84

KLASYCYZM

Klasycyzm - w architekturze styl wzorujący się na formach architektonicznych starożytnego Rzymu
i Grecji. Rozwinął się w połowie XVIII wieku jako reakcja na formalny przepych architektury baroku
i rokoko.

Podstawowe cechy architektury:

-

wzorowanie się na starożytnych budowlach greckich i rzymskich oraz na niektórych
budowlach odrodzenia;

-

kopiowanie elementów architektury starożytnej;

-

budowle wznoszone na planie zwartym, koła lub prostokąta;

-

stosowanie kolumnad i kolumnowych portyków ze zwieńczeniem w kształcie tympanonu;
pilastrów, dużych okien; tympanon przeważnie dekorowany płaskorzeźbą;

-

kolor przyporządkowany rysunkowi;

-

dążenie do uzyskania efektu harmonii, zrównoważonej kompozycji, stosowanie symetrii;

-

w opozycji do baroku przeważają fasady o liniach prostych bez wygięć i skrętów;

-

oszczędne stosowanie zdobnictwa; jeżeli się pojawiają, są to uskrzydlone postacie lwów
z ludzkimi głowami, orły, wieńce, wazony, girlandy z róż, kokardy, hełmy, tarcze,
skrzyżowane sztandary nawiązujące do tradycji cesarstwa rzymskiego;

-

rozwój budownictwa użyteczności publicznej, takiego jak: urzędy, teatry, szpitale, szkoły,
zakładane wówczas muzea;

-

pałace – duże, niskie, wydłużone, na planie prostokąta, z wysuniętą częścią środkową
ozdobioną portykiem;

-

we wnętrzach wielkie, podłużne, jasne sale, chętnie malowane na biało, płaskie sufity, okna
duże, kwadratowe;

-

kościoły – często na planie koła, przekryte kopułą;

-

dwory wraz z ogrodami i parkami wzbogacone: alejami z drzewami, stawami rybnymi;
w obrębie dworu były: młyn oraz browar;

-

wnętrza dworów ozdabiano portretami rodzinnymi, trofeami myśliwskimi, a na ścianach
wieszano tkaniny ozdobne zwane arrasami.

Kościół św. Magdaleny w Paryżu - wzorowany na ateńskim Partenonie

-

brak zbieżności kolumn

-

inne kształtowanie bazy

-

dużo cieńsze ściany

85

Szymon Bogumił Zug (1733 – 1807)
Polski architekt i projektant ogrodów saskiego pochodzenia, reprezentant klasycyzmu, od 1752
pracował w Saskim Urzędzie Budowy w Dreźnie, od 1756 Saskim Urzędzie Budowlanym
w Warszawie.
Projektant wielu klasycystycznych budowli w Polsce, tworzył w latach siedemdziesiątych
i osiemdziesiątych XVIII wieku. W krajobrazowych założeniach ogrodowych reprezentował nurt
preromantyczny. Sprawował opiekę architektoniczną nad Arsenałem warszawskim.
Ważniejsze dzieła:

-

kościół Świętej Trójcy w Warszawie (1777–81)

-

dom handlowy Rezlera i Hurtiga (1785)

-

pałac Potockich w Warszawie (współpraca) (1772)

-

pałac Branickich w Warszawie (Na Skarpie).

Domenico Merlini (1730 - 1797)

Włoski architekt działający w Polsce.W wieku dwudziestu lat opuścił ojczyznę i przyjechał do
Warszawy. W mieście tym mieszkała wpływowa rodzina Fontanów, z którą Merlini był
spokrewniony.
W chwili przybycia Merliniego do Rzeczypospolitej, gdy królem był August III Sas, architektem
królewskim był Jakub Fontana. To właśnie od niego uczył się Dominik, by przejąć następnie po nim
owe stanowisko. Już w wieku trzydziestu lat został architektem królewskim i pozostawał nim aż do
swej śmierci. Stanowisko piastował najpierw za rządów Augusta III Sasa, potem Stanisława Augusta
Poniatowskiego. Dodatkowo po śmierci swego krewniaka Jakuba Fontany, w 1773 roku objął urząd
naczelnego architekta Rzeczypospolitej.
Do najsłynniejszych dzieł Dominika Merliniego zalicza się Pałac na Wodzie w warszawskim
kompleksie pałacowo-ogrodowym w Łazienkach Królewskich. Właściwie cały ten kompleks
powstawał według projektu Merliniego, na miejscu wcześniejszej, małej rezydencji królewskiej.
Na początku swej pracy projektował on w stylu późnego baroku, który jeszcze podówczas utrzymywał
się w Europie. To, że przeszedł na klasycyzm, było w dużej mierze zasługą króla Stanisława Augusta
Poniatowskiego. Do jego "wynalazków" należał portyk kolumnowy, poprzedzający wejście główne,
które jest wgłębione w stosunku do ściany frontowej budynku.
Innymi detalami, chętnie stosowanymi przez Merliniego były kamienne balustrady, którymi wieńczył
fasady (widoczne w Pałacu na Wodzie). Poza tym stosował ozdobne wsporniki, czyli elementy
znajdujące się między kolumną, a podpieraną przez nią częścią dachu (gzymsem). Wszystko to były
pozostałości po jego nawykach z czasu baroku, które przecież nie występowały często w klasycyzmie
europejskim.
Ważniejsze dzieła:

-

Królikarnia

-

Pałac Myślewicki

-

Pałac Łazienkowski

Jan Chrystian Kamsetzer (1753 - 1795)

Polski architekt i dekorator wnętrz, czołowy przedstawiciel klasycyzmu w Polsce.
Był synem piekarza, studiował w drezdeńskiej Akademii Sztuk Pięknych. Od 1773 w Warszawie,
przebywał na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego i pracował m.in. wraz z Dominikiem
Merlinim przy przebudowie Zamku Królewskiego w latach 1779–1785, Pałacu w Łazienkach w latach
1793–1795 oraz pałacu w Rogalinie.
Zbudował pałac Mielżyńskich w Pawłowicach (1788–1789), pałac Raczyńskich (1786) i Pałac
Tyszkiewiczów w Warszawie(1786–1792) i kościół w Petrykozach (1791, na prośbę Stanisława
Małachowskiego). Jest również projektantem sarkofagu króla Jana III Sobieskiego znajdującego się
w krypcie św Leonarda w katedrze Wawelskiej. W 1790 został nobilitowany. W powstaniu
kościuszkowskim dowodził kompanią w randze kapitana.

86

Łazienki Królewskie w Warszawie
Łazienki Królewskie w Warszawie – zespół pałacowo-parkowy w Warszawie z licznymi zabytkami
klasycystycznymi, założony w XVIII wieku z inicjatywy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Całe założenie było zrealizowane przez architektów królewskich: Dominika Merliniego, Jana
Chrystiana Kamsetzera i Jana Chrystiana Szucha.

Park spełnia dziś swoje zadania podobnie jak w momencie jego utworzenia. Jest miejscem licznych
wydarzeń o charakterze kulturalnym, naukowym, rozrywkowym i sportowym, a także ulubionym
miejscem spacerów warszawiaków.

-

Sposób kształtowania okien
(dłuższe, wyższe)

-

Bogate

obramowanie

i

obrzeźbienie okien

-

Rozczłonkowany rzut

-

Lekkość formy

87

88

89

Teatr na Wyspie
Wzniesiony w Parku Łazienkowskim w Warszawie w pobliżu Pałacu na Wodzie w roku 1790 według
projektu architekta Jana Chrystiana Kamsetzera (1753-1795) teatr składa się z dwóch części,
przedzielonych wypełnionym wodą kanałem.
Amfiteatralna, półkolista widownia oparta jest na arkadach. Wieńczy ją rząd kamiennych rzeźb
przedstawiających sławnych autorów dramatycznych. Scena położona na sztucznej wyspie otoczona
jest sztucznymi ruinami, stanowiącymi przykład sentymentalnego stylu końca XVIII wieku. Po lewej
stronie za sceną ukryty jest parterowy pawilonik mieszczący garderoby aktorów. Przed sceną znajduje
się fosa dla orkiestry. Po bokach sceny ustawiono rzeźby o tematyce mitologicznej. W sezonie letnim
w teatrze odbywają się koncerty i przedstawienia teatralne.

Stara Pomarańczarnia

Została wzniesiona w Łazienkach Królewskich w latach
1784-1788 wg projektu Dominika Merliniego na planie
prostokątnej podkowy.
W głównej części budynku z przeszkloną południową
elewacją znajdowała się oranżeria, w której zimą
przechowywano drzewka pomarańczy. We wschodnim
skrzydle mieści się unikalny w skali światowej teatr
dworski

mieszczący

200

osób,

z

9

lożami

rozmieszczonymi na trzech ścianach oraz oryginalną
dekoracją

widowni.

Nad

sceną

z

zachowanymi

urządzeniami z epoki znajduje się herb królewski.
W skrzydle zachodnim, mieszczącym pierwotnie stancje

dla służby i ogrodników obecnie znajduje się Galeria Rzeźby Polskiej z eksponatami pochodzącymi
z okresu od XVI w. do 1939 r.
Ze Starej Pomarańczarni prowadzi droga (tzw. Promenada Królewska) do Pałacu na Wodzie.

Kościół Karmelitów w Warszawie na Krakowskim
Przedmieściu
Wzniesiony na planie krzyża z dwiema bocznymi nawami
w stylu barokowym wg projektu Isidoro Affaita starszego dla
karmelitów

bosych.

W

latach

1762–1780

fasada

przebudowana wg projektu Efraima Szregera w stylu
klasycyzmu. To pierwsza, kamienna fasada w stylu
klasycyzmu w Rzeczypospolitej.

-

Ciężka barokowa kolumna

-

Tryglify metopy porządku doryckiego

-

Barokowe obrzeźbienie

90

Dziekanka w Warszawie - budynek zbudowany na
miejscu XVI-wiecznego Dworu Kapitulnego, spalonego
w 1656 roku. Powstały w latach 1770–1784 jako
klasycystyczna kamienica kapituły warszawskiej, na
początku XIX wieku został przerobiony na zajazd,
a później na akademik. W końcu XVIII wieku jurydyka
znalazła się w granicach Warszawy.



Kościół św. Krzyża w Warszawie

Obecny kościół został zbudowany w latach 1679—1696
w stylu barokowym. Jego projektantem był nadworny
architekt królewski Józef Szymon Bellotti

Wieże,

nakryte

późnobarokowymi

hełmami

(1725—1737)

są

autorstwa

Józefa Fontany. Fasadę (1756)
zaprojektował Jakub Fontana,
zdobią ją figury autorstwa Jana
Jerzego Plerscha.

-

Lekko wydłuzone
otwory okienne

-

Elewacja przekształcona
w stylu
stanisławowskim

Kościół Narodzenia NMP w Warszawie (zwany też Kościołem Przesuwanym)

Kościół zbudowany w latach 1682-1732 jako kościół
przylegający do klasztoru Karmelitów Trzewiczkowych.
Po zniszczeniach II wojny światowej odbudowany w latach
1951-1956.
W związku z budową trasy W-Z i poszerzaniem ulicy
Leszno (w tym czasie Al. gen. K. Świerczewskiego), w nocy
30 listopada na 1 grudnia 1962 r. kościół został przesunięty
o 21 metrów do tyłu

91

Pałac Prymasowski w Warszawie

Budowa pałacu rozpoczęła się pod koniec XVI
wieku z inicjatywy biskupa płockiego Wojciecha
Baranowskiego. Gdy został prymasem przekazał
ten pałac kapitule gnieźnieńskiej w roku 1610.
Zniszczony w latach najazdu szwedzkiego 1655-
1660. Do jego odbudowy zatrudniono Józefa
Fontanę. Po raz kolejny spustoszony przez Sasów,
Wołochów
i Kozaków w 1704. Odbudował go ze zniszczeń
prymas Stanisław Szembek.
W latach 1777-1783 Antoni Kazimierz Ostrowski
podjął generalną przebudowę pałacu. Architektem
za nią odpowiedzialnym był Efraim Szreger;

ukończył ją Michał Jerzy Poniatowski w stylu klasycystycznym. Korpus główny został wtedy
wzbogacony o skrzydła boczne z pawilonami, ryzalit korpusu zyskał zaś czterokolumnowe portyki.
Architektami wnętrz pałacu byli Jan Chrystian Kamsetzer i Szymon Bogumił Zug.

Pałac w Wilanowie
Pałac barokowy znajdujący się w warszawskim Wilanowie. Wzniesiony w latach 1677-1696 dla króla
Jana III Sobieskiego według projektu Augustyna Locciego i rozbudowany (skrzydła boczne) przez
kolejnych właścicieli Wilanowa.
Architektura pałacu jest oryginalna – jest to efekt połączenia sztuki europejskiej ze staropolską
tradycją budowlaną. Zachowany wystrój malarsko-rzeźbiarski elewacji i wnętrz pałacowych, który w
nawiązaniu do symboliki antycznej głosi apoteozę rodu Sobieskich i gloryfikację sukcesów
militarnych króla.

92

Początkowo była to typowa podmiejska rezydencja magnacka, w kształcie dworu polskiego
z alkierzami. W kształcie z 1696 reprezentuje charakterystyczny typ barokowej rezydencji
podmiejskiej entre cour et jardin . W latach 1720-1728 dobudowano skrzydła boczne (autor projektu:
Giovanni Spazzio – główny architekt Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej).
Po śmierci Sobieskiego w 1696 pałac był własnością jego synów, a następnie – od 1720 – siedzibą
znanych rodów magnackich: Sieniawskich, Czartoryskich, Lubomirskich, Potockich i Branickich.
W latach 1730-1733 był rezydencją króla Augusta II Mocnego. Każda z rodzin dokonywała zmian we
wnętrzach pałacu, w ogrodzie i najbliższym otoczeniu zgodnie z aktualną modą i potrzebami.
Wystrój sztukatorski i malarski pałacu jest dziełem takich twórców jak Józef Szymon Bellotti, Jerzy
Siemiginowski-Eleuter, Michelangelo Palloni, Claude Callot, Jan Samuel Mock (obrazy Augusta II
Mocnego w Gabinecie Holenderskim). Dekoracje w tarczach elewacji wykonał Francesco Fumo.
Ornamentyka regencyjna (lata 20. i 30. XVIII w.) jest dziełem Pietro Innocente Comperetiego.
Autorem rzeźby gabinetowej jest pochodzący z płd.-wsch. Polski (Puławy) z rodziny rzeźbiarzy
działających dla Lubomirskich – Eliasz Hofmann.

-

XVII w.

-

Architekt: Locci,

-

Okna przeszły z włoskiego
baroku

-

Mocno zaznaczone głowice
pilastrów

-

Nieproporcjonalne okna

-

Lekko klasycyzujący

Kościół Wizytek w Warszawie przy Krakowskim Przedmieściu

Jest to późnobarokowy kościół, zbudowany w 1728–1761
według projektu Karola Baya.
Jest to kościół jednonawowy z rzędami kaplic. Na końcu
nawy znajduje się zamknięte prosto prezbiterium, przykryte
sklepieniem kolebkowym z lunetami, opartym na pasach
sklepieniowych.

Nad

kolumnami

bardzo

szerokie

belkowanie, bogato urozmaicony gzyms. Delikatna dekoracja
stiukowa o charakterze rokokowym głównie na łukach arkad
otwartych do nawy.
Fasada kościoła jest jednym z najciekawszych elementów
budowli. Jej twórcą (poza zwieńczeniem) jest Karol Bay,
który stworzył dzieło charakterystyczne dla okresu dojrzałego
baroku. Falujący, jakby w ruchu będący mur podzielony
parami kolumn, rozbudowany, łamany gzyms daje doskonałe
efekty światłocieniowe i wzbogaca bryłę budowli.
Autorem zwieńczenia fasady i wielkiego ołtarza został
Efraim Schroeger.

93

Teatr Wielki w Warszawie

Opera Narodowa w Warszawie – budynek zlokalizowany przy placu Teatralnym w Warszawie,
będący siedzibą Opery Narodowej. W Salach Redutowych mieści się Muzeum Teatralne oraz dwie
spośród trzech scen Teatru Narodowego.
W latach 30. XIX wieku Marywil został zburzony i na jego miejscu został wybudowany teatr w latach
1825–1833 wg projektu Antonia Corazziego. Pierwsze przedstawienie w nowo otwartym teatrze
odbyło się 24 lutego 1833 r.
W okresie II wojny światowej budynek został zburzony i wypalony przez Niemców.
Po II wojnie światowej Teatr został odbudowany i znacznie powiększony (projekt Bohdana
Pniewskiego pod kierunkiem Arnolda Szyfmana) przy udziale środków pieniężnych Społecznego
Funduszu Odbudowy Stolicy w roku 1965. W ten sposób powstał rozbudowany i najlepiej
zaopatrzony technicznie – jak na tamte czasy – teatr operowy na świecie.
Według planów Antonia Corazziego z 1825 roku, fasadę Teatru Wielkiego zdobić miała na froncie
triumfalna rzeźba opiekuna sztuk Apollina, kierującego czterokonnym rydwanem. W 2002 r., dzięki
inicjatywie ówczesnego dyrektora naczelnego Teatru Wielkiego Waldemara Dąbrowskiego, na
fasadzie Teatru Wielkiego została umieszczona kompozycja rzeźbiarska autorstwa profesorów
warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych

Teatr Wielki ok. 1900r.

-

Elewacja nawiązuje do historycznej Corazziego

-

Brak nagłośnienia elektroakustycznego

-

Mieści 1300osób

-

Utrzymany jest charakter formalny i estetyczny

Berlin w czasach Hitlera

W 1937 Albert Speer został przez Hitlera mianowany generalnym inspektorem budowlanym stolicy
Rzeszy (Generalbauinspektor für die Reichshauptstadt) i na jego zlecenie przygotował plany
przebudowy miasta na stolicę świata tzw. Plan Germania.
Speer odwiedził Paryż w 1940 roku z Hitlerem, by omówić plany budowy miasta przewyższającego
rozmachem stolicę Francji. Centralnym budynkiem nowego centrum miała być wielka hala
zgromadzeń naśladująca rzymski Panteon o kopule w wysokości 300 metrów. Jej model znajduje się
dziś w Niemieckim Muzeum Historycznym w Berlinie. By móc wyburzyć dużą część berlińskiego
centrum, Speer osobiście nadzorował na przełomie październik 1941 – kwiecień 1942 deportację
z Berlina 23 tysięcy śydów, których mieszkania potrzebne były dla przesiedlenie mieszkańców
z wyburzanych budynków. Ciężar wojny spowodował, że Hitler skierował Speera do innej pracy
a plany przebudowy Berlina musiano odłożyć.

94

Architektura socrealizmu – lata 50. XX w.
Według założeń partii architektura miała wyrażać siłę i potęgę państwa, a nie piękno czy elegancję.
Architektura socrealistyczna była przewidziana jako styl państwowy ZSRR. Budynki cechuje
monumentalne przeskalowanie, symetria, oraz stosowanie wielu rozmaitych elementów zdobniczych
attyki, kolumnady, pilastry wysokie partery nadają bryle charakter monumentalności. Założenia
urbanistyczne, to szerokie trakty i ogromne place mające w założeniu skupiać życie mieszkańców.


Norman Robert Foster, Lord Foster of Thames Bank (ur. 1 czerwca 1935 w Manchesterze
w Wielkiej Brytanii) – brytyjski architekt.

Metropolitan – biurowiec w Warszawie wybudowany w 2003 roku, zlokalizowany przy
pl. Piłsudskiego na tyłach Teatru Wielkiego. Zrealizowany przez amerykańską firmę Hines.
Architektem budynku jest sir Norman Foster.
Biurowiec został zaprojektowany na planie zbliżonym do pięciokąta. Zastosowano wyodrębnione,
zaokrąglone narożniki, gdzie znajdują się wejścia do budynku. Początkowo do fasady budynku
przymocowane były prostopadle granitowe płyty. W roku 2006 płyty granitowe wymieniono na
elementy betonowe. W budynku mieści się dziedziniec z fontanną.

Teatr Słowackiego w Krakowie

Budynek teatru utrzymany jest w stylu
eklektycznym

z

przewagą

neobaroku

(częstym w tym okresie w państwie
habsburskim). Tę nową scenę narodową
w Krakowie dla zespołu występującego przy
ul.

Jagiellońskiej

zaprojektował

Jan

Zawiejski. Teatr powstał na miejscu
wyburzonego w 1892 kościoła Ducha
Ś

więtego.

Był

to

pierwszy

budynek

w Krakowie, który posiadał oświetlenie
elektryczne. Początkowo nosił nazwę "Teatr
Miejski", dopiero w 1909 otrzymał imię
Juliusza Słowackiego.

Wprowadzono nowoczesna konstrukcję,
dobudowano warsztaty i magazyny (pod
ziemią – widoczne są jedynie świetliniki). Całośc sprawia wrżenie neoklasycystyczne.

95

Pałac Pod Blachą w Warszawie

To późnobarokowy pałac, zbudowany w latach
1720-1730 przez Jakuba Fontanę u podnóża
Zamku Królewskiego w Warszawie.
W XVI wieku stała tu kamienica, w II poł. XVII
wieku

przebudowana

przez

podkomorzego

wielkiego

koronnego

Jerzego

Dominika

Lubomirskiego

na

pałac

z

dodaniem

południowego skrzydła na nasypie, potem
dodanie północnego skrzydła i wiele kolejnych
przebudów, m.in. dodawanie i odejmowanie
pięter

w

skrzydłach,

czy

obniżanie

lub

podwyższanie dachu w części centralnej. Pałac
praktycznie cały czas podlegał poważnym
przemianom,

także

w

XIX

wieku

i dwudziestoleciu międzywojennym. Trudno więc mówić o jakiejś podstawowej bryle, do której
można by odnieść współczesną odbudowę po II wojnie światowej, która jest stylizacją na czasy
stanisławowskie.
Obecnie pałac wyróżnia się wąską białą
fasadą oraz długimi skrzydłami. Swą
nazwę

zawdzięcza

nietypowemu

w

dawniejszych czasach pokryciu blachą
miedzianą, aczkolwiek wcześniej w II poł.
XVIII wieku był pokryty dachówką co
uwiecznił na swoim obrazie Barnado
Belotto zwany Canaletto.
W czasie II wojny światowej pałac został
przez

Niemców

spalony

w

1944.

Odbudowany tuż po wojnie w latach
1948-1949.


Zamek Krasińskich w Warszawie
To barokowy pałac zbudowany w latach 1677-1695 dla wojewody płockiego Jana Dobrogosta
Krasińskiego wg planów Tylmana z Gameren. W 1783 r. – po pożarze, który strawił dużą część
wnętrza – został przebudowany wg projektu Dominika Merliniego. W Królestwie Polskim odbywały
się tutaj w latach 1827-1828 posiedzenia sądu sejmowego. W 1944 podczas powstania, został spalony.
Po wojnie odbudowany.
Oś główną budynku podkreśla ryzalit z trójkątnym tympanonem zwieńczonym rzeźbami gdańskiego
rzeźbiarza Andreasa Schlütera. Elewacja od strony ogrodu została rozwiązana podobnie. Oba
tympanony nawiązują do dziejów domniemanego protoplasty rodu Korwinów Rzymianina Marka
Waleriusza Messali Korwinusa i jego walk z Galami.

96

Drezno
Doszczętnie zniszczone w czasie II wojny światowej i odbudowane tylko częściowo posiada, pomimo
swojej długiej i bogatej historii, niewielką część swojej dawnej historycznej zabudowy. Do
najważniejszych odbudowanych zabytków należą:

-

rokokowy zespół pałacowy Zwinger, mieszczący Galerię Starych Mistrzów

-

słynna galeria malarstwa

-

stara synagoga (Die alte Synagoge)

-

kościół mariacki (Frauenkirche)

-

galeria sztuki i skarbiec (Grünes Gewölbe)

-

opera Sempera (Semperoper)

Odbudowa (podobnie jak Warszawy) w dużej mierze na podstawie zdjęć Bellotto.

Zwinger – późnobarokowy zespół architektoniczny znajdujący się w centrum Drezna. Jest zaliczany
do najbardziej znaczących budowli późnego baroku w Europie. Określenie "Zwinger" pochodzi od
pierwotnego położenia budynku, pomiędzy zewnętrznymi i wewnętrznymi murami obronnymi.
Wzniesiony w latach 1711–1728 przez Matthäusa Daniela Pöppelmanna na życzenie Fryderyka
Augusta I zwanego Mocnym, który w 1696 wybrany został królem Polski pod imieniem Augusta II.
August Mocny zamówił budynek odpowiadający rzymskiemu Koloseum, w którym miały odbywać
się różne uroczystości. Jako wynik tego życzenia architekt Pöppelmann stworzył budynek w stylu
późnobarokowym. Zbudowany na planie prostokąta z wewnętrznym dziedzińcem, który otoczony jest
galeriami (ogród z fontannami), bramą koronną, pawilonami. W późniejszym okresie August Mocny
sprowadził tutaj swoje zbiory egzotycznych roślin, a także porcelany. Do dnia dzisiejszego Zwinger
wykorzystywany jest do prezentowania wystaw. Szczególnie warte zobaczenia są wcześniej
wspomniane zbiory porcelany, w których znajduje się zarówno chińska porcelana z XV wieku, jak
i znane w całych Niemczech wyroby porcelanowe z Miśni. W Zwingerze znajduje się także
Rüstkammer – zbrojownia, która jest zbiorem różnych historycznych broni.
W latach 1847-1857, na miejscu m.in. drewnianych stajni, architekt Gottfried Semper wzniósł
monumentalny budynek, odtąd będący integralną częścią Zwingeru, z przeznaczeniem na nową
siedzibę Galerii Obrazów Starych Mistrzów zawierającą bogate zbiory malarstwa europejskiego m.in.
dzieła Rubensa, Rembrandta oraz Dürera.
Mimo silnych zniszczeń w czasie II wojny światowej Zwinger został relatywnie szybko odbudowany.

Kościół Marii Panny w Dreźnie (niem. Frauenkirche) w skrócie Kościół Mariacki – barokowy
luterański kościół znajdujący się na drezdeńskim Neumarkt[2]. Ta monumentalna świątynia to jeden
z najbardziej znanych i rozpoznawalnych w Europie zabytków protestanckiej architektury sakralnej.
Największy na świecie obok katedry w Strasburgu budynek wzniesiony z piaskowca, jego kopuła to
najokazalsza tego typu konstrukcja wykonana z kamienia wśród kościołów leżących na północ od Alp.

97

Kościół Mariacki wzniesiono w latach 1726-1743. Podczas II wojny światowej został w wyniku
alianckich bombardowań miasta w nocy z 13 na 14 lutego 1945 bardzo poważnie uszkodzony
i zawalił się ostatecznie rankiem 15 lutego. Za czasów NRD pozostał trwałą ruiną służącą za pamiątkę
okropieństw wojny. Dopiero w 1985 zdecydowano o jego rekonstrukcji, jednak prace rozpoczęto
dopiero po upadku muru berlińskiego w 1989. Trwającą w latach 1994-2005 odbudowę pomagały
sfinansować Dresdner Bank, towarzystwa miłośników miasta oraz indywidualni darczyńcy z całego
ś

wiata.

Eklektyzm w architekturze

W architekturze XIX wieku łączenie w jednej budowli w sposób swobodny elementów wybranych ze
stylów historycznych. Początkowo było to niemal bezkarne łączenie różnych stylów, wchodzących
w skład tzw. stylów historyzujących, czyli tych które były popularne jako style "neo-". Style te to:
neorenesans, neobarok i neogotyk, czasem obserwuje się elementy klasycystyczne. Potem nastąpił
pewien ład i porządek, w miejskich kamienicach eklektycznych obserwuje się dużo cech
renesansowych. Np. okna z charakterystycznymi ozdobami, kolumny i podobne. Z czasem zaczęto
budować również tylko w określonym stylu historyzującym. Eklektyzm trwał od 2. ćwierci wieku
XIX do początku wieku XX, w okresie trwania zbiegł się z secesją.

Muzea Watykańskie

-

układ i forma typowo renesansowe

-

ukształtowanie przekroju zapewniające kilkukrotne odbicie światła w celu dobrego
doświetlenia wnętrza i eksponatów bez narażania ich na działanie prośni słonecznych

98

Kościół Wotywny (niem. Votivkirche) – neogotycki kościół z XIX wieku znajdujący się w Wiedniu,
przy głównym bulwarze miasta – Ringu.
Został zbudowany w latach 1855-1879, na wzór francuskich katedr gotyckich z XIII wieku, na
polecenie arcyksięcia Maksymiliana.
Architekt Heinrich von Ferstel, chcąc wyrazić katolicki charakter kościoła, w pełni świadomie
nawiązał do form charakterystycznych dla gotyckich katedr francuskich i niemieckich. Powstała

okazała,

trójnawowa

bazylika

z

transeptem

i

wielobocznie

zamkniętym

prezbiterium

i dwuwieżową fasadą. Kościół ozdobiony został
bardzo

bogatym

detalem

architektonicznym:

sterczynami, pinaklami, kwiatonami, szczytami,
maswerkami i łukami odporowymi. Kościół nakryty
jest wysokimi dachami dwuspadowymi pokrytymi
glazurowaną kolorową dachówką, analogiczną do
dachów

katedry

wiedeńskiej,

ułożoną

w geometryczne wzory. Choć każda elewacja
zawiera silny ładunek estetyczny, największe
wrażenie

wywiera

fasada;

dla

ukazania

monumentalności, budowla została poprzedzona
dużym placem przylegającym do Ringu. Trzyosiową
fasadę cechuje gotycki wertykalizm co podkreślają
dwie strzeliste (99m.) wieże, zwieńczone ażurowymi
hełmami. Oś środkowa zdradza recepcję sztuki
francuskiej, ponad kruchtą umieszczono rozetę. Do
wnętrza prowadzą bogato zdobione portale, trzy
w fasadzie frontowej ozdobione rzeźbami postaci
biblijnych i patronów krajów Monarchii Austriackiej
oraz scenami Zwiastowania i Zmartwychwstania.
Treść zawarta w tympanomach portalów transeptu
odnosi się do Boga Ojca i Ducha Świętego.

Architektura w Anglii

-

nigdy nie zamknięto gotyku

-

Henryk VI żył w XVIw, i tworzył w duchu gotyku

-

Neogotyk miesza się z gotykiem