Wstęp

do programowania

Wykład 3

instrukcje

Instrukcja warunkowa

if - then - else

Występuje w trzech wersjach:



jeśli

warunek

to

instrukcja1

w_przeciwnym_wypadku

instrukcja2



if

warunek

then

instrukcja1

else

i

nstrukcja2;

warunek

instrukcja1

FAŁSZ

PRAWDA

warunek

instrukcja1

False

True

instrukcja2

instrukcja2

Instrukcja warunkowa (wyboru)

if - then - else

warunek

- Wyrażenie logiczne przyjmujące wartość prawdy lub fałszu (przyjmuje

typ logiczny

BOOLEAN)



Przykłady

if a>5 then b:=a-5

if (a>0) and (a<=10) then x:=5

else

b:=a+5

else

z:=15

if (dzielnik<>0) then wynik:=dzielna/dzielnik

else writeln(' nie można dzielić przez zero !!!');

if (dzielnik<>0) then

begin

wynik:=dzielna/dzielnik;

writeln(' dzielenie wykonano');

end

else writeln(' nie można dzieli przez zero !');

Instrukcja warunkowa (wyboru)

program prog01;

{$APPTYPE CONSOLE}

uses SysUtils;

var liczba : byte;

//-------------------------------

begin

write('Proszę liczbę całkowitą : ');

readln(liczba);

if liczba > 100 then

writeln('Liczba jest większa niż 100')

else

writeln('Liczba jest mniejsza lub równa 100');

Readln;

Instrukcja warunkowa

if - then



jeśli

warunek

to

instrukcja



if

warunek

then

instrukcja

Np..

if

zn in [’1’..’9’]

then

writeln(’zn jest cyfrą’);

if

not x in [’1’..’9’]

then

writeln(’x nie jest cyfrą’);

if

a=b

then begin

writeln(’a i b są takie same’ );

obwod:=4*a;
end;

warunek

instrukcja

FAŁSZ

PRAWDA

warunek

instrukcja

False

True

instrukcja warunkowa daje

zazwyczaj możliwość wyboru

wariantów

program instr_if1;

{$APPTYPE CONSOLE}

Uses SysUtils;

var a,b,c,max : Single;

begin

write('Podaj a '); readln(a);

write('Podaj b '); readln(b);

write('Podaj c '); readln(c);

if a>=b then if a>=c then max:=a

else max:=c

else if b>=c then max:=b

else max:=c;

write('Mmax(a,b,c) = ',max:4:1); Readln;

end.

Program progr3;
{$APPTYPE CONSOLE}
uses SysUtils;

var

ocena: byte;

begin

write(' Podaj ocenę ');
readln(ocena);

if ocena=6 then writeln('celujący')

else if ocena=5 then writeln('bardzo dobry')

else if ocena=4 then writeln('dobry')

else if ocena=3 then writeln('dostateczny')

else if ocena=2 then writeln('mierny')

else if ocena=1 then writeln('niedostateczny')

else writeln('Błędne dane');

readln;

End.

Instrukcja wyboru

case - of

Występujące w tej instrukcji wyrażenie nazywane jest

selektorem.

Jego wartość musi być typu porządkowego.
Sekwencja instrukcji wyboru zbudowana jest z ciągu

instrukcji.

Każda z nich jest poprzedzona jedną lub kilkoma stałymi

wyboru oddzielanymi przecinkami po których występuje
dwukropek. Stałe wyboru przyjmują jedną z dwóch
postaci.

Instrukcja wyboru

case - of

case

of

wybór: ciąg instrukcji

else

wyrażenie

ciąg instrukcji

end

case

wyrażenie

of

wybór: ciąg inst

rukcji

end;

case

wyrażenie

of

wybór: ciąg inst

rukcji

else

instrukcja

end

Instrukcja wyboru case - of

program instr_case1;
{$APPTYPE CONSOLE}

uses SysUtils;
var znak : char;
begin
write('Proszę wpisać dowolny znak : ');

readln(znak);
case znak of

'0' .. '9' : writeln('wpisano cyfrę !');
'A' .. 'Z' : writeln('napisano dużą literę !');
'a' .. 'z' : writeln('napisano małą literę !');

'=' : writeln('napisano znak równości!');
'-' : writeln('napisano znak minus');

else

write('napisano inny znak ')

end;
readln

end.

Instrukcja wyboru case - of

program instr_case2;

{ program wczytuje ocenę jako cyfrę i podaje jej słowną interpretację}

{$APPTYPE CONSOLE}

uses sysUtils;
var ocena:byte;
begin

write(' Podaj ocene ');
readln(ocena);
case ocena of

6: writeln('celujący');
5: writeln('bardzo dobry');
4: writeln('dobry');
3: writeln('dostateczny');
2: writeln('mierny');
1: writeln('niedostateczny')

End;
readln
end.

Program Kalkulator;
{ program na uzycie instr CASE i operatorów arytmet}
{$APPTYPE CONSOLE}
uses sysUtils;
var

Liczba1, Liczba2, Wynik : Double;
Dzialanie : char;

BEGIN

Write('Podaj pierwsza liczbe: ');
Readln(Liczba1); //czytanie liczb z klawiatury }
Write('Podaj druga liczbe: ');
Readln(Liczba2);
Write('Rodzaj dzialania (+ - * /): ');
Readln(Dzialanie);

{czytanie znak dzialania }

Case Dzialanie OF

{ jakie dzialanie ? }

'+' : Wynik:=Liczba1+Liczba2; { dodawanie }
'-' : Wynik:=Liczba1-Liczba2; { odejmowanie }
'*' : Wynik:=Liczba1*Liczba2; { mnozenie }
'/' : Wynik:=Liczba1/Liczba2;

ELSE Writeln('Bledny symbol dzialania');

END; { Case }
Writeln('wynik=',wynik:4:1);
readln;

END.

Instrukcje pętli

Pętla - inaczej instrukcja cykliczna powodująca, że pewna
sekwencja działań będzie wielokrotnie powtarzana
Pętle służą do iteracyjnego wykonywania pewnych

kroków
Zazwyczaj mamy dostępne dwa rodzaje pętli:



pętle wykonujące się określoną liczbę razy



pętle wykonujące się do momentu spełnienia

pewnego warunku

Pętle wykonujące się określoną liczbę razy

for - to - do (instrukcja „dla”)

Musimy z góry znać liczbę powtórzeń pętli
W pętli funkcjonuje pewna zmienna, zwana licznikiem pętli,

„pamiętająca” ile razy pętla została wykonana

for

licznik_petli := początek

to

koniec

do

zawartość_pętli;

for

licznik_petli := koniec

downto

początek

do

zawartość_pętli;



licznik pętli należy wcześniej zadeklarować (zmienna typu

porządkowego, np. integer)



przy pętlach „do tyłu” pierwszą podajemy wartość

większą



jeśli zawartość pętli to kilka instrukcji, to grupujemy je za

pomocą

begin ... end

Pętla for - to - do

for

to

downto

Licznik_pętli := wyrażenie1

instrukcja

wyrażenie2

do

Pętla for - to - do

-

Wartość początkowa = Wartości końcowej

Instrukcja „dla” zostanie wykonana tylko jeden raz, po czym przerywa swoją pracę.

-

Wartość początkowa < Wartości końcowej

-

Instrukcja „dla” zostanie wykonywana tak długo, aż

wartość początkowa osiągnie

-

wartość równą wartości końcowej.

-

Wartość początkowa > Wartości końcowej

-

Instrukcja „dla” nie zostaje wykonana ani razu.

Pętla for - to - do

program prog6;
{$APPTYPE CONSOLE}

var

liczba : integer;
silnia, licznik : longint;

begin

write(' Podaj liczbę całkowitą aby obliczyć wartość silni ? ');
readln(liczba);

silnia:=1;
for licznik:=1 to liczba do silnia:=silnia*licznik;

writeln(' Wartość silni dla ',liczba : 6,' wynosi ', silnia)

end.

-

Pętle których wykonanie zależy od warunku

Pętla wykonuje się:



„dopóki” zachodzi pewien warunek

lub



„aż do momentu” zajścia pewnego warunku

W pętlach wykonujących się dopóki zachodzi

pewien warunek:



warunek sprawdzamy przed pierwszym

wykonaniem instrukcji wewnątrz pętli, a więc pętla

może nie być wykonana ani razu

W pętlach wykonujących się aż do momentu

zajścia pewnego warunku



warunek sprawdzamy PO pierwszym wykonaniu

instrukcji wewnątrz pętli, a więc pętla będzie

wykonana przynajmniej 1 raz

Pętla ”dopóki” –

„dopóki zachodzi warunek wykonuj instrukcje..”

instrukcja

warunek

Fałsz

Prawda

while

do

instrukcja

wyrażenie logiczne

Instrukcja „dopóki”

Schemat pętli „dopóki”

while

warunek

do

instrukcje;

Pętal „

while

”



jeśli zawartość pętli „

while

” to kilka instrukcji,

to grupujemy je za pomocą

begin ... End

Cechy pętli

while

służy do organizacji obliczeń, które będą wykonywane

tak długo jak wyrażenie znajdujące się po słowie „

while

” jest prawdą.

1) warunek logiczny pętli sprawdzany jest na początku
2) instrukcja jest wykonywana tak długo dopóki warunek

logiczny przyjmuje wartość True

3) jeśli warunek jest fałszem przy pierwszym sprawdzeniu

to instrukcja nie będzie wykonana ani razu

4) każdorazowe wykonanie instrukcji nazywa się iteracją
5) Jeżeli warunek logiczny nigdy

nie przyjmuje

wartość True

to pętla będzie wykonywana w nieskończoność!!! (

błąd

)

Pętla while

Przykłady

Wypisz dziesięć liczb począwszy od 0

program prog7;
{$APPTYPE CONSOLE}

uses SysUtils;
var

x : integer;

begin

x:=0;

while x<10 do

begin

writeln(x);

x:=x+1;

end;

readln
end.

Pętla while

Przykłady

Oblicz ile trzeba dodać kolejnych liczb naturalnych aby ich suma była

większa od podanej liczby

program prog8;
program Project1;

{$APPTYPE CONSOLE}

var n,licznik,suma : SmallInt;

begin

write(' Podaj liczbę całkowitą ? ');

readln(n);

licznik:=0;

suma:=0;

while suma<=n do

begin

licznik:=licznik+1;
suma:=suma+licznik;

end;

writeln(' liczba kolejnych liczb ', licznik);

Pętla while

Przykłady Algorytm Euklides

Oblicz NWD –największy wspólny dzielnik

program prog1_NWD;
{$APPTYPE CONSOLE}

var n,m: SmallInt;

begin

write(' Podaj liczbę całkowitą n: ');

readln(n);

write(' Podaj liczbę całkowitą m: ');

readln(m);

while m <> n do

if m > n then m:= m-n

else n:=n-m;

writeln(' NWD wynosi: ', n);

readln;

end.

n,m

start

stop

Pętla while

Przykłady Algorytm Euklides

Oblicz NWD –największy wspólny dzielnik

program prog92_NWD;

{$APPTYPE CONSOLE}

var n,m,k : integer;
begin
readln(n,m);
k:=m;
while (n mod k<>0) or (m mod

k<>0) do k:=k-1;

writeln(k);
reaDLN;
end.

start

k=k-1

n mod k <>0

Lub m mod k <>0

N

T

n,m

k=m

NWD=k

stop

Pętla „powtarzaj



powtarzaj ... do czasu zajścia warunku”

Repeat

instrukcje

until

warunek

;

instrukcja

warunek

Fałsz

Prawda

repeat

until

instrukcja

wyrażenie logiczne

Schemat pętli „powtarzaj aż do”

Pętla „powtarzaj



powtarzaj ... do czasu zajścia warunku”

Repeat

instrukcje

until

warunek

;

1) warunek logiczny pętli sprawdzany jest na końcu
2) ciąg instrukcji jest wykonywany tak długo aż warunek logiczny

przyjmuje wartość False

3) ciąg instrukcji będzie zawsze wykonany przynajmniej raz
4) Wyjście z instrukcji jest następuje aż warunek logiczny przyjmuje

wartość True

5) Aby zapewnić wyjście z pętli

trzeba zadbać aby warunek choć raz

osiągnął wartość True

Repeat until

program prog10;
{$APPTYPE CONSOLE}
var

i, k : integer;
n, x :Double;

begin

write(' Podaj podstawę n: ');

readln(n);

write(' Podaj wykładnik k: ');

readln(k);

x:=1;

i:=1;

repeat

x:= x*n;

i:= i+1;

until i>k;

writeln(' k-

ta potęga liczby n

wynosi: ', x);

Readln;

end.

Repeat until

Program Sumuje wyrazy szeregu 1/k z zadaną

dokładnością eps

program prog11;
const eps=0.0001;
Var

n :word
suma, x, :Double;

begin

suma:=0;

n:=1

repeat

x:= 1/n;

suma:=suma+x;
n:=n+1

unitl x < eps;

writelm(

'

k-

ta potęga liczby n wynosi:

'

, suma);

Readln;

end.

Repeat until

Program czyta znaki

klawiatury i podaje ich
kod

Oraz czyta tylko liczby

Program prog12a;
{$APPTYPE CONSOLE}
var zn: char;

begin

repeat

readln(zn);

writeln(zn,' ',byte(zn));

until zn =#13;

writeln('był Enter' );

readln;

end.

//Program nie czyta liczb

Program prog12b;
{$APPTYPE CONSOLE}

var zn: char;

begin

repeat

readln(zn);

writeln(zn,'

',byte(zn));

until (zn>='0')and(zn<='9');

writeln('była liczba' );

readln;

end.

Repeat until

Złe użycie petli

Program prog13;
var zn: char;

k, x: byte;

begin

k:=5;

repeat

writeln(k);

k:=k-1;

until

k > 5;

//warunek nigdy nie spełniony

k:=5; x:=0;

repeat

writeln(k);

x:=x+1/k;

until

k < 0;

//warunek nigdy nie

spełniony

readln;
end.

Program czyta tylko liczby

Program czytja_cyfry ;
{$APPTYPE CONSOLE}

var zn: char;

begin

repeat

readln(zn);

writeln(zn,' ',byte(zn));

until not

((zn>='0')and(zn<='9'));

writeln(‘ nie była liczba' );

readln;

end.

Repeat until

NWD: kolejna wersja

–szybka

Program prog14_NWD;
{$APPTYPE CONSOLE}
var n,m,k : integer;
begin

Write('n=');readln(n);
Write('m=');Readln(m);
If n<m then

begin

k:=m; m:=n; n:=k

end;

repeat

k:= n mod m;
n:=m;

m:=k

until k=0;
write('NWD=',n);

Readln;
end.

start

stop

Którą pętlę użyć

program p17;
const n=7;
var s, licznik: Longint;

begin

s:=1;
licznik:=1;
repeat

s := s*licznik;
licznik := licznik+1;

until licznik>n;
write(

'

silnia=

'

, s);

end.

program p16;
const n=7;
var s,licznik:longint;

begin

s := 1;
for licznik:=2 to x do

s:=s*licznik;

write(

'

silnia=

'

, s);

end.

program p18;
const n=7;
var s,licznik:longint;

begin

s:=1;
licznik:=2;
while licznik<=n do

begin

s := s*licznik;
licznik := licznik+1

end;

write(

'

silnia=

'

, s);

end.

• Jeśli instrukcja ma być wykonana określoną liczbę razy wybierz for

• Jeśli warunkiem przerwania pętli jest wyrażenie logiczne i instrukcja ma być
wykonana przynajmniej raz wybierz repeat

• Jeśli warunkiem przerwania pętli jest wyrażenie logiczne i nic nie wiadomo o
pierwszym wykonaniu wybierz while

• Jeśli masz wątpliwości wybierz while

while

wyrażenie

do

begin

Instr1;
if

warunek

then

continue

;

Instr2;
Instr3;

end;

while

wyrażenie

do

begin

Instr1;
if

warunek

then

break

;

Instr2;
Instr3

end;

Instr4;

W jaki zmienić realizację pętli
- procedury standardowe Continue i Break

- jeżeli wartość wyrażenia

warunek

będzie prawdą

to wszystkie instrukcje w danej iteracji występujące

po wywołaniu procedury

continue

zostaną pominięte;

następnie rozpoczyna się kolejny krok instrukcji pętli

.

-jeżeli wartość wyrażenia

warunek

będzie

prawdą to nastąpi natychmiastowe

przerwanie procesu iteracji;

następną wykonaną instrukcją będzie

pierwsza instrukcja poza pętlą Instr4.

Procedury

continue i break

mogą być wywoływane tylko wewnątrz pętli.

Mogą być użyte wewnątrz każdej instrukcji złożonej występującej
w pętlach for, repeat oraz while.
Użycie tych procedur poza instrukcjami pętli spowoduje błąd kompilacji.