; jego podstawową przyczyną jest niedoskonała informacja o rynku pracy; bezrobocie dobrowolne; np. przeprowadzka
→ zmiana miejsca zamieszkania → zmiana pracy; rezygnujemy z pracy, bo np. płaca jest za niska → szukam nowej; co zrobid,
żeby nie było tego bezrobocia? → doskonały przepływ informacji (oferty, nowe miejsca); tak naprawdę nie istnieje (?)



strukturalne – analizujemy w wielu strukturach:

o dotyczy gałęzi schyłkowych (narzędzie przestarzałe → gałęzie nowe; np. likwidowanie miejsca pracy → powstają

nowe); pracownicy nie mają odpowiednich kwalifikacji, by móc pracowad w bardziej technologicznych pracach →
zmiana kwalifikacji → wymaga czasu

o regionalne – brak rąk do pracy
o struktura wieku społecznego → bezrobocie wśród ludzi młodych i bliskie zeru wśród osób starszych i odwrotnie
o w skali sektorów, w których są bardzo różnej wysokości płace; osoba, która ma wysokie kwalifikacje → szuka pracy

z wyższymi płacami

zwalczanie tego bezrobocia wymaga aktywnej ingerencji paostwa → przekwalifikowanie / podwyższenie kwalifikacji



koniunkturalne (cykliczne) – związane z wahaniami koniunktury gospodarczej; rośnie w okresach kryzysów; maleje w
okresach rozkwitu; przymusowe

podział II



dobrowolne – osoby decydują się nie podejmowad pracy, nie akceptując ofert rynku pracy np. płacy; górnik może znaleźd
pracę, jeśli straci pracę w kopalni



przymusowe – np. cykliczne; osoby chcące podjąd pracę, godzą się na wszystkie warunki, ale i tak tej pracy dla nich nie ma

podział III



jawne – osoby zarejestrowane jako bezrobotne



ukryte – prace, które może wykonywad jedna osoba, wykonuje więcej osób; dwa sektory gospodarcze: administracja
i rolnictwo

bezrobocie naturalne – koniec lat 60. (Fiedman, Felps); występuje w każdej normalnie działającej gospodarce; szacowano wtedy
na 3-5%; teraz 4-7% zasobu siły roboczej; obejmuje bezrobocie frykcyjne, strukturalne i sensu stricte (określone grupy osób nie
są skłonni podjąd pracy → rentierzy)

skutki bezrobocia:



ekonomiczne – związane są z kosztem utraconych możliwości; gospodarka traci; wzrost stopy bezrobocia o 1% powyżej
naturalnej stopy bezrobocia (5-7%) powoduje stratę PKB w wysokości 2,5%; straty finansowe paostwa spowodowane
koniecznością wsparcia bezrobotnych w formie przeróżnych zasiłków; każdy bezrobotny kosztuje gospodarkę (paostwo)
dwa razy więcej



społeczne

o koszty, które bezrobotny sam ponosi (indywidualne skutki)
o znajomi, rodzina, społeczeostwo (szersze grupy)

1. spadek samooceny i obniżenie wartości kapitału ludzkiego; dlaczego się zmienia? w porównaniu z osobami, które nadal

pracują → on jest lepszy; zmiana kwalifikacji, motywacji (obniżenie)

2. powoduje alienację (wyizolowanie) bezrobotnego i rodzin bezrobotnych; np. zapraszamy bezrobotnego na grilla →

bezrobotny powinien się zrewanżowad, ale nie ma na to pieniędzy, więc godzi się tylko jeden, dwa razy na zaproszenie →
dzieci czują się gorsze w szkole

skutki w skali społeczeostwa:



narastanie patologii (mamy sporo czasu, więc trzeba się czymś zająd)

13



dziedziczenie bezrobocia – jeszcze nie dotyczy Polski; cała dzielnica slumsów → ludzie nie pracowali, nie pracują i nie
będą pracowad; o wiele łatwiej napaśd, okraśd, niż uczciwie zarobid; przechodzi z pokolenia na pokolenie; trudno
wygenerowad (trudno społecznie i finansowo)

pozytywny skutek bezrobocia: motywujące, ale jest określony w danym przedziale; zwiększa efektywnośd do pewnego poziomu

polityka paostwa na rynku pracy:



aktywna (czynna) – przeciwdziałania / zapobieganie bezrobocia; jeśli jednak jest → działania zmniejszające bezrobocie



pasywna (bierna) – polega na łagodzeniu skutków bezrobocia (na wypłacie zasiłków); nie zwalcza bezrobocia, tylko łagodzi;
działanie polegające na zmniejszeniu czasu pracy po to, by móc zatrudnid większą liczbę osób → bezrobocie ukryte

charakter polityki:

o makroekonomiczna
o mikroekonomiczna – działania podejmowane przez paostwo w sferze polityki fiskalnej i pieniężnej (polityka

kredytowa; obniżenie stopy procentowej itd.); oddziałują na całą gospodarkę i rynek pracy; np. paostwo obniża
podatki (kryzys) dla wszystkich; uruchomienie instrumentów oddziałujących na samych bezrobotnych i/lub na
przedsiębiorców (zachęty dla przedsiębiorców do pożyczki na otwarcie firmy)

inflacja – wprowadzono pod koniec XIX w.; zaczerpnięte z medycyny inflatio (łac.) oznacza nadęcie, rozdęcie, opuchnięcie



wzrost przeciętnego poziomu cen w gospodarce – częśd cen bardzo gwałtownie rośnie; druga częśd spada



wzrost ogólnego poziomu cen w gospodarce – rosną ceny ogromnej większości dóbr i usług; nie jest wzrostem sezonowym,
jednorazowym, tylko ciągłym

np.

ceny rosną przed Wielkanocą, Bożym Narodzeniem,
Euro 2012
ceny spadają w lecie

to nie jest inflacja, bo jest to sezonowe

inflacja wymaga tego, żeby ceny rosły z okresu na okresu; proces inflacji; obecnie 4,3%

drożeje benzyna, jedzenie, ale spada cena RTV i AGD.

skąd wiemy, że jest inflacja? czy da się ją zauważyd w codziennym życiu?

NIE DO ZAOBSERWOWANIA W CODZIENNYM ŻYCIU

1989 – 790%
.
.
. lata 90. – inflacja spadała
.
.

2000 – 8-9%
2002–2003 – 0,2%

inflacja kilkuset procentowa była widoczna → z roku na rok ceny gwałtownie spadały, np. chleb: 4 zł  0,8 gr


ogromna inflacja – Rzym

pieniądz kruszcowy  nie powinna byd inflacja

ogromny napływ kruszcu do Rzymu

zjawiska szokowe (bogate złoża złota)

inflacja w Europie po odkryciach geograficznych, wojnach, kryzysach żywiołowych

dzisiejsza inflacja – inflacja pieniądza papierowego

pieniądz papierowy nie ma sam w sobie wartości; ma siłę nabywczą pieniądza

skutek inflacji: spadek siły nabywczej pieniądza (TO NIE JEST DEFINICJA INFLACJI!)

największe inflacje na świecie:



Niemcy po I Wojnie Światowej:

inflacja zwiększała się rocznie o 100.000.000.000%
(płacono walizkami papierów  pieniądzem są produkty, czyli rzeczy, które miały wartośd)



Polska – wróciła do pieniądza towarowego

14

ogólnie uciekamy od pieniędzy, jeśli jest duża inflacja



Zimbabwe – 20 mln %

rodzaje inflacji ze względu na kryterium wysokości stopy inflacji:



pełzająca – 1-2%; jedyny pozytywny typ inflacji; działa na gospodarkę ożywczo  producenci są zadowoleni (zyski),
konsumenci są zadowoleni (nie odczuwają inflacji); należy do tego stopnia inflacji doprowadzid



krocząca – do 5% (9%; liczba jednocyfrowa); Polska w tym etapie; dlaczego się boimy? inflacja jest zjawiskiem, który ciężko
kontrolowad; efekt samospełniającej się prognozy; uruchomienie inflacji – 3 dni; zwolnienie inflacji - dekada



galopująca – 10-99%



hiperinflacja – 100- %

inflacja 0,2% - zmartwienie  przekształcenie w deflację (obniżenie ogólnego poziomu cen w gospodarce; jest zjawiskiem dużo
bardziej negatywnym niż inflacja); spadek cen w Polsce  negatywne  społeczeostwo biednieje  ograniczone zatrudnienie
 obniżenie produktów; deflacja to nędza; ciężko się do niej przyzwyczaid
przyczyna:



popytowa – ciągniona przez popyt; rośnie popyt na dobra  wzrost cen

o strukturalna - spowodowana jest znacznym wzrostem popytu w warunkach, kiedy podaż (struktura produkcji)

nie może szybko lub wcale zareagowad na ten wzrost; zaobserwował (gospodarka wojenna i bezpośrednio
po wojnie) Keynes  „luka popytowa”  dużo dóbr wojennych, mało konsumpcyjnych  ceny rosły, np. kot  za
rower i dwa worki pszenicy (duży popyt na koty, mała podaż); luka pomiędzy popytem a możliwościami
produkcyjnymi gospodarstw; jeśli klęska żywiołowa: duży popyt, mała podaż

o pieniężna

 budżetowa
 kredytowa



kosztowa (podażowa; pchana przez koszty)

19.03.2012

Dwiczenia 3

determinanty – czynniki wpływające:



zależy od podaży (klasyczne)

o długi okres (znacznie zmieni się jeden czynnik, np. postęp techniczny)
o dąży do równowagi (samoistnie)
o giętkie ceny
o wszystko, czym gospodarujemy, zostało wykorzystane
o jeśli popyt wzrośnie o 1  podaż wzrośnie o 1



zależy od popytu (Keynes)

o krótki okres
o ceny sztywne
o niewykorzystane zasoby
o popyt globalny (konsumpcyjny + inwestycyjny)

skłonnośd do konsumpcji – kapitał konsumpcji w całości dochodu (społeczna, indywidualna)

kraocowa skłonnośd do konsumpcji - ∆

biedni – 100% skłonności do konsumpcji
bogaci – 80% skłonności do konsumpcji

co zrobimy z dochodem dodatkowym?
konsumpcja 20%
(K) 0,84
0,74

0,64

8 punkty równowagi

x

1

x

2

x

3

Y

kraocowa skłonnośd do konsumpcji mówi o
nachyleniu funkcji; zmienia się funkcja
konsumpcji

15

mechanizm mnożnika

popyt planowany = popyt rzeczywisty

popyt konsumpcyjny determinuje popyt …

kiedy nie działa mnożnik?  kiedy zaczynamy oszczędzad

teoria Keynesa nie sprawdza się w gospodarkach bardzo zamożnych (fuzje agresywne i obronne)

argumenty za ingerencją paostwa:



kontrola np. rynków energii; np. energia  brak kontroli paostwa  wzrost cen do poziomu, aby inni producenci nie weszli
na ten rynek



dobra konsumpcyjne (szkoły, szpitalne, drogi, armie, oświetlenie)



wprowadza normy zanieczyszczania środowiska



lasy: dbanie, zwierzyna, duże zyski



zwalczanie przestępczości



daniny

argumenty przeciw ingerencji paostwa:



nie pozwala, by ruszył rynek



nie motywuje przedsiębiorstwa, żeby były mniej inwazyjne



akcyza



podatki

02.04.2012

Wykład 7

polityka fiskalna:



potoczne rozumienie – fiskalna (związana ze skarbem), podatkowa



polityka dochodów i wydatków



polityka podatkowa – wąskie znaczenie

budżet:



zasada roczności – najczęściej budżet ustalamy na okres 1 roku, przy czym rok budżetowy nie musi równad się
kalendarzowemu (w Polsce jest tożsamy); budżet UE (plan od 2006 – 2013)
agendy: 2006 – 2013 (obecne); okres 7 lat; budżet unijny; żeby budżet został zmieniony, musi byd większośd rządu



zasada jawności – budżet musi byd jawny zarówno na etapie jego tworzenia, realizacji jak i kontroli oraz wykonania (każda
osoba zainteresowana ma prawo do oglądania informacji)
wykonanie budżetu kontroluje Najwyższa Izba Kontroli (wykonuje rząd;

raport z tej kontroli jest również jawny)



zasada jedności – budżet musi byd skonstruowany jako jedna, zwarta, uporządkowana całośd



zasada zupełności – w budżecie muszą byd zawarte wszystkie informacje dotyczące dochodów i wydatków paostwa (nawet
najbardziej tajne; nie muszą byd bardzo szczegółowe)



zasada zrównoważenia budżetu – najbardziej kontrowersyjne i najmniej przestrzegane; do kooca XIX wieku budżety
większości paostw były zrównoważone;

o dwa kierunki nierówności:

 nadwyżki budżetowe (Norwegia, Emiraty arabskie)
 niedobory budżetowe

o paostwo zaciąga pożyczkę u społeczeostwa
o instrumentem takich pożyczek są obligacje i bony skarbowe (różnią się dostępnością i terminem wykupu )

kiedyś budżety się równoważyły; teraz większośd budżetów są nierównoważne:



nadwyżki – Norwegia, Emiraty Arabskie (ropa naftowa); wyższe dochody niż wydatki



niedobory – więcej wydają niż mają dochodów; paostwo może więcej wydad niż zarabia – kredyt (pożyczka
u społeczeostwa: banki, przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe  obligacje skarbowe, bony skarbowe)

różnią się wartością i dostępnością

deficyt budżetowy – przewaga wydatków nad dochodami; finansowany za pomocą obligacji i bonów skarbowych

35 mld – na ten rok (2012)

16

22 mld – poprzedni rok (2011)

dlaczego paostwu brakuje pieniędzy?
brakuje na realizacje sztywne (w ustawach) np. zasiłek dla bezrobotnych; im więcej wydatków sztywnych, tym mniejsza…;
paostwo pokrywa zaległe zobowiązania nowymi obligacjami

wydatki sztywne (wydatki zapisane w ustawach)
• zazwyczaj paostwu brakuje pieniędzy na realizację tych kwestii
• im więcej wydatków sztywnych jest zapisanych, tym większe są wydatki z budżetu

deficyt budżetowy ma bardzo złe konsekwencje

dług publiczny – całośd zadłużenia paostwa zarówno u podmiotów krajowych jak i zagranicznych; jest kumulacją deficytów
budżetowych; aktualnie dług publiczny wynosi powyżej 20.000/osobę; paostwo zadłuża się na rzecz społeczeostwa; efektem
długu publicznego i deficytu budżetowego jest ponowna redystrybucja dochodów, pogłębiająca rozwarstwienie dochodowe
społeczeostwa (zjawisko negatywne dla gospodarki)

bogatsi są coraz bardziej bogatsi
biedni są coraz bardziej biedniejsi

dług publiczny i deficyt budżetowy są zjawiskami bardzo negatywnymi dla gospodarki

bierzemy kredyt na sensowny cel

podatki – główne źródło dochodów paostwa; świadczenie na rzecz paostwa; świadczenia przymusowe, obligatoryjne,
bezzwrotne, bezwarunkowe (nie możemy z paostwem negocjowad)

kiedyś podatkami były daniny (najwcześniejsza forma podatku)  rzeczy, dobra materialne, usługi

wszystko może byd opodatkowane

kiedyś w Polsce podatek bykowy – po 25 roku życia (mężczyźni, jeśli nie mieli potomstwa)

pierwsze podatki w Polsce w latach 90.

podatki klasyfikujemy ze względu na:



przedmiot opodatkowania: majątek, dochody (ogólnie rzecz biorąc), alkohol, papierosy



podmiot, który płaci podatki: gospodarstwo domowe (PIT), przedsiębiorstwo (CIT)



podmiot, które pobiera podatki: przez paostwo, samorządy, np. od nieruchomości, posiadania psa



ustalanie progów i stawek podatkowych:

1. system podatków progresywnych – wraz ze wzrostem dochodów, rosną stawki, stopy opodatkowania;

sprawiedliwośd podatkowa; teraz w Polsce dwie stawki (18% - do 85 tys., 32% - od 85 tys.), w Europie min. trzy
stawki (np. Luksemburg – ok. 17 stawek, 10% - 50%); wada systemu – odczuwany przez społeczeostwo jako system
karny

2. system podatków degresywnych – w miarę wzrostu dochodów, zmniejsza się stopa opodatkowania
3. system podatków proporcjonalnych/liniowych – od każdej dodatkowej jednostki dochodu płacimy tyle samo

(stopa opodatkowania jest identyczna); wybór podatku liniowego dla przedsiębiorstw (19%)
zalety podatku liniowego:



jest ściągany u źródła (likwiduje biurokrację)



w każdym momencie paostwo wie, jakimi dochodami dysponuje

02.04.2012

Dwiczenia 4

matka nie jest bezrobotna



nie jest skłonna do podjęcia pracy; nie jest chętna

bezrobocie:



strukturalne – dotyczy też płci; większy czas bezrobocia



trwa do czasu przekwalifikowania; długi; dużo bardziej

kosztowne; wymaga przestawienia w różne strony; czas; dobrowolne



frykcyjne – chwilowe bezrobocie; krótki okres

17



naturalne – w warunkach kryzysu wyższe bezrobocie (chwilowe)



technologiczne – po pierwszej rewolucji przemysłowej (Ricardo (1817), Marks, Hopson); nadmiar ludności w stosunku do
maszyn, które mogą zastąpid człowieka; proces ciągły; jest w teorii (bo w praktyce są usługi); występuje w krótkich okresach

nadmiar ludności

Rezerwowa Armia Pracy



forma straszaka; dyscyplinuje pracujących (Dach)

polityka paostwa: (?)



aktywna – powinno działad aktywnie; zachęcid do pracy; wpływa na przedsiębiorców



pasywna – wczesna emerytura; obowiązkowa służba zdrowia, przedłużenie czasu kształcenia, wyrzucanie pieniędzy; zasiłki

13% bezrobotnych (ok. 2 mln); powyżej 1 mln (średnie i małe przedsiębiorstwa)

prawo Okuna - opisuje zależnośd zmian produkcji i zatrudnienia w cyklu koniunkturalnym. Zgodnie z tym prawem poziom
produkcji w fazie ekspansji rośnie szybciej, a w fazie recesji spada szybciej niż poziom zatrudnienia.

bezrobotni: zasiłek



opony na zimę, obiad w szkole, dopłata do czynszu (40%); 1.200 zł



zasiłek

16.04.2012

Wykład 8

23.04.2012

Wykład 9

baza monetarna – pieniądz o najwyższym stopniu płynności

ANALIZA SYSTEMU BANKOWEGO
1. bank centralny – pojawiły się w wieku XVII (1660-70); pierwszy Bank Szkocji, później Bank Anglii; z reguły są własnością

paostwa (z wyjątkiem krajów afrykaoskich nie ma już prywatnych banków centralnych)

dwa modele bankowości centralnej:



Model EUROPEJSKI (model monobanku) – bank centralny odpowiada jedynie i wyłącznie za politykę pieniężną
(nadrzędny cel: antyinflacyjny, dbałośd o ilośd pieniądza w obiegu); bank centralny jest niezależny od rządu ( rządy nie
mają żadnego wpływu na funkcjonowanie banków centralnych); NBP – bank centralny Polski (od 1945), zastąpił
funkcjonujący w okresie międzywojennym Bank Polski; EBC – Europejski Bank Centralny (Frankfurt) – bank centralny
strefy euro, oparty o zasady banku niemieckiego



Model FED-u (systemu rezerw federalnych, USA) – tworzy go 12 największych banków USA; cele FED-u: kontrola
i nadzór nad ilością pieniądza w obiegu, odpowiedzialnośd za wzrost gospodarczy, w tym bezrobocie

FUNKCJE BANKÓW CENTRALNYCH:



emisyjna – jako jedyne mają możliwośd/prawo emisji pieniądza gotówkowego (bazy monetarnej); pieniądz
podwartościowy – nominał jest niższy niż koszt wytworzenia (1gr)



bank paostwa:

o obsługuje od strony pieniężnej funkcjonowanie wszystkich instytucji paostwowych
o obsługuje wszystkie pożyczki dla paostwa i udzielane przez paostwo (zarówno w relacjach krajowych

jak i z zagranicą)

o dba o poziom kursu walutowego i obraca rezerwami gotówkowymi paostwa



gwarant ostatniej instancji - funkcja wypracowana w latach wielkiego kryzysu; banki komercyjne odprowadzają na
wyodrębnione konto w banku centralnym corocznie określoną częśd zysków, tworząc w ten sposób fundusz rezerwowy,
z którego w przypadku bankructwa banku komercyjnego wypłacane są depozytariuszom ich wpłaty



bank banków:

o sprawuje nadzór i kontrolę nad funkcjonowaniem banków komercyjnych
o dba o płynnośd banków komercyjnych, udzielając im różnego rodzaju kredytów, pożyczek

* kredyt refinansowy
* kredyt lombardowy

Instrumentarium Banków Centralnych:

18



stopa rezerw obowiązkowych – jedyny obligatoryjny instrument banków centralnych; określa procentową ilośd gotówki
w stosunku do całości zasobów banków komercyjnych, którą muszą one odprowadzad na wybrane konto w banku
centralnym



stopa redyskontowa



operacje otwartego rynku



instrumenty fakultatywne

2. bank komercyjny – przedsiębiorstwa nastawione na zysk! (pośredniczenie pomiędzy dysponentami czasowo wolnych
3. kapitałów, a podmiotami zgłaszającymi na nie popyt)



przyjmowanie wkładów s%1



udzielanie kredytów s%2



obsługa weksli (głównie ich dyskonto)

zysk banku – różnica między s%1, a s%2

kredyt – stosunek ekonomiczny zachodzący pomiędzy dłużnikiem, a wierzycielem polegający na przekazaniu prawa do
dysponowania kapitałem w zamian za określoną cenę, przy zachowaniu prawa własności (irracjonalną ceną jest st. %)

główne rodzaje kredytu:



pieniężny – zysk banku st. %



towarowy (kupiecki, handlowy) – instrumentem tego kredytu są weksle (pisemne zobowiązania dłużnicze)

wysokośd stopy procentowej i dyskontowej muszą byd do siebie zbliżone

wzór na ilośd pieniądza kreowanego

4. banki wyspecjalizowane – banki, których działalnośd jest skierowana do określonego kręgu odbiorców, np. banki

inwestycyjne, żywnościowe.

5. instytucje parabankowe – podmioty o charakterze zbliżonym do banków (skupiają i wydają środki), np. towarzystwa

ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne

23.04.2012

Dwiczenia 5

inflacja: grupy towarowe, liczenie inflacji s. 331

inflacja użyta w gospodarce centralnie planowanej jest widoczna

przyczyny inflacji:



popytowa



budżetowa



kosztowa (importowana)

przyczyny inflacji:



spirala inflacyjna



podatki

dezinflacja – spadek inflacji na niższy poziom

obecnie w Polsce inflacja ma charakter kosztowny, bo rosną ceny, a częściowo inflacja (jakaś tam..)

ograniczenie kosztów produkcji – zmniejszenie podatków

inflacja zaczyna byd niebezpieczna, gdy przestaje byd kontrolowana

znaczenie ? + polityka pieniężna i fiskalna: zmniejszyd ilośd pieniędzy na rynku

07.05.2012

Wykład 10

cykl koniunkturalny – okresowo powtarzające się wahania głównych wielkości makroekonomicznych takich

19

jak: produkcja, zatrudnienie, bezrobocie, popyt, podaż globalna itd.

cykl świoski – najstarszy przebadany cykl (kiedy ceny wieprzowiny rosną, producenci zwiększają produkcję)

rodzaje cyklu ze względu na czas trwania (częstotliwośd):



cykl krótki, tzw. cykl Kitchina (od 3,5 do 4,5 roku)



cykl średni, tzw. cykl Juglara (od 8 do 10 lat)



cykl długi, tzw. cykl Kondratiewa (od 50 100 lat)



cykl super długi, tzw. cykl van Ewijka (od 150 do 160 lat)

teorie cyklu:



teorie endogeniczne:

o teoria podkonsumpcji, K. Marks – klasa robotnicza: małe wydatki na konsumpcję, klasa kapitalistów: oszczędza;

Marks winą za cyklicznośd obarcza niedoskonały podział dochodu narodowego

o teoria niedokonsumpcji J.A.Hobson’a (1858-1940) – „niedostateczna skłonnośd do konsumpcji” oraz „nadmierna

skłonnośd do oszczędzania”

główna przyczyna:

o wielkie różnice w podziale dochodu narodowego
o ludzie bogaci



oszczędzają znaczną częśd swoich dochodów; ludzie biedni



wydają całe swoje dochody na

konsumpcję

efekty:

o ciska konsumpcja w stosunku do dochodu narodowego
o pogłębia się luka między AD i AS
o trudności zbytu
o załamanie koniunktury

wniosek: bardziej egalitarny podział dochodu narodowego pozwoliłby uniknąd kryzysów ( a w konsekwencji cyklicznych
wahao gospodarki)

o teoria J.M.Keynes’a – mechanizm mnożnika inwestycyjnego oraz mechanizm akceleratora (każda podaż tworzy

popyt)



teorie egzogeniczne:

o teoria plam na słoocu, W. Jevons
o teoria cyklu politycznego, W. Nordhaus i E. Tufte – wiąże aktywnośd gospodarczą z kadencyjnością wyborów

politycznych

o pieniężno-kredytowa teoria cyklu, K. Wicksell, C. Christ, M. Friedman – przesłanką kryzysów są procesy

deflacyjne; przesłanką rozkwitu są procesy inflacyjne

o teoria cyklu związanego z innowacjami, J.Schumpeter. C. Cassell, M. Kondratiew – rola innowacji normalnych

i epokowych

koncepcje alternatywne (lata 60 XX w):



teoria nacisku technologicznego – teoria push (A. Phillips) – pojawianie się nowych, autonomicznych dokonao naukowych
i technicznych (przyczyny pozaekonomiczne); z czasem zastosowanie ekonomiczne w postaci: nowych produktów, nowych
procesów produkcji, inwestycji w innowacje



teoria ssania popytu – demand pull (J. Schmookler) – pojawienie się popytu na dobra zaspakajające nowe potrzeby, gdy
przedsiębiorcy zechcą na te potrzeby odpowiedzied (produkcja potencjalna) – podejmują działalnośd innowacyjną (efekt:
nowe produkty, nowe procesy produkcji)



lata 90 wieku XX tzw. koncepcja cyklu realnego – próba połączenia teorii egzo- i endogenicznych; przyczyną cykliwości są
tzw. szoki (czyli wstrząsy), które mogą byd wywołane zarówno czynnikami wewnętrznymi (np. rewolucje, niepokoje
społeczne, kataklizmy) i zewnętrznymi (podobnie + szoki w podaży surowców)

CYKL KLASYCZNY – to cykl średni (Juglara)

20

FAZA KRYZYSU:



faza kryzysu – faza nadprodukcji



podaż > popyt



charakterystyczna jest deflacja



faza kryzysu – nagły spadek aktywności gospodarczej (faza oczyszczenia gospodarki)



oznaki:

o względna nadprodukcja (nadmiar towarów w stosunku do efektywnego popytu zagregowanego)
o spadek cen
o rosnące bezrobocie
o spadek kursów papierów wartościowych na giełdzie
o banki ograniczają kredyt inwestycyjny (lub żądają spłat istniejących zobowiązao)
o spadek produkcji

FAZA DEPRESJI (bardzo długa)



popyt = podaż (na najniższym z możliwych poziomów)



kryzys kooczy się w momencie, kiedy z rynku odpadną wszystkie słabe podmioty, a pozostaną na nim jedynie pomioty
najsilniejsze, takie, które przy bardzo niskich zyskach będą w stanie funkcjonowad w długim okresie



faza depresji kooczy się w momencie, kiedy na inwestycje restrykcyjne (odtworzeniowe) nakładają się inwestycje nowe,
których celem jest obniżenie kosztów produkcji

FAZA OŻYWIENIA



popyt > podaż

14.05.2012

Wykład 11

14.05.2012

Dwiczenia 6

polityka fiskalna – polityka dochodów i wydatków paostwa; (podatki i wydatki



Francja)

dochody paostwa

wydatki paostwa



podatkowe



niepodatkowe



tradycyjne – m.in. obronnośd kraju, administracja



nowoczesne - transfery

pieniądze spotykają się w budżecie paostwa



plan finansowy, zestawienie dochodów i wydatków

zasady budżetowania:



roczności – nie zawsze (agenda na 7 lat); długoterminowe strategie rozwoju; nie musi byd rok kalendarzowy, ale jest



jawności – każdy zainteresowany ma wgląd do budżetu paostwa; nie zawsze budżet paostwa był jawny



przed rozbiorami;

budżetowanie jest stosunkowo trudnym procesem; Ministerstwo Finansów i Sejm



tam można znaleźd informacje



jedności – logicznie uporządkowane



zupełności – wszystkie dochody i wydatki; rezerwy budżetowe



przechodzą do kolejnego budżetu

21



zrównoważenia bilansu – dochody i wydatki zrównoważone; teraz ciężko się z tego wywiązad – kiedyś to było możliwe,
bo król miał skarbiec z pieniędzmi

zasady podatkowe:



zasady fiskalne:
o wydajnośd – według tej zasady paostwo powinno sięgad do takiego przedmiotu opodatkowania,

który dostarczy dochodów niezbędnych do realizacji funkcji i zadao paostwa i władz samorządowych;

o elastycznośd – podatek powinien reagowad na zmieniające się procesy i zdarzenia gospodarcze oraz społeczne;
o stałośd – mówi o konieczności unikania wprowadzania nowych podatków i zmian w podatkach już istniejących;
o zasady ekonomiczne:
o nienaruszalnośd majątku podatników – wysokośd podatku nie może zmniejszad majątku podatnika. Podatek powinien

byd pokrywany z dochodów bieżących;



zasady sprawiedliwości: (wysokośd dostosowana do wysokości dochodu; w krajach arabskich podatki idą na biednych,
nie na budżet paostwa)
o powszechnośd – ciężary podatkowe powinny mied charakter powszechny, tj. każdy obywatel, przedsiębiorca itp.

powinien byd objęty podatkiem, jeżeli spełnione są warunki powstania stosunku podatkowego

o równośd – ciężary podatkowe powinny byd rozłożone równomiernie na wszystkich podatników
o zdolnośd dochodowa – wedle tej zasady, każdy podatnik osiągający taki sam dochód, powinien poświęcid na rzecz

paostwa identyczną korzyśd



zasady techniczne:
o pewnośd – podatki powinny byd niezawodnym źródłem dochodów paostwa. Oprócz tego każdy podatnik powinien

byd poinformowany o wysokości podatku, który jest zobowiązany zapłacid

o dogodnośd – pobór podatku powinien uwzględniad warunki finansowe podatnika, a także cykl i charakter jego

działalności

o taniośd – koszty realizowania podatków nie mogą nadmiernie uszczuplad dochodów paostwa

podatek za deszcz



opłata

podział podatków ze względu na kryterium progów i stawek podatkowania

progresywne

depresywne

liniowe

↗ dochód ↗ podatki ↗ dochód ↙ podatki



ta sama cena



pewnośd



względna sprawiedliwośd



ma sens, gdy jest kryzys (?)



po to, by zwalczyd szarą strefę



np. Rosja, Estonia, Bułgaria, Słowacja, Niemcy (tu dyskutują)

podział podatków ze względu na podmiot, który pobiera podatki

paostwo

samorządy (od członków społeczności;

przeznaczony na funkcjonowanie społeczeostwa)



dochodowy



VAT



od nieruchomości



za psa



opłaty klimatyczne

podział podatków ze względu na podmiot, który płaci podatki

gospodarstwa domowe

przedsiębiorstwa

podatki są po to, żeby je wydawad

podatki – przymusowe, bezzwrotne,

bezwarunkowe (brak negocjacji)

bezpośrednie (dochody, majątek)

pośrednie (w cenach dóbr i usług;

od towarów; od wydatków)

22

kryzys: dochody ↙ (deficyt budżetowy)

wydatki ↗

ożywienie i rozkwit: dochody ↗

wydatki ↙

21.05.2012

Wykład 12

28.05.2012

Wykład 13