1

Leki stosowane

w zakażeniach pasożytniczych

Prof. dr hab. Barbara Filipek

Katedra Farmakodynamiki UJ CM

Zakażenia pasożytami

chorobotwórczymi



Są niezwykle częste,



Przeważają w regionach najbiedniejszych
i najbardziej zaniedbanych cywilizacyjnie.



Około 1 mld ludzi zakażonych jest glistnicą,



700 mln tęgoryjcem dwunastnicy,



a ok.200 mln przywrami

Zakażenia pasożytami

chorobotwórczymi



Istnieją 3 grupy robaków chorobotwórczych:



Tasiemce (Cestoidea )



Tasiemiec uzbrojony



Tasiemiec nieuzbrojony



Tasiemiec wieńcogłowy – bąblowiec



Tasiemiec szeroki



Nicienie (Nematoda )



Glistnica



Owsica



Przywry krwi (Trematoda )



W Europie dominują zakażenia owsikiem, glistą ludzką

i tasiemcami.

Tasiemczyce

Osiągają w jelitach człowieka długość 8-10 m.

2

Leki przeciw tasiemcom



W leczeniu stosuje się:



Niklozamid (Yomesan)



Mechanizm działania:



Zaburzenie metabolizmu pasożytów,



gwałtowny wzrost stężenia kwasu mlekowego,
co prowadzi do obumarcia pasożyta i
wydalenia go w całości z przewodu
pokarmowego.



Prazykwantel (Cesol )



Mechanizm działania: porażenie pasożyta

Leki przeciw tasiemcom



Niklozamid (Yomesan)



Nie wchłania się z przewodu pokarmowego



Jest lekiem dobrze tolerowanym



Dawkowanie: na czczo 1,0 g p.o. (2 tabl.
do żucia), po 1 h podaje się taką samą
dawkę leku;

przez 3 h od podania drugiej dawki chory

pozostaje na czczo

Leki przeciw tasiemcom



Prazykwantel (Cesol )



Dawkowanie: 500-600 mg jednorazowo p.o.



Działania niepożądane: rzadko skórne zmiany
alergiczne, objawy gastryczne i gorączka



Przeciwwskazaniem względnym do stosowania jest
niewydolność nerek, wątroby i serca.

Glista ludzka

3

Cykl rozwojowy
glisty ludzkiej

Zasady leczenia

zakażeń nicieniami



Działanie leków polega głównie na zaburzeniu
przewodnictwa nerwowo-mięśniowego nicieni



Leki upośledzają metabolizm komórkowy
pasożytów,



hamują polimeryzację mikrokanalików (mikrotubul
komórkowych) na skutek nieodwracalnego połączenia się
leków z -tubuliną.



W konsekwencji następuje porażenie ruchowe pasożytów
spowodowane przerwaniem przewodzenia nerwowo-
mięśniowego.

Leki stosowane w zakażeniu

nicieniami



Pochodne benzamidazolu



Pyrantel (Pyrantelum)



Mebendazol (Vermox)



Tiabendazol (Mintezol)



Piperazyna (Piperazine)



Lewamizol (Decaris)

Leki stosowane w zakażeniu

nicieniami



Pyrantel



Spektrum: owsik, glista, tegoryjec dwunastnicy



Działa na dojrzałe pasożyty, nie niszczy ich larw

w tkankach



Przeciwwskazania:

niewydolność wątroby, dna

moczanowa, porfiria



Dawkowanie:



W owsicy i glistnicy – 750 mg p.o. jednorazowo



W zakażeniach tęgoryjcem – 750 mg p.o. przez 3 doby



Uwaga: u chorych leczonych lekami

przeciwcukrzycowymi należy często badać
stężenie glukozy, ponieważ mogą wystąpić

gwałtowne jego zmiany.

4

Leki stosowane w zakażeniu

nicieniami



Mebendazol



Spektrum

: owsik, glista, tęgoryjec dwunastnicy,

włosogłówka, tasiemce



Działania niepożądane:

zaburzenia gastryczne,

gorączka, objawy grypopodobne, reakcje alergiczne
skóry, rzadko – kłębuszkowe zapalenie nerek.



Dawkowanie:



W owsicy, glistnicy, tęgoryjec, włosogłówka – 100 mg p.o.
jednorazowo



W zakażeniach tasiemcami – 100 co 12 h mg p.o. przez 3
dni

Leki stosowane w zakażeniu

nicieniami



Tiabendazol (Mintezol)



Spektrum

: owsik, glista, tęgoryjec dwunastnicy,

włosogłówka



Działa na postacie dojrzałe i larwalne nicieni



Jest lekiem II wyboru w nieinwazyjnych postaciach
wymienionych wyżej robaczyc



Dawkowanie: 500-1000 mg p.o. co 12 h przez 3 dni



Nie wolno go stosować w inwazyjnych
postaciach tych robaczyc

Leki stosowane w zakażeniu

nicieniami



Piperazyna (Piperazine)



Stary lek, działa silnie w zwalczaniu owsicy i glistnicy



Należy ją jednak podawać dłużej i stosować 2 cykle
leczenia



Zwiększa wydalanie kwasu moczowego



Stosowana również w leczeniu kamicy nerkowej oraz dny
moczanowej



Przeciwwskazana u chorych na padaczkę



Dawkowanie:



w owsicy - 250 mg p.o. co 4 h przez 7 dni, po 3 tyg.
powtórzenie cyklu leczenia



W glistnicy - 250 mg p.o. co 4 h przez 5 dni, po 3 tyg.
powtórzenie cyklu leczenia

Leki stosowane w zakażeniu

nicieniami



Lewamizol (Decaris)



Lek alternatywny



Dawkowanie:



W glistnicy - 150 mg p.o. jednorazowo po południowym posiłku



W tęgoryjcu – 300 mg/24 h przez 2 dni



Ma działanie immunostymulujące



Stosowany jako lek wspomagający terapię niektórych

nowotworów, np. raka jelita grubego



7-30 dni po usunięciu nowotworu podaje się 50 mg p.o. co 8 h

przez 3 dni, cykl powtarza się co 14 dni przez okres jednego

roku



Działania niepożądane: po dłuższym stosowaniu może

wystąpić leukopenia, a nawet agranulocytoza, zespół

rzekomogrypowy oraz zaburzenia ze strony o.u.n.

5

Leki stosowane w zakażeniu

przywrami



Przywry dostają się do przewodu
pokarmowego z wodą, w której żyją zakażone
ślimaki



Rozwijają się w przewodzie pokarmowym,
wątrobie i śledzionie



Ich długość wynosi 0.5-10 cm.



Lekiem z wyboru jest prazykwantel



Dawkowanie: jednorazowo 40 mg/kg
mc. p.o. albo w 3 dawkach 20 mg/kg m.c. co
4-6 h

Inne pasożyty

•

Wesz głowowa

• Wesz łonowa
• Wesz odzieżowa
• Świerzb
• Pchła

Leki przeciw wszawicy



Permetryna



światłoodporny analog kwasu chryzantemowego i kwasu

pyretrynowego zsyntezowanym w 1973 r., a wprowadzonym na rynek

w 1977 r. jako jeden z pierwszych insektycydów z grupy pyretroidów



Produkty zawierające w składzie permetrynę i zalecane do

zwalczania wszawicy głowowej u osób dorosłych oraz dzieci
powyżej 3 lat to:



Pipi Family



Pipi Lotions



Pipi Zestaw



Nix – szampon w kremie,



Sora Forte



Permetryna – 5% skuteczna w leczeniu świerzbu



Silne działanie drażniące błony śluzowe, szczególnie na oczy

6

Leki przeciw wszawicy



Lindan (Jacutin, Agalin)



działa na wszy i gnidy



skuteczny również w leczeniu świerzbu



Podczas stosowania preparatu nie należy stosować
żadnych środków kosmetycznych



mogą spowodować nadmierne wchłonięcie się preparatu

do krwi



Działanie niepożądane: nadwrażliwość na lindan -

wysypki skórne, w razie przypadkowego dostania
się do krwi: pobudzenie, drgawki, uszkodzenie

wątroby i układu krwiotwórczego. Silne działanie
drażniące błony śluzowe, szczególnie na oczy

Leki przeciw wszawicy



Nalewki z niektórych ziół



np. z kwiatów wrotycza z dodatkiem kwasu
octowego – Artemizol



Niszczy pasożyty dojrzałe (wszy), w celu
zniszczenia gnid zabieg należy powtórzyć
po 10 dniach

Leki przeciw świerzbowi



Krotamiton

(Crotamiton - etylokrotonotoluidyna)



Działanie przeciwświerzbowe i przeciwświądowe



Stosowany w postaci 5-10% żelu, kremu lub maści,
wcieranej (najlepiej na noc) w zakażone miejsca przez 2-3
kolejne dni



Cetryskabina

(Cetriscabin)



Emulsja benzoesanu benzylu, w którym dodatek bromku
cetrymonium (detergenta kationowego) pełni rolę
emulgatora