PODSTAWY FILOZOFII 

 

 

 

 

      24.11.2014 

Wykład 

 

Cechą  charakterystyczną  filozofii  jest  to  że  nie  formuje  ona  jednoznacznych 
odpowiedzi. 

Rolą nauki nie jest dawanie odpowiedzi, naukę uprawia się w pierwszym rzędzie 
aby postawić sensowne pytania. 

Rolą filozofii jest przestrzeganie przed upraszczaniem, przed stwierdzeniem że na 
wszystko jest jedna prosta odpowiedz. 

Filozofia uczy człowieka dostrzeżenia pytania i ujęcia tego pytania jako początek 
drogi  do  znalezienia  odpowiedzi.  Nie  formuje  się  odpowiedzi  od  razu  po 
postawieniu pytania, wprost. 

Skandal  filozofii  polega  na  tym  że  podczas  gdy  inne  nauki  osiągały  sukcesy 
filozofia budziła rozczarowanie. 

Filozofia  jest  dziedziną  uczącą  dialogu  po  przez  który  szuka  się  rozwiązań 
 (teza - antyteza) 

 

Aby  jakąś wiedzę uznać za naukową  musi posiadać przedmiot, aspekt i  metodę. 
Filozofia  posiada  te  trzy  cechy,  jest  zaliczana  do  tzw.  nauk  uniwersalnych  (jej 
przedmiotem jest cała rzeczywistość). 

Aspekt w jakim filozofia ujmuje rzeczywistość wyróżnia ją od innych nauk. 

Filozofia  próbuje  opisać  byt  w  jego  strukturze.  Inne  nauki  się  tym  nie  zajmują. 
Próbuje mówić jednym językiem o wszystkim. 

Nauki  empiryczne  zajmują  się  tylko  jakimś  wycinkiem  świata  i  często  nie 
wychodzą  po  za  ten  wycinek,  przez  co  tracą  kontekst  który  filozofia  próbuje 
przywrócić. 

Różnicą  pomiędzy  dwiema  naukami  uniwersalnymi  (teologią  i  filozofią)  jest 
punkt wyjścia (objawienie i rozum). 

Cechami Boga niedostępnymi dla rozumu jest na przykład trójosobowość. 

Religia jest czymś więcej niż filozofią, wskazuje sens życia poza doczesnością, po 
za tym co nas otacza. Jest podstawą egzystencji człowieka opartej na związaniu z 
absolutem. 

Ponieważ filozofia nie daje od początku jednoznacznych odpowiedzi, nie ma także 
jednej odpowiedzi na pytanie jaka jest różnica pomiędzy filozofią a religią. 

Relacja pomiędzy filozofią a religią: 

I teza 



 nie mają ze sobą nic wspólnego, każda z nich ma swoje prawdy. 

II teza 



 istnieją sprzeczności 



  Religia  kontra  filozofia  –  liczy  się  religia  a  filozofia  jest  niczym,  wiara 

ostaje się wbrew rozumowi i odrzuca filozofię. 



  Filozofia  kontra  religia  –  liczy  się  filozofia  ,  wszelkiego  rodzaju  filozofie 

próbują zdemaskować różne religie jako coś sprzecznego z rozumem. 

L.  Fehebach  –  niemiecki  filozof,  uważał  że  Bóg  jest  to  rzutowanie  w  zaświaty 
między ludzkiej małości. 

Marks  twierdził  że  religia  to  opium  dla  ludzi,  człowiek  tworzy  religię  aby 
złagodzić sobie negatywne skutki wyzysku jednego człowieka przez drugiego. 

F.  Nietzsche  –  mówił  że  religia  jest  szkodliwa  ponieważ  człowiek  przestaje 
wierzyć w siebie. 

Freud –  tłumaczył  wszystko  co  związane z  zachowaniem  seksualnym  człowieka, 
twierdził że religia jest odzwierciedleniem stosunków rodzica do dziecka. 

III teza 



 religia i filozofia stanowią jedność 



  Patrząc  od  strony  religii  (filozofia  chrześcijańska)  –  wierze  aby  rozumieć, 

dopiero wiara czyni filozofię prawdziwa, filozofia zostaje zredukowana do 
religii. 



  Religię próbuje się zredukować do filozofii, wszystkie tezy religijne da się 

rozstrzygnąć za pomocą rozumu, filozofii. 

 

 

IV  teza 



  religia  i  filozofia  stanowią  różne  ale  uzupełniające  się  aspekty 

poznania. 



 

Święty Tomasz a Akwinu jest twórcą zasady:  

o 

łaska zakłada naturę,  

o  wszystko to co składa się na religię powstaje w rozumie,  
o  wiara wykorzystuje część rozumu. 

 

Etymologicznie filozofia to nauka o ideach 

 

Ideologia 



 

pojęcia marksistowskie 

o  filozofia,  religia,  obyczaje,  sztuka  stanowią  duchową  nadbudowę 

bazy materialnej 

o  odbicie bazy materialnej 
o  za  punkt  wyjęcia  bierze  się  to  co  faktycznie  istnieje,  odbiciem  tego 

jest to co duchowe 



 

pojęcie pozytywizmu 

o  scjentyzm 
o  empiryzm 



 

pojęcie naturalistyczne 

o  ani pozytywne ani negatywne 
o 

ideologia  to  reprezentowanie  pierwiastka  społecznego  w  sferze 
duchowej 

o 

wykorzystanie pewnych elementów sfery duchowej do materialnych 
celów 

 

Pożytki z uprawiania filozofii: 



  uczy prawdziwej wiedzy wspartej na rozumieniu 



 

uczy posługiwania się ogólnymi pojęciami 

Rolą filozofii jest uwalnianie ludzkiego umysłu, umysł zniewolony porusza się po 
jednej określonej drodze, umysł wolny zna wiele dróg. 

TEORIA POZNANIA 

(epistemologia, Gnozeologia) 

Poznanie to czynnik łączący człowieka ze światem 

Poznanie jest w pewnym sensie łącznikiem człowieka z tym co jest w nim samym 
i po za nim. 

Jedynym mostem łączącym człowieka z resztą jest poznanie. 

Teoria poznania: 



 

jest jednym z najstarszych działów filozofii 



 

zajmuje się istotą i struktura ludzkiego poznania 



 

bada co jest źródłem poznania 



 

wyodrębnia różne rodzaje poznania 



  szuka metod poznania 



  ocenia ich wartość naukowa i praktyczną 



 

analizuje  różnorodne  historyczne,  społeczne,  psychiczne,  i  inne 
uwarunkowania ludzkiego poznania 

 

Wielkie spory filozoficzne 



 

spór o przedmiot poznania 



 

spór o źródło poznania 



 

spór o tzw. uniwersalizm (powszechniki) 



 

spór o definicje prawdy 

 

Aprioryzm – można mieć jakąś wiedzę bez odwołania się do doświadczeń 

Aposterioryzm – aby mieć jakąś wiedzę trzeba sięgnąć po doświadczenia, badania 

 

Fakt rozbieżności rezultatów poznawczych – ulegnie złudzeniom i pomyłką 

Pakt  dogmatyczności  nauk  –  każda  dyscyplina  naukowa  przyjmuje  założenia 
których nie uzasadnia (aksjomaty) 

Koncepcja teorii poznania 



  psychofizjologiczna  –  poznanie  widzi  się  jako  uwikłanie  ze  światem 

otaczającym 



  logistyczna – analizuje się procesy poznawcze w stosunku do reguł logiki 



  semantyczna  –  badanie  zależności  nazw,  zadań  (części  języka)  do 

rzeczywistości 



  metamorficzna – poznanie ujęte jako byt szczególnego rodzaju 



  autonomiczna – poznanie interpretuje się jako źródło informacji 

 

Przeżycia świadome  



 

samo przeżywanie, doznawanie, świadome odczuwanie jakiejś treści, 



  towarzyszy temu odczuwanie teorii świadomości tła 

 

Ze  względu  na  sposób  odnoszenia  się  do  przedmiotów  w  poznaniu  możemy 
mówić o: 



  poznaniu  bezpośrednim  –  nie  korzysta  się  z  żadnych  pośredników  lub  z 

pośrednika przeźroczystego 



 

poznanie pośrednie – wykorzystuje się pośrednika nieprzeźroczystego 

 

Pośrednik przeźroczysty – służy do poznania czegoś, ale sam na sobie nie skupia 
uwagi i nie wymaga aby go wcześniej poznać. 

Pośrednik  nieprzeźroczysty  –  umożliwia  poznanie  ale  najpierw  sam  wymaga 
poznania i skupienia na sobie uwagi. 

Pośredniki dzielą się na: 



  naturalne – są zawsze przeźroczyste 



  sztuczne – mogą być przeźroczyste i nieprzeźroczyste 

 

 

 

Szczególnym rodzajem pośredników jest obraz lub znak albo skutek i objaw. 

Obraz lub znak z czasem  mogą stać się pośrednikami przeźroczystymi, kiedy  się 
już nauczymy takich znaków nie stanowią problemu w ich odczytywaniu. 

Większość tego co poznajemy dokonuje się przez pośredniki. 

Rodzaje bezpośredniego poznania: 



 

spostrzeżenie zmysłowe zewnętrzne (dotykowe, wzrokowe) – poszczególne 
przedmioty spostrzeżenia dane są jako realne 



 

spostrzeżenia  zmysłowe  wewnętrzne  –  dotyczą  mnie  samego,  np. 
zmęczenie, ból, spostrzeżenia własnego ciała 



 

samoświadomość – spostrzeżenia wewnętrzne ale niezmysłowe,  przeżycia, 
przypomnienia minionych stanów, retrospekcja, refleksja 



 

spostrzeżenia cudzej psychiki – np. radość u kogoś, zdezorientowanie 



  percepcja  estetyczna  –  oglądając  obrazy  albo  czytając  książkę  obcujemy  z 

pewnym światem 



 

doświadczenie  moralności  czegoś  –  dobroć,  złość  jakiegoś  czynu, 
powinność 



 

doświadczenie religijne – spotykamy się z tym co święte lub boskie 

Te wszystkie typy czasami nazywa się doświadczeniem. 

Szczególnymi postaciami doświadczenia jest obserwacja i eksperyment. 

Obserwacja  –  jest  to  poznawanie  jakiegoś  fragmentu  rzeczywistości  planowane, 
celowe i systematyczne bez wpływu na wywołanie przebiegu zjawiska. 

Eksperyment  –  polega  na  wywołanie  w  określonych  warunkach  określonego 
zjawiska w celu jego zbadania. 

 

Rodzaje bezpośredniego poznania nie zaliczane do doświadczenia 



  percepcja  czysto  intelektualna  –  jest  to  coś  na  kształt  intuicji, 

przeświadczenia które nie ma nic wspólnego z doświadczeniem (np. ta sama 
płaszczyzna nie może być zarazem cała czerwona i cała zielona). 

Każdy  wniosek  jest  rezultatem  jakiegoś  poznania,  lecz  niektóre  są  przykładem 
percepcji często intelektualnej.