„Oby mi Bóg dał słowo odpowiednie do myśli,
a myśli godne tego co mi dano”

Księga Mądrości 7,15

„PRZEDWCZESNA MIAŻDŻYCA

genetyczny wyrok czy grzech zaniedbania?”

Prof. zw. dr hab. med. Lech Torliński

Katedra Chemii i Biochemii Klinicznej

Zakład Biochemii Klinicznej i Medycyny Laboratoryjnej

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Przedwczesna miażdżyca

NIEWIASTY

przed

65 rokiem życia

MĘŻCZYŹNI

przed 55 rokiem życia

Kogo chroni Opatrzność / natura?

I.CHOROBA NIEDOKRWIENNA SERCA-(CNS)

II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej

miażdżycy i zawału serca (ICR)

1. Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych tętnic

u członków rodziny (przedwcześnie!!!)

2. Płeć męska

3. Młody wiek

4. Hiperlipoproteinemia

5. Nadciśnienie

6. Cukrzyca

7. Otyłość

8. Palenie papierosów

9. Brak wysiłku fizycznego

10.Typ zachowania A

Objawy poprzedzające ZAWAŁ (1-2 tyg):

♥bóle zamostkowe w klatce piersiowej

♥ciągłe uczucie zmęczenia

♥uczucie duszności

♥Nadciśnienie

Rozkurcz naczynia wieńcowego:
♥↑prostacykliny (terapia aspiryną);
♥↑EDRF-NO (terapia nitrogliceryną).

NADMIERNA STYMULACJA UKŁADU ADRENERGICZNEGO

Lipoliza

WKT

Hamowanie sekrecji

INSULINY

Upośl. przyswajanie

GLUKOZY

Kwasica

Hormony tarczycy

Wzrost zapotrzebowania

na tlen

Agregacja płytek

Uszkodzenie m. serca

Brak ATP

Zaburzenia rytmu

RAA

Utrata

K+

Utrata

Mg2+

IL-1

z makrofagów

Migracja i naciekanie obszaru

niedokrwienia przez GRANULOCYTY

Uaktywnia składowe

dopełniacza

Spadek K+
w komórce

Wzrost Ca2+

w komórce

•Martwica ogniska
•Anionorodniki ponadtlenkowe
•Rodnik hydroksylowy
•Tlen singletowy
•LTB 4
•PAF→TXA2

Aktywacja w komórce m. serca

oksydazy ksantynowej

↑ syntezy rodników tlenowych w

brzeżnej cz. niedokrwienia i w f. reperfuzji

ZAWAŁ SERCA

wzrost TXA2

I. Choroba niedokrwienna serca (CNS)

II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej
miażdżycy i zawału serca (ICR):

1.

Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych
tętnic u członków rodziny (przedwcześnie tzn. u
kobiet poniżej 65 r.ż. i u mężczyzn poniżej 55 r.ż.)

2.

Płeć męska

3.

Młody wiek

4.

Hiperlipoproteinemia

5.

Nadciśnienie

6.

Cukrzyca

7.

Otyłość

8.

Palenie papierosów

9.

Brak wysiłku fizycznego

10.

Typ zachowania A

I. Choroba niedokrwienna serca (CNS)

II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej miażdżycy i
zawału serca (ICR):

1.

Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych tętnic u członków rodziny
(przedwcześnie tzn. u kobiet poniżej 65 r.ż. i u mężczyzn poniżej 55 r.ż.)

2.

Płeć męska

3.

Młody wiek

4.

Hiperlipoproteinemia

5.

Nadciśnienie

6.

Cukrzyca

7.

Otyłość

8.

Palenie papierosów

9.

Brak wysiłku fizycznego

10.

Typ zachowania A

I. Choroba niedokrwienna serca (CNS)

II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej miażdżycy i
zawału serca (ICR):

1.

Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych tętnic u członków rodziny
(przedwcześnie tzn. u kobiet poniżej 65 r.ż. i u mężczyzn poniżej 55 r.ż.)

2.

Płeć męska

3.

Młody wiek

4.

HIPERLIPOPROTEINEMIA

5.

Nadciśnienie

6.

Cukrzyca

7.

Otyłość

8.

Palenie papierosów

9.

Brak wysiłku fizycznego

10.

Typ zachowania A

ZDROWI

ZAGROŻENIE

MIAŻDŻYCĄ

KONIECZNA

TERAPIA

T-CHOL

↓190

mg/dl

190-240

mg/dl

↑240

mg/dl

TAG

↓150

mg/dl

150-200

mg/dl

↑200

mg/dl

LDL-CHOL

ok. 75%

↓115

mg/dl

115-160

mg/dl

↑160

mg/dl

HDL-CHOL

ok. 25%

K 40-

80mg/dl

M 35-

70mg/dl

↓35

mg/dl

T-CHOL

wg Waltera
Hartenbacha

T-CHOL

Wartość

przeciętna

T-CHOL

Górna

wartość

graniczna

T-CHOL

KONIECZNA

TERAPIA

wiek

10 – 19

175

mg/dl

230

mg/dl

↑300

mg/dl

wiek

25 -29

198

mg/dl

270

mg/dl

↑350

mg/dl

wiek

40 -59

250

mg/dl

350

mg/dl

↑400

mg/dl

wiek

65 – 85

230

mg/dl

330

mg/dl

↑400

mg/dl

4. Hiperlipoproteinemia:

↑

Cholesterol całkowity

↑

Cholesterol frakcji LDL

↑

TAG (triacyloglicerole)

↓

Cholesterol HDL

Typ HLP

Częstość

T Chol

w sur

TAG

w sur

IIa

40%

↑240 mg/dl

↓200 mg/dl

IV

70%

↓240 mg/dl

↑200 mg/dl

IIb

40%

↑240 mg/dl ↑200 mg/dl

Ryzyko przedwczesnej miażdzycy:



↑ Barwnik t. frakcji / HDL

>3



↑ Cholesterol LDL /HDL

>3



↓ Apo A

<2,43 g/L



↓ Apo A-I

<1,15 g/L



↑ Apo B100

♀ >1,5 g/L



♂ >1,6 g/L



↑ Całkowitego cholesterolu >190 mg/dl



↑ TAG

>150 mg/dl



↑ Cholesterolu LDL

>115 mg/dl



↑ LP(a)

>30 mg/dl



↓ HDL

<35 mg/dl

Homocysteina (HCY)

HCY → cysteina (vit. B6) HCY → metionina (kw. foliowy, vit. B12)
HiperhomocysteinEMIA: umiarkowana:

16-30 μmol/L

ciężka:

>100 μmol/L

PRZYCZYNY

HIPERHOMOCYSTEINEMII:



Genetyczna



Niedobór witamin



Wtórna (niewydolność nerek, chor. nowotworowa)



Leki i używki (alkohol, papierosy, kawa)

OBJAWY KLINICZNE

HIPERHOMOCYSTEINEMII :

Miażdżyca naczyń
Zakrzepy i zatory
Zbyt długie kości
Osteoporoza
Opóźnienie rozwoju umysłowego

I. Choroba niedokrwienna serca (CNS)

II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej miażdżycy i
zawału serca (ICR):

1.

Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych tętnic u członków rodziny
(przedwcześnie tzn. u kobiet poniżej 65 r.ż. i u mężczyzn poniżej 55 r.ż.)

2.

Płeć męska

3.

Młody wiek

4.

Hiperlipoproteinemia

5.

NADCIŚNIENIE

6.

Cukrzyca

7.

Otyłość

8.

Palenie papierosów

9.

Brak wysiłku fizycznego

10.

Typ zachowania A

5. NADCIŚNIENIE



Choruje 3-4 mln osób



Wie o chorobie 50%



Leczy się 15-20%

Prawidłowe ciśnienie krwi:
Skurczowe

130-140 mmHg

(PTKardiologiczne 2011)

Rozkurczowe <85 mmHg

I. Choroba niedokrwienna serca (CNS)

II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej miażdżycy i
zawału serca (ICR):

1.

Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych tętnic u członków rodziny
(przedwcześnie tzn. u kobiet poniżej 65 r.ż. i u mężczyzn poniżej 55 r.ż.)

2.

Płeć męska

3.

Młody wiek

4.

Hiperlipoproteinemia

5.

Nadciśnienie

6.

CUKRZYCA

7.

Otyłość

8.

Palenie papierosów

9.

Brak wysiłku fizycznego

10.

Typ zachowania A

6. CUKRZYCA

Procedura czynnego poszukiwania cukrzycy:

I/. Wszystkie osoby

powyżej 45 r.ż.

II/. Osoby

poniżej 45 r.ż. jeżeli:

•

są otyli (≥ 120% pożądanej masy ciała, lub gdy BMI ≥ 27)

•

maja krewnych pierwszego stopnia z

cukrzycą

•

urodziły dziecko ważące ponad 4kg

•

chorują na nadciśnienie tętnicze (≥140/90 mmHg)

•

mają stężenie HDL ≤35 mg/dl lub TAG ≥ 250 mg/dl

•

stwierdzono u nich upośledzoną tolerancję glukozy ( IGT )

lub nieprawidłową glikemię na czczo ( IFG )

Kryteria diagnostyczne

rozpoznawania cukrzycy

Klasyczne objawy cukrzycowe :

wielomocz

wzmożone pragnienie
utrata masy ciała,
P

otwierdzone:

Glikemią przypadkową ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l).
Glikemia na czczo w osoczu :
≥ 126 mg/dl (7,0 mmol/l) stwierdzona dwukrotnie.
Patologiczny wynik OGTT :
glikemia w 120 minucie ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l).

Takie same kryteria diagnostyczne dotyczą dzieci
Odmienne kryteria dla cukrzycy ciążowej

Doustny test tolerancji glukozy OGTT:

Na czczo pomiar 0min-75g glukozy- pomiar 120 min
Graniczne wartości glikemii na czczo;

Glukozuria przy prawidłowej glikemii na czczo;

Cechy zespołu metabolicznego przy prawidłowej glikemii

na czczo;

Screening GCT w kierunku GDM:

Na czczo pomiar 0 min-50g glukozy- pomiar 60 min
Diagnostyka cukrzycy ciążowej w 24-28 tyg.,
gdy glukoza

↑

140mg/dl, to: OGTT lub 100g glukozy

TEST

75 g glukozy

KATEGORIA

PRÓBKA

KRWI

GLIKEMIA

W 0 MIN.

GLIKEMIA

W 120 MIN.

prawidłowe

OSOCZE

KRWI

ŻYLNEJ

< 100 mg/dL

< 5,6 mmol/L

< 140 mg/dL

< 7,8 mmol/L

Nieprawidłowa

glikemia na czczo

Impaired Fasting

Glycemia (Isolated

IFG)

OSOCZE

KRWI

ŻYLNEJ

100 – 125

mg/dL

5,6 – 6,95

mmol/L

< 140 mg/dL

< 7,8 mmol/L

Upośledzona

tolerancja glukozy

Impaired

Glucose Tolerance

(Isolated IGT)

OSOCZE

KRWI

ŻYLNEJ

< 100 mg/dL

< 5,6 mmol/L

140 –199

mg/dL

7,8 – 11,05

mmol/L

IFG & IGT

OSOCZE

KRWI

ŻYLNEJ

100 – 125

mg/dL

5,6 – 6,95

mmol/L

140 –199

mg/dL

7,8 – 11,05

mmol/L

CUKRZYCA

DIABETES

MELLITUS

OSOCZE

KRWI

ŻYLNEJ

< 126 mg/dL

< 7,0 mmol/L

≥ 200 mg/dL

≥ 11,1 mmol/L

6. CUKRZYCA

KRYTERIA DOBREJ TERAPII CUKRZYCY

Hb A

1C

(% Hb)

≤ 6.5%

Glikemia na czczo 70 - 110 mg/dl
Glikemia 120 min po posiłku < 140 mg/dl
T-Ch < 175 mg/dl
LDL-

Ch < 100 mg/dl, u osób z CNS < 70 mg/dl

HDL-Ch ♂ > 40 mg/dl, HDL-Ch ♀ > 50 mg/dl
TAG < 150 mg/dl
RR 130-

140 / poniżej 85 mmHg

Należna masa ciała i zakaz palenia tytoniu

Pozwalają uniknąć:

makroangiopatii: zawał serca, udar mózgu

mikroangiopatii: nefropatia, retinopatia, neuropatia

I. Choroba niedokrwienna serca (CNS)

II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej miażdżycy i
zawału serca (ICR):

1.

Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych tętnic u członków rodziny
(przedwcześnie tzn. u kobiet poniżej 65 r.ż. i u mężczyzn poniżej 55 r.ż.)

2.

Płeć męska

3.

Młody wiek

4.

Hiperlipoproteinemia

5.

Nadciśnienie

6.

Cukrzyca

7.

OTYŁOŚĆ

8.

Palenie papierosów

9.

Brak wysiłku fizycznego

10.

Typ zachowania A

7. OTYŁOŚĆ

„Ludzie otyli żyją krócej, ale o ile przyjemniej”

Pozytywne efekty otyłości:



Piękno i kobiecy urok (Rubens, Łysiak, Torliński)



↓ objawy starzenia



aromataza (endogenna suplementacja estrogenami)

Negatywne aspekty otyłości:



nadmierna masa ciała



przedwczesne bóle kręgosłupa i stawów



przeciążenie układu krążenia

Wskaźniki należnej masy ciała:

BMI 18,5 – 24,9 kg/m

2

Zawartość tkanki tłuszczowej 16-30%
Obwód w talii:

♀ < 80cm ♂ < 94 cm
WHR (stosunek obwodu talia/biodra)

♀ < 0,8 ♂ < 1

7. OTYŁOŚĆ

Stanowisko Międzynarodowej

Federacji Cukrzycowej,

IDF 2005

czynniki

genetyczne

Otyłość

Insulinooporność

Aterogenna

dyslipidemia

Nadciśnienie

tętnicze

hiperglikemia

Stan

prozapalny

Stan

prozakrzepowy

ZESPÓŁ METABOLICZNY

„złoty standard”

nowa definicja wg IDF 2005

•

otyłość

centralna (brzuszna)

obwód w talii ♂ ≥ 94 cm

populacja

♀ ≥ 80 cm

europejska

! odmienne wartości liczbowe dla innych grup etnicznych !

•

+ 2 (dwa) z 4 (czterech) czynników ryzyka:

•

TAG

•

HDL-C

•

ciśnienia tętniczego krwi

•

glikemii

ZESPÓŁ METABOLICZNY

„złoty standard”

zmieniona

definicja wg IDF 2009 rok

Gdy TRZY z 5 elementów równoważnych:

•

otyłość

centralna (brzuszna)

obwód w talii ♂ ≥ 94 cm

populacja

♀ ≥ 80 cm

europejska

TAG (wzrost)

•

HDL-C (spadek)

•

ciśnienia tętniczego krwi (wzrost)

•

glikemii (wzrost)

Obwód w talii

jako kryterium rozpoznania

zespołu

metabolicznego,

IDF 2005

Europejczycy

mężczyźni

kobiety

≥ 94 cm
≥ 80 cm

Amerykanie USA

mężczyźni

kobiety

≥ 102 cm
≥ 88 cm

Południowi Azjaci

mężczyźni

kobiety

≥ 90 cm
≥ 80 cm

Chińczycy

mężczyźni

kobiety

≥ 90 cm
≥ 80 cm

Japończycy

mężczyźni

kobiety

≥ 90 cm
≥ 80 cm

I. Choroba niedokrwienna serca (CNS)

II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej miażdżycy i
zawału serca (ICR):

1.

Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych tętnic u członków rodziny
(przedwcześnie tzn. u kobiet poniżej 65 r.ż. i u mężczyzn poniżej 55 r.ż.)

2.

Płeć męska

3.

Młody wiek

4.

Hiperlipoproteinemia

5.

Nadciśnienie

6.

Cukrzyca

7.

Otyłość

8.

PALENIE PAPIEROSÓW

9.

Brak wysiłku fizycznego

10.

Typ zachowania A

8. PALENIE PAPIEROSÓW

Synergistycznie działają:

♥

dym papierosowy

♥ nadmierny stres
♥ zanieczyszczenie środowiska

Negatywne skutki palenia:

♥↑ agregacji płytek
♥↑ tromboksanu A
♥↑ katecholamin
♥↑ RR
♥↑ częstości migotania komór
♥↑ HbCO
♥↑ LDL Chol
♥↓ HDL Chol

I. Choroba niedokrwienna serca (CNS)

II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej miażdżycy i
zawału serca (ICR):

1.

Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych tętnic u członków rodziny
(przedwcześnie tzn. u kobiet poniżej 65 r.ż. i u mężczyzn poniżej 55 r.ż.)

2.

Płeć męska

3.

Młody wiek

4.

Hiperlipoproteinemia

5.

Nadciśnienie

6.

Cukrzyca

7.

Otyłość

8.

Palenie papierosów

9.

BRAK WYSIŁKU FIZYCZNEGO

10.

Typ zachowania A

9. BRAK WYSIŁKU FIZYCZNEGO

Korzyści z codziennej umiarkowanej aktywności fizycznej:

♥

minimum 3x30x130

♥

↑ HDL Cholesterolu

♥

↓ LDL Cholesterolu

♥

↓ TAG

♥

↑ sieci naczyń włosowatych

w mięśniu sercowym i narządach

♥

↑ aktywności fibrynolitycznej

♥

↑ o 30% aktywności insuliny

♥

↓ RR

♥

↓ częstość akcji serca (tętno)

♥

↑ odporność humoralną i komórkową

I. Choroba niedokrwienna serca (CNS)

II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej miażdżycy i
zawału serca (ICR):

1.

Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych tętnic u członków rodziny
(przedwcześnie tzn. u kobiet poniżej 65 r.ż. i u mężczyzn poniżej 55 r.ż.)

2.

Płeć męska

3.

Młody wiek

4.

Hiperlipoproteinemia

5.

Nadciśnienie

6.

Cukrzyca

7.

Otyłość

8.

Palenie papierosów

9.

Brak wysiłku fizycznego

10.

TYP ZACHOWANIA A

10. TYP ZACHOWANIA A

Typ zachowania A:

•skrajne ambicje

•perfekcjonizm i nadmierna

odpowiedzialność

•agresywność

•niecierpliwość

•nadmierna pobudliwość

Typ zachowania B:

•

umiarkowana chęć

współzawodnictwa

•

kontynuacja celów

w łagodny sposób

•

łagodność i cierpliwość

•

brak pośpiechu

•

łatwość odprężania się

•

zadowolenie z życia

Dziękuję za uwagę.