MONITORING ŚRODOWISKA – PYTANIA TESTOWE

NA EGZAMIN, OCHRONA ŚRODOWISKA, ROK IV

 Co to jest środowisko przyrodnicze?

Środowisko przyrodnicze (środowisko naturalne) całokształt ożywionych i nieożywionych
składników przyrody, ściśle ze sobą powiązanych, otaczających człowieka.

 Elementy składowe środowiska przyrodniczego?

 Rzeźba terenu
 Klimat
 Stosunki wodne
 Gleba
 Organizmy żywe

 Jaka jest zasadnicza właściwość środowiska przyrodniczego?

Jedną z zasadniczych właściwości środowiska przyrodniczego jest równowaga naturalna,
która zachodzi gdy odpływ i dopływ energii i materii w przyrodzie są zrównoważone.

 Co to jest PMŚ (Państwowy Monitoring Środowiska)?
Jest „systemem pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska, realizowanym przez
jednostki organizacyjne organów administracji państwowej i rządowej, organów gmin,
jest również przez szkoły wyższe i podmioty gospodarcze”.

 Co należy do głównych celów PMŚ?

Celem PMŚ (art. 23, poz. 3) jest zwiększenie skuteczności działania na rzecz ochrony
środowiska przez zbieranie, analizowanie, udostępnianie danych dotyczących stanu
środowiska………..

Cele i zadania
 jakości elementów przyrodniczych, dotrzymywaniu standardów jakości środowiska
określonych przepisami oraz obszarach występowania przekroczeń tych standardów;
 występujących zmianach jakości elementów przyrodniczych i przyczynach tych zmian, w
tym powiązaniach przyczynowo skutkowych występujących pomiędzy emisjami i stanem
elementów przyrodniczych.

 Poprzez realizację jakich zadań osiągane są cele PMŚ?

Cele PMŚ osiągane są poprzez realizację następujących zadań cząstkowych:

 wykonywanie badań wskaźników charakteryzujących poszczególne elementy

środowiska,

 prowadzenie obserwacji elementów przyrodniczych,
 gromadzenie i analizę wyników badań i obserwacji,
 ocenę stanu i trendów zmian jakości poszczególnych elementów środowiska w

oparciu o ustalone kryteria,

 identyfikację (klasyfikację) obszarów przekroczeń standardów jakości środowiska,
 analizy przyczynowo-skutkowe,
 opracowywanie zestawień, raportów, komunikatów i ich udostępnianie w formie

drukowanej lub zapisu elektronicznego, w tym za pomocą internetu.

 Co gwarantuje wiarygodność danych?

Warunkiem wypełnienia celów PMŚ stawianych mu przez ustawę jest wiarygodność danych.
Jest ona zagwarantowana poprzez kontynuację i doskonalenie takich działań jak:

 akredytacja laboratoriów badawczych;
 modernizacja infrastruktury pomiarowej;
 modernizacja narzędzi informatycznych do gromadzenia, przetwarzania
 udostępniania danych;
 opracowania metodyczne;
 wdrażanie systemów jakości w podsystemach monitoringu;
 organizacja i udział w krajowych i międzynarodowych badaniach porównawczych;
 szkolenia.

 Jakie są funkcje gleby?

Dzięki swoim właściwościom gleba spełnia wiele funkcji decydujących o życiu na Ziemi:
 najistotniejszą jest funkcja produkcyjna
 gleba jest źródłem, magazynem i środowiskiem przyswajania składników

pokarmowych



Funkcja siedliskowa



Dzięki zdolności sorpcji i buforowania spełnia funkcję filtru i reaktora

chemicznego i biologicznego dla substancji toksycznych i utrudnia ich migrację



Jest miejscem rozkładu resztek organicznych w procesie mineralizacji,

zapewniając obieg pierwiastków w przyrodzie



Gleba gromadzi wodę niezbędną dla życia roślin

 Źródła zanieczyszczeń gleby?

 Sorpcja
 Utlenianie
 Wymywanie
 Pobieranie przez rośliny
 Rozkład mikrobiologiczny



Rodzaje zanieczyszczeń gleby?

 punktowe,
 rozproszone



Główne zanieczyszczenia gleby to?

 WWA i metale ciężkie



Przyczyny zakwaszenia gleb to?

Antropogeniczne:
- stosowanie nawozów azotowych
- emisja do atmosfery tlenków siarki (IV) – SO

2

i azotu NO

x

Przyrodnicze
- rodzaj skały macierzystej
- ilość opadów
- mineralizacja substancji organicznej
- reakcje chemiczne związane z przemianami Al., Mn, Fe



Co to jest materia organiczna?

Materia organiczna w glebie, organiczna część

gleby

składająca się z resztek roślinnych i

zwierzęcych oraz organicznych produktów działalności życiowej organizmów glebowych
(

bakterii

, grzybów, promieniowców, mezofauny glebowej), podlegająca procesom

mineralizacji i

humifikacji

. W glebach mineralnych użytkowanych rolniczo

próchnica

stanowi 80-90% całej substancji organicznej gleby.



Co to jest substancja organiczna?

Jednym z podstawowych i charakterystycznych składników gleby jest substancja organiczna.
W jej skład wchodzą wszystkie obumarłe szczątki roślinne i zwierzęce oraz organiczne
produkty ich rozkładu nagromadzone w różnej postaci, zarówno w glebie, jak i na jej
powierzchni. Martwa substancja organiczna i produkty jej biochemicznych przemian
decydują o korzystnym układzie całego kompleksu właściwości gleby, od których z kolei
zależy jej żyzność i produkcyjność.
Głównymi źródłami substancji organicznej gleby są:



żywe organizmy glebowe i żywe podziemne części roślin,



świeżo obumarłe organizmy nie objęte rozkładem,



tzw. nieswoiste substancje próchniczne obejmujące różne związki takie jak
węglowodany, białka, tłuszczowce, węglowodory i ich pochodne,



szczątki organiczne znajdujące się w różnych stadiach przetworzenia, wykazujące
ślady pierwotnych struktur tkankowych i komórkowych,



ekskrementy zwierząt glebowych (roztoczy, wazonkowców),



humus (tzw. próchnica właściwa) czyli względnie trwałe, bezpostaciowe, ciemno
zabarwione produkty przetworzenia w glebie wyjściowych substancji roślinnych i
zwierzęcych oraz ich różne połączenia z mineralnymi komponentami masy glebowej.

Substancje organiczne w glebach stanowią układ dynamiczny, ulegający ciągłym
przemianom. Charakter i nasilenie tych przemian zależą od szaty roślinnej, działalności
mikroorganizmów i zwierząt glebowych, warunków hydrotermicznych oraz właściwości gleb.
Przyjmuje się ogólnie, że około 3/4 do 4/5 substancji organicznych ulega procesom
mineralizacji, natomiast 1/4 do 1/5 przekształca się w swoiste substancje próchniczne.



Co to jest próchnica?

Próchnica (humus) – bezpostaciowe, organiczne szczątki w różnym stadium
mikrobiologicznego i fizykochemicznego procesu rozkładu, głównie roślinne, nagromadzone
w

glebach

, albo na jej powierzchni (np. w

lesie

). Zależnie od rozpatrywanych właściwości,

stosowane są różne określenia próchnicy:



próchnica iluwialna



próchnica kwaśna



próchnica nadkładowa



próchnica nasycona

Próchnica, a ściślej - poziom organiczny jest oznaczany w

gleboznawstwie

literą O.

W

glebach

leśnych, w zależności od rozmieszczenia materiału organicznego w profilu

glebowym wyróżnia się 3 główne typy morfologiczne próchnicy: mull, moder, mor oraz 2
typy przejściowe: moder-mull i moder-mor. W

gleboznawstwie

rolniczym terminem

próchnica określa się zwykle wyłącznie dobrze zhumifikowaną, bezpostaciową materię
organiczną.
Próchnica (humus) jest używana jako

nawóz

.



Organizmy żywe wykorzystywane z biomonitoringu i bioanalityce

to?

Bezkręgowce – reagują przy niższych stężeniach substancji zanieczyszczającej w glebie
(zmniejszona liczebność, mniejsze rozmiary) np.: chrząszcze biegaczowate, ślimaki

Rośliny – potrafią kumulować znaczne zawartości substancji zanieczyszczającej bez objawów
toksyczności np. mniszek lekarski, skrzyp polny



Od czego zależy skład wód powierzchniowych?

Skład wód powierzchniowych zależy od:

 czasu kontaktu z glebą,
 rodzaju gleby,
 zagospodarowania zlewni i związanego z nim zanieczyszczenia gleby,
 pory roku i intensywności opadów oraz warunków geograficznych, jak:

ukształtowanie oraz pokrycie terenu.

Wody powierzchniowe są zwykle zanieczyszczone, również z powodu odprowadzania do
nich ścieków (przemysłowych i komunalnych) nie zawsze dostatecznie oczyszczonych.



Ile wyróżnia się klas czystości wód?

Wyróżnia się 5 klas czystości wód:
I - wody o bardzo dobrej jakości, dla których wartości poszczególnych wskaźników jakości
kształtowane są tylko poprzez naturalne procesy zachodzące w warstwie wodonośnej,
II - wody o dobrej jakości, dla których wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na
źródło antropogeniczne,

III - wody o zadowalającej jakości, wartości wskaźników jakości wody są podwyższone z
powodu naturalnych procesów lub słabego działania antropogenicznego,
IV - wody o niezadowalającej jakości; wartości wskaźników jakości wody są podwyższone w
wyniku naturalnych procesów lub słabego działania antropogenicznego, a wartości
większości ich przekraczają wartości dopuszczalne dla wody przeznaczonej do picia,
V - wody o złej jakości; wartości wskaźników jakości wody dowodzą antropologicznego
pochodzenia zanieczyszczeń.



Kategorie wód powierzchniowych, które mogą być wykorzystane

do produkcji wody pitnej

Wody powierzchniowe, które mogą być wykorzystane do produkcji wody pitnej klasyfikuje
się wg 3 kategorii:



kategoria A1 — woda o najlepszej jakości (odpowiada jej klasa I czystości wód),

wymagająca jedynie prostego uzdatniania fizycznego, w szczególności filtracji oraz
dezynfekcji,



kategoria A2 — woda o gorszej jakości (klasa II i III czystości wód), wymagająca

typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania
wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowania
końcowego),



kategoria A3 — woda o słabej jakości (odpowiada jej klasa IV czystości wód),

wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w
szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na
węglu aktywnym, dezynfekcji (ozonowania, chlorowania końcowego).



Na czym polega ochrona wód podziemnych?

Ochrona wód podziemnych obejmuje:



utrzymanie równowagi między zasilaniem wód podziemnych a ich poborem,



zapobieganie niekorzystnym zmianom stanu chemicznego wody i jej ilości,



zmianę kierunku niekorzystnych trendów wzrostu zanieczyszczeń antropogenicznych,



zachowanie lub osiągnięcie dobrego stanu ilościowego i jakościowego (chemicznego).



Czynniki naturalne wpływające na skład wód podziemnych to?

- wietrzenie skał

- erozja gleby

- mineralizacja materii organicznej

 Czynniki antropogeniczne wpływające na skład wód podziemnych to?

- opady pyłów atmosferycznych

- wymywanie składników mineralnych z gleb użytkowanych rolniczo

 Jakie badania obejmuje monitoring kontrolny ujęć wód

powierzchniowych?

Monitoring kontrolny ujęć powierzchniowych obejmuje:

 badanie parametrów fizycznych i organoleptycznych (barwa, mętność, pH,

przewodność, zapach i smak),

 badanie parametrów chemicznych (jon amonowy, azotany(V), azotany(III), chlor

wolny – jeśli woda jest dezynfekowana chlorem i jego związkami, suma
chloranów(V) i chloranów(III) – jeśli woda jest dezynfekowana ditlenkiem chloru,
glin - jeśli związki glinu są stosowane do koagulacji lub woda naturalna z ujęcia
zawiera glin),

 badanie parametrów mikrobiologicznych (Escherichia coli, enterokoki, bakterie grupy

coli, Clostridium perfringens łącznie ze sporami).

Monitoring kontrolny wód z ujęć podziemnych obejmuje badanie tych samych parametrów
fizycznych i organoleptycznych, parametrów chemicznych rozszerzonych o mangan i żelazo
oraz parametrów mikrobiologicznych bez Clostridium perfringens.



Wody podziemne dzielimy na?

Wody podziemne można podzielić na:

− wody podziemne zwykłe, których użytkowanie i ochrona podlegają przepisom Prawa
wodnego,
− solanki, wody lecznicze i termalne, które zgodnie z ustawą Prawo geologiczne i górnicze
(Dz. U. z 1994r. Nr 27 poz. 96 z p.zm.) są kopalinami i podlegają przepisom tegoż prawa.

 Do czego służy krążek Secchiego?

Przykładem historycznej (stosowanej od 1865 roku) analizy wody jest pomiar mętności
(przezroczystości) za pomocą krążka Secchiego.

 Organizmy wykorzystywane w biomonitoringu wód?

 Ryby
 Małże słodkowodne
 Owady wodne



Jakie czynniki mają wpływ na wielkość zasobów wodnych?

Na wielkość zasobów wodnych mają wpływ m.in.

 czynniki hydrometeorologiczne i geologiczne: wielkość opadów atmosferycznych,

zdolności retencyjne zlewni, warunki infiltracji, środowisko sedymentacyjne, które
uwarunkowało powstanie horyzontów wodonośnych wód podziemnych,

 czynniki antropogeniczne: melioracja terenów, regulacja cieków wodnych, zmiany

struktury wykorzystywania gruntów, w tym głównie wyrąb lasów i zadrzewień,
urbanizacja i związany z nią przyrost powierzchni trudno przepuszczalnych, wielkość
poboru wody, ilość wprowadzanych do wód i do ziemi zanieczyszczeń, przerzuty
wody.



Co jest źródłem wód podziemnych?

− infiltracja – wsiąkanie opadów atmosferycznych do podłoża skalnego,
− kondensacja pary wodnej zawartej w powietrzu występującym w próżniach skalnych,
− niektóre procesy geologiczne związane z powstawaniem skał i struktur budowy
geologicznej.



Do skutków zanieczyszczenia powietrza należą?

a) zdrowie

a. choroby przewlekłe
b. krótkotrwałe, ostre objawy

b) gospodarka

a. ochrona jakości powietrza
b. koszty leczenia
c. straty surowców
d. zniszczenia budynków

c) klimat

a. wzmożony efekt cieplarniany
b. kwaśne deszcze
c. dziura ozonowa

d) rolnictwo

a. zakwaszenie gleb
b. straty plonów

e) lasy

a. wpływ na zwierzęta
b. uszkodzenie drzew



Które pyły są niebezpieczne dla człowieka?

Niebezpieczne są pyły najdrobniejsze o wielkości cząstki do 5 mikrometrów, które z
łatwością przenikają do większości organizmów. U ludzi osiadają na ściankach pęcherzyków
płucnych i utrudniają wymianę gazowa.



Cele monitoringu powietrza atmosferycznego to?

 Kontrola jakości powietrza i jej zgodności z wymogami normatywnymi
 Wykrywanie i określanie udziału w zanieczyszczeniach poszczególnych emitorów
 Badanie efektów oddziaływania zanieczyszczeń na środowisko

 Badanie tła i jego trendów, z uwzględnieniem wpływu warunków geograficznych i

sezonowych

 Badanie procesów zachodzących w atmosferze

 Co to jest emiter?

Źródło emisji lub emiter – to miejsca w których są wytwarzane substancje zanieczyszczające.
Parametry techniczne emitera:



Rodzaj emitowanych zanieczyszczeń



Wielkość emisji



Położenie



Wielkość powierzchni



Wysokość punktu emisji

 Co to jest depozycja?

Depozycja – to procesy usuwania różnych składników powietrza atmosferycznego na
powierzchnię ziemi



Co to jest emisja niska?

Emisja niska – pochodzi z sektora komunalno-bytowego np. lokalne kotłownie

 Co to jest margines tolerancji?

Margines tolerancji – oznacza procentowo określoną część wartości dopuszczalnej, o którą
wartość ta może zostać przekroczona, zgodnie z warunkami ustanowionymi w niniejszej
dyrektywie 2008/50/WE

 Co można mierzyć za pomocą lidarów?

Lidarami jak i innymi urządzeniami optycznymi oraz akustycznymi można mierzyć stężenia
takich składników atmosfery jak: pyły, mgły, chmury kropelek kwasu siarkowego powstające
z SO2, tlenki siarki, azotu, węgla, tlen, ozon i in.. Lidary umożliwiają także badanie
naturalnych źródeł zanieczyszczeń, np. wulkanów oraz wykrywanie i identyfikację broni
biologicznej i chemicznej.



Jakie rodzaje lidarów wyróżniamy?



Lidary fluorescencyjne – NO

2

, O

3



Lidar rozproszeniowy – pyły i aerozole



Lidar ramanowski – do wykrywania gazów np. ozonu



Lidar dopplerowski – prędkość wiatru i turbulencje w atmosferze



Jakie są skutki kwaśnych opadów i suchej depozycji?

 osłabienia wegetacji roślin (niszczenie listowia, zmiany barwy na żółtą

i brązową, utrata elastyczności kory, zanikanie korzeni, podatność na
ataki szkodników, karłowacenie nawet obumieranie całych roślin),

 zaniku lub nadmiernego rozwoju niektórych organizmów wodnych,
 niszczenia budowli (murów, na skutek reakcji z wapniem oraz

konstrukcji metalowych, na skutek korozji).



Co to jest lichenomonitoring?

Lichenomonitoring (Lichens) – monitorowanie zanieczyszczeń środowiska poprzez
obserwację porostów.

Do wstępnej oceny stopnia skażenia środowiska wykorzystuje się porosty występujące na
drzewach, epifity (występują na wszystkich gatunkach drzew).



Przyczyny przekroczeń stężeń metali i WWA w pyle PM10 to?



Co to jest instalacja?

a) stacjonarne urządzenie techniczne,
b) zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do
których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego
zakładu,
c) budowle nie będące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami,
których eksploatacja może spowodować emisję



Do mikrobiologicznych procesów przemiany materii zaliczamy?

 kompostowanie,
 fermentacja metanowa,
 mechaniczno-biologiczne przetwarzanie



Główne zagrożenia biologicznego przetwarzania odpadów?

 Przenikanie ścieków do gruntu i ekosystemów wodnych
 Zakażenia organizmami chorobotwórczymi, hałas, gryzonie,

samozapłony, zakłócenie estetyki krajobrazu

 Emisja pyłów i substancji lotnych do powietrza atmosferycznego



Które ścieki pochodzące z procesów są na ogół najbardziej

obciążone zanieczyszczeniami?

 z kompostowania,
 na drugim miejscu z mycia aut

 Jak zabezpieczyć instalacje?

 przegrody betonowe
 cały teren zdrenowany, zmeliorowany
 folie uszczelniające
 odpowiednia lokalizacja (bez pochyleń)
 zadaszenie placu kompostowania – mało praktyczne, nawet ze względu

na koszt

 śluza (magazynowanie odcieków) – odprowadzenie ścieków do

systemu kanalizacji komunalnej po wstępnym podczyszczeniu



Co to jest frakcja tchawicza pyłu?

frakcję tchawiczą, czyli tę część cząstek wdychanych, która wnika poza krtań



Co to jest frakcja respirabilna pyłu?

frakcję respirabilną (pęcherzykową), czyli frakcję, która wnika aż do rzęskowych dróg
oddechowych (pęcherzyków płucnych)



Od czego zależy powstawanie i poziom zapachów?

 Rodzaj surowca
 Metoda przetwarzania i warunki prowadzenia procesu
 Przyjęte rozwiązania projektowe
 Sposób eksploatacji instalacji



Drogi uwalniania substancji złowonnych (odorantów)?

 Transport i magazynowanie surowców
 Wszystkie fazy procesu kompostowania
 W procesie fermentacji w fazie odwadniania przefermentowanych

osadów oraz w fazie stabilizacji tlenowej produktów stałych



Elementy ograniczające uciążliwość instalacji biologicznego

przetwarzania odpadów to?

 Właściwa lokalizacja i zabezpieczenie terenu instalacji
 Zastosowanie odpowiednich rozwiązań budowlanych i

technologicznych

 Odpowiedni dobór urządzeń
 Prowadzenie procesów w optymalnych warunkach
 Unikanie przeciążania instalacji