dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
1
Istota i znaczenie informacji oraz
procesów informacyjnych
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. WSIP
Forma zaliczenia przedmiotu:
Wykład – egzamin
Ć
wiczenia laboratoryjne: kolokwia, projekty
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
2
Istota i znaczenie informacji
oraz procesów informacyjnych
Motto:
ograniczeniem rozwoju cywilizacji jest
niedostateczna standaryzacja procesów
informacyjnych w
ś
wiecie zglobalizowanym
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
3
Semiotyczne podstawy ekonomiki
informacji
Znaczenie j
ę
zyka jako systemu znaków.
Rodzaje znaków i kanały informacyjne.
Optymalizacja j
ę
zyka, j
ę
zyk formalny i j
ę
zyk
nieformalny.
J
ę
zyki w gospodarce i w systemach
społecznoekonomicznych.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
4
Znaczenie j
ę
zyka jako systemu znaków
Wiadomo
ść
,
komunikat
odwzorowane
za pomoc
ą
jakiego
ś
no
ś
nika materialnego
(papier, karta, tworzywo, itp.)
Ka
ż
dy
nadawca
i
odbiorca
dysponuj
ą
technicznymi
mo
ż
liwo
ś
ciami
nadawania
i
odbioru
szerokiej
gamy
sygnałów
stanowi
ą
cych no
ś
niki informacji
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
5
Znaczenie j
ę
zyka jako systemu znaków
Repertuar
odbieranych
sygnałów
jest
ograniczony i zale
ż
y od:
–
Cech
i
mo
ż
liwo
ś
ci
technicznych
nadawcy
lub urz
ą
dzenia nadawczego
–
Od
cech
psychofizycznych
osób
b
ę
d
ą
cych
nadawcami sygnałów – obejmuj
ą
cych głos, d
ź
wi
ę
k,
gest, nietrwały obraz wizualny, zapis wizualny
na
papierze,
zapis
magnetyczny
analogowy
d
ź
wi
ę
kowy, cyfrowy, dynamiczny obraz wizualny
– film, multimedia
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
6
Znaczenie j
ę
zyka jako systemu znaków
Repertuar odbieranych sygnałów jest
ograniczony i zale
ż
y od:
–
Systemu społeczno-gospodarczego, w ramach
którego sygnały s
ą
generowane przez nadawc
ę
, np.
Urz
ę
dnika, przedstawiciela władzy, administracji –
piecz
ę
cie, graficzne znaki na drukach urz
ę
dowych,
w historii piecz
ęć
królewska, cesarska, papieska, skarbnika
królewskiego itd.
Aktora dla celów marketingowych, reklamy, np. ró
ż
ne
gesty, intonacje, rekwizyty oddziaływuj
ą
ce na nastroje
widzów
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
7
Znaczenie j
ę
zyka jako systemu znaków
Wszelki system znaków nazywamy jest kodem
J
ę
zyk jest kodem szczególnym (pismo krete
ń
skie
(tzw. linearne A - ok. 1700-1450 p.n.e.)
Relacjami
mi
ę
dzy
znakami
(symbolami)
a oznaczanymi przez nie obiektami, zdarzeniami
lub procesami zajmuje si
ę
semantyka j
ę
zyka
–
Relacjami
miedzy
kodem
a
jego
u
ż
ytkownikiem
generuj
ą
cym wiadomo
ść
, jej nadawc
ą
lub odbiorc
ą
zajmuje
si
ę
pragmatyka j
ę
zyka zawieraj
ą
ca reguły nadaj
ą
ce
konkretnej wiadomo
ś
ci charakter polecenia, rozkazu,
zalecenia lub ciekawostki
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
8
Znaczenie j
ę
zyka jako systemu znaków
–
Niektóre tylko klasy systemów maj
ą
dobrze zdefiniowane
reguły pragmatyczne, np. system regulacji ruchu i kody
znaków drogowych,
ś
wiateł ulicznych, kody gestów r
ę
cznej
regulacji ruchu i znaków drogowych, j
ę
zyki programowania
komputera, j
ę
zyk komend w
ż
egludze i lotnictwie, w armii,
niektóre fragmenty aktów prawnych
Repertuar elementów kodów jako systemu definiujemy
na poziomie znaków elementarnych (w warstwie
fonetycznej lub w j
ę
zyku pisanym) oraz na poziomie słów
(unitermów – m a m a) i wyra
ż
e
ń
(terminów) zło
ż
onych
jako znaków składaj
ą
cych si
ę
z liter lub d
ź
wi
ę
ków, b
ą
d
ź
słów (leksyka) – w mózgu pami
ę
tane s
ą
całe unitermy
(pocz
ą
tek i koniec wyrazu wystarczy, aby poprawnie
odebra
ć
informacj
ę
)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
9
Znaczenie j
ę
zyka jako systemu znaków
- standardy
Instrumenty reguluj
ą
ce repertuary znaków w ró
ż
nych
j
ę
zykach i systemach informacyjnych s
ą
formalnymi
aktami
prawnymi
lub
standardami
opartymi
na autorytecie naukowym lub fachowym, np.
–
(kod ASCII),
–
słownik
ortograficzny
j
ę
zyka
polskiego
oparty
na autorytecie Taszyckiego i Jodłowskiego
–
w
ekonomii
na
autorytetach
ameryka
ń
skich,
np.
benchmarking,
inflacja,
przewagi
konkurencyjne
(comparative advantages) itp.
–
W statystyce na Kodeksie deontologicznym statystyki
przyj
ę
tym w 1984 roku przez Mi
ę
dzynarodowy Instytut
Statystyki
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
10
Znaczenie j
ę
zyka jako systemu znaków –
sygnały zb
ę
dne, redundancja,
nadmiarowo
ść
Redundancja:
–
Mo
ż
e by
ć
pozytywna, np. dublowanie informacji wa
ż
nych
w czasie wykładu lub w systemach drogowych, kolejowych
–
Mo
ż
e by
ć
negatywna, np. utrudni
ć
technicznie odbiór całej
wiadomo
ś
ci, zwi
ę
kszy
ć
koszt odbioru, przedłu
ż
y
ć
czas
odbierania wiadomo
ś
ci
–
W masie zb
ę
dnych sygnałów odbiorca mo
ż
e nie zauwa
ż
y
ć
sygnałów istotnych
–
Po trzecie mo
ż
e zakłóci
ć
to proces semiozy, czyli
przypisywania sygnałom znaczenia, które chciał przypisa
ć
ich nadawca
–
Ró
ż
ne deformacje procesu przekazywania, odbioru
i interpretacji informacji, np. teatralna oprawa mityngów
politycznych zaciemniaj
ą
ca przekaz rzeczywistych celów
sprawowania władzy
–
Całkowity brak redundancji mo
ż
e by
ć
tak
ż
e szkodliwy, np.
brak powtarzania wa
ż
nych informacji dla wyborców, np.
procedur
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
11
Rodzaje znaków i kanały informacyjne
Znaki ikoniczne, czyli obrazy, lub ikony odwzorowuj
ą
wybrane cechy oznaczanych obiektów, zjawisk lub
procesów – np. dzieła sztuki sakralnej
Ikony nie s
ą
wiernym odbiciem obiektu-oryginału, ale s
ą
odzwierciedleniem istotnych cech wewn
ę
trznych lub
zewn
ę
trznych przedstawianego obiektu, a interpretacja
ich przekazu zale
ż
y w znacznym stopniu od wiedzy
i umiej
ę
tno
ś
ci odbiorcy
Inne przykłady znaków ikonicznych: mapa, rysunek,
schemat blokowy, wi
ę
kszo
ść
znaków drogowych, pismo
hieroglificzne, ikony w MS Windows
Ikony s
ą
trwałym i dynamicznie rozwijaj
ą
cym si
ę
narz
ę
dziem
komunikacji
społecznej,
a
dzi
ę
ki
multimediom prze
ż
ywaj
ą
renesans w gospodarce
globalnej
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
13
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
14
Rodzaje znaków i kanały informacyjne
Znaki umowne czyli symbole – znaki nie pozostaj
ą
w
ż
adnym zwi
ą
zku materialnym z oznaczanym
obiektem lub zjawiskiem
Ich leksyka (sygnał), jak równie
ż
znaczenie (semantyka),
powstaj
ą
w
wyniku
przyj
ę
cia
pewnej
konwencji
społecznej, pewnej umowy w ramach konkretnego
systemu informacyjnego b
ę
d
ą
cego cz
ęś
ci
ą
konkretnego
supersystemu społeczno-gospodarczego, politycznego
Mi
ę
dzy
ograniczon
ą
,
sko
ń
czon
ą
liczb
ą
symboli
tworz
ą
cych dany j
ę
zyk a wielk
ą
ró
ż
norodno
ś
ci
ą
zjawisk
ś
wiata
realnego
istnieje
luka
semantyczna
nie
pozwalaj
ą
ca
dobrze
odwzorowywa
ć
rzeczywisto
ś
ci
poprzez dost
ę
pne symbole
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
15
Rodzaje znaków i kanały informacyjne
W systemach społeczno-ekonomicznych i technicznych
wyst
ę
puje wiele symboli o identycznych sygnałach
i o identycznych no
ś
nikach materialnych, ale o innych
polach semantycznych – w lingwistyce okre
ś
lane jest to
jako homonimia
Homonimia determinuje w zasadniczy sposób procesy
informacyjne, wpływaj
ą
c na generowanie, transformacj
ę
,
przekazywanie i odbiór informacji
Ka
ż
dy j
ę
zyk jest systemem znaków, dla którego
opracowano i wdro
ż
ono zbiór reguł
przypisywania
sygnałom materialnym pól semantycznych (dla pisma
krete
ń
skiego linearnego A nie znamy semantyki, czyli
tych reguł)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
16
Hieroglify z Kom Ombo
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
17
Rodzaje znaków i kanały informacyjne
zbiór reguł przypisywania sygnałom materialnym pól
semantycznych odbywa si
ę
dla przyj
ę
tych dla danego
j
ę
zyka
konwencji,
np.
filologii
danego
j
ę
zyka,
pa
ń
stwowych
aktów
prawnych,
j
ę
zyka
grup
zawodowych,
ś
rodowisk społecznych, j
ę
zyków teatrów
ró
ż
nych kultur, reklamy, polityki czy partii politycznych –
w zale
ż
no
ś
ci od tego, kto u
ż
ywa danego terminu mo
ż
e
mie
ć
on inne znaczenie
J
ę
zyk potoczny cz
ę
sto ró
ż
ni si
ę
od j
ę
zyka grupy
zawodowej, np. „tymczasowe zatrzymanie”
(j
ę
zyk
prawniczy) i aresztowanie (j
ę
zyk potoczny)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
18
Rodzaje znaków i kanały informacyjne
Polityk, ekonomista, statystyk, czy dziennikarz powinni
umie
ć
odró
ż
nia
ć
, z jakim rodzajem znaków (oznak, ikon,
czy symboli) maj
ą
do czynienia w konkretnych sytuacjach
(w latach „Solidarno
ś
ci” naród u
ż
ywał słowa „strajk”,
a władza: „przestoje w pracy” )
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
19
Rodzaje znaków i kanały informacyjne
Znaki elementarne i zło
ż
one
Znak elementarny to taki znak, którego cz
ęść
nie jest znakiem
w ramach danego j
ę
zyka.
Znak
zło
ż
ony
jest
zbiorem
znaków
elementarnych
uporz
ą
dkowanych zgodnie z regułami danego j
ę
zyka. Znak
zło
ż
ony ma jedno pole semantyczne w ramach dengo j
ę
zyka.
Jednym z wa
ż
nych problemów, które musz
ą
rozwi
ą
za
ć
kraje
członkowskie Unii Europejskiej i NATO jest zapewnienie
spójno
ś
ci j
ę
zyków tych krajów – na poziomie wybranych
zestawów znaków elementarnych słów i terminów –
z obowi
ą
zuj
ą
cymi normami UE i NATO
W Polsce definiowanie pół semantycznych wielu znaków
zarezerwowano
dla
S
ą
du
Najwy
ż
szego,
Trybunału
Konstytucyjnego,
Trybunału
Stanu,
Głównego
Urz
ę
du
Statystycznego i innych instytucji działaj
ą
cych z mocy ustaw
Sejmu RP, zatem s
ą
to sprawy publiczne najwy
ż
szej rangi,
których rozwi
ą
zanie mo
ż
e zagwarantowa
ć
ład informacyjny
w społecze
ń
stwie
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
20
Poj
ę
cie kanału informacyjnego
Kanał
informacyjny –
system techniczno-społeczno-
gospodarczy,
który
spełnia
funkcje
gromadzenia,
przechowywania,
przekazywania
i
udost
ę
pniania
informacji.
Słu
ż
y on komunikacji mi
ę
dzy nadawc
ą
a odbiorc
ą
informacji.
J
ę
zyk nigdy nie wyst
ę
puje samoistnie, jest on zawsze
czyim
ś
j
ę
zykiem, np. j
ę
zykiem nadawcy wiadomo
ś
ci, lub
odbiorcy wiadomo
ś
ci.
Dla
pełnego
zdefiniowania
j
ę
zyka
nie
wystarczy
okre
ś
lenie jego alfabetu, leksyki, gramatyki, składni
definiowanej w ramach jakiego
ś
systemu, ale jest
potrzebny pewien zasób wiedzy o nadawcach koduj
ą
cych
dan
ą
wiadomo
ść
i o jej odbiorcach, którzy dokonuj
ą
jej
interpretacji.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
21
Poj
ę
cie kanału informacyjnego
Konieczna jest tak
ż
e wiedza o kanałach informacyjnych,
czyli systemach przekazywania informacji od nadawcy
do odbiorcy.
Kanały te s
ą
nie tylko systemami technicznymi, ale
głównie systemami społeczno-gospodarczymi, w tym
systemami realizuj
ą
cymi swoje cele ekonomiczne.
W czasie przesyłu wiadomo
ś
ci dokonywane s
ą
konwersje
no
ś
ników, translacje, selekcje, opó
ź
nienia transferu,
a nawet doł
ą
czenie informacji nie emitowanych przez
nadawc
ę
, sieci ł
ą
czno
ś
ci, gdzie nast
ę
puje zamiana j
ę
zyka
naturalnego na kod binarny i odwrotnie
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
22
KONWERSJA LICZBY SYSTEMU
DECYMALNEGO NA SYSTEM
BINARNY
LICZBA DZIESI
Ę
TNA
LICZBA BINARNA (system dwójkowy)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
23
Dobry kanał informacyjny
Kanał, w którym nie zachodz
ą ż
adne zmiany tre
ś
ci
informacji, a u odbiorcy (na wyj
ś
ciu pojawiaj
ą
si
ę
o tre
ś
ci
(o polu semantycznym) identycznym jak w wiadomo
ś
ci
nadanej przez nadawc
ę
.
Mass media celowo zmieniaj
ą
tre
ść
informacji w kanałach
informacyjnych, realizuj
ą
c okre
ś
lone cele gospodarcze,
polityczne lub społeczne, np. fakt prasowy nios
ą
cy
fałszyw
ą
informacj
ę
nie maj
ą
c
ą
nic wspólnego z
rzeczywisto
ś
ci
ą
Kanały aktywne – transformacje wiadomo
ś
ci wpływaj
ą
na
ich tre
ść
z powodu:
–
translacji z j
ę
zyka nadawcy na inny j
ę
zyk (projekty unijne)
–
celowego działania: selekcji, dodawania lub zmiany struktury
informacji, np. wywiad dziennikarza z naukowcem
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
24
Dobry kanał informacyjny
Kanał pasywny (dobry) – taki, w którym pole semantyczne
wiadomo
ś
ci na wej
ś
ciu do kanału i na jego wyj
ś
ciu jest
identyczne, np. poczta, telefon, faks, wydawnictwa
naukowe
Nadawca mo
ż
e funkcje generowania i przetwarzania
informacji przekazywa
ć
„dobrym” kanałom, np. naukowiec
tre
ść
publikacji solidnemu wydawnictwu, ale w przypadku
kanałów aktywnych jest to niebezpieczne
dzienne
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
25
Optymalizacja j
ę
zyka
Kryteria optymalno
ś
ci j
ę
zyka w zidentyfikowanym
systemie społeczno-gospodarczym: je
ś
li s
ą
one nieostre,
przeciwstawne lub sprzeczne to j
ę
zyk optymalny dla
społecze
ń
stwa, pa
ń
stwa lub gospodarki jako cało
ś
ci nie
mo
ż
e by
ć
skonstruowany
W praktyce j
ę
zyki optymalne istniej
ą
dla pewnych funkcji
systemów.
J
ę
zyki zbli
ż
one do optymalnych tworzy si
ę
dla
okre
ś
lonych dziedzin techniki
W systemach informatycznych mo
ż
emy stosowa
ć
wiele
j
ę
zyków sztucznych wyspecjalizowanych dla potrzeb
optymalizacji pewnych funkcji systemu informacyjnego.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
26
Optymalizacja j
ę
zyka przykład kodu
ź
ródłowego strony 1 wyszukiwarki
<html><head><meta http-equiv="content-type"
content="text/html; charset=UTF-
8"><title>Google</title>
<style>
body,td,a,p,.h{font-
family:arial,sans-serif}.h{font-
size:20px}.h{color:#3366cc}.q{color:#00c}.ts
td{padding:0}.ts{border-
collapse:collapse}.lnc:link,.lnc:visited{color:#00c}.pgtab,.pgtab:
hover,.pgtabselected,.pgtabside{text-align:center;text-
decoration:none;color:#00c;display:block;height:27px;float:left;
overflow:hidden;background:url(/intl/ja/images/productlinktabs.
png) no-repeat;padding-top:8px}.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
27
Optymalizacja j
ę
zyka
Opłaca si
ę
to szczególnie, je
ś
li proces translacji z j
ę
zyka
ź
ródłowego na sztuczny j
ę
zyk przebiega automatycznie,
np. automatyczne generowanie tablic frekwencyjnych dla
potrzeb skonstruowania kodu do optymalizacji
wyszukiwania informacji w wielkich bazach danych
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
28
J
ę
zyk formalny
J
ę
zyk J jest nazywany formalnym, je
ż
eli pola semantyczne
znaków w tym j
ę
zyku s
ą
na tyle ostre,
ż
e wszelkie
dopuszczalne w danym j
ę
zyku transformacje wykonywane
na sygnałach tych znaków s
ą
jednoznaczne i daj
ą
w efekcie znaki o ostrych polach semantycznych.
Wyniki transformacji s
ą
jednoznacznie zdeterminowane
w ramach reguł danego j
ę
zyka.
Przykłady:
pola
semantyczne
liczb
rzeczywistych
i wykonywanych na nich działa
ń
arytmetycznych w j
ę
zyku
algebry liczb rzeczywistych s
ą
ostre
Taryfa celna byłaby j
ę
zykiem formalnym, gdyby ka
ż
dy
produkt eksportowany lub importowany był
zawsze
jednoznacznie
zaliczany
do
odpowiedniej
pozycji
nomenklatury celnej (PCN)
Niektóre paragrafy kodeksu karnego
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
29
J
ę
zyk nieformalny
J
ę
zyk nieformalny to taki i tylko taki j
ę
zyk, którego znaki
lub reguły syntaksy, semantyki i pragmatyki maj
ą
nieostre
pola
semantyczne
w
stopniu
uniemo
ż
liwiaj
ą
cym
przetwarzanie
informacji
poprzez
transformowanie
sygnałów (materialnych no
ś
ników)
Transformacje takie s
ą
albowiem niejednoznaczne.
Wyniki transformacji nie s
ą
i nie mog
ą
by
ć
jednoznacznie
zdeterminowane w ramach reguł danego j
ę
zyka.
Przykłady: j
ę
zyki etniczne – reguły j
ę
zyka etnicznego nie
s
ą
w ogóle wyspecyfikowane, nieostre s
ą
pola
semantyczne, reguły syntaktyczne nie s
ą
do ko
ń
ca
okre
ś
lone, np. j
ę
zyk Aborygenów, Apaczów, potoczne,
itp.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
30
J
ę
zyk nieformalny
W nauce , w systemach społecznych i gospodarczych ,
które z punktu widzenia leksyki i semantyki maj
ą
wszelkie
cechy j
ę
zyków formalnych, ale nie spełniaj
ą
wymogów
ostrych pól semantycznych i jednoznaczno
ś
ci w zakresie
semantyki i gramatyki
Tworzy si
ę
w ten sposób modele formalne, których tre
ść
ekonomiczna lub społeczna jest niejasna, nieokre
ś
lona –
dobra w dydaktyce, ale niebezpieczna w podejmowaniu
decyzji
gospodarczych
i
sterowaniu
procesami
ekonomicznymi
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
31
J
ę
zyk a system społeczno-
gospodarczy
J
ę
zyk jest metasystemem wzgl
ę
dem danego systemu
społeczno-gospodarczego
J
ę
zyk
jest
systemem
zewn
ę
trznym
słu
żą
cym
do konstruowania wiadomo
ś
ci opisuj
ą
cych system
społeczno-gospodarczy postrzegany przez obserwatora
zewn
ę
trznego (np. j
ę
zyk nauk ekonomicznych)
J
ę
zyk
jest
wewn
ę
trznym
podsystemem
słu
żą
cym
do konstruowania wiadomo
ś
ci kr
ążą
cych w tym systemie
dla potrzeb realizacji jego funkcji (kontrakty i umowy
mi
ę
dzy przedsi
ę
biorstwami, transakcje kupna-sprzeda
ż
y,
deklaracje celne i podatkowe)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
32
J
ę
zyk a system społeczno-
gospodarczy
J
ę
zyki oraz system j
ę
zyków odwzorowuj
ą
informacje
o realnym systemie społecznym i gospodarczym,
w którym s
ą
wykorzystywane.
W otwartych gospodarkach rynkowych, społecze
ń
stwach
demokratycznych
w
odró
ż
nieniu
od
systemów
totalitarnych j
ę
zykowa przejrzysto
ść
, oparta na niej
wiarygodno
ść
i weryfikowalno
ść
informacji s
ą
warunkami
prawidłowego
funkcjonowania
gospodarki
pa
ń
stwa
i społecze
ń
stwa.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
33
Ekonomika informacji
Jednym z zada
ń
ekonomiki informacji jest analiza i ocena
gospodarki z punktu widzenia j
ę
zyków jako instrumentów
odwzorowania zjawisk ekonomicznych i społecznych oraz
mo
ż
liwo
ś
ci
sterowania
procesami
ekonomicznymi
w przedsi
ę
biorstwie, pa
ń
stwie, jak równie
ż
w skali
ugrupowa
ń
i organizacji ponadpa
ń
stwowych.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
34
Istota i znaczenie informacji oraz
procesów informacyjnych
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. WSIP
Forma zaliczenia przedmiotu:
Wykład – egzamin
Ć
wiczenia laboratoryjne: kolokwia, projekty
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
35
Definicja i identyfikacja informacji
w
ś
wietle jej znaczenia
ekonomicznego
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
36
Definicja i identyfikacja informacji
Informacja jako kategoria ekonomiczna
w gospodarce rynkowej.
Klasyfikacja informacji spełniaj
ą
cej ró
ż
ne role:
zasobu ekonomicznego, czynnika wytwórczego,
produktu,
wyrobu,
usługi,
towaru,
dobra
konsumpcyjnego,
infrastruktury
gospodarki
narodowej.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
37
Czym jest informacja gospodarcza?
– wiedza obserwatora o systemie ekonomicznym i jego
otoczeniu
– tre
ść
ilo
ś
ciowych i jako
ś
ciowych charakterystyk cz
ęś
ci
składowych systemu ekonomicznego
– tre
ść
wiadomo
ś
ci o obiekcie gospodarczym niezb
ę
dna
do rozwi
ą
zania danego zadania
–
tre
ść
wiadomo
ś
ci zmniejszaj
ą
ca nieokre
ś
lono
ść
sytuacji w systemie ekonomicznym (Przyst
ą
pienie Chin
do WTO)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
38
Znaczenie informacji gospodarczej
w j
ę
zyku etnicznym (potocznym)
Informacja gospodarcza to:
–
wszelka informacja o systemach, procesach i zdarzeniach
zachodz
ą
cych w gospodarce jako systemie społeczno-
ekonomicznym (kursy walutowe, kursy akcji, bud
ż
et
pa
ń
stwa, miasta, gminy, planowane inwestycje Chin
w budowie autostrad, w przemy
ś
le motoryzacyjnym kraju)
–
ka
ż
da
informacja
słu
żą
ca
aktywnie
podmiotom
ekonomicznym
(ludziom,
przedsi
ę
biorstwom
i
innym
organizacjom w procesie wspomagania podejmowania
decyzji gospodarczych (kryterium u
ż
ytkownika informacji)
(epidemie, kataklizmy, wysoko
ść
planowanej zmiany akcyzy
na paliwo, posucha)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
39
Znaczenie informacji gospodarczej
w j
ę
zyku etnicznym (potocznym)
Informacja gospodarcza to:
–
ka
ż
da informacja wykorzystywana w sterowaniu procesami
lub systemami gospodarczymi (system podatkowy, celny,
podatkowy (liniowy dla przedsi
ę
biorców, poda
ż
pracy –
imigranci w Wielkiej Brytanii)
–
ka
ż
da informacja obiegaj
ą
ca w systemach gospodarczych
(przelew mi
ę
dzybankowy)
–
ka
ż
da
informacja
powoduj
ą
ca
skutki
ekonomiczne
(plan bud
ż
etu pa
ń
stwa na rok 2009, strajk, „przeciek”
o podwy
ż
ce ceł, itp.)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
40
Informacja o systemie a informacja
decyzyjna
Informacja o systemie stwarza mo
ż
liwo
ś
ci oddziaływania
steruj
ą
cego
Informacja
decyzyjna
powoduje
realne
efekty
ekonomiczne, np. zakup kombajnu zbo
ż
owego przez
rolnika zwi
ę
ksza koszty produkcji
Uproszczony
model
sterowania
informacyjnego
w systemie podatkowym:
System społeczno-gospodarczy –
podatnik (osoba
fizyczna, przedsi
ę
biorstwo) musi zapłaci
ć
podatek
zgodnie z informacj
ą
steruj
ą
c
ą
wyst
ę
puj
ą
c
ą
w postaci
skomplikowanych i niejasnych przepisów podatkowych,
których interpretacja cz
ę
sto jest trudna i znana oraz
stosowana jedynie przez urz
ę
dników aparatu fiskalnego
w celu wyegzekwowania nale
ż
nych pa
ń
stwu kwot (je
ś
li
nie zostan
ą
uiszczone, to gro
żą
za to podatnikom
sankcje)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
41
Informacja o systemie a informacja
decyzyjna
System handlu zagranicznego – Kodeks celny
Problem asymetrii informacji, np. to, co nadawca
uznaje w stosunku do odbiorcy za obligatoryjne, wcale
nie musi by
ć
tak zinterpretowane przez odbiorc
ę
, np.
polecenie wydane przez przeło
ż
onego podwładnemu
niezgodne z przepisami Kodeksu pracy
lub na odwrót
To, co nadawca uznaje za przekaz informacji, odbiorca
mo
ż
e uzna
ć
za nakaz, np. reklama luksusowego wyrobu
importowanego odniesie lepszy skutek wtedy, je
ś
li
potencjalni klienci uznaj
ą
posiadanie takiego dobra
za spraw
ę
presti
ż
ow
ą
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
42
Informacja jako kategoria
ekonomiczna
Informacja jako kategoria ekonomiczna stanowi
podstaw
ę
ekonomiki informacji jako ekonomiki
szczegółowej
Rola informacji we współczesnej gospodarce, czyli
w otwartej regulowanej gospodarce rynkowej, gdzie
istnieje:
–
ogólna zasada swobody prowadzenia działalno
ś
ci
ekonomicznej na rynku mi
ę
dzynarodowym ograniczona
i regulowana przez prawa poszczególnych pa
ń
stw,
respektuj
ą
ce globalne porozumienia mi
ę
dzynarodowe,
w szczególno
ś
ci te ustalone w ramach rokowa
ń
World Trade
Organization (WTO – GATT) oraz
zasad globalnego systemu monetarnego koordynowanego
przez IMF (Mi
ę
dzynarodowy Fundusz Walutowy)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
43
Informacja jako kategoria
ekonomiczna
Otwarta regulowana gospodarka rynkowa ma istotne
znaczenie
w
kształtowaniu
rynku
informacyjnego
i modelowania tego rynku
Informacja była i jest przedmiotem szczególnego
zainteresowania agend pa
ń
stwowych – mo
ż
na wpływa
ć
na społecze
ń
stwo, kształtowa
ć
jego postawy, pogl
ą
dy
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
44
Rynek informacji
Rynek informacji obejmuje: procesy produkcji, wymiany
i
konsumpcji
informacji,
co
cało
ś
ciowo
mo
ż
na
zdefiniowa
ć
jako procesy informacyjne
Dualna natura informacji spowodowana jest z jednej
strony aspektem semiotycznym procesów informacyjnych
(na ile przekaz nadawcy jest identyczny z wiernym jego
odbiorem przez odbiorc
ę
informacji) najwa
ż
niejszym
z
punktu
widzenia
u
ż
ytkownika,
a
z
drugiej
strony
aspektem
technologicznym
eksponowanym przez informatyków, co jest cz
ę
stym
powodem fiaska wdro
ż
e
ń
zaawansowanych systemów
informatycznych zarz
ą
dzania
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
45
Zjawiska informacyjne w kategoriach
ekonomicznych,
np. ile 100 zł zainwestowane
w system klasy ERP przyniesie przedsi
ę
biorstwu
zwrotu - 110 zł, czy te
ż
90 zł?
Do obja
ś
nienia i badania zjawisk i procesów
informacyjnych w gospodarce mo
ż
na posługiwa
ć
si
ę
klasycznymi kategoriami makroekonomicznymi.
Jednak przy interpretacji takich analiz nale
ż
y bra
ć
pod
uwag
ę
specyfik
ę
informacji jako szczególnego zasobu.
Informacj
ę
mo
ż
na postrzega
ć
jako:
–
Zasób ekonomiczny
–
Dobro publiczne
–
Czynnik produkcji
–
Produkt
–
Wyrób
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
46
Informacja jako zasób ekonomiczny
Informacja
jako
zasób
ekonomiczny
nie
została
uwzgl
ę
dniona w systemie rachunków narodowych SNA 93.
Rachunki te zostały skoncentrowane na pomiarze
transakcji, czyli na materialnych i finansowych procesach
ekonomicznych
produkcji,
tworzeniu
dochodów,
ich
dystrybucji i wykorzystaniu
W europejskim odpowiedniku ESA 95 problem informacji
jako zasobu został
dostrze
ż
ony, lecz jest daleki
od satysfakcjonuj
ą
cego rozwi
ą
zania:
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
47
Informacja jako zasób ekonomiczny
–
Informacja nie jest tam uj
ę
ta jako oddzielna kategoria, lecz
w zakresie aktywów niematerialnych (intagible
assets)
i warto
ś
ci niematerialnych i prawnych (intagible fixed assets)
– dotycz
ą
one jednak tylko tych informacji, które s
ą
technicznie wydzielone w formie wiadomo
ś
ci i s
ą
lub mog
ą
by
ć
przedmiotem transakcji, np. licencje na oprogramowania
(AN
1122),
oryginalne
dzieła
literackie,
artystyczne
i rozrywkowe (AN 1123)
–
Wszystkie inne zasoby informacyjne, jak patenty i prawa
autorskie s
ą
obj
ę
te jedn
ą
pozycj
ą
: pozostałe warto
ś
ci
niematerialne
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
48
Informacja jako zasób ekonomiczny
Wyspecyfikowano w systemie rachunków narodowych
zasobu
„dzieła
rozrywkowe”,
a
nieuwzgl
ę
dnienie
zasobów wiedzy tworzonych w wyniku rozwoju nauki
i procesów edukacyjnych oraz podnoszenia kwalifikacji
ludzi
wydaje
si
ę
by
ć
powa
ż
nym
bł
ę
dem
i
lekcewa
ż
eniem
faktów
wynikaj
ą
cych
z
GOW
i rzeczywisto
ś
ci społecze
ń
stw informacyjnych
Ta słabo
ść
rachunków narodowych wynika w du
ż
ej
mierze z trudno
ś
ci metodologicznych – pomiaru warto
ś
ci
zasobu na podstawie transakcji kupna-sprzeda
ż
y,
a przecie
ż
wiele informacji jest organizowanych
i zmonopolizowanych przez pa
ń
stwo
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
49
Definicja zasobu informacji jako zasobu
ekonomicznego wg Ole
ń
skiego
Wszelkie potencjalnie u
ż
yteczne zbiory informacji,
metainformacji, zgromadzone i przechowywane w czasie,
w
miejscu
oraz
przy
zastosowaniu
technologii
i organizacji umo
ż
liwiaj
ą
cych ich wykorzystanie przez
u
ż
ytkowników finalnych informacji działaj
ą
cych jako
podmioty ekonomiczne w gospodarce
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
50
Definicja zasobu informacji jako zasobu
ekonomicznego wg Ole
ń
skiego
Które zasoby informacyjne nie s
ą
zasobem
ekonomicznym:
Nie spełniaj
ą
funkcji odwzorowania faktów
Informacje bezu
ż
yteczne, nikomu niepotrzebne
Niedost
ę
pne dla u
ż
ytkowników w odpowiednim czasie,
miejscu i formie, mimo,
ż
e z semantycznego punktu
widzenia mog
ą
by
ć
przydatne
Nie spełniaj
ą
ce wymaga
ń
jako
ś
ciowych, np. fałszywe,
nieaktualne, nieprecyzyjne
Informacje odwzorowane w j
ę
zykach, które nie nale
żą
do
repertuaru
j
ę
zyków
danego
systemu
społecznoekonomicznego
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
51
Klasyfikacja informacji spełniaj
ą
cej
ró
ż
ne role: dobra publicznego,
czynnika wytwórczego, produktu,
wyrobu,
usługi,
dobra
konsumpcyjnego,
infrastruktury
gospodarki
narodowej
dzienne
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
52
Informacja
jako
dobro
publiczne
w
warunkach
nowoczesnych
technologii
informacyjnych – warunek gospodarki rynkowej
(jednakowy
dost
ę
p
podmiotów
gospodarczych
do informacji
Pa
ń
stwa
coraz
szerzej
anga
ż
uj
ą
si
ę
w
tworzenie
i utrzymywanie informacyjnych systemów infrastrukturalnych,
których
jedn
ą
z
zasadniczych
funkcji
jest
tworzenie
i udost
ę
pnianie wszelkim potencjalnym u
ż
ytkownikom informacji
jako dobra publicznego.
Koszty tej działalno
ś
ci wzrastaj
ą
i obci
ąż
aj
ą
bud
ż
et pa
ń
stw, co
uwa
ż
a si
ę
za jeden z wa
ż
nych czynników wzrostu wydatków
publicznych –
wzrostowi tych wydatków sprzyja szerokie
wykorzystanie IT w technologiach sieciowych (globalnych
i lokalnych)
Procesowi upublicznienia wielu informacji towarzyszy proces
odwrotny –
komercjalizacja, czego przykładem mog
ą
by
ć
dziedzinowe bazy danych (zawieraj
ą
ce np. publikacje naukowe),
telewizja kablowa, indywidualne licencje oprogramowania oraz
wszelkie te obszary, gdzie łatwo informacj
ę
o charakterze
publicznym mo
ż
na zamieni
ć
w towar – internetowe bazy danych
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
53
Informacja czynnik wytwórczy
We współczesnej gospodarce informacja jawi si
ę
jako
czynnik
decyduj
ą
cy
dla
rozwoju
społeczno-
ekonomicznego i dlatego powinien by
ć
traktowany na
równi z zasobami naturalnymi, kapitałem i prac
ą
W przeszło
ś
ci wyst
ę
powały z trudno
ś
ci z pomiarem jej
skutków oddziaływania na procesy ekonomiczne
Jest
ona
długookresowym
czynnikiem
wzrostu
gospodarczego, a w krótkim okresie wpływa na zdolno
ś
ci
wykorzystania pozostałych czynników produkcji
Jednym z rozwi
ą
za
ń
uwzgl
ę
dnienia informacji jako
czynnika
wytwórczego
mo
ż
e
by
ć
wprowadzenie
informacji jako pi
ą
tego czynnika do funkcji produkcji
Wcze
ś
niej wielu badaczy zaliczało nakłady na B+R
do „technologii”
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
54
Informacja czynnik wytwórczy
Wła
ś
ciwsze wg Ole
ń
skiego wydaje si
ę
by
ć
uwzgl
ę
dnienie
technologii jako cechy kapitału, a „wiedzy technicznej” –
jednego ze składników informacji – jako czynnika
produkcji- przyczynek do dyskusji nad problemem
Nie ka
ż
da informacja pojawiaj
ą
ca si
ę
w gospodarce jest
czynnikiem produkcji – musi ona mie
ć
cechy zasobu
ekonomicznego, np. zorganizowanych i odpowiednio
zarz
ą
dzanych zbiorów informacji zwanych systemami
informacyjnymi, np. ZISZ – obecnie znacznie łatwiej
ustali
ć
nakłady na informacj
ę
dzi
ę
ki towarzysz
ą
cym jej
organizacji procesom komputeryzacji
Wypracowuje si
ę
obecnie nowe techniki pomiaru
statystycznego sektora informacyjnego, np. w ramach
IST UE
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
55
Informacja czynnik wytwórczy
Tworz
ą
c mierniki nakładów na informacj
ę
w gospodarce
narodowej nale
ż
y uwzgl
ę
dni
ć
nast
ę
puj
ą
ce procesy (
na szczeblu mikro):
generowanie informacji – z komputerów pokładowych
ci
ą
gników i kombajnów za po
ś
rednictwem sensorów
Tworzenie zasobów informacyjnych –
odpowiednie
struktury baz danych wynikaj
ą
ce z celów przetwarzania
Utrzymanie zasobów informacyjnych –
aktualizacja,
weryfikacja, kasowanie rekordów, dodawanie nowych,
porz
ą
dkowanie
Udost
ę
pnianie – tworzenie praw dost
ę
pu
Interpretacj
ę
i wykorzystanie – raportowanie dla ró
ż
nych
szczebli zarz
ą
dzania
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
56
Informacja jako produkt
Informacja współcze
ś
nie jest generowana, gromadzona,
przechowywana i udost
ę
pniania w wyniku procesów
wykazuj
ą
cych wszelkie cechy procesów produkcyjnych,
w
odró
ż
nieniu
od
ogólnego
modelu
procesu
informacyjnego
jako
procesu
semiotycznego,
społecznego,
ekonomicznego
i
techniczno-
organizacyjnego
U
ż
ytkownik finalny i gestor systemu informacyjnego
postrzega proces informacyjny przede wszystkim jako
proces semiotyczny natomiast informatycy widz
ą
wył
ą
cznie jego aspekty organizacyjno-techniczne
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
57
Informacja jako produkt
Nale
ż
y u
ś
wiadamia
ć
informatykom,
ż
e ich wiedza
obejmuje tylko jeden z czterech aspektów procesów
informacyjnych, a u
ż
ytkowników informacji przekonywa
ć
,
ż
e nawet najlepiej podpisany kontrakt na realizacj
ę
systemu
informatycznego
nie
zdejmie
z
nich
odpowiedzialno
ś
ci
za
stron
ę
semiotyczn
ą
oraz
konsekwencje gospodarcze i społeczne wdra
ż
anych
procesów informacyjnych
Model
procesu
informacyjnego
jako
procesu
produkcyjnego jest abstrakcj
ą
metodyczn
ą
, chocia
ż
abstrakcja ta umo
ż
liwia badanie relacji mi
ę
dzy procesami
informacyjnymi i innymi procesami ekonomicznymi
(schemat systemu komputerowego i produkcji biurek)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
58
Informacja jako produkt - przykłady
Archiwowanie (magazynowanie) – archiwa pa
ń
stwowe,
biblioteki, w firmach specjalne pomieszczenia, w domach
szafki na dokumenty
Udost
ę
pnianie
(upowszechnianie)
informacji,
np.
gromadzenie przez dziennikarzy informacji z ró
ż
nych
ź
ródeł, przekazywanie opracowanych wiadomo
ś
ci (np. do
redakcji), przetwarzanie – opracowanie redakcyjne przez
zamieszczeniem w druku
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
59
Informacja jako produkt - przykłady
Generowanie informacji – fakty prasowe czy medialne
niekonieczne zgodne z rzeczywisto
ś
ci
ą
(faktami)
Podstawowa funkcja bada
ń
naukowych – generowanie
nowych informacji pochodz
ą
cych z diagnozy zjawisk lub
procesów lub ich analizy podstawowe funkcje w
badaniach naukowych:
–
gromadzenia informacji (zbieranie danych statystycznych),
–
przetwarzania (opracowywanie wyników lub danych
z innych
ź
ródeł) oraz
–
wykorzystywania informacji (wykorzystywanie uzyskanych
wyników w dalszych badaniach)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
60
Informacja jako produkt - przykłady
W
s
ą
dzie
podstawow
ą
funkcj
ą
procesów
informacyjnych jest interpretacja przez s
ą
d
informacji przedstawianych przez strony
post
ę
powania oraz interpretacja przepisów
prawa
W przedsi
ę
biorstwach i innych podmiotach
działaj
ą
cych w gospodarce wyst
ę
puje wiele
procesów informacyjnych powi
ą
zanych ze sob
ą
,
które s
ą
wzgl
ę
dem siebie komplementarne –
dlatego nale
ż
y bada
ć
nie poszczególne procesy
informacyjne,
ale
całe
systemy
lub
podsystemy informacyjne obsługuj
ą
ce dany
system społeczno gospodarczy, np.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
61
Informacja jako produkt - przykłady
Proces
produkcji
informacji
w
ramach
informatycznych systemów zarz
ą
dzania
Procesy
tworz
ą
ce
systemy
informacyjne
projektowania, aktualizacji i monitorowania bud
ż
etu
gminy, powiatu lub województwa
Procesy informacyjne uchwalania ustaw i innych
dokumentów z udziałem organu wnioskuj
ą
cego:
Sejmu, Senatu, Prezydenta, TK, partii politycznej,
organizacji społecznej, obywateli, itd.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
62
Informacja jako produkt specyficzny
Cechy odró
ż
niaj
ą
ce go od innych produktów
–
Informacj
ę
mo
ż
na bardzo łatwo upowszechni
ć
przez
reprodukcj
ę
materialnych no
ś
ników lub dost
ę
pno
ść
w
sieciach – problemy z ochron
ą
praw autorskich,
szyfrowaniem, kodowaniem, regulacjami prawnymi)
–
Trwało
ść
informacji jako produktu zale
ż
y od trwało
ś
ci
no
ś
nika materialnego i ich rodzajów, np. problem kopii
archiwalnych CD-romów w bankach
–
No
ś
nik materialny ma zró
ż
nicowany wpływ na proces
semiozy, np. kilkusekundowe migawki w TV, wykład,
narada, publikacja naukowa
–
nie ma dotychczas zadawalaj
ą
cych kryteriów oceny
jako
ś
ci informacji jako produktu
–
Syndrom „kota w worku” – odbiorca mo
ż
e oceni
ć
jako
ść
informacji dopiero po jej odbiorze (ex post)
(zakupie)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
63
Informacja jako produkt specyficzny
Cechy odró
ż
niaj
ą
ce go od innych produktów
–
Produkcja informacji we współczesnej gospodarce jest
produkcj
ą
masow
ą
, co prowadzi do standaryzacji
i dominacji pewnych typowych struktur danych oraz
typowych tre
ś
ci wiadomo
ś
ci
–
W społecze
ń
stwie informacyjnym nast
ę
puje
zdominowanie podstawowej funkcji informacji, a wi
ę
c
odwzorowania rzeczywisto
ś
ci przez jej funkcj
ę
steruj
ą
c
ą
i konsumpcyjn
ą
, co prowadzi do deformacji
przekazywanego obrazu rzeczywisto
ś
ci, a ma temu
zapobiega
ć
normalizacja, która jednak nie przynosi
pokładanych w niej efektów
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
64
Informacja jako wyrób - towar
–
Wyrobem
informacyjnym
(w
sensie
u
ż
ywanym
w systemie rachunków narodowych SNA/ESA) jest
sko
ń
czony
zbiór
informacji
odwzorowany
w
okre
ś
lonym
j
ę
zyku
na
wzgl
ę
dnie
trwałym,
wydzielonym, identyfikowalnym no
ś
niku materialnym
informacji, np. typowe wyroby informacyjne to ksi
ąż
ki,
czasopisma, kasety, płyty kompaktowe, obrazy,
fotografie, przestrzenne pomoce naukowe. Zwi
ą
zek
technologiczny mi
ę
dzy informacj
ą
a jej materialnym
no
ś
nikiem łatwo ulega zmianom. Ta sama informacja
mo
ż
e stanowi
ć
jeden, lub kilka wyrobów. Mo
ż
na je
łatwo reprodukowa
ć
i st
ą
d ich produkcja ma cechy
elastycznych systemów produkcyjnych
–
Podlegaj
ą
prawu popytu i poda
ż
y jak ka
ż
dy towar
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
65
Informacja jako wyrób - specyfika:
przedmiotem transakcji jest no
ś
nik materialny, a
nie sama tre
ść
informacji
O warto
ś
ci, cenie i u
ż
yteczno
ś
ci decyduje nie
no
ś
nik materialny, ale sama informacja
Nabywca nie wie, jaki wyrób nabywa
Łatwo
ść
dostosowywania tre
ś
ci informacji –
indywidualizacji wyrobów informacyjnych do
potrzeb informacyjnych powoduje,
ż
e trudno jest
rozgraniczy
ć
, kiedy informacja jest wyrobem, a
kiedy usług
ą
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
66
Informacja jako usługa - specyfika:
Oferenci proponuj
ą
usługi informacyjne, je
ś
li koszt
wygenerowania informacji jest znacznie wy
ż
szy ani
ż
eli
koszt no
ś
nika
Liczba potencjalnych nabywców informacji jest niewielka i
mo
ż
na sprzeda
ć
mało wyrobów
Koszt reprodukcji informacji przez skopiowanie no
ś
nika
materialnego jest niewielki
Informacje maj
ą
bardzo du
żą
warto
ść
u
ż
ytkow
ą
dla jej
odbiorców
gotow
ą
zapłaci
ć
wysok
ą
cen
ę
usługi
informacyjnej
Producent lub dostawca maj
ą
na rynku informacyjnym
pozycj
ę
monopolisty w zakresie konkretnej informacji, np.
GUS, Reuter, Bloomberg – rynek informacji finansowych
Oferowanie informacji w postaci usługi jest jedn
ą
z form
jej ochrony
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
67
Informacja jako dobro konsumpcyjne
Ro
ś
nie
udział
informacji
przeznaczonej
do konsumpcji, np. show-business
Specyficzn
ą
cech
ą
informacji
jako
dobra
konsumpcyjnego
jest
fakt
uzale
ż
nienia
charakteru jej postrzegania przez odbiorc
ę
, np.
czy
b
ę
dzie
ona
traktowana
jako
dobro
konsumpcyjne,
lub
inaczej
zadecyduje
u
ż
ytkownik informacji
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
68
Informacja
jako
infrastruktura
gospodarki narodowej
1. Tworz
ą
j
ą
zasoby i systemy informacyjne, które warunkuj
ą
funkcjonowanie innych zasobów
2. O zakresie i funkcjach informacji tworz
ą
cych infrastruktur
ę
decyduje
pa
ń
stwo
ustalaj
ą
ce
poprzez
prawo
reguły
ładu
informacyjnego (demokracje, totalitarne)
3. Pa
ń
stwo jest odpowiedzialne za t
ę
infrastruktur
ę
i nikt inny nie
mo
ż
e go w tym zast
ą
pi
ć
Hasła liberalizmu i wolno
ś
ci wypowiedzi s
ą
nadu
ż
ywane przez
biznesmenów próbuj
ą
cych na przej
ę
tych od pa
ń
stwa funkcjach
w zakresie infrastruktury informacyjnej zrobi
ć
interes
4.
Infrastruktura informacyjna gospodarki narodowej staje
si
ę
w
ś
wiecie zglobalizowanym cz
ęś
ci
ą ś
wiatowego
systemu informacyjnego i musi uwzgl
ę
dnia
ć
wymogi
i wyzwania z tym zwi
ą
zane (np. standaryzacji, unifikacji,
itp.)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
69
Metainformacja
Metainformacja jest to informacja o informacji
Pragmatyzm u
ż
ytkownika decyduje, czy dana
informacj
ą
jest
poszukiwan
ą
informacj
ą
docelow
ą
, czy te
ż
informacj
ą
do poszukiwania
nast
ę
pnych informacji, czyli metainformacj
ą
, czy
te
ż
jedno i drugie
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
70
Przykład wzgl
ę
dno
ś
ci metainformacji
w zale
ż
no
ś
ci od u
ż
ytkownika
U
ż
ytkownik 1 – czytelnik w bibliotece (informacja – tre
ść
ksi
ąż
ki, metainformacja – karta katalogowa)
U
ż
ytkownik 2 –
pracownik naukowy opracowuj
ą
cy
bibliografi
ę
(karta dokumentacyjna ksi
ąż
ki zawiera
zarówno metainformacj
ę
– gdzie jej szuka
ć
, jak i
informacj
ę
niezb
ę
dn
ą
do spisu bibliograficznego)
U
ż
ytkownik 3 –
bibliotekarz opracowuj
ą
cy wykaz
nabytków biblioteki – karty katalogowe b
ę
d
ą
zawierały
wył
ą
cznie informacj
ę
a nie metainformacj
ę
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
71
Przykład systemów o przewadze funkcji
metainformacyjnych
Katalogi,
skorowidze,
klasyfikacje,
nomenklatury,
rejestry,
słowniki
terminologiczne,
dokumentacje
systemów informatycznych, standardy informacyjne
odgrywaj
ą
głównie rol
ę
metainformacyjn
ą
, chocia
ż
cz
ę
sto
tak
ż
e informacyjn
ą
, np. katalogi danych eksploatacyjno-
technicznych maszyn rolniczych
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
72
Funkcje metainformacji w systemach
społeczno-gospodarczych
Funkcja informacyjna:
–
Podfunkcja interpretacyjna,
–
Podfunkcja identyfikacyjna,
–
Podfunkcja wyszukiwawcza
Funkcja koordynacyjna
Funkcja organizacyjna
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
73
Wyró
ż
niki:
Jakie dane: s
ą
w zasobach, mog
ą
by
ć
wygenerowane,
dotycz
ą
danego tematu
CO dane oznaczaj
ą
GDZIE dane s
ą
przechowywane
JAK dane mo
ż
na znale
źć
w zasobach, przetwarza
ć
KTO jest u
ż
ytkownikiem danych, odpowiada za ich
jako
ść
i udost
ę
pnianie, dostarcza je do systemu
Funkcja informacyjna metainformacji
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
74
Wyró
ż
niki:
Dostarczanie informacji o tym, jakie dane s
ą
w systemie
informacyjnym, identyfikacja tych danych, czym si
ę
ró
ż
ni
ą
od innych, wskazywanie relacji semantycznych
mi
ę
dzy informacjami, okre
ś
lanie reguł nadawania nazw
i
identyfikatorów
–
tworzenie
pewnych
zbiorów
metadanych
Podfunkcja identyfikacyjna
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
75
Podfunkcja identyfikacyjna – sytuacja 1
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
76
Podfunkcja identyfikacyjna – sytuacja 1 efekt
szukania
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
77
Podfunkcja identyfikacyjna – sytuacja 1 efekt
szukania
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
78
Podfunkcja identyfikacyjna – sytuacja 2
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
79
Podfunkcja identyfikacyjna – sytuacja 2 –kryteria
szukania
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
80
Podfunkcja identyfikacyjna – sytuacja 2 –kryteria
szukania (kwerenda bazy danych)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
81
Podfunkcja identyfikacyjna – sytuacja 2 – efekt
szukania (kwerenda bazy danych)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
82
Wyró
ż
niki:
Dostarczenie
u
ż
ytkownikowi
wszelkich
danych
niezb
ę
dnych do pełnej, poprawnej, łatwej i szybkiej
interpretacji informacji.
Jest to podfunkcja trudna w realizacji, bo inicjatywa le
ż
y
w
tym
przypadku
(w
odró
ż
nieniu
od
funkcji
identyfikacyjnej)
po
stronie
gestora
systemu
informacyjnego
i
zwi
ą
zanego
z
nim
systemu
metainformacyjnego.
Dobry
system
powinien
zawiera
ć
wszelkie
metainformacje niezb
ę
dne do interpretacji informacji
wła
ś
ciwych, albo skierowuj
ą
cych do innych systemów,
które zawieraj
ą
takie wiadomo
ś
ci
Podfunkcja interpretacyjna
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
83
Wyró
ż
niki:
Sam jednak system powinien przede wszystkim
sygnalizowa
ć
u
ż
ytkownikom pułapki semantyczne, na
jakie mog
ą
natrafi
ć
, korzystaj
ą
c z informacji, interpretuj
ą
c
dane , np. reguły interpretacyjne w wyszukiwarce
GOOGLE,
reguły
interpretacyjne
w
systemach
ekspertowych, reguły interpretacyjne w kreatorach kont
e-mailowych
podpowiadaj
ą
ce
u
ż
ytkownikom,
jak
poprawi
ć
hasła lub nazwy u
ż
ytkowników, itp.
Rzetelny system informacyjny dysponuje poprawn
ą
ocen
ą
potrzeb
i
umiej
ę
tno
ś
ci
głównych
grup
u
ż
ytkowników i tak dobiera zakres metainformacji
udost
ę
pnianej rutynowo, aby wspomaga
ć
interpretacj
ę
wiadomo
ś
ci
Podfunkcja interpretacyjna
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
84
Sytuacja 1
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
85
Sytuacja 2 reguła interpretacyjna SE MOWM
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
86
Sytuacja 2 efekt interpretacji SE MOWM
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
87
Wyró
ż
niki:
Istot
ą
tej funkcji jest gromadzenie, systematyzacja i
aktualizacja wszelkich metainformacji niezb
ę
dnych do
wyszukiwania informacji w systemie
Wyszukiwanie odbywa si
ę
przy pomocy kryteriów
zwanych kluczami wyszukiwania, np. w bibliotece ksi
ąż
ki,
w Norton Commander pliki na dysku, w bazie danych
statystycznych GUS dane regionalne itp.
Klienci w banku według numeru PESEL
Przedsi
ę
biorstwa w bazie danych wg bran
ż
(przykład
bazy danych TELEADRESON)
Podfunkcja wyszukiwawcza
zaoczne
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
88
Sytuacja 2 kryteria przeszukiwania
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
89
Sytuacja 2 interpretacja własna
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
90
Sytuacja 2 podfunkcja wyszukiwania - kryteria
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
91
Sytuacja 2 podfunkcja wyszukiwania - efekt
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
92
Publiczne bazy danych
Systemy
informacyjne
stanowi
ą
cz
ę
sto
odr
ę
bne,
autonomiczne
systemy,
lu
ź
no
zwi
ą
zane
z
konkretnym
systemem
informacyjnym,
tworzone,
utrzymywane i aktualizowane poza konkretnymi systemami
u
ż
ytkowymi, np.
–
System
kodowania
EAN
(kod
kreskowy)
jest
s.
i.
autonomicznym
wzgl
ę
dem
systemu
kas elektronicznych
i ksi
ę
gowo
ś
ci domu towarowego, ale mo
ż
e by
ć
wykorzystywane
przez ka
ż
d
ą
firm
ę
i wtedy staje si
ę
jego wewn
ę
trznym
podsystemem
–
Systemy identyfikacji publikacji zwartych ISBN i ISSN
funkcjonuj
ą
niezale
ż
nie
od
systemu
wyszukiwawczego
biblioteki, ale mog
ą
by
ć
wykorzystywane jako wewn
ę
trzne
klucze wyszukiwania
Podfunkcja wyszukiwawcza –informacja dla
anonimowego odbiorcy
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
93
Integralno
ść
Kompletno
ść
Ci
ą
gło
ść
Porównywalno
ść
Dokładno
ść
Aktualno
ść
Transparentno
ść
Dost
ę
pno
ść
Zgodno
ść
z obowi
ą
zuj
ą
cymi standardami j
ę
zykowymi
Ka
ż
dy system informacyjny powinien by
ć
wyposa
ż
ony
w narz
ę
dzia metainformacyjne
umo
ż
liwiaj
ą
ce pełn
ą
kontrol
ę
jako
ś
ci informacji i koordynacj
ę
informacji
Funkcja koordynacyjna metainformacji
Cele
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
94
Kontrola i utrzymanie integralno
ś
ci danych i integralno
ś
ci
systemu informacyjnego w aspektach:
–
J
ę
zyków odwzorowania informacji
–
Tre
ś
ci wiadomo
ś
ci
–
Struktur danych
–
Organizacji systemu informacyjnego
–
Funkcjonowania systemu
–
Sprz
ę
tu i oprogramowania
Narz
ę
dzia: katalogi, słowniki danych, słowniki
terminologiczne, bazy metod i modeli, tablice
powi
ą
za
ń
mi
ę
dzy danymi, klasyfikacjami i
nomenklaturami, standardowe j
ę
zyki informacyjne:
klasyfikacje, nomenklatury, tezaurusy.
Metainformacyjne instrumenty koordynacji
metainformacji
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
95
Funkcja koordynacyjna ma kluczowe znaczenia dla
współdziałania systemów wzgl
ę
dnie autonomicznych, np.
rejestru podmiotów gospodarki narodowej REGON
i systemu celnego, gdzie sprawno
ść
REGONU warunkuje
sprawne działanie sytemu informacji celnej
Koordynacja
w
skali
krajowej:
systemów
podatkowych, celnych, administracji samorz
ą
dowej,
statystyki opieraj
ą
si
ę
na wykorzystaniu wspólnych
metadanych
Koordynacja w skali globalnej jest niezb
ę
dna w
zakresie:
–
Oficjalnych systemów statystyki publicznej, informacji
naukowo-technicznej, bankowych systemów informacji, giełd
towarowych, pieni
ęż
nych i papierów warto
ś
ciowych
Metainformacyjne instrumenty koordynacji
metainformacji
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
96
Koordynacja
poprzez
tworzenie
wspólnych
metainformacji i systemów metainformacyjnych oraz
stanowienie
wspólnych
standardów
(poj
ęć
,
klasyfikacji, nomenklatur, rejestrów) jest tanim i
skutecznym
sposobem
ł
ą
czenia
celów
funkcjonowania
autonomicznych
systemów
zachowuj
ą
cych
ich
prawno-organizacyjn
ą
niezale
ż
no
ść
Metainformacyjne instrumenty koordynacji
metainformacji
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
97
Dokumenty sformatowane – dokumenty o stałej, dobrze
zdefiniowanej strukturze i o
ś
ci
ś
le zdefiniowanym zakresie
znaków, np. ankieta osobowa, sprawozdanie statystyczne,
czek, przelew, deklaracja podatkowa, deklaracja celna,
karta gospodarstwa rolnego, rachunek telefoniczny
Dokumenty niesformatowane o zmiennej strukturze lub
zmiennym
zakresie
znaków:
ankieta
z
pytaniami
otwartymi, pisma urz
ę
dowe, niektóre akty prawne,
komunikaty, polecenia, dokumentacja techniczna, normy
Tablice: zawieraj
ą
ce dane wynikowe, np. wska
ź
niki
ekonomiczne: lista płac, tablica statystyczna, szereg
czasowy, bilans przedsi
ę
biorstwa, wynikowe zestawienia
ksi
ę
gowe
Rysunki: wykresy, mapy i inne standardowe formy
graficzne
Funkcja organizacyjna metainformacji
Organizacja informacji w systemach
ekonomicznych
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
98
Zbiory tekstowe sformatowane, np. w publikacjach
zwartych, lub ci
ą
głych
Zbiory tekstowe niesformatowane, np. własne notatki
Metainformacje słu
żą
do opisu tych zbiorów, ich
zawarto
ś
ci semantycznej, struktury tre
ś
ci, podziału
na podzbiory, na wiadomo
ś
ci elementarne. Słu
żą
do
identyfikacji poszczególnych zbiorów i ich elementów.
Na tej podstawie projektant systemu i. okre
ś
la jego
organizacj
ę
. Korzysta z tego tak
ż
e administrator
systemu, np. metody gł
ę
bokiego przeszukiwania
informacji (data mining), technologie internetowe,
ekstranetowe
Funkcja organizacyjna metainformacji
Organizacja informacji w systemach
ekonomicznych
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
99
Przykłady standardowych struktur metainformacji
EKD
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
10
0
ROZPORZ
Ą
DZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 18 marca 1997 r.
w sprawie
Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług
(PKWiU). (Dz. U. z dnia 29 kwietnia 1997 r.)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
10
1
ROZPORZ
Ą
DZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 18 marca 1997 r.
w sprawie
Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług
(PKWiU). (Dz. U. z dnia 29 kwietnia 1997 r.)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
10
2
Przykłady standardowych struktur metainformacji
STANDARD MARC
MARC
jest
standardem
formatu
karty
katalogowej. Został wprowadzony przez bibliotek
ę
Kongresu USA, a nast
ę
pnie stał si
ę
podstaw
ą
opracowania karty katalogowej ISO.
Jest tak
ż
e podstaw
ą
polskich norm dotycz
ą
cych
opisu dokumentacyjnego i karty katalogowej
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
10
3
Przykłady standardowych struktur metainformacji
KARTA KATALOGOWA ISO
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
10
4
Problem pomiaru kosztów informacji
Podej
ś
cie technologiczno-podmiotowe – koszt produkcji informacji w
systemie informatycznym rozumianym jako produkcyjnym procesie
informacyjnym – tylko aspekty zwi
ą
zane z zakupem i wdro
ż
eniem
oraz eksploatacj
ą
systemu informatycznego (IT)
Podej
ś
cie holistyczne – koszt realizacji całego procesu
informacyjnego lub kompleksu procesów informacyjnych
składaj
ą
cych si
ę
na dany system informacyjny postrzegany jako
proces semiotyczny – podej
ś
cie trudniejsze metodycznie z uwagi
chocia
ż
by na rol
ę
i znaczenie wiedzy niejawnej (niesformalizowanej)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
10
5
SIODŁO KOSZTÓW PRODUKCJI- charakterystyka
rozkładu kosztów procesów informacyjnych
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
10
6
Przykłady kształtu siodła kosztów
informacji
1. Badania naukowe:
–
1.1.koszty generowania informacji w badaniach naukowych
bardzo wysokie – wiele lat eksperymentów badawczych
zespołu naukowego
–
1.2. koszty gromadzenia informacji – du
ż
e, ale znacznie
ni
ż
sze
od
kosztów
generowania
(malej
ą
ce
dzi
ę
ki
zastosowaniu IT)
–
1.3. koszty przetwarzania informacji zale
żą
od specyfiki
danego badania, a tak
ż
e od liczby danych wymagaj
ą
cych
przetworzenia
i
technologii
ich
przetwarzania,
np.
w
ź
ródłowych
badaniach
historycznych
(selekcja,
uporz
ą
dkowanie, uogólnienie) – intelektualne przetwarzanie
–
Koszty przechowywania dzi
ę
ki pami
ę
ciom komputerowym
stosunkowo niewielkie, ale tak
ż
e trzeba dba
ć
o jako
ść
kopii
(przykład zniszczenia archiwum banku)
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
10
7
Przykłady kształtu siodła kosztów
informacji
1. Badania naukowe:
–
Koszty przekazywania informacji zale
żą
od wielko
ś
ci
zbiorów danych, no
ś
nika i sposobu przekazania –
niewielki, np. poprzez Internet (e-mail, serwery ftp)
–
Koszty
upowszechnienia
informacji
s
ą
zwykle
niewielkie, poniewa
ż
wykorzystuj
ą
je z zasady inni
naukowcy, maj
ą
obowi
ą
zek zna
ć
„state-of-the art”)
–
Koszty
interpretacji
zwykle
bardzo
du
ż
e
–
przestudiowanie wyników bada
ń
, zrozumienie ich
sensu, konsekwencji
–
Koszty wykorzystania informacji naukowych np.
w praktyce, z reguły s
ą
bardzo wysokie (czasami
upływa kilkana
ś
cie, kilkadziesi
ą
t lat od wynalezienia do
ich wykorzystania w praktyce.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
10
8
Asymetria rynku informacyjnego
a zaufanie i autorytet jako towar
na rynku informacyjnym
Zaufanie
i
autorytet
jako
niezwykle
cenny
towar
na rynku informacyjnym – rola znaków firmowych, towarowych, a
tak
ż
e krajów, których to nazwy wywołuj
ą
negatywne lub pozytywne
skojarzenia
Na rynku informacyjnym nie ma mo
ż
liwo
ś
ci szybkiej, łatwej i taniej
weryfikacji autorytetu podobnie jak na rynku edukacyjnym
Tytuły naukowe, uczelnie, towarzystwa naukowe, wydawnictwa
naukowe ciesz
ą
si
ę
autorytetem uzyskanym dzi
ę
ki wieloletniej
działalno
ś
ci i s
ą
łakomym k
ą
skiem dla marketingu na rynku
informacyjnym (cykl wydawniczy w renomowanych pismach
naukowych trwa 2-3 lata)
Firmowanie przez autorytety niewiarygodnych, trudnych do weryfikacji
informacji mo
ż
e szkodzi
ć
samym autorytetom, a w efekcie prowadzi
ć
do obni
ż
ania ogólnego poziomu informacji z braku rzetelnego
procesu weryfikacji informacji
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
10
9
Wirtualne
ś
rodowisko a systemy
informacyjne
Specyficzne cechy
ś
rodowiska wirtualnego
systemów informacyjnych.
Integralno
ść
procesów i systemów
informacyjnych w
ś
rodowisku wirtualnym.
Koszty procesów i systemów informacyjnych w
ś
rodowisku wirtualnym.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
11
0
Informacyjne specyficzne cechy
ś
rodowiska wirtualnego systemów
informacyjnych
1.
Mo
ż
liwo
ść
gromadzenia i przechowywania bardzo
du
ż
ych, praktycznie nieograniczonych, zbiorów informacji
2. Uniezale
ż
nienie dost
ę
pu do informacji od fizycznej
lokalizacji i struktury danych odwzorowuj
ą
cych te
informacje
3. Selektywno
ść
informacji zgromadzonej w wielu
heterogenicznych, rozproszonych zbiorach danych
4. Zadawalaj
ą
ce -
z punktu widzenia u
ż
ytkowników
finalnych – poziom relewancji i pertynencji wyszukiwania
informacji z wielu ró
ż
nych heterogenicznych zbiorów
danych
5. Mo
ż
liwo
ść
kontroli integralno
ś
ci i jako
ś
ci informacji
w wielu heterogenicznych zbiorach danych
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
11
1
Informacyjne specyficzne cechy
ś
rodowiska wirtualnego systemów
informacyjnych
6.
Transparencja
fizycznego
rozproszenia
przestrzennego
i
struktur
danych
dla
finalnych
u
ż
ytkowników informacji.
7. Czas dost
ę
pu do informacji w ramach wielu
heterogenicznych zbiorów danych jest nieistotny lub
mało istotny
8. Koszt dost
ę
pu do informacji jest akceptowalny przez
u
ż
ytkowników
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
11
2
..Podstawowe ró
ż
nice mi
ę
dzy procesami
informacyjnymi w „tradycyjnym”
i wirtualnym
ś
rodowisku informatycznym
Ograniczony wpływ gestora lub administratora procesu
informacyjnego na ten proces w
ś
rodowisku wirtualnym
w porównaniu ze
ś
rodowiskiem ”tradycyjnym”
Odmienny
charakter
powi
ą
za
ń
mi
ę
dzy
ró
ż
nymi
procesami informacyjnymi w
ś
rodowisku wirtualnym
i ”tradycyjnym”
W
ś
rodowisku wirtualnym u
ż
ytkownicy finalni informacji
przejmuj
ą
cz
ęść
funkcji, które w tradycyjnym
ś
rodowisku
informatycznym wykonuj
ą
administratorzy procesów
i systemów informacyjnych
Dotyczy to głównie takich funkcji jak:
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
11
3
Podstawowe ró
ż
nice mi
ę
dzy procesami
informacyjnymi w „tradycyjnym”
i wirtualnym
ś
rodowisku informatycznym
–
wyszukiwania informacji przechowywanych w zasobach
procesów informacyjnych istniej
ą
cych w wirtualnym
ś
rodowisku
–
transferu informacji do innych u
ż
ytkowników finalnych
w ramach danego
ś
rodowiska wirtualnego
–
tworzenia własnych zbiorów informacji, ich reorganizacji
i aktualizacji, usuwania informacji
–
udost
ę
pniania
własnych
zbiorów
informacji
i metainformacji innym u
ż
ytkownikom, w szczególno
ś
ci
umo
ż
liwianie dost
ę
pu innym u
ż
ytkownikom finalnym
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
11
4
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
11
4
Negatywne aspekty braku kontroli
integralno
ś
ci procesów i systemów
informacyjnych w
ś
rodowisku wirtualnym,
a w szczególno
ś
ci
Niezadowalaj
ą
ca ochrona dost
ę
pu do danych oraz
ochrona danych przed bł
ę
dami i zniszczeniem.
Systemy stawiaj
ą
ce wysokie wymagania w obszarze
ochrony danych na skutek tego rezygnuj
ą
z korzystania
ze
ś
rodowiska
wirtualnego,
lub
stosuj
ą
własne
skomplikowane, kosztowne metody ochrony danych
Internet
reprezentuje
nadmiern
ą
ró
ż
norodno
ść
systemów
działaj
ą
cych
w
jednym
ś
rodowisku
wirtualnym, a intranet w swojej istocie stanowi
ś
rodowisko wirtualne zaw
ęż
one do pewnych systemów
i okre
ś
lonych
ś
ci
ś
le klas u
ż
ytkowników
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
11
5
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
11
5
Negatywne aspekty braku kontroli
integralno
ś
ci procesów i systemów
informacyjnych w
ś
rodowisku wirtualnym,
a w szczególno
ś
ci
W praktyce kształtuj
ą
si
ę
obecnie pewne
wspólne standardy informacyjne, które s
ą
przyjmowane
stopniowo
przez
gestorów
i
projektantów
systemów
informacyjnych
działaj
ą
cych w
ś
rodowiskach wirtualnych.
W Internecie obserwujemy pewne schematy
tworzenia stron www.
Ró
ż
ne bazy danych zaczynaj
ą
stosowa
ć
zbli
ż
one j
ę
zyki wyszukiwania informacji.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
11
6
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
11
6
Negatywne aspekty braku kontroli
integralno
ś
ci procesów i systemów
informacyjnych w
ś
rodowisku wirtualnym,
a w szczególno
ś
ci
Coraz szerzej w ró
ż
nych systemach s
ą
stosowane te same standardy informacyjne
rekomendowane przez ISO i inne organizacje
mi
ę
dzynarodowe dla typowych dokumentów,
komunikatów, informacji.
W przypadku systemów komercyjnych mo
ż
e to
by
ć
czynnik
decyduj
ą
cy
o
efektywno
ś
ci
ekonomicznej danego systemu.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
11
7
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
11
7
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym
Wprowadzenie
standardów
informacyjnych
jest
warunkiem tego, aby
rozwijaj
ą
ce
si
ę
dynamicznie
ś
rodowiska wirtualne nie okazały si
ę
czynnikiem
wprowadzaj
ą
cym chaos informacyjny w systemach
społeczno-gospodarczych.
W warunkach globalizacji procesów informacyjnych chaos
miałby tak
ż
e skal
ę
globaln
ą
.
W niektórych dziedzinach elementy tego chaosu wida
ć
coraz wyra
ź
niej.
Standaryzacja danych, metadanych, standardy
dla typowych wiadomo
ś
ci, standardy jako
ś
ci informacji,
ich ochrony i udost
ę
pniania s
ą
niezb
ę
dne do utrzymania
ładu
informacyjnego
w
gospodarce
i społecze
ń
stwie.
Przez ład informacyjny rozumie
ć
nale
ż
y kompleks zasad,
jakie obowi
ą
zuj
ą
i jakie s
ą
stosowane w praktyce w
gromadzeniu, przechowywaniu i przekazywaniu informacji
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
11
8
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
11
8
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym
Reguły te powinny gwarantowa
ć
dost
ę
p wszystkich
podmiotów
ż
ycia
społecznego,
ekonomicznego
i
politycznego do informacji niezb
ę
dnych, a tak
ż
e
zapewnia
ć
ochron
ę
dost
ę
pu do informacji i ograniczenia
udost
ę
pniania
oraz
upowszechniania
informacji.
Powinny
tak
ż
e
okre
ś
la
ć
jako
ś
ciowe
kryteria
rzetelno
ś
ci,
terminowo
ś
ci,
sposobu
gromadzenia,
przechowywania i korzystania z informacji.
Ład informacyjny powinien tak
ż
e ustala
ć
warunki
ekonomiczne i techniczne gospodarki informacjami,
okre
ś
lenie, które informacje, dla kogo i kiedy powinny
by
ć
udost
ę
pniane nieodpłatnie, a które mog
ą
by
ć
oferowane jako towar, w jakich warunkach technicznych
i organizacyjnych powinny by
ć
realizowane procesy
informacyjne.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
11
9
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
11
9
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym
Warunkiem stabilno
ś
ci wszelkich systemów
społeczno-gospodarczych i rozwoju gospodarki jest
ład informacyjny.
Standaryzacja informacji w systemach społeczno-
gospodarczych nast
ę
puje przez standaryzacj
ę
j
ę
zyków,
wiadomo
ś
ci, organizacji i technologii informacyjnych.
Nie potrafimy wi
ę
c i nie mo
ż
emy standaryzowa
ć
informacji wprost, tak samo, jak nie potrafimy — na całe
szcz
ęś
cie — standaryzowa
ć ś
wiadomo
ś
ci człowieka,
chocia
ż
mo
ż
na na ni
ą
oddziaływa
ć
przez sterowanie
strumieniami informacji.
Działaniom standaryzacyjnym poddaj
ą
si
ę
formy,
metody i narz
ę
dzia odwzorowania informacji.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
0
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
0
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym
Stawiaj
ą
c przed sob
ą
cel standaryzacji informacji,
oceniaj
ą
c działania standaryzacyjne innych, powinni
ś
my
precyzyjnie okre
ś
li
ć
, co chcemy, co chce kto
ś
przez to
rzeczywi
ś
cie osi
ą
gn
ąć
, czemu naprawd
ę
standaryzacja
ma słu
ż
y
ć
, jaki z niej mo
ż
na zrobi
ć
u
ż
ytek.
Nale
ż
y bowiem pami
ę
ta
ć
,
ż
e ka
ż
da standaryzacja
w dziedzinie informacji wi
ąż
e si
ę
ze sterowaniem
procesami informacyjnymi i reglamentacj
ą
informacji,
ograniczaniem swobody generowania, przekazywania,
otrzymywania informacji.
Proces ten niesie wi
ę
c ze sob
ą
zatem potencjaln
ą
gro
ź
b
ę
ograniczania
dost
ę
pu
do
informacji,
manipulowania informacj
ą
, dezinformacji.
Ale równie
ż
brak standaryzacji jest zagro
ż
eniem tych
samych warto
ś
ci i dodatkowo zagro
ż
eniem ładu
informacyjnego
w
pa
ń
stwie,
gospodarce
i społecze
ń
stwie.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
1
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
1
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym
Ład informacyjny jest pochodn
ą
systemu politycznego,
prawnego oraz społeczno-gospodarczego.
Systemy społeczno-polityczne ró
ż
ni
ą
si
ę
m. in.
rozumieniem poj
ę
cia ładu informacyjnego i realizacj
ą
tego ładu
Poj
ę
cie ładu informacyjnego w gospodarce jest
kategori
ą
wieloaspektow
ą
.
Ma
ono
swój
wymiar
społeczny,
ekonomiczny,
polityczny, prawny, a tak
ż
e techniczny.
Standaryzacja
j
ę
zyków,
formatów
wiadomo
ś
ci,
organizacji
technologii
informacyjnych
powinna
uwzgl
ę
dnia
ć
skutki stosowania standardów w wszystkich
wy
ż
ej wyspecyfikowanych wymiarach.
Standardy
informacyjne
nie
mog
ą
pozostawa
ć
w konflikcie z istniej
ą
cymi systemami
politycznymi, społeczno-gospodarczymi, je
ż
eli maj
ą
by
ć
stosowane, a nie pozosta
ć
na papierze.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
2
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
2
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym
Powinny one równie
ż
stymulowa
ć
, a nawet wymusza
ć
post
ę
p,
unowocze
ś
nianie
systemów
informacji,
kształtowanie
ładu
informacyjnego
i dostosowywanie go do wyzwa
ń
współczesno
ś
ci.
Doda
ć
nale
ż
y,
ż
e standardy informacyjne mog
ą
by
ć
traktowane tak samo, jak normy techniczne.
Pomijanie w procesie stanowienia standardów ich
konsekwencji
społecznych,
politycznych
i ekonomicznych jest powa
ż
nym bł
ę
dem, poniewa
ż
, jak
wykazuje praktyka —
standardy informacyjne raz
ustanowione i rozpowszechnione cechuje wyj
ą
tkowa
trwało
ść
i długowieczno
ść
.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
3
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
3
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym
Alfabety j
ę
zyków etnicznych licz
ą
nawet po kilka tysi
ę
cy
lat, powstały w czasach, gdy ryto symbole na glinianych
tabliczkach lub pisano p
ę
dzelkiem na papirusie.
Uznajemy do dzisiaj za absurd proponowanie zmian,
chocia
ż
w warunkach współczesnych technologii
informacyjnych inne sposoby odwzorowania terminów
j
ę
zykowych byłyby bardziej efektywne.
Podobnie nikt nie my
ś
li o zast
ą
pieniu dziesi
ę
tnego
systemu liczbowego, który powstał dlatego,
ż
e człowiek
miał
dziesi
ęć
palców, systemem dwójkowym lub
ósemkowym znacznie bardziej ekonomicznym w dobie
powszechnej komputeryzacji.
Wy
ż
ej wymienione i wiele innych standardów przez
wieki kształtowało modele ładu formacyjnego, który
obecnie, wskutek pojawienia si
ę
jako
ś
ciowo nowych
zjawisk i technik informacyjnych, jest kształtowany
niejako na nowo.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
4
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
4
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym
Trwało
ść
i
skutki
społeczne
oraz
ekonomiczne
standardów
informacyjnych
wymagaj
ą
wielkiej
odpowiedzialno
ś
ci od tych, którzy je opracowuj
ą
i stanowi
ą
.
Decyzja o rezygnacji ze standaryzacji, pozostawienie
jakiego
ś
segmentu ładu informacyjnego poza regulacj
ą
prawa i norm technicznych jest równie odpowiedzialna,
jak ustanowienie standardu.
Czasem niecierpliwo
ść
, presja czasu, pilno
ść
potrzeb
przewa
ż
aj
ą
nad odpowiedzialno
ś
ci
ą
.
Tym bardziej potrzebne s
ą
solidne podstawy naukowe
standaryzacji
informacji,
procesów
i
systemów
informacyjnych w gospodarce i społecze
ń
stwie.
Tylko na takich fundamentach mo
ż
na budowa
ć
nowy ład
informacyjny,
dobrze
słu
żą
cy
demokratycznemu
społecze
ń
stwu i sprawnej gospodarce.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
5
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
5
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym - przykłady
I
W niektórych pa
ń
stwach europejskich istniej
ą
„ró
ż
ne
niezale
ż
ne o
ś
rodki naukowe”
publikuj
ą
ce szacunki
i prognozy PKB.
Niektóre z nich, w odró
ż
nieniu od innych urz
ę
dów
statystycznych,
odmawiaj
ą
ujawnienia
metod
szacunków, stwierdzaj
ą
c,
ż
e opracowuj
ą
te szacunki
i prognozy „według sobie znanych metod".
Taka odpowied
ź
nie daje pewno
ś
ci, czy owe prognozy
i szacunki s
ą
wynikami bada
ń
naukowych, czy te
ż
subiektywnych ocen (zmy
ś
le
ń
?) uczonych, którzy za
wszelk
ą
cen
ę
chc
ą
wyprzedzi
ć
innychi znale
źć
si
ę
„w gazecie” albo „w telewizorze”.
Wiele wskazuje na to,
ż
e chodzi mo
ż
e cz
ę
sto o to
ostatnie.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
6
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
6
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym - przykłady
II
Wiadomo
ść
:
Towarzystwo ubezpieczeniowe XYZ jest niewypłacalne'
(pomini
ę
to
ź
ródło informacji), opublikowana przez
poczytny dziennik ma dla u
ż
ytkowników ubezpieczonych
w tym towarzystwie zupełnie inn
ą
tre
ść
ni
ż
ta sama
wiadomo
ść
uzupełniona
o
informacj
ę
o
wtórnym
ź
ródle
informacji,
np.
„urz
ę
dnik
U
ministerstwa M powi
ą
zany interesami finansowymi
z konkurentami towarzystwa ubezpieczeniowego XYZ
powiedział zaprzyja
ź
nionemu dziennikarzowi,
ż
e nale
ż
y
upubliczni
ć
pogl
ą
d, i
ż
„Towarzystwo ubezpieczeniowe
XYZ jest niewypłacalne”.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
7
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
7
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym - przykłady
Pomijanie informacji o wtórnych
ź
ródłach informacji
mo
ż
e by
ć
skuteczn
ą
form
ą
zwalczania konkurencji,
walki politycznej, propagandy.
Eliminowanie typu procederu jest trudne nawet wtedy,
gdy usiłuje si
ę
zapewni
ć
rzetelno
ść
informacji przez
regulacje prawne.
III
W badaniach opinii publicznej o wynikach decyduje
dobór próby, sformułowanie pytania i sposób zadawania
pytania.
Odpowiednio manipuluj
ą
c tymi trzema elementami, czyli
kształtuj
ą
c wtórne
ź
ródła informacji, mo
ż
na łatwo
uzyska
ć
dowolnie zało
ż
ony wynik.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
8
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
8
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym - przykłady
Podobnie wynik referendum zale
ż
y od kształtowania
populacji respondentów, np. przez
umiej
ę
tne
sterowanie absencj
ą
cz
ęś
ci elektoratu, oraz od sposobu
sformułowania pyta
ń
.
W teorii systemów informacyjno-wyszukiwawczych
przez pertynencj
ę
rozumie si
ę
zgodno
ść
informacji
wyszukanej w systemie z potrzebami
informacyjnymi u
ż
ytkownika.
Współczynnik pertynencji wyra
ż
a si
ę
zwykle wzorem
P=I
u
/ I
w
, gdzie I
w
oznacza miar
ę
ilo
ś
ci informacji
wyszukanej (np. liczb
ę
wyszukanych dokumentów), a I
u
— miar
ę
informacji wyszukanej ze zbioru informacji
rzeczywi
ś
cie
potrzebnej
i
wykorzystanej
przez
u
ż
ytkownika.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
9
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
12
9
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym - przykłady
IV
Niejeden polityk i niejedna partia polityczna w systemach demokracji
parlamentarnej ponie
ś
li pora
ż
k
ę
w wyborach na skutek złego
zdefiniowania
obiektu
„społecze
ń
stwo”
oraz
nieprawidłowego
zdefiniowania na tym obiekcie systemu „elektorat".
V
Innym przykładem braku umiej
ę
tno
ś
ci zdefiniowania na obiekcie
„dziecko” systemu „ucze
ń
szkoły” podstawowej" mo
ż
e by
ć
program
nauczania biologii w szkołach podstawowych, według którego
zmusza si
ę
nauczycieli do uczenia (generowania informacji na
podstawie
ź
ródeł pochodnych), a dzieci do uczenia si
ę
(odbierania
i przechowywania informacji) wielu całkowicie zb
ę
dnych i nie
zrozumiałych dla nich informacji.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
13
0
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
13
0
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym - przykłady
V
Autorzy programu
ź
le zdefiniowali system „ucze
ń
szkoły podstawowej".
Skutkiem bł
ę
du w zdefiniowaniu systemu ”ucze
ń
szkoły podstawowej" było wadliwe zdefiniowanie
systemu
„nauczanie
biologii
w
szkołach
podstawowych". Skutki tego bł
ę
du ponosz
ą
miliony uczniów.
.
:
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
13
1
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
13
1
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym - przykłady
VI
Przykładem zbrodniczej w swoich skutkach deformacji
procesów
interpretacji
informacji
była
akcja
dezinformacyjna prowadzona w krajach tzw. obozu
socjalistycznego, zmierzaj
ą
ca do zbagatelizowania
skutków katastrofy nuklearnej w Czarnobylu (wówczas
ZSRR) w kwietniu 1985 r.
W Polsce brało w niej udział, oprócz ówczesnych
czołowych polityków, wiele tzw. autorytetów naukowych
i popularnych wówczas aktorów, a nawet lekarzy,
z ówczesnym dyrektorem Centrum Zdrowia Dziecka
wł
ą
cznie.
Wiele
osób
nie
ś
wiadomych
zagro
ż
enia,
cho
ć
poinformowanych o samym fakcie, przypłaciło to zdrowiem
swoim i swoich dzieci.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
13
2
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
13
2
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym - przykłady
VII
Przykładami
procesów
jednakowo
(niemal)
identyfikowanych
przez
gestora,
administratora
i u
ż
ytkownika (zbiorowego) s
ą
procesy, których efektem
finalnym s
ą
fachowe lub
ś
rodowiskowe czasopisma
dobrze trafiaj
ą
ce w oczekiwania lub gusta czytelników.
Ze społecznego punktu widzenia takie przykłady
identyczno
ś
ci modeli procesów informacyjnych ich
uczestników maj
ą
zarówno charakter pozytywny, jak
i negatywny.
Gestor procesu informacyjnego mo
ż
e stara
ć
si
ę
dostosowa
ć
proces do rzeczywistych lub potencjalnych
potrzeb u
ż
ytkowników, oddziałuj
ą
c pozytywnie na ich
rozwój.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
13
3
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
13
3
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym - przykłady
VII
Dotyczy to np. wielu rzetelnych czasopism i wydawnictw społecznych,
naukowych i zawodowych.
Zaobserwowa
ć
te
ż
mo
ż
na inne zjawiska. Oczekiwania lub gusta s
ą
czasem
narzucane przez gestorów b
ą
d
ź
administratorów procesów u
ż
ytkownikom,
którzy przyjmuj
ą
model procesu informacyjnego.
Odnosi si
ę
to, np. do tzw. czasopism „kobiecych" lub „młodzie
ż
owych",
prasy brukowej.
VIII
Na przykład, incydentalny u
ż
ytkownik finalny danych statystycznych
postrzega cały system rachunków narodowych jako jeden proces
informacyjny.
Dla urz
ę
du statystycznego jest to zło
ż
ony kompleks wielu procesów
informacyjnych (zwykle stu kilkudziesi
ę
ciu).
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
13
4
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
13
4
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym - przykłady
IX
Dla czytelnika biblioteka naukowa jest jednym procesem
informacyjnym, którego sprawno
ść
ocenia on przez
realizacj
ę
jednej tylko funkcji udost
ę
pniania informacji
katalogowej i zbiorów.
Dla gestora i dla administratora (bibliotekarza) jest to
szereg
wzajemnie
powi
ą
zanych
procesów
informacyjnych dotycz
ą
cych:
–
decyzji o zakupie publikacji,
–
zakupu lub pozyskiwania publikacji,
–
opracowania katalogów,
–
gromadzenia, przechowywania,
–
udost
ę
pniania zbiorów,
–
kontroli, aktualizacji zbiorów i katalogów itd.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
13
5
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
13
5
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym - przykłady
X
–
System
informowania
kierownictwa
w
przedsi
ę
biorstwie
bywa
postrzegany
przez
kierownictwo
jako
jeden
proces
informacyjny,
podczas gdy dla ksi
ę
gowego czy informatyka
w o
ś
rodku obliczeniowym jest to kompleks bardzo
wielu ró
ż
nych procesów.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
13
6
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
13
6
Rola standardów
w kształtowaniu ładu informacyjnego
w
ś
rodowisku wirtualnym - przykłady
XI
–
Przez „własny” zbiór informacji u
ż
ytkownika finalnego
w
ś
rodowisku wirtualnym nale
ż
y rozumie
ć
taki zbiór
informacji, co do którego gestor całego procesu
informacyjnego zrezygnował z funkcji gestyjnych
(utrzymanie, aktualizacja, udost
ę
pnianie itd.) na rzecz
u
ż
ytkownika finalnego lub zbioru u
ż
ytkowników
finalnych.
–
Sposób zarz
ą
dzania informacjami w Internecie jest
typowym przykładem takiej cesji funkcji gestora
informacji na rzecz u
ż
ytkowników finalnych.
–
Zob. D. Dziuba, Ewolucja systemów informacji gospodarczej — ku elektronicznym rynkom Wyd. Fundacji „Fotografia dla
Przyszło
ś
ci”, Warszawa 1995.
–
Z' Zob. D. Dziuba, B.
Ś
liwi
ń
ski, Ró
ż
norodno
ść
usług w formie zdalnej na przykładzie telemedycyny i teleedukacji, seria Studia z
Informatyki Gospodarczej, Wyd. WNE Nowy Dziennik, Warszawa 1998.
–
J. Ole
ń
ski, Standardy informacyjne..., jw.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
13
7
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Mi
ę
dzynarodowe informacyjne
uwarunkowania funkcjonowania
i rozwoju współczesnej gospodarki
narodowej
Przedmiot: PROCESY INFORMACYJNE
ZARZ
Ą
DZANIA
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
13
8
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Uwarunkowania
Pa
ń
stwa, systemy gospodarek narodowych nie działaj
ą
w izolacji o zagranicznego otoczenia gospodarczego
i społecznego.
Kontakty polityczne oraz współpraca gospodarcza
(w zakresie usług, transportu, przemysłu, budownictwa,
rolnictwa, itp.. wymagaj
ą
spójno
ś
ci infrastrukturalnych
systemów informacyjnych ró
ż
nych pa
ń
stw.
Cel taki społeczno
ść
mi
ę
dzynarodowa realizuje poprzez
stanowienie
standardów
informacyjnych
oraz
prowadzenie (zarz
ą
dzanie) systemów informacyjnych.
Zajmuj
ą
si
ę
nimi ONZ oraz wyspecjalizowane organizacje
działaj
ą
ce w jej ramach.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
13
9
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Uwarunkowania
Działalno
ść
ta jest znana tylko spcjalistom.
Komisje ONZ, w szczególno
ś
ci
Komisja Statystyczna i statystyczne urz
ę
dy ONZ,
Komisja Ludno
ś
ciowa, FAO, WHO, UNESCO, UNDP -
Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (United
Nations Development Program), Konstytucja Organizacji
Narodów
Zjednoczonych
do
Spraw
Rozwoju
Przemysłowego - UNIDO, ILO – International Labour
Organization,
WIPO -
World Intellectual Property
Organization
i wiele innych, oprócz działalno
ś
ci
politycznej,
zajmuj
ą
si
ę
gromadzeniem
informacji
i ustalaniem standardów informacyjnych.
Kraje członkowie tych organizacji przez fakt samego
członkowstwa zobowi
ą
zuj
ą
si
ę
do przestrzegania tych
standardów.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
14
0
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Uwarunkowania
Organizacje te inicjuj
ą
i koordynuj
ą
cykliczne lub
jednorazowe procesy informacyjne w skali globalnej.
I tak, ok. 2000 r. zostały przeprowadzone we
wszystkich
pa
ń
stwach
nale
żą
cych
do
ONZ
powszechne
spisy
ludno
ś
ci,
warunków
mieszkaniowych oraz powszechne spisy wy
ż
ywienia
i rolnictwa, obejmuj
ą
ce problematyk
ę
warunków
naturalnych gospodarki rolnej.
Te spisy ludno
ś
ci Ziemi i gospodarki
ż
ywno
ś
ciowej
odbyły
si
ę
według
jednolitych
standardów
metodologicznych.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
14
1
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Uwarunkowania
Organizacja Narodów Zjednoczonych ustala
standardy poj
ę
ciowe, terminologiczne, dotycz
ą
ce
rachunków narodowych, wielu nomenklatur,
klasyfikacji,
mierników
oraz
okre
ś
la
tryb
gromadzenia informacji w wielu dziedzinach
ż
ycia i gospodarki.
Wa
ż
n
ą
funkcj
ę
standaryzacji informacji w skali
globalnej spełniaj
ą
WTO, Bank
Ś
wiatowy i
Mi
ę
dzynarodowy Fundusz Walutowy.
ONZ inicjuje prace podejmowane w ramach
wyspecjalizowanych
organizacji
standaryzacyjnych,
takich
jak
ISO,
MD 6 UN/EDIFACT.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
14
2
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Po to,
ż
eby dane na temat stanu zdrowia mogły by
ć
udost
ę
pniane oraz wymieniane pomi
ę
dzy oddziałami,
b
ą
d
ź
jednostkami słu
ż
by zdrowia istnieje potrzeba
stworzenia standardu, do którego dostosuj
ą
si
ę
strony
wymieniaj
ą
ce dokumentacj
ę
w sposób elektroniczny.
W chwili obecnej istnieje wiele unormowanych sposobów
opisu danych medycznych.
Najistotniejsze z nich to:
HL7 - standard wymiany danych w postaci tekstowej
u
ż
ywany w USA
EDIFACT - standard u
ż
ywany w Europie oraz wdra
ż
any
w Polsce
DICOM - standard wymiany danych zawieraj
ą
cych
obrazy medyczne
Standardy zapisu i przesyłania danych
medycznych
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
14
3
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Dost
ę
p
do
danych
medycznych
zgromadzonych
wewn
ą
trz instytucji medycznej, b
ę
d
ą
cych pod jej
wył
ą
czn
ą
kontrol
ą
umo
ż
liwiaj
ą
ró
ż
norakie istniej
ą
ce
wewn
ę
trznie systemy informatyczne.
W trosce o zdrowie i
ż
ycie pacjenta nale
ż
y jednak
zapewni
ć
wgl
ą
d w takie dane ka
ż
dej instytucji
medycznej, która w danym momencie si
ę
nim opiekuje,
a nie ogranicza
ć
dost
ę
p tylko do jednej instytucji.
Wymaganie
takie
zmusza
do
stworzenia
takiej
reprezentacji danych medycznych, która mogłaby
integrowa
ć
ró
ż
norakie systemy informatyczne istniej
ą
ce
w ró
ż
nych instytucjach.
HL7 (Health
Level
7 -
http://www.hl7.org/ ) jest
standardem wymiany danych elektronicznych pomi
ę
dzy
instytucjami medycznymi.
Standardy zapisu i przesyłania danych
medycznych
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
14
4
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Jest
zdefiniowany
jako
niezale
ż
ny
od
systemu
komputerowego
oraz
protokołu
komunikacyjnego
u
ż
ywanego do wymiany danych.
Jest rozszerzalny i to w taki sposób,
ż
e jego rozbudowa
nie
powoduje
konieczno
ś
ci
wymiany
systemów
korzystaj
ą
cych ze starszych wersji.
W odró
ż
nieniu od wi
ę
kszo
ś
ci innych standardów, które
skupiaj
ą
si
ę
na wymaganiach specyficznych dla
okre
ś
lonych działów nauk medycznych, HL7 proponuje
rozwi
ą
zania, które mog
ą
by
ć
wykorzystywane w ka
ż
dej
instytucji medycznej, niezale
ż
nie od charakteru jej pracy.
Standard opisuje szereg rozwi
ą
za
ń
, które pozwalaj
ą
istniej
ą
cym,
dojrzałym
systemom
medycznym
na
integracj
ę
z nowymi, zgodnymi z HL7, znacz
ą
co
rozszerzaj
ą
c w ten sposób zasi
ę
g dost
ę
pno
ś
ci danych
medycznych.
Pozwala tak
ż
e na współprac
ę
z innymi nowoczesnymi
standardami, takimi jak np. DICOM i XML.
Standardy zapisu i przesyłania danych
medycznych
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
14
5
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
HL7 utworzona została w 1987 roku w USA, i w tym
samym roku stworzony został pierwszy standard o
numerze 1.0.
Nazwa organizacji i standardu nawi
ą
zuje do siódmej
warstwy - aplikacji - modelu systemu komunikacji (OSI -
Open System Interconnection) zaproponowanego przez
ISO.
Kolejne wersje normy HL7 przedstawiały metody
prezentacji i wymiany danych medycznych pomi
ę
dzy
ró
ż
nymi działami i jednostkami słu
ż
by zdrowia.
Norma ta przyj
ę
ła si
ę
z czasem jako podstawa budowy
lokalnych systemów informacyjnych.
Od 1994 roku kolejne wersje normy HL7, czyli 2.2, 2.3 i
2.3.1 posiadaj
ą
status standardów ogólnokrajowych w
USA (przyj
ę
te przez ANSI - American National Standards
Institute).
Obecnie przygotowana jest kolejna wersja normy
oznaczona symbolem 3.0, zasadniczo inna od wersji
wcze
ś
niejszych.
Standardy zapisu i przesyłania danych
medycznych
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
14
6
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Ponadto HL7 opracowała system elektronicznej karty pacjenta
okre
ś
lanej jako PRA (Patient Record Architecture) współpracuj
ą
cej z
modelem informacyjnym HL7 wersja 3.0 oraz korzystaj
ą
cej z
standardu XML (eXtended Markup Language) . Prace w ramach HL7
zgrupowane s
ą
w obr
ę
bie nast
ę
puj
ą
cych zespołów roboczych:
Accountability, Quality and Performance (ksi
ę
gowo
ś
ci,
jako
ś
ci i czynno
ś
ci),
Blood Bank (bank krwi),
Claims Attachments (roszczenia),
Clinical Decision Support / Arden Syntax (wspomaganie
decyzji klinicznych),
Component Based Messaging (wymiana wiadomo
ś
ci w
oparciu o komponenty),
Conformance (zgodno
ść
),
Control/Query (kontrola i zapytania),
Data Warehousing (hurtownie danych),
Education (edukacja),
Standardy zapisu i przesyłania danych
medycznych
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
14
7
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Government Projects (projekty rz
ą
dowe),
Home Health/Long Term Care (opieka domowa - leczenie
długookresowe),
Image Management (zarz
ą
dzanie obrazami medycznymi),
Implementation (implementacje),
International (mi
ę
dzynarodowe),
Laboratory Automation (automatyzacja laboratorium),
Medical Records / Information Management (zapisy medyczne,
zarz
ą
dzanie informacj
ą
),
Modeling and Methodology (modelowanie i metodologia),
Orders/Observations (zamówienia i obserwacje),
Patient Administration and Financial Management (administracja
pacjentów i zarz
ą
dzanie finansami),
Patient Care (opieka nad pacjentem),
Personnel Management (zarz
ą
dzanie personelem),
Scheduling and Referrals (planowanie),
Secure Transactions (bezpiecze
ń
stwo transakcji),
SGML/XML (normy SGML i XML),
Visual Integration (CCOW) (integracja wizualna),
Vocabulary (słownictwo).
Standardy zapisu i przesyłania danych
medycznych
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
14
8
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
14
9
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
15
0
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Uwarunkowania
Dla bardzo wielu danych elementarnych i typowych wiadomo
ś
ci
istniej
ą
standardy o zasi
ę
gu globalnym.
Standardy
informacyjne
w
skali
globalnej
tworzy
wiele
wyspecjalizowanych organizacji i systemów informacyjnych.
Koordynatorem
działa
ń
wielu
organizacji
w
dziedzinie
dokumentalistyki i bibliotek jest FID - Mi
ę
dzynarodowa Federacja
Dokumentacji (FID, fr. Fédération Internationale d'Information et de
Documentation) - stowarzyszenie z siedzib
ą
w Hadze, popieraj
ą
ce
rozwój działalno
ś
ci dokumentacyjnej i informacyjnej poprzez
współprac
ę
mi
ę
dzynarodow
ą
. Popierało badania w tych dziedzinach,
organizowało wymian
ę
informacji oraz kształcenie pracowników
informacji naukowej i dokumentacji, wydawało publikacje. Zajmowało
si
ę
klasyfikacj
ą
materiałów dokumentacyjnych, posiadało prawa
autorskie do Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesi
ę
tnej (UKD), i było
upowa
ż
nione do wprowadzania zmian i uzupełnie
ń
klasyfikacji.
Od 1895 jako Institut International de Bibliographie, od 1931 - Institut
International de Documentation, od 1937 - Fédération Internationale
de Documentation, od 1986 działało pod nazw
ą
Fédération
Internationale d'Information et de Documentation.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
15
1
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Uwarunkowania
Wi
ę
kszo
ść
konwencji mi
ę
dzynarodowych wielostronnych
i dwustronnych zawiera „komponent informacyjny",
okre
ś
laj
ą
cy standard i zasady wymiany informacji.
Na
przykład,
konwencje
mi
ę
dzynarodowe
o
katastrofach na morzu (przykład), o katastrofach
chemicznych, o wykorzystaniu energii nuklearnej,
ochronie
ś
rodowiska
obliguj
ą
wszystkie
kraje
uczestnicz
ą
ce w konwencjach do wymiany informacji
zgodnie ze
ś
ci
ś
le okre
ś
lonymi standardami.
Standaryzacja procesów i systemów informacyjnych
w
Unii
Europejskiej
gł
ę
boko
ingeruje
nawet
w odwzorowanie danych w wewn
ę
trznych systemach
informacyjnych nie tylko organów rz
ą
dowych, lecz tak
ż
e
przedsi
ę
biorstw i innych samodzielnych organizacji.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
15
2
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Konwencje
mi
ę
dzynarodowe
o katastrofach na morzu (przykład
-
GMDSS
)
IMPULS do rozwoju systemów bezpiecze
ń
stwa
na w
ż
egludze morskiej
- katastrofa RMS
TITANIC
w nocy 14 kwietnia 1912 roku RMS
Titanic zderzył si
ę
z gór
ą
lodow
ą
w wyniku czego
zaton
ą
ł.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
15
3
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Podstawowe zało
ż
enia systemu
(przykład -
GMDSS
)
Post
ę
p
techniczny
w
dziedzinie
radiokomunikacji
i wprowadzenie nowych, wcze
ś
niej niestosowanych
urz
ą
dze
ń
skutkował
wprowadzeniem
zmian
w wyposa
ż
eniu radiowym statków.
U
ż
ywany
od
dziesi
ę
cioleci
telegraficzny
Alfabet
Morse’a(1) został zast
ą
piony przez bardziej niezawodne
systemy
telegrafii
dalekopisowej
z
odbiorem
automatycznym, systemy analogowe ust
ą
piły miejsca
technologii cyfrowej a „czarne dziury” w systemie
ł
ą
czno
ś
ci zwi
ą
zane z brakiem zasi
ę
gu fal radiowych
skutecznie pokrył satelitarny system INMARSAT.
Wprowadzenie do powszechnego u
ż
ycia du
ż
ej ilo
ś
ci
nowoczesnych
urz
ą
dze
ń
,
oraz
zastosowanie
ogólno
ś
wiatowych
norm
wyszkolenia
operatorów
ł
ą
czno
ś
ci
skutkowało
wprowadzeniem
Ś
wiatowego
Morskiego
Systemu
Ł
ą
czno
ś
ci
Alarmowej
i
Bezpiecze
ń
stwa.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
15
4
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
15
5
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Podstawowe zało
ż
enia systemu
(przykład -
GMDSS
)
Koncepcj
ę
funkcjonowania systemu przedstawia rysunek, na
którym kolorem czerwonym oznaczono korespondencj
ę
w niebezpiecze
ń
stwie, kolor czarny, to korespondencja
prowadzona w celu koordynacji akcji ratowniczej, a kolorem
białym
oznaczono
korespondencj
ę
prowadzon
ą
przez
mi
ę
dzynarodowe i narodowe sieci ł
ą
czno
ś
ci przewodowej
(SIECI INT/NAT).
Według zało
ż
e
ń
systemu GMDSS ka
ż
dy statek, niezale
ż
nie od
poło
ż
enia na morzu, musi zapewnia
ć
wszystkie funkcje
radiokomunikacyjne
niezb
ę
dne
dla
zapewnienia
bezpiecze
ń
stwa sobie i innym statkom, które
ż
egluj
ą
w tym
samym rejonie.
System zapewnia równie
ż
radiokomunikacj
ę
dla celów
bezpiecze
ń
stwa, oraz rozpowszechnianie morskich informacji
bezpiecze
ń
stwa,
takich
jak
ostrze
ż
enia
nawigacyjne,
meteorologiczne, prognozy pogody i inne pilne informacje.
Urz
ą
dzenia radiowe pracuj
ą
ce w systemie GMDSS słu
żą
tak
ż
e załogom statków do ł
ą
czno
ś
ci ogólnej i komunikacji „ze
stałym l
ą
dem”.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
15
6
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Podstawowe zało
ż
enia systemu
(przykład -
GMDSS
)
W
zało
ż
eniu
systemu
GMDSS
o
ś
rodki
koordynacji
ratownictwa oraz statki b
ę
d
ą
ce w pobli
ż
u miejsca katastrofy
b
ę
d
ą
natychmiast poinformowane o wypadku lub katastrofie
i w ten sposób b
ę
d
ą
stworzone warunki do podj
ę
cia
skoordynowanej akcji ratowniczej minimalnym opó
ź
nieniu.
Minimalne wyposa
ż
enie radiowe okre
ś
lone w Konwencji
SOLAS
uniezale
ż
nia
wysyłanie
sygnału
o
niebezpiecze
ń
stwie od jednego rodzaju słu
ż
by radiowej.
W zale
ż
no
ś
ci od rejonu
ż
eglugi statki mog
ą
wysyła
ć
takie
sygnały korzystaj
ą
c co najmniej z dwóch rodzajów urz
ą
dze
ń
pracuj
ą
cych w zakresie fal VHF, HF lub MF, u
ż
ywaj
ą
c
radiotelegrafii dalekopisowej z odbiorem automatycznym, za
pomoc
ą
urz
ą
dze
ń
cyfrowego selektywnego wywołania DSC
lub za pomoc
ą
satelitarnego systemu INMARSAT.
System
GMDSS
to
zbiór
podsystemów
ł
ą
czno
ś
ci
wykorzystuj
ą
cych szerokie spektrum cz
ę
stotliwo
ś
ci.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
15
7
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Funkcje spełniane przez system
GMDSS
Przygotowywany i wprowadzony w
ż
ycie nowoczesny
system ł
ą
czno
ś
ci o zasi
ę
gu globalnym
umo
ż
liwił realizacj
ę
wszystkich funkcji do których został
zaprojektowany.
Do najwa
ż
niejszych z nich zaliczamy:
Alarmowanie – szybkie i skuteczne zawiadomienie o
niebezpiecze
ń
stwie gro
żą
cym jednostce na morzu, lub
przebywaj
ą
cym na niej osobom, skierowane bezpo
ś
rednio
do jednostek mog
ą
cych zapewni
ć
pomoc lub koordynowa
ć
akcj
ę
ratunkow
ą
.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
15
8
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Funkcje spełniane przez system
GMDSS
Alarm w niebezpiecze
ń
stwie nadany przez zagro
ż
on
ą
jednostk
ę
mo
ż
e
zosta
ć
zainicjowany
r
ę
cznie
z wykorzystaniem dowolnego podsystemu składowego
GMDSS, lub automatycznie, poprzez samospływaj
ą
c
ą
radiopław
ę
awaryjn
ą
EPIRB.
W zale
ż
no
ś
ci od akwenu mo
ż
na wykorzystywa
ć ś
rodki
ł
ą
czno
ś
ci radiowej zakresu VHF, MF/HF lub ł
ą
czno
ś
ci
satelitarnej;
Ł
ą
czno
ść
koordynacyjna – niezb
ę
dna do zabezpieczenia
koordynacji działa
ń
jednostek nawodnych i powietrznych
uczestnicz
ą
cych w akcji poszukiwawczo – ratowniczej.
W tym rodzaju komunikacji stosowane s
ą
urz
ą
dzenia,
które
umo
ż
liwiaj
ą
utrzymanie
ł
ą
czno
ś
ci
pomi
ę
dzy
ratowniczymi o
ś
rodkami koordynacyjnymi i jednostkami
b
ę
d
ą
cymi
kierownikami
akcji,
lub
koordynatorami
nawodnego poszukiwania w rejonie wypadku.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
15
9
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Funkcje spełniane przez system
GMDSS
Ł
ą
czno
ść
na miejscu akcji – zapewniana przede wszystkim za
po
ś
rednictwem radiotelefonii lub radioteleksu
na
cz
ę
stotliwo
ś
ciach niebezpiecze
ń
stwa w pa
ś
mie fal po
ś
rednich i
ultrakrótkich.
Zazwyczaj na miejscu akcji poszukiwawczo – ratunkowej prowadzi
si
ę
bezpo
ś
redni
ą
wymian
ę
korespondencji radiowej emisjami
fonicznymi z wykorzystaniem przeznaczonych do tego kanałów
VHF.
Lokalizacja miejsca wypadku – w tym celu stosuje si
ę
namierzanie
sygnałów wysyłanych z radiopław awaryjnych, które ułatwiaj
ą
okre
ś
lenie
pozycji
geograficznej
statku
b
ę
d
ą
cego
w
niebezpiecze
ń
stwie, jak i pozycji rozbitków.
Ponadto do naprowadzenia na miejsca pobytu rozbitków stosuje
si
ę
transpondery radarowe SART, których sygnały s
ą
odbierane
przez pokładowe radary nawigacyjne jednostek udzielaj
ą
cych
pomocy.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
16
0
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
Funkcje spełniane przez system
GMDSS
Rozpowszechnianie
informacji
zwi
ą
zanych
z bezpiecze
ń
stwem
ż
eglugi – realizowane za pomoc
ą
podsystemu NAVTEX, satelitarnego systemu wywoła
ń
grupowych EGC, a tak
ż
e poprzez transmisj
ę
foniczne
ró
ż
nego
rodzaju
informacji
nawigacyjnych
i
meteorologicznych,
oraz
wszelkich
innych
informacji
uznanych za pilne.
Zapewnienie ł
ą
czno
ś
ci ogólnej oraz ł
ą
czno
ś
ci mi
ę
dzy
dwoma statkami (bridge to bridge) – niezawodna ł
ą
czno
ść
pomi
ę
dzy statkami, a sieciami l
ą
dowymi zapewniaj
ą
ca
sprawn
ą
współprac
ę
w
zakresie
eksploatacji
ma
bezpo
ś
redni wpływ na bezpiecze
ń
stwo
ż
eglugi.
Przykładem takiej ł
ą
czno
ś
ci mo
ż
e by
ć
wymiana informacji
ze słu
ż
bami pilotowymi, holowniczymi, korespondencja
w sprawie wymiany map, zgłoszenia naprawy itp. Ł
ą
czno
ść
prowadzona z miejsca kierowania statkiem realizowana jest
poprzez zastosowanie radiotelefonii VHF.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
16
1
Uwarunkowania
Jak
wi
ę
c
wida
ć
,
obszary
informacyjne
obj
ę
te
standaryzacj
ą
w skali globalnej, pozostawiaj
ą
niewiele
swobody projektantom infrastrukturalnych systemów
informacyjnych.
Ich
przekonanie
o
mo
ż
liwo
ś
ci
autonominicznego
projektowania
systemu
bierze
si
ę
najcz
ęś
ciej
z
ignorancji.
Po prostu, projektanci i administratorzy systemów
informacyjnych nie wie- dz
ą
,
ż
e dla informacji, któr
ą
si
ę
zajmuj
ą
, istniej
ą
sprawdzone i zaakcepto-
wane
rekomendacje b
ą
d
ź
nawet normy obligatoryjne.
Dlatego jest konieczne dotarcie z t
ą
wiedz
ą
do gestorów,
projektantów i administratów systemów
informacyjnych.
Zadanie takie powinno by
ć
wsparte przez specjalistyczny
system informacyjny o charakterze infrastrukturalnym,
tzn. system informacji normalizacyjnej.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
16
2
Uwarunkowania
W ostatnich latach, zapewne pod wpływem lub naciskiem
gestorów
globalnych
infrastrukturalnych
systemów
informacyjnych powi
ą
zanych globalnymi podmiotami
gospodarczymi,
zwłaszcza
działaj
ą
cymi
w
sferze
globalnych finansów, poszczególne pa
ń
stwa wycofuj
ą
si
ę
z koordynacji niektórych obszarów swojej infrastruktury
informacyjnej.
Pasywne podej
ś
cie pa
ń
stwa do kształtowania własnej
infrastruktury
informacyjnej
w
warunkach
tzw.
społecze
ń
stwa otwartego, a wi
ę
c wystawionego zwykle
bez nale
ż
ytej ochrony — na działania globalnych lub
ponadpa
ń
stwowych systemów informacyjnych o zasi
ę
gu
regionalnym, prowadzi lo
ograniczenia lub utraty
mo
ż
liwo
ś
ci pełnienia przez pa
ń
stwo swoich obowi
ą
zków
wzgl
ę
dem społecze
ń
stwa.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
16
3
Uwarunkowania
Zagro
ż
enie to w społecze
ń
stwach demokratycznych nie
wynika z otwarcia dost
ę
pu obywateli do informacji.
Gro
ź
b
ę
dla demokracji, dla sprawnego funkcjonowania
pa
ń
stw demokratycznych w warunkach współczesnych
technologii informacyjnych stanowi to,
ż
e gestorzy
globalnych systemów informacyjnych maj
ą
mo
ż
liwo
ś
ci
niekontrolowanego sterowania informacyjnego tymi
społecze
ń
stwami i pa
ń
stwami.
dr hab. in
ż
. Waldemar Bojar, prof. nadzw. UTP
16
4
Uwarunkowania
Hasło „wolno
ść
słowa° staje si
ę
dla gestorów owych
systemów
informacyjnych
parawanem
dla
niekontrolowanego sterowania społecze
ń
stwami lub
grupami społecznymi.
Do czego prowadzi sterowanie informacyjne w skali
społecznej do
ś
wiadczyły narody Europy po I Wojnie
Ś
wiatowej.
Dzi
ę
ki sterowaniu społecze
ń
stwami za pomoc
ą
radia
udało si
ę
aparatom pa
ń
stwowym Zwi
ą
zku Radzieckiego
i Niemiec doprowadzi
ć
do ludobójstwa w Europie.
Dzisiejsze
ś
rodki
sterowania
informacyjnego
społecze
ń
stwami s
ą
nieporównanie bardziej skuteczne
ni
ż
te sprzed II Wojny
Ś
wiatowej. Poprzez
ś
rodki o
globalnym
zasi
ę
gu
centra
dyspozycyjne
mog
ą
oddziaływa
ć
na wiedz
ę
i zachowanie si
ę
społecze
ń
stw
w skali globalnej.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Egzamin procesy inf w zarz, Zarządzanie, Sem III, PROCESY INFORMACYJNE W ZARZĄDZANIU
Cz M Proj Syst Inf Zarz Stud 2011 (2)
procesy info w zarz, STUDIA, WZR I st 2008-2011 zarządzanie jakością, Procesy Informacyjne
A dane,inf,wiedza,uj dyn stat proc inf w zarz 2008 9
Pytania egzaminacyjne 2011, uczelnia, Podstawy finansów wykłady
opracowane pytania MSI (1), Studia Zarządzanie PWR, Zarządzanie PWR I Stopień, V Semestr, Modelowani
1 inf szkolny 2010 2011
Egzamin 2011 algebra id 151848 Nieznany
egzamin 2011, UA1 2011 termin1 zadanie2
procesy inf w zarządzaniu Columbus Pub
Fizyka struktura pytan egzaminacyjnych 2011
Harmonogram sesji egzaminacyjnyc 2011
TRB PYTANIA EGZAMINACYJNE 2011 2012
Odp cz I egzamin 2011
SS egzamin 2011 (1), Szkoła, ILS UW, Semiotyka
więcej podobnych podstron