Operator_maszyn_i_urzadzen_odlewniczych_812[03].O1.04

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Elementy mechaniki technicznej

i wytrzymałości materiałów

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Klasyfikacja i cechy uŜytkowe części maszyn

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Normalizacja części maszyn

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Połączenia rozłączne i nierozłączne

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Osie i wały

5.5.1. Ćwiczenia

5.6. ŁoŜyska ślizgowe i toczne

5.6.1. Ćwiczenia

5.7. Sprzęgła

5.7.1. Ćwiczenia

5.8. Przekładnie zębate proste i złoŜone

5.8.1. Ćwiczenia

5.9. Mechanizmy: krzywkowy, korbowy i śrubowy

5.9.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie

operator maszyn i urządzeń

odlewniczych. W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć juŜ ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania-
-uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone róŜnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróŜnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik dla

ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika do
nich adresowanego.

Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które. Podczas

realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest zwrócenie uwagi na następujące
elementy:

−

materiał  nauczania  –  w  miarę  moŜliwości  uczniowie  powinni  przeanalizować
samodzielnie.  Obserwuje  się  niedocenianie  przez  nauczycieli  niezwykle  waŜnej
umiejętności,  jaką  uczniowie  powinni  bezwzględnie  posiadać  –  czytanie  tekstu
technicznego ze zrozumieniem,

−

pytania  sprawdzające  mają  wykazać,  na  ile  uczeń  opanował  materiał  teoretyczny  i  czy
jest  przygotowany  do  wykonania  ćwiczeń.  W zaleŜności  od  tematu  moŜna  zalecić
uczniom  samodzielne  odpowiedzenie  na  pytania  lub  wspólne  z  całą  grupą  uczniów,  w
formie  dyskusji  opracowanie  odpowiedzi  na  pytania.  Druga  forma  jest  korzystniejsza,
poniewaŜ  nauczyciel  sterując  dyskusją  moŜe  uaktywniać  wszystkich  uczniów  oraz  w
trakcie dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości,

−

dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ć

wiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę

teoretyczną  oraz  opanować  nowe  umiejętności.  Przedstawiono  dosyć  obszerną
propozycję  ćwiczeń  wraz  ze  wskazówkami  o  sposobie  ich  przeprowadzenia,
uwzględniając  róŜne  moŜliwości  ich    realizacji  w  szkole.  Nauczyciel  decyduje,  które  z
zaproponowanych  ćwiczeń  jest    w  stanie  zrealizować  przy  określonym  zapleczu
technodydaktycznym  szkoły.  Prowadzący  moŜe  równieŜ  zrealizować  ćwiczenia,  które
sam opracował,

−

sprawdzian  postępów  stanowi  podsumowanie  rozdziału,  zadaniem  uczniów  jest
udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone  w  nim  stwierdzenia  potwierdzić  lub  zaprzeczyć  opanowanie  określonego
zakresu materiału. JeŜeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień
wrócić,  sprawdzając  czy  braki  w  opanowaniu  materiału  są  wynikiem  niezrozumienia
przez  ucznia  tego  zagadnienia,  czy  niewłaściwej  postawy  ucznia  w  trakcie  nauczania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W tym  miejscu  jest  szczególnie  waŜna  rola  nauczyciela,  gdyŜ  od  postawy  nauczyciela,
sposobu  prowadzenia  zajęć  zaleŜy  między  innymi  zainteresowanie  ucznia.  Uczeń
niezainteresowany  materiałem  nauczania,  wykonywaniem  ćwiczeń  nie  nabędzie  w pełni
umiejętności  załoŜonych  w  jednostce  modułowej.  NaleŜy  rozbudzić  wśród  uczniów  tak
zwaną „ciekawość wiedzy”. Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału moŜe stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia  z  tego  zakresu.  Nauczyciel  realizując  jednostkę  modułową  powinien  zwracać
uwagę  na  predyspozycje  ucznia,  ocenić,  czy  uczeń  ma  większe  uzdolnienia  manualne,
czy moŜe lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,

−

testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej  jednostki  modułowej  i  naleŜy  je  wykorzystać  do  oceny  uczniów,  a  wyniki
osiągnięte  przez  uczniów  powinny  stanowić  podstawę  do  oceny  pracy  własnej
nauczyciela  realizującego  tę  jednostkę  modułową.  KaŜdemu  zadaniu  testu  przypisano
określoną  liczbę  moŜliwych  do  uzyskania  punktów  (0  lub  1  punkt).  Ocena  końcowa
uzaleŜniona jest od ilości uzyskanych punktów. Nauczyciel moŜe zastosować test według
własnego  projektu  oraz  zaproponować  własną  skalę  ocen.  NaleŜy  pamiętać,  Ŝeby  tak
przeprowadzić  proces  oceniania  ucznia,  aby  umoŜliwić  mu  jak  najpełniejsze  wykazanie
swoich umiejętności.

Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:

−

pokaz,

−

wiczenie (laboratoryjne lub inne),

−

dyskusji dydaktycznej,

−

projektów,

−

przewodniego tekstu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE

KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

określić warunki równowagi ciała sztywnego,

–

wyjaśnić pojęcia: prędkość obwodowa, prędkość obrotowa, praca mechaniczna, moc,
energia i sprawność,

–

rozróŜnić typowe przypadki obciąŜeń elementów konstrukcyjnych,

–

rozróŜnić rodzaje napręŜeń i odkształceń występujące w elementach maszyn,

–

rozróŜnić rodzaje połączeń rozłącznych i nierozłącznych,

–

scharakteryzować osie i wały maszynowe,

–

scharakteryzować budowę i rodzaje łoŜysk tocznych i ślizgowych,

–

scharakteryzować rodzaje sprzęgieł,

–

sklasyfikować hamulce i określić ich przeznaczenie,

–

sklasyfikować przekładnie mechaniczne,

–

wyjaśnić budowę przekładni zębatych,

–

wyjaśnić budowę i określić zastosowanie mechanizmów,

–

odczytać rysunki zestawieniowe zespołów i podzespołów maszyn i urządzeń, ustalić
działanie i określić elementy składowe,

–

dobrać części maszyn z katalogów,

–

skorzystać z dokumentacji technicznej, PN, katalogów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Operator maszyn i urządzeń odlewniczych. 812[03]

Moduł:

Techniczne podstawy zawodu 812[03].O1

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie elementów maszyn i mechanizmów
812[03].O1.04

Temat: Osie, wały i czopy.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności rozpoznawania osi, wałów i czopów.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozpoznawać wały i osie wśród innych części maszyn,

−

wyjaśnić w jakim celu stosuje się w maszynach i urządzeniach osie i wały,

−

sklasyfikować osie,

−

określić rodzaje wałów,

−

scharakteryzować wały giętkie,

−

określić zasadniczą róŜnicę występującą między wałem a osią,

−

wymienić materiały stosowane na wały,

−

zdefiniować termin czop,

−

sklasyfikować czopy.

Metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna związana z wykładem,

−

wiczenia.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

wskazana praca grupy uczniów do 15 osób,

−

wiczenia uczniowie wykonują indywidualnie.

Czas:

90 minut.

Środki dydaktyczne:

−

Dokumentacja Techniczno Ruchowa maszyn i urządzeń odlewniczych,

−

plansze, foliogramy obrazujące osie i wały,

−

modele i eksponaty wałów i osi,

−

poradniki

−

wyposaŜenie stanowiska pracy uczniów zgodne z punktem 5.6.1.niniejszego poradnika.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1.

określenie tematu zajęć,

wyjaśnienie uczniom szczegółowych celów kształcenia,

zaznajomienie uczniów ze strukturą zajęć dydaktycznych prowadzonych metodą dyskusji
związanej z wykładem,

przeprowadzenie wykładu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

postawienie pytań problemowych przez wykładowcę np.:

−

czym róŜni się wał gładki od osi ruchomej?

−

czy wśród części maszynowych leŜących obok siebie wzrokowo wyglądających na

identyczne moŜemy wskazać na element, który jest wałem, a który osią? – uzasadnij
wypowiedź (szkic na tablicy),

−

czy moŜemy wskazać miejsca wykonania na wale czopów, jeśli tak, to czy jesteśmy

zdolni określić, który z nich jest ruchowy, a który spoczynkowy? – uzasadnij
wypowiedź – przedstaw szkic części.

Faza 1
1.

wprowadzenie do dyskusji,

postawienie przez uczących się pytań uzupełniających i udzielenie na nie, odpowiedzi
przez prowadzącego dyskusję (wykładowcę).

Faza 2
1.

dyskusja właściwa, plenarna,

ustalenie odpowiedzi na postawione pytania.

Faza 3
1.

podsumowanie dyskusji z podkreśleniem momentów mających duŜą wartość
dydaktyczną,

ocena przebiegu dyskusji i osób biorących w niej udział.

Ćwiczenia
1.

zapoznanie uczniów z treścią ćwiczeń zawartych w poradniku dla ucznia,

ukierunkowana obserwacja pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń,

prezentacja wyników własnej pracy przez uczniów.

Zakończenie zajęć

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązywania ćwiczeń sprawiły im
trudności. Nauczyciel powinien podsumować zadanie, wskazać jakie umiejętności był
ć

wiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać w przyszłości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Operator maszyn i urządzeń odlewniczych. 812[03]

Moduł:

Techniczne podstawy zawodu 812[03].O1

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie elementów maszyn i mechanizmów
812[03].O1.04

Temat: Rozpoznawanie elementów maszyn na rysunkach zestawieniowych.

Cel ogólny: Uczniowie rozpoznają i określają funkcje części maszyn w zespole.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zaplanować kolejność wykonywanych czynności,

−

rozpoznać elementy maszyn na rysunkach zestawieniowych,

−

określić funkcje części maszyn w zespole,

−

określić kierunek obciąŜeń działających na wrzeciono,

−

korzystać z literatury fachowej,

−

dobrać materiały na części maszynowe zespołu,

−

określić wymiary łoŜysk zastosowanych w zespole,

−

pracować w grupie,

−

dokonać samooceny i prezentacji wykonanej pracy.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda przewodniego tekstu,

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w grupach 2–4 osobowych.

Czas:

45 minut.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz tekstu przewodniego opracowany przez nauczyciela,

−

instrukcja pracy metodą tekstu przewodniego,

−

Katalog ŁoŜysk Tocznych,

−

literatura z zakresu materiałoznawstwa,

−

poradniki,

−

kartka papieru, długopis, ołówek.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1.

Określenie tematu zajęć.

Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.

Zaznajomienie uczniów z pracą metodą tekstu przewodniego.

Podział grupy uczniów na zespoły.

Faza właściwa

Zadanie dla ucznia:

Dokonaj analizy budowy i działania przedstawionego na rysunku zespołu wrzeciona,
a następnie:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek części o numerze 8, 9

Rysunek części o numerze 3

Rysunek części o numerze 5, 6

Faza 1 Informacje

Pytania prowadzące:

Jakie zadania spełnia połączenie?

Jaka występuje zasadnicza róŜnica między połączeniami rozłącznymi a nierozłącznymi?

Jaki rodzaj połączenia jest najczęściej stosowany w budowie maszyn?

W jakim celu stosuje się połączenia wpustowe?

Jakie zadania spełniają w maszynach i urządzeniach osie i wały?

Jakie znasz rodzaje wałów (dokonaj podziału pod względem kształtu)?

Jaka zasadnicza róŜnica występuje między wałem a osią?

Jak klasyfikuje się wały, rozpatrując kryterium ilości podpór wału?

Co oznacza termin wrzeciono?

10.

Jakie materiały stosuje się na wały?

11.

Jakie najczęściej przekroje poprzeczne mają osie i wały?

12.

Jakie znasz rodzaje wałów (dokonaj podziału pod względem kształtu)?

13.

Co oznacza termin łoŜysko?

14.

Jakie zadania mają łoŜyska?

15.

Na jakie dwie podstawowe grupy dzieli się łoŜyska?

16.

Z jakich elementów składa się łoŜysko ślizgowe?

17.

Jak klasyfikuje się łoŜyska ślizgowe?

18.

Jak zbudowane jest łoŜysko toczne?

19.

Jak klasyfikuje się łoŜyska toczne?

20.

W jaki sposób zabezpiecza się łoŜyska przed zanieczyszczeniem?

21.

W jakim dokumencie moŜemy odszukać informacje na temat parametrów
produkowanych łoŜysk tocznych?

Faza 2 Planowanie

Uczniowie określają:

Ile naleŜy zastosować łoŜysk tocznych poprzecznych?

Ile naleŜy uŜyć łoŜysk tocznych wzdłuŜnych?

Ile naleŜy zastosować łoŜysk ślizgowych?

Ile naleŜy uŜyć innych części zespołu?

Faza 3 Ustalenie
1.

Uczniowie pracując w zespołach na podstawie rysunku zestawieniowego rozpoznają

sposób przeniesienia momentu obrotowego i kierunki działania sił obciąŜających
wrzeciono, określają sposób działania układu..

Uczniowie ustalają funkcje poszczególnych elementów w zespole wrzeciona.

Uczniowie rozpoznają elementy zespołu na rysunkach wykonawczych.

Uczniowie dokładnie omawiają z nauczycielem poprawność ustaleń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Elementy mechaniki technicznej i wytrzymałości materiałów

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przekładnia łańcuchowa jest zbudowana z dwóch kół łańcuchowych opasanych

łańcuchem (np. napęd roweru).Większe koło przekładni łańcuchowej wykonuje 60 obr/min,
ś

rednica tego koła d=0,2 m. Oblicz prędkość obwodową łańcucha (liniową).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z treścią zadania,

zastanowić się, w jaki sposób oblicza się prędkość liniową,

odszukać w materiałach dydaktycznych wzór na prędkość obwodową (liniową),

zastosować znaleziony wzór,

zapisać wynik,

zaprezentować efekty pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

kartka papieru, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

wybrana literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Na rysunku przedstawiono maszynę prostą – dzwignię, słuŜącą do pokonania siły oporu

uŜytecznego  Q  siłą  mniejszą  F  skierowaną  w  Ŝądanym  kierunku.  Dzwignia  jednoramienna
jest  obciąŜona  siłą  cięŜkości  Q=20  N.  Oblicz  silę  F  i  R  niezbędną  do  spełnienia  warunków
równowagi sił i momentów, znając długość ramion:   a = 1 m

b = 2 m

Rysunek do ćwiczenia 2 [5, s. 70]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z treścią zadania,

zastanowić się, jakie warunki muszą zostać spełnione, aby dźwignia pozostała
w równowadze,

odszukać w materiałach dydaktycznych wzory wyznaczające stany równowagi ciał.

obliczyć wartość siły F spełniającą warunek równowagi momentów,

obliczyć wartość siły R spełniającą warunek równowagi sił,

zapisać wyniki,

zaprezentować efekty pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

kartka papieru, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

wybrana literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Na rysunku przedstawiono maszynę prostą (krąŜek ruchomy) słuŜącą do pokonania siły

oporu uŜytecznego Q siłą mniejszą F skierowaną w Ŝądanym kierunku. Przerysuj rysunek,
wyznacz wektor siły reakcji podłoŜa R. Oblicz silę F i R niezbędną do spełnienia warunków
równowagi sił i momentów wiedząc, Ŝe do krąŜka podczepiony jest przedmiot o masie 5 kg.
Promień krąŜka r = 100 mm

Rysunek do ćwiczenia 3 [5, s. 71]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z treścią zadania,

przerysować odręcznie rysunek (wykonać szkic),

wyznaczyć kierunek i zwrot siły reakcji R,

zastanowić się, w jaki sposób oblicza się siłę cięŜkości oraz wyznacza warunek
zachowania równowagi sił i momentów dla krąŜka ruchomego,

odszukać w materiałach dydaktycznych wzór na siłę cięŜkości,

zastosować znaleziony wzór,

odszukać w materiałach dydaktycznych wzory wyznaczające stany równowagi ciał,

zastosować znalezione wzory,

zapisać wyniki,

10)

zaprezentować efekty pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

kartka papieru, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

wybrana literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 4

Na pionowo ustawioną rurę Ŝeliwną o średnicy zewnętrznej D = 300 mm i średnicy

wewnętrznej d = 200 mm działa z góry obciąŜenie ściskające siłą F = 50 000 N. Oblicz
wywołane obciąŜeniem napręŜenie

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z treścią zadania,
2)  zastanowić się, w jaki sposób oblicza się napręŜenia normalne w pręcie ściskanym,
3)  odszukać w materiałach dydaktycznych wzór na napręŜenia w przypadku ściskania,
4)

obliczyć pole powierzchni na które działa obciąŜenie (uwaga – rura jest wewnątrz pusta),

obliczyć napręŜenia normalne,

zapisać wynik,

7) zaprezentować efekty pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

kartka papieru, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

wybrana literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 5

Oblicz jaką minimalną średnicę d powinien mieć sworzeń stalowy, aby nie uległ

zniszczeniu Siła działająca na złącze przedstawione na rysunku F = 40000 N. NapręŜenie
dopuszczalne na ścinanie dla uŜytej tu stali niestopowej do utwardzania powierzchniowego
C22 wynosi:

k = 60MPa.

Rysunek do ćwiczenia 2 [4, s. 29]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z treścią zadania,

przerysować odręcznie rysunek (wykonać szkic),

wyznaczyć przekroje (miejsca) niebezpieczne w których sworzeń jest naraŜony na
ś

cinanie.

obliczyć siłę działającą na jeden przekrój,

odszukać w materiałach dydaktycznych wzór na zachowanie warunku wytrzymałości
w przypadku ścinania,

zastosować odszukany wzór i obliczyć minimalne pole przekroju sworznia,

zastanowić się w jaki sposób obliczyć średnicę sworznia (znany przekrój),

obliczyć średnicę sworznia,

wynik zaokrąglić w górę do wymiaru normalnego (dobrać z Polskich Norm),

10)

zapisać wynik,

11)

zaprezentować efekty pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

kartka papieru, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

Polskie Normy, norma PN–78/M-02041

−

wybrana literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Klasyfikacja i cechy uŜytkowe części maszyn

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z dostępnych poradników i ksiąŜek opisujących tematykę materiałoznawstwa

dobierz  odpowiednie  materiały  do  budowy  typowego  imadła  ślusarskiego.  Zakładamy,  Ŝe
imadło  jest  zbudowane:  a)  z  korpusu  stanowiącego  jedną  całość  z  elementem  do  którego
mocujemy  szczękę  twardą,  b)  elementu  przesuwnego  do  którego  mocujemy  drugą  szczękę
twardą, c) dwóch twardych ulepszonych cieplnie szczęk, d) śruby na której nacięty jest gwint
ruchowy z osadzonym poprzecznie pokrętłem e) nakrętki  f) spręŜyny powrotnej ułatwiającej
odmocowanie  zaciśniętego między szczękami przedmiotu.

Rysunek do ćwiczenia 1 [5, s. 245]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z treścią zadania,
2)  zastanowić się jakie materiały są stosowane w budowie maszyn,
3)  odszukać  w  dostępnych  poradnikach  i  ksiąŜkach  opisujących  tematykę  wytrzymałości

i właściwości materiałów informacje na temat ich zastosowania w budowie maszyn,

4)  dobrać materiał na korpus imadła,
5)  dobrać materiał na szczęki,
6)  dobrać materiał na śrubę,
7)  dobrać materiał na nakrętkę,
8)  dobrać materiał na pokrętło,
9)  dobrać materiał na spręŜynę,
10)  zapisać nazwy dobranych materiałów oraz ich oznaczenia według obowiązujących norm,
11)  przedstawić efekty pracy nauczycielowi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

kartka papieru, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

poradnik mechanika,

−

wybrana literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Znasz z pewnością budowę zwykłego roweru, spójrz na niego jak na maszynę i dokonaj

podziału na zespoły i części. Pracę wykonaj w formie planu graficznego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z treścią zadania,
2)  zastanowić się jak jest zbudowany rower,
3)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  na  temat  podziału  maszyny  na

zespoły i części,

4) odszukać w materiałach Rys 1.1 i na jego podstawie zbudować plan podziału roweru na

zespoły i części,

5) dokonać podziału roweru na zespoły i części,
6) zaprezentować efekty pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

kartka papieru, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

wybrana literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Normalizacja części maszyn

5.3.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zapisz przykładowe oznaczenie Polskiej Normy opracowanej w 1992 odnoszącej się do

normy o numerze 45288 z dziedziny mechanicznej o numerze części normy 03.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z treścią zadania,
2)  zastanowić się nad oznaczeniami Polskiej Normy,
3)  odszukać w materiałach dydaktycznych schemat zapisu Polskiej Normy,
4)  zastosować znaleziony schemat,
5)  zaprezentować efekty pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

kartka papieru, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

wybrana literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Zapisz przykładowe oznaczenie jakiejkolwiek (wstaw dowolny – wymyślony ciąg liczb

mieszczący się w granicach przewidzianych ustaleniami aktu prawnego) normy europejskiej
lub międzynarodowej z roku 2005.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z treścią zadania,
2)  zastanowić się nad oznaczeniami norm europejskich i międzynarodowych,
3)  odszukać w materiałach dydaktycznych schemat zapisu normy,
4)  zastosować znaleziony schemat,
5)  zaprezentować efekty pracy nauczycielowi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

kartka papieru, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

wybrana literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Jakie informacje moŜna uzyskać analizując zapis: PN-M-64646-6:1995/Az1:1997?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z treścią zadania,

zastanowić się nad sposobem wykonania zadania,

odszukać w materiałach dydaktycznych podobny zapis z omówieniem schematu
oznaczeń,

dokonać porównania,

odczytać informacje wynikające z treści powyŜszego zapisu.

zaprezentować efekty pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

kartka papieru, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

wybrana literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 4

Korzystając z Polskich Norm lub z dostępnych poradników np. mechanika, ślusarza,

tokarza lub innych (tablice gwintów metrycznych) ustal czy gwinty złączne zwykłe: M10,
M11 i M19 są znormalizowane. Jeśli tak, to zapisz ich podstawowe wymiary (średnicę
zewnętrzną śruby, głębokość gwintu, skok) oraz typoszereg.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z treścią zadania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Połączenia rozłączne i nierozłączne

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rysunek przedstawia przekładnie stoŜkową zbudowaną z dwóch wałów łoŜyskowanych

w  korpusie  z  osadzonymi  na  nich  nieprzesuwnie  kołami  zębatymi  Przyjrzyj  się  rysunkowi
i  wskaŜ  wszystkie  widoczne  połączenia  części  maszynowych  jakie  występują.  Uzasadnij
trafność przyjętych rozwiązań.

Rysunek do ćwiczenia 1 [6, s. 185]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z treścią zadania,
2)  zastanowić się jakie rodzaje połączeń części występują w przekładni,
3)  zapoznać  się  z  informacjami  na  temat  połączeń,  które  zamieszczone  są  w  materiałach

dydaktycznych,

4)  dokonać klasyfikacji widocznych połączeń,
5)  uzasadnić trafność zastosowanych połączeń elementów przekładni,
6)  opisać wyniki,
7)  zaprezentować efekty pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

kartka papieru, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

wybrana literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wał maszyny jest łoŜyskowany na dwóch podporach. Rysunek przedstawia tylko jedną

podporę wału (łoŜysko ślizgowe) połączoną z korpusem maszyny (na rys - wyrwany
fragment). Przyjrzyj się rysunkowi i wskaŜ wszystkie widoczne połączenia oraz opisz zadania
jakie spełniają wobec przyłączy.

Rysunek do ćwiczenia 2 [6, s.131]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z treścią zadania,
2)  zastanowić się w jaki sposób są ustalane między sobą przyłacza,
3)  zapoznać  się  z  informacjami  na  temat  połączeń,  które  zamieszczone  są  w  materiałach

dydaktycznych,

4) dokonać klasyfikacji widocznych połączeń,
5) przeanalizować zadania (funkcje) poszczególnych połączeń w układzie korpus maszyny –

łoŜysko,

6) opisać wyniki,
7) zaprezentować efekty pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

kartka papieru, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

wybrana literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Osie i wały

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na rysunku przedstawiono osadzanie czopa w łoŜysku ślizgowym. Przeanalizuj sposób

ułoŜyskowania czopa i zakwalifikuj go do odpowiedniej grupy.

Rysunek do ćwiczenia1

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z treścią zadania,
2)  zastanowić się nad moŜliwymi kierunkami sił przenoszonych przez ten czop,
3)   odszukać w materiałach dydaktycznym informacje na temat czopów,
4)  zaklasyfikować czop do odpowiedniej grupy,
5)  zapisać wnioski i wynik,
6)  zaprezentować efekty pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

kartka papieru, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

wybrana literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Narysuj odręcznie wał prosty schodkowy z dwoma czopami spoczynkowymi

rodkowymi (na czopach środkowych w czasie montaŜu zostaną osadzone koła zębate) oraz

z dwoma czopami końcowymi obrotowymi.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. ŁoŜyska ślizgowe i toczne

5.6.1. Materiał nauczania

Ćwiczenie 1

Na rysunku przedstawiono osadzanie czopa w łoŜysku. Podaj rodzaj uŜytego łoŜyska

i  zakwalifikuj  je  do  odpowiedniej  grupy.  Przeanalizuj  sposób  ułoŜyskowania  czopa
i  odpowiedz  na  pytania  –  jakimi  siłami  jest  obciąŜony  wał  i  w  wyniku  pracy  jakich  części
maszyn  (podaj  przykład)  to  dodatkowe  obciąŜenie  powstaje?  W  jaki  sposób  powinien  być
pasowany wał w pierścieniu wewnętrznym łoŜyska, a w jaki pierścień zewnętrzny w korpusie
łoŜyska?

Rysunek do ćwiczenia 2. [6, s. 219]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z treścią zadania,
2)  zastanowić się nad przyczyną zastosowania tego rodzaju łoŜyska,
3)   odszukać w materiałach dydaktycznym informacje na temat wałów i łoŜysk,
4)

sklasyfikować łoŜysko do odpowiedniej grupy,

określić części maszyn osadzone na wale, które są przyczyną zastosowania tego typu
łoŜyska,

określić sposób pasowania łoŜyska,

7) zapisać wnioski i wyniki,
8)

zaprezentować efekty pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

kartka papieru, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

wybrana literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Korzystając z Katalogu ŁoŜysk Tocznych dobierz łoŜysko kulkowe zwykłe o wymiarach:

D = 47mm (średnica zewnętrzna łoŜyska),
d = 25mm (średnica wewnętrzna łoŜyska),
B = 12mm (szerokość łoŜyska),

określ jego trwałość i nośność.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z treścią zadania,

odszukać w katalogu łoŜysko kulkowe zwykłe o podanych wymiarach,

zapisać oznaczenie łoŜyska, a takŜe jego zdolność do trwałego przenoszenia obciąŜeń

oraz wartość obciąŜenia.

zaprezentować efekty pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

Katalog ŁoŜysk Tocznych,

−

kartka papieru, długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.7. Sprzęgła

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na rysunku jest przedstawiony pewien rodzaj sprzęgła. Sklasyfikuj jego przynaleŜność

do odpowiedniej grupy sprzęgieł i uzasadnij swój wybór.

Rysunek do ćwiczenia 1 [14, s.379]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z treścią zadania,
2) zastanowić się jakie są cechy charakterystyczne sprzęgieł w obrębie poszczególnych

grup,

3)  odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sprzęgieł,
4)  zaklasyfikować przedstawione powyŜej sprzęgło do odpowiedniej grupy,
5)  przeprowadzić porównanie,
6)  uzasadnić swój wybór,
7)  zapisać wnioski,
8)  zaprezentować efekty pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

kartka papieru, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

wybrana literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Na rysunkach są zobrazowane połoŜenia wałów, których z róŜnych złoŜonych przyczyn

nie moŜna zmienić, a które naleŜy połączyć (przedłuŜyć). Dobierz do kaŜdego
przedstawionego przypadku przesunięcia osi wałów odpowiedni rodzaj sprzęgła, które by
zapewniało prawidłową pracę układu wał - sprzęgło. NaleŜy przyjąć:

rys. a

x = 0,8 mm,

rys. b

y = parametr zmienny w czasie pracy wału w granicach 0-5mm.

rys. c

Uzasadnij swój wybór.

Rysunek do ćwiczenia 2 [11, s. 46 ]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z treścią zadania,

zastanowić się jakie rodzaje sprzęgieł mogą bezpiecznie przenieść moment obrotowy
w przypadku przesunięcia poprzecznego osi wałów,
a)

w przypadku kiedy wały w czasie pracy znacznie się wydłuŜają (czoła wałów
zbliŜają się do siebie) po czym oddalają

w przypadku kiedy kąt między osiami wałów jest bardzo duŜy

3) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat sprzęgieł,
4)

dobrać dla kaŜdego przypadku przesunięcia odpowiednie sprzęgło,

uzasadnić wybór,

6) zapisać wnioski,
7) zaprezentować efekty pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

kartka papieru, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

wybrana literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.8. Przekładnie zębate proste i złoŜone

5.8.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rysunek przedstawia przekładnie zębatą prostą w fazie projektowania. Zakłada się, Ŝe

wał napędzający obraca się z prędkością obrotową 1400 obr/min. Na wale jest osadzone koło
zębate o liczbie zębów z = 40. Dobierz drugie koło zębate o odpowiedniej liczbie zębów, tak
aby wał napędzany obracał się z prędkością 500 obr/min oraz oblicz przełoŜenie
projektowanej przekładni.

Rysunek do ćwiczenia 1

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z treścią zadania,
2) odszukać w materiałach dydaktycznych wzór na przełoŜenie przekładni prostej

pamiętając, Ŝe indeks

odnosi się do elementu napędzającego,

3)  obliczyć przełoŜenie przekładni,
4)  obliczyć liczę zębów drugiego koła zębatego,
5)  zaprezentować efekty pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

kartka papieru, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

wybrana literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Na rysunku jest przedstawiona skrzynka przekładniowa. Analizując schemat

kinematyczny  określ,  które  koła  naleŜy  zazębić  ze  sobą  tak,  aby  obroty  wału  głównego
w  pierwszym  przypadku  były  najwyŜsze,  a  w  drugim  najniŜsze  (najwyŜsza  i  najniŜsza
prędkość  obrotowa  wału

n ). Koło z

jest kołem napędzającym (prędkość obrotowa

n )

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

o liczbie zębów z

= 40, łoŜyskowanym na wale głównym. Pomiędzy kołem z

a kołem z

znajduje się sprzęgło kłowe.

Rysunek do ćwiczenia 2 [13, s.170]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z treścią zadania,
2) odszukać w materiałach dydaktycznych opis skrzynki prędkości - w przypadku trudności

związanych z odczytaniem schematu,

przeanalizować widoczny układ kinematyczny skrzynki,

wykonać

odręczne

szkice

przedstawiające

wszystkie

moŜliwe

połoŜenia

współpracujących kół,

przeanalizować sposób obliczania przełoŜenia przekładni złoŜonej na podstawie wzorów,

przeprowadzić obliczenia zakładając przybliŜone ilości zębów kół wynikające z proporcji
rozmiarów, zwrócić uwagę na prawidłowość podstawienia do wzoru (koło czynne – koło
bierne),

wyciągnąć wnioski,

zapisać wyniki pracy,

zaprezentować efekty pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

kartka papieru, mazak,

−

linijka,

−

poradnik dla ucznia,

−

wybrana literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Mechanizmy: krzywkowy, korbowy i śrubowy

4.9.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na rysunku przedstawiono krzywkę walcową z pominiętym jednym waŜnym elementem

1. Przerysuj i uzupełnij rysunek. Kształt elementu zaprojektuj tak, aby podczas obrotów walca
część maszynowa 4 napędzana popychaczem 3 wykonywała ruch postępowo-zwrotny
(zaznaczony na rysunku).

Rysunek do ćwiczenia 1: 1) brakujący element (człon napędzający), 2) obracający się bęben, 3) rolka

związana z popychaczem, 4) człon napędzany

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować

instrukcję do ćwiczenia, omówić jego zakres i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów
z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z treścią zadania,
2)  przerysować rysunek,
3)  zastanowić się nad kształtem krzywi walca,
4)  uzupełnić rysunek,
5)  zaprezentować efekty pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

kartka papier, ołówek,

−

poradnik dla ucznia,

−

wybrana literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Rozpoznawanie elementów
maszyn i mechanizmów”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 12, 15, 16, 18, 20 są poziomu podstawowego,

−−−−

zadania 7, 11, 13, 14, 17, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie co najmniej 15 zadań, w tym co najmniej 3 zadań z poziomu
ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 18 zadań, w tym co najmniej 5 zadań
z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. c, 4. c, 5. a, 6. b, 7. c, 8. d, 9. c, 10. d, 11. d,
12. c, 13. a, 14. d, 15. d, 16. a, 17. a, 18. c, 19. d, 20. b.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Wyjaśnić właściwości siły

Określić pojęcie para sił

Rozpoznać rodzaje prędkości

Określić zaleŜność opisująca prędkość liniową

Rozpoznać podstawową jednostkę pracy w układzie
SI

Określić zaleŜność opisująca moc

Dokonać analizy porównawczej między wartością
energii potencjalnej, a wysokością podniesionego
ciało

Zastosować prawo zachowania energii
mechanicznej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyjaśnić pojęcie spręŜystości

10 Określić rodzaj napręŜeń występujących w

łącznikach

11 Dokonać analizy obciąŜeń działających na element

czynny

12 Określić rodzaj napręŜeń

13 Wyjaśnić pojęcie zmęczenia materiału

14 Określić termin zespół części

15 Rozpoznać rodzaj połączenie

16 Rozpoznać cześć maszynową

17 Określić części składowe łoŜyska ślizgowego

18 Rozpoznać rodzaj łoŜyska

19 Określić termin sprzęgło

20 Rozpoznać rodzaj sprzęgła

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliŜającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem
poprawnego wyniku.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 60 min.

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Siła to mechaniczne oddziaływanie jednego ciała na drugie, siła jest

wektorem.

skalarem.

kierunkiem.

punktem zaczepienia.

2. Parą sił jest układ dwóch sił, które mają

róŜną wartość, jednakowe kierunki działania, zwroty przeciwne.

równą wartość, jednakowe kierunki działania, zwroty zgodne.

równa wartość, jednakowe kierunki działania, zwroty przeciwne.

równa wartość, przeciwne kierunki działania, zwroty przeciwne.

3. Prędkość punktu poruszającego się po okręgu nazywamy

prędkością kątową.

prędkością opadania.

prędkością obwodową.

prędkością wznoszenia.

4. Prędkość liniowa jest określona jako iloraz między

drogą przebytą przez punkt a prędkością kątową.

prędkością kątową a drogą przebytą przez punkt.

drogą przebytą przez punkt a czasem trwania ruchu.

przyrostem kąta a czasem w którym ten przyrost nastąpił.

5. Podstawowa jednostką pracy w układzie SI jest

N – niuton.

– dŜul.

W – wat.

kW – kilowat.

6. Wielkość pracy w czasie w jakim ta praca została wykonana to

siła.

moc.

energia.

sprawność.

7. Wraz ze wzrostem wysokości podnoszenia wartość energii potencjalnej ciała

maleje.

jest niezmienna

const

wzrasta.

wzrasta tylko do wysoko

ci 9,81 m powy

ej maleje.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Energia mechaniczna ciała podniesionego na wysokość 10m wynosi E = 100J. Jaką

energię mechaniczną będzie miało swobodnie spadające to samo ciało na wysokości 1m
nad ziemią. W obliczeniach pomijamy opory powietrza

dziesięć razy mniejszą.

dziesięć razy większą.

trudno powiedzieć.

nie zmieni się.

9. SpręŜystość to

największa granica oporu stawianego przez materię po przekroczeniu której
następuje zniszczenie materiału.

zdolność ciała do trwałych odkształceń tzn. takich, które nie znikają po usunięciu
ciała.

zdolność ciała do odzyskania pierwotnego kształtu po usunięciu obciąŜenia.

właściwość ciała, która powoduje brak zjawiska odkształcania pomimo działających
obciąŜeń.

10. Rysunek przedstawia połączenie nierozłączne. Na elementy w połączeniu działa siła F

powodując w łącznikach wystąpienie napręŜeń

ciskających.

skręcających.

rozciągających.

cinających.

11. Zagęszczenie masy formierskiej odbywa się za pomocą maszyny tzn. narzucarki.

W obudowie na szybko obracającej się tarczy są umocowane łopaty przechwytujące masę
formierską. Element napędzający tarczę jest przez działające obciąŜenia

rozciągany.

ciskany.

ciskany i skręcany.

skręcany i zginany.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. Przedstawiony na rysunku pręt o przekroju okrągłym został obciąŜony siła F.

Występujące w pręcie napręŜenia to

napręŜenia styczne.

napręŜenia skręcające.

napręŜenia normalne.

napręŜenia ścinające.

13. Zmęczenie materiału występuje w przypadku

działania wielokrotnego obciąŜenia zmieniającego siłę.

statycznego jednorazowego obciąŜenia duŜą siła.

jednorazowego obciąŜenia małą siła.

dynamicznego jednorazowego obciąŜenia duŜa siła.

14. Zespołem nazywamy

zbiór podobnych do siebie pod względem kształtu i wymiarów części.

zbiór części zaleŜnych od siebie funkcjonalnie, nie stanowiący odrębnej całości przy
montaŜu.

zbiór części niezaleŜnych od siebie, ale będących częścią składową jednej maszyny.

zbiór części połączonych ze sobą tworzących składową część maszyny o określonej
funkcji.

15. Na rysunku przedstawiono połączenie

kołkowe.

wpustowe.

klinowe.

sworzniowe.

16. Część maszynowa przedstawiona na rysunku to

wał karbowy.

wał gładki.

wał schodkowy.

wał giętki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Części składowe łoŜyska ślizgowego niedzielonego to

korpus, panewka, czop.

korpus, element toczny, czop.

pierścień zewnętrzny, element toczny, pierścień wewnętrzny.

pierścień zewnętrzny, panewka, pierścień wewnętrzny.

18. Dwa rysunki przedstawiają tą samą część maszynową z zaznaczonymi moŜliwymi

kierunkami przenoszonych obciąŜeń. Jest to łoŜysko toczne:

kulkowe poprzeczne.

kulkowe wzdłuŜne.

kulkowe poprzeczno-wzdłuŜne.

baryłkowe poprzeczne.

19. Urządzenia, które słuŜą do łączenia wałów w celu przeniesienia ruchu obrotowego

z jednego wału na drugi bez zmiany kierunku obrotów tych wałów to

przekładnie.

mechanizmy śrubowe.

hamulce.

sprzęgła.

20. Rysunek przedstawia

sprzęgło łubkowe,

sprzęgło cierne,

sprzęgło kłowe,

sprzęgło kołnierzowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA

ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.............................................................................................................................

Rozpoznawanie elementów maszyn i mechanizmów

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Rozpoznawanie elementów
maszyn i mechanizmów”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 3, 5, 6, 7, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 20 są poziomu podstawowego,

−−−−

zadania 4, 8, 9, 12, 18, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie co najmniej 15 zadań, w tym co najmniej 3 zadań z poziomu
ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 18 zadań, w tym co najmniej 5 zadań
z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. b, 3. a, 4. d, 5. d, 6. b, 7. a, 8. c, 9. b, 10. c, 11. b,
12. b, 13. a, 14. b, 15. b, 16. d, 17. c, 18. c, 19. a, 20. a.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Nazwać poprawnie siłę cięŜkości

Rozpoznać jednostkę momentu siły w układzie SI

Określić zaleŜność opisującą wartość momentu siły

Określić stan równowagi dźwigni

Określić zaleŜność opisującą prędkość kątową

Wyjaśnić pojęcie plastyczność

Określić rodzaj napręŜeń

Obliczyć wartość pracy analizując kierunek
działania sił i kierunek przesunięcia przedmiotu

Określić zaleŜność opisującą II prawa Newtona

10 Sklasyfikować połączenia nierozłączne

11 Rozpoznać rodzaj połączenia

12 Wyjaśnić pojęcie współczynnika bezpieczeństwa

13 Rozpoznać zaleŜność wyznaczającą minimalny

przekrój z warunku bezpieczeństwa na ścinanie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14 Rozpoznać część maszynową

15 Rozpoznać rodzaj łoŜyska

16 Określić oznaczenia normy

17 Wyjaśnić zasadę doboru klucza

18 Dokonać analizy obciąŜeń działających na

łoŜyskowane koła zębate

19 Zastosować wzór umoŜliwiający obliczenie

przełoŜenia

20 Rozpoznać rodzaj przekładni

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliŜającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem
poprawnego wyniku.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 60 min.

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Siłą cięŜkości nazywamy
a)

masę ciała.

cięŜar ciała.

bezwładność ciała.

wielkość ciała.

Podstawową jednostką momentu siły w układzie SI jest
a)

⋅

Warto

ść

momentu siły zale

y od

warto

ci siły i długo

ci ramienia działania siły.

tylko długo

ci ramienia.

tylko warto

ci siły.

warto

ci siły i pr

dko

ci ciała.

Na rysunku przedstawiono d

wigni

dwuramienn

; okre

l stan równowagi momentów

wigni

F · c – Q · a = 0.

F · a – Q · b = 0.

F · c – Q · c = 0.

F· b – Q · a = 0.

dko

ść

towa jest okre

lana jako zale

ść

dzy

drog

przebyt

przez punkt a pr

dko

tow

dko

tow

a drog

przebyt

przez punkt.

drog

przebyt

przez punkt a czasem trwania ruchu.

przyrostem k

ta a czasem w którym ten przyrost nast

pił.

Plastyczno

ść

najwi

ksza granica oporu stawianego przez materi

po przekroczeniu której nast

puje

zniszczenie materiału.

zdolno

ść

ciała do trwałych odkształce

tzn. takich, które nie znikaj

po usuni

ciu

obci

ąŜ

enia.

zdolno

ść

ciała do odzyskania pierwotnego kształtu po usuni

ciu obci

ąŜ

enia.

wła

ciwo

ść

ciała, która powoduje brak zjawiska odkształcania pomimo działaj

cych

obci

ąŜ

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przedstawiony na rysunku pręt został obciąŜony siłą F.
Występujące w pręcie napręŜenia to

napręŜenia styczne.

napręŜenia rozciągające.

napręŜenia normalne.

napręŜenia ściskające.

Na rysunku przedstawiono blok A o cięŜarze 10 kN na który działają dwie siły

F i

Pod wpływem działających sił blok przesunął się w kierunku zaznaczonym strzałką.
Określ pracę siły

– porównując ją do pracy siły

jest równa pracy siły

F .

jest dokładnie o połowę mniejsza od pracy siły

F .

jest zerowa.

jest większa od pracy siły

F .

ZaleŜność

⋅

gdzie: F – siła,

m – masa,
a – przy

pieszenie

opisuje
a)

I prawo Newtona.

II prawo Newtona.

III prawo Newtona.

Prawo powszechnego ci

ąŜ

enia.

10.

Poł

czenia nierozł

czne dzieli si

cierne; kształtowe; gwintowe.

cierne; kształtowe.

spajane; kształtowane plastycznie.

wpustowe; kołkowe; sworzniowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11.

Na rysunku przedstawiono połączenie

kołkowe.

wpustowe.

sworzniowe.

klinowe.

12.

Liczbę określającą ile razy napręŜenie dopuszczalne powinno być mniejsze od napręŜenia
granicznego nazywa się
a)

współczynnikiem mocy.

współczynnikiem bezpieczeństwa.

współczynnikiem granicznym.

współczynnikiem normalnym.

13.

ZaleŜność

wyznacza minimalny przekrój, który zapewnia,

e pod obci

ąŜ

eniem

sił

F nie ma obawy naruszenia warunków wytrzymało

ci i odkształcenia materiału.

Powy

szy wzór stosuje si

w przypadku poszukiwanego pola przekroju materiału na

który działa siła powoduj

cinanie materiału.

rozci

ganie materiału.

ciskanie materiału.

zginanie materiału.

14.

ęść

maszynowa przedstawiona na rysunku to

wał karbowy.

wał gładki.

wał schodkowy.

wał gi

tki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15.

Na rysunku przedstawiono cześć maszynową. Jest to łoŜysko

toczne kulkowe.

lizgowe dzielone.

toczne baryłkowe.

lizgowe niedzielone.

16.

Przedstawiony zapis

PN-M-99999-9:1994/Az1:1998

oznacza
a)

Polską Normę z roku 1999,

Europejską Normę z roku 1998,

Polską Normę z roku 1998 z poprawką w 1994,

Polską Normę z roku 1994 ze zmianą z 1998.

17.

Do dokręcania śrub, nakrętek w połączeniach gwintowych ze ściśle określoną siłą uŜywa
się kluczy
a)

oczkowych.

płaskich (widlastych).

dynamometrycznych

nasadowych.

18.

Na rysunku przedstawiono koło zębate łoŜyskowanie na

wale prostym jednopodporowym.

osi ruchomej.

osi nieruchomej.

wale schodkowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA

ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.............................................................................................................................

Rozpoznawanie elementów maszyn i mechanizmów

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

1. Biały W.: Maszynoznawstwo. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2003
2. Czerwiński W, Materiałoznawstwo. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa

1977

3. Drętkiewicz-Więch J.: Technologia mechaniczna techniki wytwarzania. Wydawnictwo

Szkolne i Pedagogiczne S.A., Warszawa 2000

4. Fijakowski K., Mac S.: Maszynoznawstwo. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, 1979
5. Godlewski M., Tym Z.: Poradnik dla mechaników. Wydawnictwo Szkolne

i Pedagogiczne, Warszawa 1991

6. Górecki A., Grzegórski Z.: MontaŜ, naprawa i eksploatacja maszyn i urządzeń

przemysłowych. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne S.A., Warszawa 2003

7. Górecki A., Grzegórski Z.: Ślusarstwo przemysłowe i usługowe. Wydawnictwo Szkolne

i Pedagogiczne, Warszawa 1989

8. Górecki A.: Technologia ogólna podstawy technologii mechanicznych. Wydawnictwo

Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1984

9. Kozak B.: Mechanika techniczna. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne S.A.,

Warszawa 2004

10. Nawrot C., Mizera J., Kurzydłowski K.: Wprowadzenie do technologii materiałów dla

projektantów. Oficyna wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2006

11. Okoniewski S.: Technologia metali. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa

1980

12. Orlik Z., Surowiak W.: Części maszyn. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,

Warszawa 1980

13. Potyński A.: Podstawy technologii i konstrukcji mechanicznych. Wydawnictwo Szkolne

i Pedagogiczne S.A., Warszawa 1999

14. Rutkowski A.: Części maszyn. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne S.A., Warszawa

2007

15. Rutkowski A., Stępniewska A.: Zbiór zadań z części maszyn. Wydawnictwo Szkolne

i Pedagogiczne S.A., Warszawa 2007

16. Siuta W.: Mechanika techniczna. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1980

Literatura metodyczna
1.

Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele
kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. BKKK, Warszawa 1997

Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom, 2001