w w w. e l e k t r o . i n f o . p l

n r 1 1 / 2 0 0 5

m i e r n i c t w o

24

m i e r n i c t w o

pomiary wyłączników

różnicowoprądowych

Łukasz Kaczmarczyk

W

latach 90. wprowadzono wiele
zmian i poprawek w zakresie

eksploatacji i pomiarów instalacji elek-
trycznych. Podstawowe dokumenty
prawne, jakimi są Prawo budowla-
ne, Prawo energetyczne oraz związane
z nimi akty wykonawcze, przedstawia-
ją warunki techniczne, jakie powinny
spełniać budynki i instalacje elektrycz-
ne. W normie PN-IEC 60364 przedsta-
wione są podstawowe wymagania do-
tyczące ochrony przeciwporażeniowej
o napięciu do 1 kV. Ponieważ wykony-
wanie pomiarów skuteczności ochro-
ny przeciwporażeniowej jest związane
z wieloma zagrożeniami, osoba, która
je przeprowadza, powinna mieć odpo-
wiednie kwalifikacje zawodowe, po-
twierdzone przez komisje kwalifika-
cyjne powołane przez prezesa Urzędu
Regulacji Energetyki (URE) lub odpo-
wiednich ministrów wymienionych
w Prawie energetycznym.

Jednym z najbardziej skutecznych

środków ochrony przeciwporażenio-
wej są wyłączniki różnicowoprądowe.
Ich stan techniczny możemy badać kil-
koma metodami. Na

rysunku 1 przed-

stawiono układ do sprawdzania działa-

nia wyłącznika różnicowoprądowego.
Pomiędzy przewód fazowy a przewo-
dzącą część dostępną włączony jest re-
zystor R

p

, służący do regulacji prądu I

∆

.

Prąd, przy którym zadziała urządzenie
ochronne różnicowoprądowe, nie po-
winien być większy od znamionowe-
go prądu różnicowego I

∆n

. Inną meto-

dą pomiaru wyłączników może być ta
przedstawiona na

rysunku 2. W tym

układzie wykorzystujemy elektrodę
pomocniczą. Prąd zwiększamy obni-
żając rezystancję R

p

. W czasie pomia-

ru sprawdzamy napięcie U między czę-
ścią przewodzącą a elektrodą pomoc-
niczą. Mierzymy również prąd I

∆

, któ-

ry powinien być nie większy niż I

∆n

.

Przy pomiarze tą metodą powinien być
spełniony warunek U≤U

L

⋅I

∆

/I

∆n

, gdzie

U

L

oznacza długotrwałe dopuszczalne

napięcie dotykowe.

Opisane metody pomiaru są me-

todami technicznymi. Pomiary para-
metrów wyłączników wykonujemy
przyrządami, w których możliwy jest
pomiar czasu zadziałania wyłącznika
różnicowoprądowego, prądu zadziała-
nia wyłącznika, napięcia dotykowego
oraz rezystancji uziemienia. Mierni-

ki te są na tyle rozbudowane,
że pomiary te wykonywane
są w sposób automatyczny.
Umożliwiają one zbadanie
zarówno zwykłych wyłącz-
ników, jak i selektywnych,
o zróżnicowanych prądach
znamionowych 10, 30, 100,
300, 500 mA, a niejednokrot-
nie o prądzie 1 A i większym.
Techniki pomiarów podsta-
wowych parametrów wyłącz-
ników RCD:



pomiar prądu zadziała-

nia wyłącznika różnicowo-
prądowego – prąd zadziała-
nia mierzymy prądem linio-

wo narastającym i o odpo-
wiedniej charakterystyce.
W zależności od typu wy-
łącznika wartość tego prą-
du może być różna, i tak:
dla wyłączników typu AC
waha się od 30 do 100 %
I

∆n

, dla wyłączników

typu A – od 35 do 140 %
I

∆n

, a dla typu B – od 50

do 200 % I

∆n

. Miernik wy-

świetla wartość różnicowe-
go prądu zadziałania wy-
łącznika. Przebiegi i war-
tości prądów nieznacz-
nie się różnią, w zależno-
ści od przyrządu, jakiego użyjemy,



pomiar czasu zadziałania wy-
łącznika – czas zadziałania wy-
łącznika mierzony jest przy war-
tości prądu ½ I

∆n

, I

∆n

, 2 I

∆n

, lub

5 I

∆n

. Mierzymy czas od początku

przepływu prądu przez wyłącznik
aż do momentu jego zadziałania.
Wartość czasu zadziałania nie po-
winna przekraczać 200 ms dla wy-
łączników ogólnego przeznacze-
nia i 500 ms dla wyłączników se-
lektywnych. Jeśli podczas pomia-
ru okaże się, że czas ten jest więk-
szy od dozwolonej wartości, nale-
ży wymienić wyłącznik na inny.



pomiar napięcia dotykowego –
pomiar napięcia dotykowego odby-
wa się zazwyczaj prądem w prze-
dziale od 30 do 50 % I

∆n

, czyli w ta-

kiej wartości, która nie spowoduje
zadziałania wyłączników.
Badanie instalacji z wyłącznikiem

RCD obejmuje: oględziny wyłączni-
ka różnicowoprądowego, badanie wy-
łącznika różnicowoprądowego, ciągło-
ści przewodów ochronnych oraz po-
miar rezystancji uziemienia. Pod-
czas oględzin wyłączników RCD na-
leży sprawdzić: napięcie znamionowe

wyłącznika, prąd znamionowy ciągły,
działanie przycisku TEST, a także, czy
częstotliwość prądu, na którą wyko-
nany jest wyłącznik, jest odpowied-
nia do częstotliwości sieci, i czy nie
przekroczono obciążalności zwarcio-
wej wyłącznika.

W obiektach nowo budowanych

lub modernizowanych oraz miej-
scach, gdzie istnieje zwiększone za-
grożenie porażenia prądem (łazienki,
pralnie, kuchnie), istnieje obowiązek
montowania wyłączników różnico-
woprądowych. Stanowią one dosko-
nały środek ochrony przeciwporaże-
niowej i przeciwpożarowej. Samo za-
stosowanie wyłącznika nie wystarczy,
jeśli nie będzie on działał poprawnie.
Okresowe badania i pomiary instala-
cji, a co za tym idzie, pomiary wyłącz-
ników różnicowoprądowych, są nie-
zbędne dla prawidłowego działania
instalacji elektrycznej.

Sporządzając pomiary wyłączni-

ków do protokołu z pomiarów nale-
ży wpisać przede wszystkim zmierzo-
ny prąd wyłącznika (zgodnie z obo-
wiązującymi przepisami, badanie cza-
su zadziałania wyłącznika jest nie-
obowiązkowe).

Rys. 1

Rys. 2