1

Psychologia kliniczna

wykład 1

Podstawowe zjawiska i pojęcia

Klasyfikacja i diagnoza

• Tematy zajęć

• 1) Norma/zaburzenie/ stygmatyzacja/diagnoza/

zaburzenia na przestrzeni wieków

• 2)modele wyjaśniające zaburzenia i leczenie

• 3/4)zaburzenia lękowe: charakterystyka,

etiologia psychologiczna i leczenie

• 5) zaburzenia somatoformiczne:

charakterystyka, etiologia psychologiczna i
leczenie

2

• 6) zaburzenia dysocjacyjne: charakterystyka, etiologia

psychologiczna i leczenie

• 7) zaburzenia nastroju – wielkie zab. Depresyjne i

dystymczne: charakterystyka, etiologia psychologiczna i
leczenie

• 8) zaburzenie dwubiegunowe: charakterystyka, etiologia

psychologiczna i leczenie; próby samobójcze – modele,
etiologia i prewencja

• 9) zaburzenia jedzenia: charakterystyka, etiologia

psychologiczna i leczenie

• 10) zaburzenia w używaniu substancji psychoaktywnych:

charakterystyka, etiologia psychologiczna i leczenie

• 11) schizofrenia: charakterystyka, etiologia

psychologiczna i leczenie

• 12) zaburzenia osobowości: charakterystyka,

etiologia psychologiczna i leczenie

• 13) zaburzenia seksualne i tożsamości płciowej:

charakterystyka, etiologia psychologiczna i
leczenie

• 14) zaburzenie wieku późnego (poznawcze i

inne): charakterystyka, etiologia psychologiczna
i leczenie

3

NORMA KULTUROWA
zachowania i styl życia przeciętne dla danej kultury:
dewiacje = nie spełnianie oczekiwań zgodnych z kulturą
zachowania nonkonformistyczne = sankcje
problem-> system i jego normy mogą być zaburzone

NORMA STATYSTYCZNA

badanie populacji = wartość przeciętna = norma

NORMALNOŚĆ

NORMA TEORETYCZA
Teoria – porównanie stanu jednostki do danej teorii

kontekst filozoficzny, historyczny i światopoglądowy
rzutują na tworzenie i wybór teorii

POMYŁKI W UZNAWANIU KOGOŚ
ZA NIENORMALNEGO

Społeczeństwo może się mylić, nazywając kogoś
nienormalnym:

ponieważ normy uznawane przez społeczeństwo

się zmieniają

ponieważ może nie być zgodności

między różnymi osobami
oceniającymi zachowanie danych jednostek

4

Społeczeństwo może się mylić, nazywając kogoś
nienormalnym:

♦

Nienormalność jest przedmiotem

oceny społecznej i stąd niebezpieczeństwo nadużyć

♦

Diagnoza patologii się zmienia:

coś co nie było patologią

staje się nią wg nowej klasyfikacji (ICD, DSM – IV)

POMYŁKI W UZNAWANIU KOGOŚ
ZA NIENORMALNEGO

Stygmatyzacja

Wyróżnienie za

pomocą etykiety

Etykieta jest wiązana

Z niepożądanymi

atrybutami

Ludzie którzy otrzymują

Tą etykietę są

Spostrzegani jako inni

Etykietowani są

dyskryminowani

stygmatyzacja

Zachowania i postawy społeczeństwa które polegają na przypisywaniu
grupie specyficznej dewiacji od normy, powszechne w latach 2000

(Hinshaw, 2006)

Wariaci / są niebezpieczni/ i są zupełnie inni od nas/ dlatego klinika dla chorych
Psychicznie nie powinna być zbudowana w naszym sąsiedztwie

5

•

Jacek nie cierpi spotkań rodzinnych. DOm jego rodziców często
zapełnia się dzieciakami biegającymi wokoło i czyniącymi mnóstwo
hałasu. Jego rodzice nalegali by częściej się pokazywał na przyjęciach
ale Jacek woli być sam. Wie, że dzieci jego brata nazywają go”Szalony
Jacek”. Nawet słyszał, jak jego młodszy brat mówił o nim, że jest
szalony. Ale jego mama upomniała jego brata mówiąc, że teraz na
lekach radzi sobie bardzo dobrze. „Schizofrenia to choroba i się ją
leczy”, powiedziała jego matka.

•

Jacek nie był w szpitalu z powodu ataku schizofrenii przez ponad 2
lata. Mimo iż słyszy głosy, nauczył się o nich nie mówić matce, bo
wtedy wypytuje go o leki i nalega by poszedł do lekarza. Jacek miał
nadzieje, że teraz, jak zdobył pracę w supermarkecie wynajmie małe
mieszkanko i wyprowadzi się od rodziców. Właściciel mieszkania,
które Jacek próbował wynająć odmówił wynajęcia, gdy dowiedział się,
że Jacek ma „chorobę psychiczną”. Matce Jacka wymknęło się, że
„radzi sobie dobrze ze swoją chorobą”. Właściciel zapytał o chorobę i
rodzice przyznali że to schizofrenia. Właściciel poczuł się bardzo
niepewnie, Po długich staraniach rodziców Jacka, zgodził się na
kontrakt, ale podpisany przez rodziców Jacka. Jednakże wieczorem
zadzwonił i powiedział, że kontrakt jest już podpisany przez inną
osobę. Przyciśnięty przyznał, że nie chce kłopotu i że „tacy ludzie
bywają bardzo niebezpieczni”

Stygmatyzacja

Wyróżnienie za

pomocą etykiety

Etykieta jest wiązana

Z niepożądanymi

atrybutami

Ludzie którzy otrzymują

Tą etykietę są

Spostrzegani jako inni

Etykietowani są

dyskryminowani

stygmatyzacja

Zachowania i postawy społeczeństwa które polegają na przypisywaniu
grupie specyficznej dewiacji od normy, powszechne w latach 2000

(Hinshaw, 2006)

Wariaci / są niebezpieczni/ i są zupełnie inni od nas/ dlatego klinika dla chorych
Psychicznie nie powinna być zbudowana w naszym sąsiedztwie

6

Zachowanie nienormalne – DSM IV

• DSM IV (2000):

• Zachowanie lub syndrom psychologiczny,

związany z dystresem lub niepełnosprawnością,
wzrostem cierpienia, ryzyka śmierci, bólu lub
utraty wolności.

• Nie może być kulturowo typową odpowiedzią na

wydarzenie (np. żal po śmierci bliskiej osoby).

• Jest manifestacją zaburzenia psychicznego,

zachowania lub dysfunkcji biologicznej

Zachowania nienormalne – DSM

IV: kluczowe pojęcia

• Dystres jednostki (nie wszystkie zachowania

nienormalne powodują dystres (np. Antisocial
Personality Disorder); nie wszystkie zachowania
powodujące dystres są nienormalne (np. ?)

• Niepełnosprawność – znaczące ograniczenia

funkcji poznawczych lub społecznych lub
ograniczenie uczestnictwa (praca, szkoła,
aktywności lokalne, rozrywki, rodzina). Niektóre
zaburzenia nie wywołują niepełnosprawności
(np bulimia)

7

Zachowania nienormalne – DSM IV

: kluczowe pojęcia

• Naruszanie norm społecznych.
Problem – różnice etniczne mogą to częściowo

wyjaśnić, wiele zaburzeń nie prowadzi do
naruszania norm społecznych (np. zab. Lękowe)

Szkodliwa dysfunkcja (Wakefield, 1992):

szkodliwa dla jednostki lub społeczeństwa ( w
porównaniu z pewnymi normami
bezpieczeństwa); dysfunkcja – wewnętrzny
mechanizm (poznawczy, kontroli, etc) nie działa
jak powinien

•

Piotr stacjonował w Iraku, w Falluja. Od kiedy wrócił z Iraku, nie
mógł wyrzucić ze swojej głowy obrazów, które ciągle wracały.
Budził się co nocy z koszmarami dotyczącymi zabitych ludzi
których widział w Falluja. Nawet w ciągu dnia często
przypominała mu się się sytuacja kiedy w jadący przed jego
samochodem Brytyjski samochód wjechał na minę i wybuchł.
Najgorsze było jak przypominał mu się chłopak z batalionu
brytyjskiego (z pochodzenia Polak) z którym kilka razy spotkał
się na służbie i dwa razy rozmawiał; widział, jak ten chłopak
został postrzelony w nogę dwa razy i przerażająco krzyczał.
Piotr miał wrażenie że stale się poci, jak tylko usłyszał jakiś
głośniejszy odgłos, natychmiast zrywał się z miejsca. Rodzina
urządziła przyjęcie z okazji jego powrotu. Babcia nadepnęła na
balon – Piotrowi wydawało się ze to odgłos wystrzału i rzuciał
się na ziemię. Było mu potem bardzo głupio.

Babcia bardzo się o niego martwiła i mówiła, że tak samo

zachowywał się jej mąż jak wrócił z frontu po II Wojnie.
Zamówiła mszę za Piotra i często się za niego modliła, co Piotr
bardzo doceniał, że sie tak o niego troszczy.

Piotr chciał jechać znowu do Iraku, po urlopie, by zarobić trochę

pieniędzy, jednakże obawiał się że będzie musiał przejść przez
badanie lekarskie, na którym będzie musiał „się przyznać” do
swoich problemów.

8

Dysteres

jednostki

niepełnosprawność

Zaburzenie

psychiczne

Naruszanie

Norm

społecznych

dysfunkcja

Nie są to ani warunki konieczne (tj. Bez ich obecności nie diagnozujemy zaburzenia)
Im większa siła danego warunku, tym bardziej prawdopodobna diagnoza zaburzenia

Diagnoza

• DSM (Diagnostic and Statistical Manual) -IV

(2000) – wieloosiowy system diagnostyczny

• Diagnoza kategorialna (tak – nie; nie ma

kontinuum)

• Pięc osi, na których ocenia się pacjenta

• Najczęściej ludzie szukają pomocy z powodu

problemów zawartych w osi 1. należy sprawdzać
podoztałe osie by dobrać najefektywniejszy
sposób postępowania

9

Oś 1

•

Kategorie diagnostyczne

Zaburzenia wieku dziecięcego i dorastania
Delirium, Demencja i inne Zaburzenia funkcji poznawczych
Związane z używaniem substancji psychoaktywnych
Schizofrenia i inne psychotyczne
Zaburzenia nastroju
Lękowe
Somatoformiczne
pozorowane
Dysocjacyjne
Seksualne i tożsamości płciowej
Jedzenia
Snu
Kontroli impulsów
Przystosowania

Oś 2

• Odseparowane by zwrócić uwagę na ich

znaczenie w leczeniu

• Upośledzenie umysłowe

• Zaburzenia osobowości

Ich obecność oznacza, że na ogół są dodatkowe

trudności w leczeniu pacjenta

10

Oś 3

• Szerszy kontest występowania

zaburzenia:

og

og

ó

ó

lny medyczny

lny medyczny

• Zaburzenia systemów (np. endokrynny,

immunologiczny, kostno-stawowy,
mięśniowy, pokarmowy, oddechowy, itd)

• Używanie jakichkolwiek substancji

psychoaktywnych

Oś 4

• Szerszy kontest występowania zaburzenia: problemy

społeczne które wpływają na występowanie i
utrzymywanie zaburzenia

• Środowisko
• Edukacja
• Praca
• Dom
• Finanse
• Dostęp do służby zdrowia
• Prawne
• inne

11

Oś 5

• Ogólna ocena funkcjonowania (z

wyłączeniem czynników somatycznych i
środowiskowych upośledzających
funkcjonowanie)

• Nadaje się kod od 0 do 100

Oś 5

• 100 – Doskonałe funkcjonowanie w szerokim

spektrum, dobre radzenie sobie z problemami
życiowymi, brak symptomów

• 90 – niewielkie symptomy (np lęk przed

egzaminem) i dobre funkcjonowanie w
większości obszarów, zaangażowanie w wiele
działań, okazjonalne konflikty (np. kłótnie z
rodziną)

• 80 – symptomy są mijające i głownie są reakcją

na stres;

niewielkie

niewielkie upośledzeie funkcjonowania

społecznego i zawodowego (np. chwilowe
problemy z wykonywaniem zadań zawodowych)

12

• 70 – Łagodne symptomy (np. depresja czy bezsenność

LUB niewielkie trudności społeczne, zawodowe lub
szkolne

• 60 – Umiarkowane symptomy LUB Umiarkowane

trudności społeczne, zawodowe lub szkolne

• 50 – poważne symptomy (myśli samobójcze, obsesyjne

rytuały) LUB poważne trudności społeczne, zawodowe
lub szkolne (niemożliwośc utrzymania pracy)

• 40 – Pewne trudności w testowaniu rzeczywistości i

komunikacji LUB poważne trudności w wielu obszarach
jednocześnie (społeczne, zawodowe lub szkolne,
nastrój, myslenie)

• 30 – Zachowanie pod silnym wpływem halucynacji lub

urojeń LUB poważne trudności w komunikacji i
osądzaniu LUB niemożliwość funkcjonowania w prawie
wszystkich obszarach (np. stałe pozostawanie w łóżku)

• 20 - Pewne ryzyko zranienia innych lub siebie LUB

czasowe zaniedbywanie minimalnej higieny (np.
smarowanie się fekaliami) LUB brak komunikacji (np. nie
mówi w ogóle)

• 10 – Uporczywe i powtarzające sie ranienie siebie lub

innych LUB uporczywe zaniedbywanie minimum higieny
osobistej LUB poważna próba samobójcza

• 0 – niemożliwośc uzyskania adekwatnej informacji

13

Zmiany w diagnostyce

• Co kilka lat następują zmiany w diagnostyce po

konsultacji specjalistów klinicystów i badaczy (np. nowe
jednostki są włączane jeśli często i w znaczącym
zakresie spełniają 4 kategorie zaburzenia)

• Nowe zaburzenia proponowane do następnego DSM V
• Odstawienie kafeiny
• Dysforyczny syndorm premenstrualny
• Depresyjne zaburzenie osobowości

• DSM III – 1980 (265 kategorii)
• DSM IIIR (1989) (292 kategorie)
• DSM IV (2000) (297 kategorii diagnostycznych)

DSM – specyfika kulturowa

• 25 specyficznych kulturowo zaburzeń
• Amok (Malezja) – niepoczytalność, urojenia oraz

zachowania gwałtowne, próby zabójstwa

• Dhat (Indie) silny lęk dotyczący wytrysku nasienia
• choroba duchów (Ghost sicknes) – ekstremalna

koncentracja na kimś kto umarł (Indianie)

• Koro (wschodnia Azja) – silny lek że penis lub sutki

zostaną wciągnięte do środka ciała i doprowadzi to do
śmierci

• Shenjing shuiro (Chiny) zmęczenie, zawroty głowy, brak

koncentracji, kłopoty z pamięcią

• Taijin kyofusho (Japonia) lęk że można kogoś obrazić

przez niewłaściwe spojrzenie, zaczerwienienie, zapach
ciała

14

Za dużo diagnoz...

• Kessler i in (2005) – 45% pacjentów spełnia

kryteria więcej niż jednego zaburzenia

• Wiele czynników ryzyka sprzyja występowaniu

wielu zaburzeń: trauma + dysregulacja
hormonów stresu+neurotyzm + tendencja do
pamiętania negatywnych informacji o sobie =
wysokie ryzyko zaburzeń lękowych+nastroju
(Harvey i in., 2004)

• Helmuth, 2003 – 20-50% szukających opieki

przypisuje się kategorię „nie sprecyzowane
gdzie indziej zaburzenie” (mają łagodne
symptomy i nie „wpadają” w inne kategorie)

Oś 1 jak często występują w ciągu

życia jednostki???

• Kategorie diagnostyczne

Związane z używaniem substancji

psychoaktywnych

Zaburzenia nastroju

Lękowe

15

0

5

10

15

20

25

wielki epizod

depresyjny

zaburzenie

dwubiegunowe

dystymia

Zaburzenie

paniczne

agorafobia

fobia spoleczna

inna specyficzna

fobia

GAD

uzaleznienie od

alkoholu

uzaleznienie od

lekow/narkotykow

mezczyzni

kobiety

Kessler i in. 2005
National
Comorbidity
Survey):
Występowanie
zaburzeń
W ciągu życia

• Kessler i in. 2005

• 46.4% ludzi spełnia w ciągu życia kryteria

diagnostyczne jednego lub więcej
zaburzeń z osi 1

16

Rzetelność diagnozy

Pacjent

Klinicysta a

Klinicysta b

Agorafobia

Agorafobia

Rzetelna

diagnoza

SCID – stucturalized Clinical

Interview for Axis I of DSM-IV

•

Spitzer, Gibbon, & Williams (1996): przykład dla OCD

Chciałbym Pana teraz zapytać

Czy kiedykolwiek męczyły pana myśli

które nie miały specjalnie

Sensu i ciągle przychodziły

Panu do głowy nawet jeśli starał się

Pan ich nie mieć?

(Jakie one były)

Jeśli badany nie jest pewny:

Na przykład myśli o zranieniu kogoś

Albo o byciu skażonym przez brud

Gdy te myśli się pojawiały, czy starał
Się Pan usilnie ich pozbyć (Co starał

Się Pan zrobić?

Jeśli niejasne: Skąd te myśli się brały?

Obsesje:
(1) Powtarzające się i uporczywe myśli,
impulsy, obrazy, występujące czasami,
Oceniane jako wdzierające się i niestosowne
Powodujące lęk i niepokój

(2) Myśli, impulsy lub wyobrażenia które
Nie są po prostu przesadnym kłopotaniem
Się o życiowe problemy

(3) Badany usiłuje je ignorować lub wypierać
Lub neutralizować je innymi myślami
Lub działaniami

(4)Badany zdaje sobie sprawe że obsesyjne
Myśli są wytworem jego umysłu

?123

?123

?123

?123

?- nieadekwatna informacja 1- brak/fałsz 2 – poniżej progu 3 - prawdziwe

17

SCID – stucturalized Clinical

Interview for Axis I of DSM-IV

•

Jeśli było w poprzedniej części 4 X 3 = obsesja; idziemy do części 2

Czy zdarzyło się cokolwiek co musiałby
pan robić raz po raz i nie mógł się
Powstrzymać Od robienia tego (jak mycie
rąk raz po raz, odliczanie, sprawdzenie
Czegoś kilka razy by upewnić się
Że wszystko jest w porządku

(Co musiał Pan powtarzać)

Jeśli niejasne: dlaczego musiał Pan
To robić? CO by się stało gdyby
Pan tego nie zrobił

Jeśli niejasne: Ile razy pan to robił?
Ile czasu w ciągu dnia Pan temu
poświęca

Kompulsje są zdefiniowane jako:

(1) Powtarzające się zachowania (mycie
Rąk), akty umysłowe (liczenie, modlitwy,
Powtarzanie słów) które osoba czuje że
musi wykonać w odpowiedzi na obsesje
Lub musi stosować bardzo sztywno
Według reguł

(2) Zachowania lub akty umysłowe mające
Na celu redukcję dystresu lub
Zabezpieczenie przed czymś okropnym
Zachowania/akty nie są połączone w
Realistyczny sposób z tym co mają
Zneutralizować /zapobiec lub są wyraźnie
nadmierne

?123

?123

?- nieadekwatna informacja 1- brak/fałsz 2 – poniżej progu 3 - prawdziwe

OCD

Najlepszy standard diagnozy -SCID

• Wysoka rzetelność i trafność prognostyczna

(DiNardo i in., 1993; Shaffer i in., 2000,
Blanchard i Brown, 1998)

• Wywiad gałęziowy – pytania zawsze w

określonej kolejności i jedne wynikają z drugich;
odpowiedzi na skali ? 1 2 3;

• Jeśli odpowiedz wynosi 1 w jednej grupie

przechodzi się do drugiej grupy.

• Diagnozy dokonuje się na wieku wymiarach Osi

1 (umożliwia uniknięcie testowania fałszywej
hipotezy)

18

F00 - F09: Organiczne zaburzenia psychiczne włącznie z zespołami objawowymi

F10 - F19: Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem

substancji psychoaktywnych

F20 - F29: Schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe) i urojeniowe

F30 - F39: Zaburzenia nastroju (afektywne)

F40 - F48: Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną

F50 - F59: Zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i

czynnikami fizycznymi

F60 - F69: Zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych

F70 - F79: Upośledzenia umysłowe

F80 - F89: Zaburzenia rozwoju psychicznego

F90 - F98: Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie

i w wieku młodzieńczym

F99: Nie określone zaburzenia psychiczne

Alternatywa dla DSM - ICD-10

ICD (International Statistical Classification of Diseases), proponowana przez WHO

Narzędzia

MMPI (Minnesota Multiphasic Personality Inventory) lub WISKAD

Standaryzowane narzędzie do diagnozy objawów.
550 twierdzeń, opisujących różne problemy psychiczne, zgrupowane w różne skale
- Hipochondria (Rzadko koncentruję się na odczuciach płynących z ciała)
- depresja, (Zycie wydaje mi się wartościowe)
- histeria,(Moje mięśnie często drżą bez przyczyny)
- Psychopatia (Nie dbam o to co inni o mnie myślą)
- męskość – kobiecość (Dbam o kwiaty i rośliny domowe)
- paranoja (Jeśli nie obawialiby się przyłapania, większość ludzi kłamałaby i oszukiwała)
- psychastenia (Nie jestem tak kompetentny jak większość innych)
- schizofrenia, (Czasem czuję zapachy, których inni nie czują)
- mania (czasami czuję impuls by robić coś, co innym wydaje się nie realizacji)
- introwersja społeczna (Zamiast spędzać czas samemu, lubię miec ludzi wokoło)

Klucze kontrolne
skala L – ocenia stopień szczerości badanych
skala F – wykrywa nietypowe odpowiedzi lub nieuwagę badanego
skala K – ocenia tendencję do prezentowania się w nadmiernie pozytywnym świetle

Do celów diagnozy analizuje się charakterystykę profilu (wysokość i kształt)

19

SCL- 90 (The Hopkins Symptom Checklist-90)

90 pytań, dotyczących objawów zaburzeń
8 skal:
- objawy somatyzacyjne,
- lęk i lęk paniczny,
- depresja przewlekła
- depresja ostra,
- objawy kompulsywno-obsesyjne,
- nadwrażliwość interpersonalna,
- złość i wrogość,
- psychotyzm

suma ogólna - miara dyskomfortu psychicznego

Narzędzia

Diagnoza: Inne, gorsze
możliwości

Wywiad kliniczny
Obserwacja
Rozmowa psychologiczna

Schemat wywiadu klinicznego
- informacje o objawach pacjenta (zebranie danych z różnych źródeł + obserwacja)
- informacje o historii powstania i przebiegu choroby
- informacje o przebiegu doświadczeń życiowych z różnych okresów życia
- informacje o stosunku pacjenta do własnych doświadczeń i związku ich z

zaburzeniem

- informacje o zachowaniu pacjenta w trakcie rozmowy
- informacje podsumowujące (w zależności od celu przeprowadzenia wywiadu)

20

Pytania
- ułatwiające zmianę tematu (dotychczas o...a teraz o....)
- zawężanie pytań (coraz bardziej szczegółowe)
- progresja (coraz bardziej intymne)
- uwikłane (zamaskowane wśród niediagnostycznych; np. pytania o sex wśród

pytań o funkcjonowanie ciała)

- naprowadzające (dotyczące aktywności nieaprobowanej społecznie,

z dodaniem wyrazów aprobaty dla zachowań nieaprobowanych)

- odroczone (powtórzenie pytania z opóźnieniem)
- projekcyjne (np. prośba o opis osoby innej i jej postępowania, przyczyn zachowania

lub pragnień)

- otwarte lub zamknięte (odpowiedzi tak lub nie)

Diagnoza: inne gorsze
możliwości

Diagnoza: Inne, gorsze
możliwości

Obserwacja

Nie nadużywać wskaźników pochodzących z obserwacji.
Funkcja przystosowawcza komunikatów niewerbalnych: ekspresji uczuć

Elementy ekspresji:
- postawa ciała, gestykulacja, ruchy ciała
- ton głosu, tempo mówienia, przerwy w wypowiedziach,
- dystans i bezpośredni kontakt z rzeczami/osobami
- mimika (uśmiechy, marszczenie brwi)
- obserwowalne pobudzenie układu autonomicznego: przyśpieszenie oddechu,

czerwienienie-zblednięcie, pocenie się, zwężanie źrenic

- charakterystyka fizyczna: waga, wzrost, sprawność i wady fizyczne, widoczne choroby
- dbałość o ubiór i wygląd

(Wallen, 1959; Egan, 1998)

21

Diagnoza: inne sposoby

• Obserwacja zachowań (identyfikacja

intensywności zachowań, tego co je
poprzedza i co po nich następuje); może
być również symulacja sytuacji

• Samoobserwacja (standaryzowany

dzienniczek)

Diagnoza neurobiologiczna

• fMRI – funkcjonalny rezonans

magnetyczny (ocena struktury i
funkcji/metabolizmu i mózgu)

• Ocena poziomu neurotransmiterów

• Ocena neuropsychologiczna –

uszkodzenia określonych struktur mózgu

22

ZABURZENIA NA PRZESTRZENI WIEKÓW

Przyczyny zaburzeń:

Animizm (owładnięcie przez duchy)
Moce szatańskie (czarownice; XV-XVIII wiek;
stracono lub zmarło ponad 100 000 osób, głównie
kobiet)
Somatyczne (histeria)
Animalizm (podobieństwo zaburzonych ludzi i
zwierząt)
Przyczyny psychogenne

ZABURZENIA NA PRZESTRZENI WIEKÓW

Leczenie

*Egzorcyzmy (opętanie przez złe moce)
*Ostracyzm (wypędzenie)
*Leczenie wędrującej macicy
„Młot na czarownice” (Innocenty VII, 1484)
– podręcznik diagnozy leczenia opętania
*Teorie hipnotyczne

23

ZABURZENIA NA PRZESTRZENI WIEKÓW

Franz A. Mesmer (1734-1815)
i jego magnetyzm zwierzęcy_> fluid magnetyczny
w organizmie -> zakłócenia równowagi _>

należy wywołać kryzys, który spowoduje równomierne

rozmieszczenie fluidu w organizmie

24

Mesmer

ZABURZENIA NA PRZESTRZENI WIEKÓW

hipnotyzm Jean Martina Charcot(1825-1893)

25

ZABURZENIA NA PRZESTRZENI WIEKÓW

Józef Breuer (1841-1925)
hipnoza->opowiadanie o
problemach lub fantazjach->
emocjonalne zachowania
pacjentów ->emocjonalne
odreagowanie ->
katharsis -> poprawa
samopoczucia

ZABURZENIA NA PRZESTRZENI WIEKÓW

Leczenie

Szpitalnictwo

Pierwszy szpital – 1243 (!)
Szpital Priory of St Mary of Bethlehem w
Londynie
(przebywało w nim na ogół kilka osób)
W Anglii zabronione były tortury typu sticte
w celu leczenia

W XVIII wieku stanowił atrakcję turystyczną –
Oglądanie gwałtownych pacjentów

26

Priory of St Mary of Bethlehem

ZABURZENIA NA PRZESTRZENI WIEKÓW

Leczenie

Szpitalnictwo (od XVII wieku)
Odosabnianie
Chłosta, przykuwanie i wiązanie-> spokój umysłu

najłatwiej przywrócić wzbudzając strach

Szpital w Gheel (Belgia)
reformy władz kościelnych w Anglii
(szpital w York, 1796); szacunek i rozkuwanie,
tolerancja wobec emocji osób chorych
USA – Dorothea Dix (1802-1887) zakłada 32 szpitale

27

ZABURZENIA NA PRZESTRZENI WIEKÓW

Leczenie
1774-1792 – pierwsze próby uwalniania

pacjentów (Pinel; Dacquin) we Francji i Włoszech

28

NORMALNOŚĆ: CZYM JEST PATOLOGIA?

♦

zasada podobieństwa rodzinnego : wszyscy

nienormalni są w czymś do siebie podobni

♦

Nienormalność – powinien wystąpić co najmniej

jeden poniższy element, im bardziej wyrazisty,
tym bardziej można być przekonanym
♦

(Definicja Rosenhana i Seligmana)

ELEMENTY NIENORMALNOŚCI

1. CIERPIENIE
nie jest warunkiem koniecznym
(nie występuje u wszystkich osób nienormalnych)
nie jest wystarczającym
(jest powszechne w codziennym życiu;
charakteryzuje nie tylko osoby nienormalne)

29

ELEMENTY NIENORMALNOŚCI

2. TRUDNOŚCI W PRZYSTOSOWANIU
w jakim stopniu dane zachowanie zapewnia dobre
funkcjonowanie jednostki
(dobre funkcjonowanie – zdolność do pracy i
utrzymywania satysfakcjonujących kontaktów)

w jakim stopniu służy dobru społeczeństwa

(utrudnianie dobrego funkcjonowania społeczeństwa)

ELEMENTY NIENORMALNOŚCI

3. NIERACJONALNOŚĆ I DZIWACZNOŚĆ ZACHOWAŃ
zachowanie jednostki wydaje się być pozbawionym
sensu

zaburzenia myślenia (dziwaczne i absurdalne
przekonania, spostrzeżenia nie mające podstaw w
obiektywnej rzeczywistości)

30

ELEMENTY NIENORMALNOŚCI

4. NIEPRZEWIDYWALNOŚĆ I UTRARA KONTROLI
pękają hamulce
i zwykłe zasady kierujące zachowaniem
nie można ustalić racjonalnej przyczyny danego
zachowania

brak umiejętności utrzymywania elastycznej kontroli
(wycofywania lub wzmacniania, zależnie od własnej
woli, spostrzeżeń i wymagań sytuacji)

ELEMENTY NIENORMALNOŚCI

5. WYRAZISTOŚĆ I NIEKONWENCJONALNOŚĆ
Rozróżnić: rzadkie i pożądane a rzadkie i niepożądane
(większość osób w danej populacji zrobiłaby coś innego)

6. DYSKOMFORT OBSERWATORA
najczęściej ma miejsce wtedy,
gdy mamy do czynienia z osobą
łamiącą niepisane reguły postępowania

7. NARUSZANIE IDEAŁÓW I NORM MORALNYCH