P

RAWO KANONICZNE MAŁŻEŃSKIE

–

WYKŁADY Z PROF

.

P

ASTWĄ

Po co prawo w Kościele prawo skoro mamy przykazanie miłości? Bo prawo miłości potrzebuje

przełożenia na prawo w postaci kodeksów.

Fenomen prawa

- normatywność (reproduktywość – bo odczytujemy)

I etap: prawda społeczna (socjologia)

II

etap:

ideowe

uzasadnienie

porządku

społecznego (teoria prawa)

III etap: porządek prawny (ustawodawca

państwowy)

Bez prawdy społecznej, przez ustalenie norm

dochodzimy do utworzenia praw.

/normatywność bez proceduralności może prowadzić

do totalitaryzmu/

- proceduralność (kreatywność) – tutaj wartości są

tłem, tworzenie procedur /proceduralność bez

normatywności może prowadzić do nihilizmu/

Prawo

- ze względu na pluralizm aksjologiczny społeczeństwa ustawodawca państwowy decyduje się na „nihilizm

etyczny;

- to „nihilizmy etyczne” możemy znaleźć w Konstytucji RP

Prawo kanoniczne odwołuje się do „teologicznej bazy wyjściowej”. Jaki jest cel prawa kościelnego?

- zbawienie dusz /personalizm, osoba w centrum/,

- uporządkowanie działania Kościoła (Kościół prowadzi do zbawienia).

Cel prawa jest tożsamy z celem Kościoła – prowadzić do zbawienia.

Lexzakazy/nakazy(zewnętrzne przestrzeganie przepisów prawa)

Canonprzekaz i realizacja wiary(ma motywować do działania)

KDK 47-52 – o małżeństwie

Gaudium et spes 48 (KDK 48) – „święty węzeł” ”święty” od początku – już w zamyśle Stwórcy

Historia prawa małżeńskiego

I tysiąclecie:

- małżeństwo – rzeczywistość sakralna;

- brak próby rozdziału rzeczywistości naturalnej od transcendentnej;

- forma publiczna.

XII-XIV wiek – utrwalenie wyłącznej jurysdykcji Kościoła nad małżeństwem

XII wiek:

- dwie szkoły prawne:



Szkoła bolońska (Grazia) uzależnia ważność małżeństwa od współżycia;



Szkoła paryska (Sorbona) uzależnia ważność małżeństwa od zgody małżonków;

Święty Tomasz z Akwinu (XIII wiek) – ustala, że sakrament, który trwa całe życie składa się ze:

- fieri – zgody małżeńskiej (kontraktu);

- facto esse – małżeństwa ustanowionego.

Święty Robert Bellarmin (XVI/XVII wiek) – eo ipso sacrametnum – dwoje ludzi są małżeństwem

sakramentalnym jeżeli są ochrzczeni

Powstawanie prawa wyznaniowego, czyli jednej z gałęzi prawa cywilnego regulującego stosunek państwo-

Kościół (religia).

Kształtowanie się państw narodowych (koniec XVIII, cały XIX) – małżeństwo musi zachować obowiązki

prawa kanonicznego, prawo cywilne w tym zakresie nie istnieje.

Prawo Kościelne

- sobór trydencki:



1563 r. dekret Tametsi – forma kanoniczna

zawarcia małżeństwa (dawniej publiczna)

pod groźbą nieważności, zakaz małżeństw

tajnych,



nierozerwalność małżeństwa;

- Pius IX „Sylabus”;

- Leon XIII – pierwsza encyklika o małżeństwie

„Arcanum divinae sapientiae” (1880r.);

- 1917r. kodeks prawa kanonicznego;

- Pius XI – druga encyklika o małżeństwie „Casti

conubi”;

- Pius XII – liczne przemówienia o małżeństwie;

- sobór watykański II;

- Paweł VI – encyklika „Humanae vitae” (1968r.);

- Jan Paweł II: „Familiaris consortio” (1981r.),

„Mulieris dignitate”; „List do rodzin”; „Evangelium

vitae”

Prawo wyznaniowe

- 313r. edykt mediolański – względna równowaga w

jurysdykcji Kościoła nad małżeństwem;

- 1000r. zanik jurysdykcji państwowej nad

małżeństwem;

- reformacja;

- sobór trydencki;

- pierwsze małżeństwo cywilne;

- Robert Belarmin;

- kodeks Napoleona (1804r.) – podział na

jurysdykcję państwową i kościelną

- Pius X;

- sobór watykański II

Małżeństwo rzeczywistością wewnętrznie świętą jeszcze przed usankcjonowaniem przez Chrystusa. Spór

między szkołami bolońską a paryską wygrywa ta druga. Już w IX wieku Mikołaj I stwierdził, że do

zawarcia małżeństwa wystarczy zgoda małżonków. Od tego czasu rozdzielał się kontrakt z sakramentem.

Scholastyka podkreśla, że łaska nie niszczy, a doskonali naturę.

Luter stwierdzał, że małżeństwo to tylko rzeczywistość ziemska, a Kalwin odwoływał się do przymierza.

Robert Belarmin twierdził, że istnieje nierozerwalność kontraktu i sakramentu.

Pod koniec XIX wieku magisterium papieskie chce wrócić do początku („Arcanum” Leona XIII), że

małżeństwo jest wewnętrznie święte.

Neoscholastyka odwoływała się do Bellarminiego.

Arcanum

- nierozdzielność kontraktu z sakramentem;

-

legitymizacja

wyłącznej

jurysdykcji

nad

małżeństwem

Casti conubi

- centralne miejsce sakramentalnego kontraktu;

- „bonum sacramenti” – dobro nierozerwalności;

- zagadnienie etyczno-moralne – punkt ciężkości;

-

nienaruszalność

obiektywnego

porządku

moralnego

Wykazanie jurydycznego i kontraktowego celu małżeństwa

W latach 30 poza Kościołem pojawia się myśl personalistyczna u Herberta Domsa – pierwszorzędnym

celem małżeństwa jest miłość, którego pochodnym jest zrodzenie potomstwa. Było to odwrócenie celów

zawartych w KPK z 1917 r. Pius XII i Święte Oficjum potępili tą naukę.

„Gaudium et spes” (KDK) nr 47-52 (48-49 – kluczowe, w szczególności 48) – definicja małżeństwa:

głęboka wspólnota życia i miłości małżeńskiej. Kluczowym wyrazem odnośnie małżeństwa: przymierze

(foedus).

Jan Paweł II używa terminu: przymierze miłości małżeńskiej (1981r. „Familiaris consortio”. Przymierze –

foedus – to termin tak teologiczny, jak i prawny, doskonale łączy rzeczywistość naturalną i nadprzyrodzoną

(kontrakt i sakrament).

System rozdziału Kościoła od państwa – doktryna właściwej separacji Gaudium et spes:

- separacja czysta;

- separacja wroga;

- separacja skoordynowana (przyjazna), zasady którymi się kieruje:



poszanowanie autonomii, niezależności Kościoła i państwa,



poszanowanie wolności religijnej w wymiarze indywidualnym i wspólnotowym,



współdziałanie między Kościołem i państwem.

Konkordat to umowa międzynarodowa.

Konkordaty:

- konkordat laterański (1929r.) – państwo włoski porzuciło styl wrogi; do tej pory małżeństwo cywilne jako

jedyne wywiera skutki prawne; wprowadzono zasadę uznania małżeństwa kanonicznego; zasada

podtrzymana w Protokole Uzupełniającym z 1984r.;

- konkordat z 1925r. – zerwany przez komunistów w 1945r.;

- konkordat z 28 VII 1993r. w siedzibie rządu RP, ratyfikowany 23 XII 1998r. – artykuł 10 wprowadza

instytucję małżeństwa kanonicznego; małżeństwo kanoniczne wywiera skutki prawne, trzy warunki jakie

muszą spełniać małżonkowie:



między nukturientami nie zachodzi sprzeczność z prawem polskim,



nukturienci złożą zgodne oświadczenie woli wywołujące skutki państwowe,



fakt zawarcia małżeństwa został wpisany do akt stanu cywilnego w określonym terminie (5 dni).

Ślub konkordatowy jest formą zawarcia związku cywilnego.

Określanie małżeństwa w KPK

KDK 48-49

wizja optymistyczna, idealna małżeństwa

KPK 1983

KK 11

na język kanonów

DA 11

przeszczepić, przełożyć

KKKW 1990

Kanony KPK są dostosowywane do KKKW. Odpowiednia komisja pracuje nad ujednoliceniem. Nie ma

definicji małżeństwa, ale jest określenie czym jest. Najbardziej uzgodniony jest KKKW 776.

KKKW 776

KPK 1055

KPK 1135

KPK 1063 nr 3

KPK 1983

KDK 48 – „głęboka wspólnota życia i miłości małżeńskiej” (w KPK 1055)

- comunitas,

- coniunctis,

- communio,

- consortio – to określenie wybrano; cum (razem) + sors (los) = wspólny los, wspólna droga.

„consortio totius vitae”

CIC 1917r. – małżonkowie wyrażają zgodę/zawierając kontrakt wymieniają się prawem do ciała (ius in

corpus) – wspólnota na poziomie fizyczno-emocjonalnym. Pierwszym celem było zrodzenie i wychowanie

potomstwa.

Norbert Lüdecke dokonał pierwszego przełożenia soboru na język prawniczy. Uważał, że jest zmiana

paradygmatu z seksualnego na totalny, całościowy. Ma po części rację. Klei się to nam z hierarchią celów:

1. zrodzenie i wychowanie potomstwa,

2. wzajemna pomoc i uśmierzanie pożądliwości (podporządkowanie celowi pierwszorzędnemu).

KPK 1055:

- przymierze ≠ wspólnota;

- przymierze przyczyna sprawcza małżeństwa;

- przymierze = fieri (stawanie się małżeństwa);

- wspólnota do małżeństwa już ustanowionego (facto esse)

- miłość woli – chcieć czynić dobro innym  bene bonifeciencie amor

 miłość jest zasadą strukturalną małżeństwa i przedmiotem obowiązku (miłość należna) – 1997r., 1999r.

przemówienia Jana Pawła II

Natura małżeństwa – z natury małżeństwo jest skierowane ku dobru małżonków i zrodzenie i wychowanie

potomstwa (cele małżeństwa, choć podobno nie można mówić o celach – jest celowość małżeństwa).

Celowość to małżeństwo w swej dynamice.

Systematyka:



św. Tomasza – cele, przymioty,



św. Augustyna – trzy dobra Augustyna:

o bonum prolis (cel),

o bonum sacramenti (nierozerwalność),

o bonum fidei (wierność).

Sakrament (kan. 1063 nr 3) – 3 aktorów, najważniejszy Bóg.

Czy jest potrzebna wiara? Potrzebne jest minimum, czyli brak sprzeciwu wobec intencji Kościoła (intencja

minimalna)

Czy brak wiary unieważnia godność sakramentalności małżeństwa? Nie.

Intencja większościowa – żeby wykluczyć godność sakramentalną małżeństwa, to musiałby myśleć: jeżeli

małżeństwo ma być sakramentem, to ja takiego małżeństwa nie chcę.

Godność małżeństwa można wykluczy, gdy:

- żeby coś wykluczyć, trzeba to znać – odpadają niewierzący,

- trzeba znać doktrynę i na przekór robić,

- działającym jest Chrystus – On decyduje, kiedy jest, a kiedy nie; On kieruje tą łaską – ale można postawić

tamę – kategoryczne nie!

FC 67: wiara jest podstawą, przyczyną dyspozytywna owocności sakramentu – wiara jest potrzebna jako to

minimum, brak wiary nie jest przyczyną nieważności.

Rodzaje małżeństwa:

1. matrimonium ratum – małżeństwo dwojga ochrzczonych, sakramentalne;

2. matrimonium ratum et consumatum – akt seksualny nie musi być płodny – nasienie nie musi być

płodne (verum semen, Dekret kongregacji nauki i wiary „Verum semen” z 1977r.), ale musi dojść do:

a. erectio,

b. penetratio,

c. eiaculatio.

3. matrimonium invalidum – małżeństwo nieważne, istnieją trzy grupy:

a. przeszkody małżeńskie (12) – protokół przedmałżeński,

b. brak i wady zgody małżeńskiej – sąd,

c. brak formy kanonicznej – sąd, ale … (?).

4. matrimonium putativum – małżeństwo domniemane – jedna strona w dobrej wierze, druga strona wie

lub podejrzewa, że jest nieważne, traktowane jak ważne.

Antropologia małżeństwa

dar osoby

wolność

rozumność

mężczyzna =dar=> w swej męskości potencjalne ojcostwo

kobieta =dar=> w swej kobiecości potencjalne macierzyństwo

nierozerwalność

 totalność (całkowitość)

istotne przymioty małżeństwa

jedność

 wyłączność (wierność)

Kluczowym w antropologii małżeństwa jest dar osoby. Jedność – monogamia (nie poligamia, poliandria

itp.). O nierozerwalności niektórzy mówią, że to dogmat. Nierozerwalność – dozgonność, tzw. klauzula Mt.

Joseph Bonsirven w 1947r. – badał zjawisko rozwoju semantycznego w języku hebrajskim. Uważa, że

niektóre terminy ewoluowały i stawały się techniczno-prawnymi: tak było z zenuth (gr. πορνεία , łac. ?),

które ma znaczyć: „nieważne małżeństwo”.

Zgoda małżeńska

Consensus matrimonialis – kan. 1055, 1056.

„Kan. 1055

§ 1. Małżeńskie przymierze, przez które mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę całego życia,

skierowaną ze swej natury do dobra małżonków oraz do zrodzenia i wychowania potomstwa, zostało

między ochrzczonymi podniesione przez Chrystusa Pana do godności sakramentu.

§ 2. Z tej racji między ochrzczonymi nie może istnieć ważna umowa małżeńska, która tym samym nie

byłaby sakramentem.

Kan. 1056 Istotnymi przymiotami małżeństwa są jedność i nierozerwalność, które w małżeństwie

chrześcijańskim nabierają szczególnej mocy z racji sakramentu.”

Zgoda jest przyczyną sprawczą małżeństwa – kan. 1057; cztery elementy zgody małżeńskiej:

1. zgoda stron między osobami prawnie zdolnymi;

2. zgoda wyrażona zgodnie z przepisami prawa – forma kanoniczna;

3. nie może być zgoda zastąpiona żadnym innym aktem;

4. ???

„Kan. 1057

§ 1. Małżeństwo stwarza zgoda stron między osobami prawnie do tego zdolnymi, wyrażona zgodnie z

prawem, której nie może uzupełnić żadna ludzka władza.

§ 2. Zgoda małżeńska jest aktem woli, którym mężczyzna i kobieta w nieodwołalnym przymierzu

wzajemnie się sobie oddają i przyjmują w celu stworzenia małżeństwa.”

Klasyfikacja zgody małżeńskiej (za Z. Grocholewskim):

- akt woli,

- wyrażony publicznie,

- i bilateralnie,

- przedmiotem jest wzajemne oddanie się i przyjęcie małżonków,

- w celu stworzenia małżeństwa,

- w sposób nieodwołalny.

Niezdolność jako przeszkoda małżeństwa – kan. 1095.

„Kan. 1095 - Niezdolni do zawarcia małżeństwa są ci, którzy:

1° są pozbawieni wystarczającego używania rozumu;

2° mają poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich wzajemnie

przekazywanych i przyjmowanych;

3° z przyczyn natury psychicznej nie są zdolni podjąć istotnych obowiązków małżeńskich.”

Jaka powinna być zgoda małżeńska:

- rzeczywista (wewnętrzna),

- swobodna (świadoma i dobrowolna),

- wzajemna,

- równoczesna.

Akt zgody małżeńskiej tworzy relację osobową:

- łac. coniuges – małżonkowie,

- więź – węzeł prawny (kan. 1134),

- istota, treść węzła – prawa i obowiązki łączące małżonków.

Przedmiot zgody małżeńskiej:

- formalny – kan. 1055 §1, wspólnota całego życia małżonków,

- materialny – same osoby nupturientów (rozwinięte wcześniej),

 kan. 1057 – w celu ustanowienia małżeństwa (cel formalny)

Prawa i obowiązki należące do przedmiotu zgody małżeńskiej (małżeństwo nieważne ze względu na

wykluczenie lub niezdolność):

- z celowości małżeństwa wynikające,

- prawa i obowiązki aktów małżeńskich (wykluczenie/symulacja, niezdolność  kan. 1095),

- prawa i obowiązki nie przeszkadzania prokreacji,

- prawa i obowiązki zachowania i rozwoju wspólnoty małżeńskiej/ (wykluczenie: założenie, że nigdy

nie zamieszkamy razem),

- prawa i obowiązki wzajemnej pomocy,

- prawa i obowiązki przyjęcia dzieci i troski o nie,

- prawa i obowiązki wychowania dzieci,

- prawa i obowiązki wierności małżeńskiej.

Czynności poprzedzające zawarcie małżeństwa – przyjęcie sakramentów: bierzmowania, pokuty,

eucharystii.

Duszpasterstwo

małżeństwa i rodziny

kościół lokalny

normy Konferencji Episkopatu

GeS jest w pewnym sensie syntezą Vaticanum II.

Kanoniczne badanie przedmałżeńskie (3 gr):

1. Stwierdzenie braku przeszkód (zakazów) ważność

zawarcia małżeństwa.

Godziwość

2. Egzamin przedmałżeński („protokół”) – spisanie protokołu przedmałżeńskiego.

3. Zapowiedzi przedmałżeńskie.

Najważniejszą przeszkodą – związany jest ktoś węzłem. Należy przedłożyć metrykę chrztu, tam adnotacja

odośnie stanu cywilnego, ważne 3. miesiące.

Wystawienie metryki zastępczej – gdy metryka chrztu niedostępna. Proboszcz nie decyduje, kuria nadaje

sygnaturę. Jeżeli nie jesteśmy pewni co do ochrzczenia – warunkowe udzielenie chrztu.

Jeżeli młodzi mieszkają w parafii min. 6. Miesięcy, to nie trzeba głosić zapowiedzi w miejscach

poprzedniego zamieszkania – tylko w parafii zamieszkania. Jeżeli krócej – to wcześniejsze miejsce i

aktualne.

Istnieją dwie możliwości głoszenia:

- umieszczenie w gablocie na piśmie przez 8 dni (z ndz lub ndz i świętem nakazym),

- dwukrotne ogłoszenie ustne (2 ndz lub ndz i święto nakazane).

zalecane pisemne

częsta dyspensa od zapowiedzi (młodzi mieszkają ze sobą – uniknięcie zgorszenia, osoby starsze, brak

zgody rodziców) – ordynariusz miejsca (bp diecezjalny, wikariusz generalny, dziekan) – musi istnieć

słuszna przyczyna; jeśli są wątpliwości co do słuszności przyczyny to dziekan nie udzieli (bo może być

nieważna i niegodziwa, w przypadku kurii – co najwyżej ważna i niegodziwa).

Zezwolenie ordynariusza miejsca na asystowanie przy zawarciu małżeństwa.

zakaz zwykły  prośba o zezwolenie (nihil obstat) na zawarcie (do kurii)niegodziwość, ale ważność (w

przypadku zaniedbania)

zakaz z sankcją nieważności – przeszkoda prośba o dyspensę (do kurii)  nieważność!!

Małżeństwo niegodziwe – niegodziwie działa asystujący ksiądz.

! Kan. 1071§1 – kiedy wymagane zezwolenie.
„Kan. 1071 - § 1. Poza wypadkiem konieczności, nie można bez zezwolenia ordynariusza miejsca
asystować przy:
1° małżeństwie tułaczy
2° małżeństwie, które nie może być uznane lub zawarte według prawa państwowego;
3° małżeństwie osoby, którą wiążą naturalne obowiązki wobec innej strony lub wobec dzieci, wynikające z
poprzedniego związku;
4° małżeństwie osoby, która notorycznie

*

porzuciła wiarę katolicką;

5° małżeństwie osoby związanej cenzurą;
6° małżeństwie małoletnich, bez wiedzy rodziców albo wobec ich uzasadnionego sprzeciwu;
7° małżeństwie zawieranym przez pełnomocnika

**

, o czym mowa w kan. 1105.”

*akt notoryczny – akt, który można udowodnić na podstawie aktów zewnętrznych; tutaj: publicznie
Instrukcja nr 77:

1) niewierzący lub ateiści,
2) praktycznie i publicznie (nie tylko formalnie) wystąpiły z Kościoła Katolickiego i nie da się tego

ukryć,

3) ostentacyjnie nie praktykują.

Małżeństwo osoby, która notorycznie porzuciła wiarę katolicką.

**małżeństwo zawierane przez pełnomocnika – obie osoby obłożnie chore, leżą w różnych szpitalach.
8° małżeństwo tajne – nie wpisuje się ich w normalne księgi parafialne (kan. 1130);
9° małżeństwo warunkowe – dołączenie warunku oznacza, że sprawa idzie do kurii (np. rolnik potrzebuje
żony na gospodarstwo, kwestie dziedziczenia; kan. 1102§3);
10° małżeństwo mieszane (kan. 1124) – ochrzczeni, chrześcijanie różnych wyznań;
11° - uzasadnione wątpliwości przy spisywaniu protokołu przedmałżeńskiego.

Przeszkody małżeńskie w ogólności:
- okoliczność dotyczące osób, nieuzdalniająca do ważnego zawarcia małżeństwa (kan. 1073) = prawo
nieuzdalniające;

Przedmiotem przeszkody (kan. 11) są ochrzczeni w Kościele Katolickim lub do niego przyjęci.

Przeszkodami z prawa naturalnego są obowiązujące dla wszystkich:
- prawo z impotencji,
- prawo pokrewieństwa w I stopniu linii prostej i II stopniu linii bocznej.

Przeszkoda węzła małżeńskiego.

Przeszkody z prawa naturalnego są niedyspensowalne.


Są przeszkody, gdzie Stolica Apostolska może tylko udzielić dyspensy:
- przeszkoda wynikająca ze święceń,
- przeszkoda z publicznego wieczystego ślubu czystości,
- od przeszkody z występku (małżonkobójstwo).

Dyspensowanie od przeszkód

Katalog przeszkód (12):

1. wieku (kobieta 14, mężczyzna 16; państwowe 18 dla obu) – jak nie mają obaj po 18 to od bpa nihili

obstat (nie widzę przeszkody), jak poniżej 14 i 16 potrzebna jest dyspensa;

2. niemocy płciowej, impotencji – musi być możliwość wprowadzenia nasienia – nie musi być płodne –

do dróg rodnych kobiety (kan. 1074); niemoc płciowa winna być trwała, gdy nie pomagają środki

powszechnie dostępne (bo nie każdego stać na drogie leczenie); starsze małżeństwo, które ze wzgl.

na wiek nie może mieć dzieci przekazują sobie prawo o posiadaniu dzieci, ale nie jest ono używane;

3. węzła małżeńskiego;

4. różnych religii (kan. 1086)

a. małżeństwo niesakramentalne można rozwiązać – chyba, że nieochrzczony się ochrzci i

małżeństwo zostanie dopełnione,

b. kan. 1125 (trzeba w cholerę db znać!):



zobowiązanie do wychowania w wierze katolickiej, druga strona musi o tym

zobowiązaniu wiedzieć,



nieochrzczony obiecuje, że nie będzie przeszkadzał w wychowaniu po katolicku

dzieci;

5. święceń (diakon, prezbiter, biskup) – celibat; o dyspensę do Stolicy Apostolskiej i jest możliwość

otrzymania reskryptu apostolskiego przenoszącego duchownego do stanu świeckiego;

6. ślubu czystości (kan. 1088) – ślub wieczysty czystości publicznie złożony; zależy, czy instytut

zakonny na prawie papieskim (dyspensy udziela papież) czy diecezjalnym (dyspensy udziela bp);

7. porwania (kan. 1089):

a. tylko kobietę można porwać,

b. choćby się zakochała, musi się wyprowadzić, a dyspensa ze Stolicy Apostolskiej;

8. małżonkobójstwa (występem), kryminalna (kan. 1090):

a. przypadek I: intencje matrymonialne  wina umyślna, wina nieumyślna nie chwyta,

b. przypadek II: brak intencji matrymonialnej;

9. pokrewieństwa – źródło przeszkody: więzy krwi:

a. w linii prostej – wszystkie stopnie,

b. w linii bocznej – do 4. Stopnia;

10. powinowactwa – źródło przeszkody: ważnie zawarte małżeństwo; krewni żony/męża – do śmierci

jednego z małżonków;

11. przyzwoitości publicznej – źródło przeszkody: związek niważny/nieistniejący, konkubinat;

mieszkają razem;

12. adopcji – źródło przeszkody: pokrewieństwo prawne (kan. 1094).

Przeszkód w prawie polskim jest siedem:

1. choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego (kan. 1095, 1° i 2° - wada zgody);

2. ubezwłasnowolnienia całkowitego (kan. 1095, wada zgody);

3. wieku (2x18);

4. związku małżeńskiego (bigamia) – małżeństwo może być unieważnione

5. pokrewieństwa – w linii bocznej tylko drugi stopień;

6. powinowactwa;

7. przysposobienia – przysposabiający i przysposobiony.

Kto jest podmiotem dyspensowania? Dyspensuje ordynariusz miejsca.

„Kan. 85 - Dyspensa, czyli rozluźnienie prawa czysto kościelnego w poszczególnym wypadku, może zostać

udzielona przez tych, którzy posiadają władzę wykonawczą w granicach ich kompetencji, a także przez

tych, którym wyraźnie lub pośrednio przysługuje władza dyspensowania, bądź mocą samego prawa, bądź

mocą zgodnej z prawem delegacji.”

„Kan. 87:

§ 1. Biskup diecezjalny może dyspensować wiernych - ilekroć uzna to za pożyteczne dla ich duchowego

dobra - od ustaw dyscyplinarnych, tak powszechnych, jak i partykularnych, wydanych przez najwyższą

władzę kościelną dla jego terytorium lub dla jego podwładnych, jednak nie od ustaw procesowych lub

karnych ani od których dyspensa jest specjalnie zarezerwowana Stolicy Apostolskiej lub innej władzy.

§ 2. Jeżeli trudno jest zwrócić się do Stolicy Świętej i równocześnie zwłoka grozi niebezpieczeństwem

poważnej szkody, każdy ordynariusz może dyspensować od tychże ustaw, nawet jeżeli dyspensa

zarezerwowana jest Stolicy Świętej, jeśli tylko chodzi o dyspensę, której ona w tych samych

okolicznościach zwykła udzielać, z zachowaniem przepisu kan. 291”

„Kan. 90 - § 1. Od ustawodawstwa kościelnego nie należy dyspensować bez słusznej i racjonalnej

przyczyny, z uwzględnieniem okoliczności przypadku i ważności ustawy, od której się dyspensuje. W

przeciwnym razie dyspensa jest niegodziwa a także nieważna, chyba że została udzielona przez prawodawcę

lub jego przełożonego.”

„Kan. 97 - § 1. Osoba, która ukończyła osiemnaście lat, jest pełnoletnia; poniżej tego wieku małoletnia. § 2.

Małoletni, przed ukończeniem siódmego roku życia, nazywa się dzieckiem i uważany jest za nie

posiadającego używania rozumu. Po skończonym siódmym roku życia domniemywa się, że posiada

używanie rozumu.”

Podmiot dyspensowania w normalnych przypadkach: ordynariusz miejsca.

Podmiot dyspensowania tylko w przypadkach nadzwyczajnych:



proboszcz,



asystujący przy zawarciu małżeństwa (forma zwyczajna),



asystujący przy zawarciu małżeństwa (forma nadzwyczajna) – obecny kapłan, który nic nie robi, ale

udzieli dyspens  zaproszony gość,



spowiednik (działa w zakresie wewnętrznym, sakramentalnym i pozasakramentalnym).

Przypadki, gdzie udzielenie dyspensy zarezerwowane jest dla Stolicy Apostolskiej:



przeszkoda święceń,



przeszkoda ślubu zakonnego, instytut na prawie papieskim, a ślub wieczysty,



przeszkoda występku.

Przypadki, gdzie udzielenie dyspensy zarezerwowane jest dla ordynariusza miejsca:

- przypadki zwyczajne dotyczą: wszystkich przeszkód (z wyłączeniem zarezerwowanych dla Stolicy

Apostolskiej oraz ????) oraz wiernych dokładnie przebywających na terenie diecezji;

- od formy kanonicznej  niebezpieczeństwo:



forma nadzwyczajna (przypadki nadzwyczajne):

1. (ryzyko) śmierci

2. przypadek naglący – wszystko zostało przygotowane do zawarcia małżeństwa, nie można go

odłożyć na czas przyszły bez prawdopodobnego niebezpieczeństwa wielkiego zła (np. na

czas udzielenia przez Stolicę Apostolską)

udzielać może ordynariusz miejsca

ordynariusz: 1. i 2.

w 1. wszystko, z wyjątkiem święceń prezbiteratu

w 2. wszystko, z wyjątkiem święceń + publicznego wieczystego ślubu w instytutach zakonnych na prawie

papieskim

- te same kryteria w przypadkach nadzwyczajnych – proboszcz, asystent (forma zwyczajna i nadzwyczajna):

1. jak wyżej, jeżeli nie możliwości odniesienia do ordynariusza miejsca (jeżeli nie ma go na miejscu, bo

kontakt trudny) – kan. 1079

2. jak wyżej + tylko przypadki tajne (przeszkoda znana kilku osobom zaufanym, po których można

spodziewać się, że informacji o przeszkodzie nie rozgłoszą)

spowiednik

1. jak u proboszcza etc.

2. jak u proboszcza etc.

zakres wewnętrzny: bez nazwisk

będzie działał w konfesjonale (zakres wewnętrzny sakramentalny) i poza nim (zakres wewnętrzny

pozasakramentalny) – chodzi o możliwość odnotowania w tajnych księgach kurialnych dyspensy.

Odnotowanie dyspensy – spowiednik, wymiar wewnętrzny:

- i sakramentalny – nie odnotowujemy,

- i pozasakramentalny – poufne informacje do ordynariusza miejsca, ten zarządza odnotowanie w księdze,

która jest zamknięta w tajnym archiwum.

Prośba o dyspensę:

- proboszcz w imieniu nupturientów, personalia do kurii;

- opis sytuacji + schemat genealogiczny; uzasadnienie prośby;

- od przeszkód tajnych zarezerwowanych dla Stolicy Apostolskiej – motu proprio „Mitis Iudex Dominus

Iesus”, „Mitis et misericors Iesus”;

- błąd (np. co do personaliów, taki drobny) – dyspensa ważna (kan. 66).

Przedmiot zgody małżeńskiej

zgoda małżeńska (przyczyna sprawcza; kan. 55 i 57) ↔ wady zgody małżeńskiej

zgoda małżeńska

actus humanus

ludzki związek,
świadomie etc.

ludzki, kwalifikowany – krytyczna ocena
konkretnego małżeństwa (dar wzajemny, trwały,
nierozerwalny, dajemy i przyjmujemy się
nawzajem)

Kanony 1095-1103 dotyczą wad zgody małżeńskiej.

Systematyka Paula Bianki – zespoły wad zgody małżeńskiej (I, II, III)

I Niezdolność osoby

(np. psychiczna niezdolność do

podjęcia zasadniczych

obowiązków wynikających

zawarcia związku małżeńskiego)

II Wady wolności

(np. przymus – kan. 1103;

przeszkoda – uprowadzenie)

III Wady zgody zamierzone przez

podmiot

(np. ktoś wyklucza posiadanie

dzieci – kan. 1101 §2)

º1  brak używania rozumu

odnosi nas do aktu ludzkiego

(actus humanus) – świadome i

dobrowolnie, czyli poznać drugą

osobę; osoby chore psychiczne i

schizofrenii, psychozy, etc.

związane z głębokimi

zaburzeniami osobowości

º2 ktoś działa na poziomie aktu

ludzkiego, ale jest brak krytycznej

oceny czym jest małżeństwo,

które zawieram (actus humanus

??)

º3 stan psychiki nupturienta w

chwili zawierania małżeństwa,

relacja na wszystkich

płaszczyznach życia

małżeńskiego budowania

wspólnoty, skierowanej na dobro

małżonka i dzieci, np. patologie w

sferze: psychoseksualnej, relacji

międzyosobowej w całym życiu

(psychopatia, socjopatia,

niedojrzałość uczuciowa,

chroniczny alkoholizm,

narkomania, inne uzależnienia)

= 1. brak używania rozumu:
- habitualny – choroba
psychiczna, upośledzenie
- aktualny – działka; 0,7; hipnoza
2. poważny brak rozeznania
oceniającego (prawa i obowiązki
małżeńskie) – niedojrzałość
3. psychiczna niezdolność do
podjęcia obowiązków
małżeńskich (minimalny poziom
relacji małżeńskiej jest ważny)

odebranie komuś wolności

poprzez przymus:

- kwalifikowany – fizyczny,

- szantaż,

bojaźń szacunkowa (ciąża, mała

wieś, katolickie wychowanie)

przyczyna musi być z zewnątrz

błąd – wolność poznania

zaburzona

=1. przymus, bojaźń ciężka
2. błąd:
- co do wady,
- co do przymiotu osoby – wprost
i zasadniczo zamierzony, ktoś coś
udaje świadomie lub nie
3. kan. 1098 – podstępne
wprowadzenie w błąd



błąd jest faktycznie



błąd wywołany podstępem

(ktoś kłamie o sobie)



podstępu używa dla

wyłudzenia zgody na
małżeństwo



przedmiotem podstępu

może być to, co dotyczy
małżeństwa (np.
przeszłość kryminalna,
nieślubne dziecko,
choroba, zatajona
niepłodność etc.)

4. nie może być warunku

wykluczenie=symulacje

(termin bardziej tradycyjny)

akt woli: chcę nieważnego

małżeństwa (pozytywny)

akty symulacji:

- całkowity

- częściowy

wykluczenie:

- samego małżeństwa

- istotnego elementu małżeństwa

- istotnego przymiotu

małżeńskiego

- godności sakramentalnej

małżeństwa

symulacja

całkowita=wykluczenie samego

małżeństwa, a symulacja

częściowa – trzy pozostałe (el.:

dobro małżonków i potomstwa;

przymioty: wierność,

wyłączność;…)

kan. 1099 błąd:

- istotny przymiot małżeństwa

- godność sakramentalna

małżeństwa

=błąd czy wykluczenie? Nie

można wykluczyć czegoś, czego

się nie zna

Forma zawarcia małżeństwa

„Kan. 1108

§ 1. Tylko te małżeństwa są ważne, które zostają zawarte wobec asystującego miejscowego ordynariusza

albo proboszcza, albo wobec kapłana lub diakona delegowanego przez jednego z nich; a także wobec dwóch

świadków, według zasad wyrażonych w następnych kanonach i z uwzględnieniem wyjątków, o których w

kan. 144, 1112, § 1, 1116 i 1127, §§ 2-3.

§ 2. Za asystującego przy zawieraniu małżeństwa uważa się tylko tego, kto jest obecny i pyta nowożeńców,

czy wyrażają zgodę i przyjmuje ją w imieniu Kościoła.”

Forma liturgiczna – godziwość.

Forma kanoniczna  ważność.

Asystujący:

- nie jest szafarzem,

- jest obecny,

- jest aktywny: zadaje pytania i odbiera przysięgę,

- błogosławi (względy ekumeniczne).

Świadkowie urzędowi zwyczajni:

- ordynariusz miejsca,

- proboszcz (i zrównani z nim),

władza tych święceń ma charakter terytorialny.

Świadek urzędowy delegowany: delegacja ogólna (stała) czyli do wszystkich małżeństw, które będzie

błogosławił na terenie parafii (wikarzy otrzymują ją z dekretem) i wikary może tą władzę subdelegować na

kogoś innego.

delegacja ogólna zawsze na piśmie

subdelegacja – ustna

Delegacja udzielona:



osobie – konkretnej osobie, może być po funkcji (jak jest jeden),



małżeństwie – konkretnemu małżeństwu (jak są dwa) albo na wszystkie w określony dzień i w

określonym kościele.

jak nie ma delegacji to brak formy kanonicznej, małżeństwo nieważne.

Nupturienci nie lubią proboszcza z wzajemnością – proboszcz musi wiedzieć i powinien udzielić zgody.

Jeśli sąsiedni proboszcz nie udzieli zgody, bo załatwione po tajniaku to małżeństwo ważne, zawarte

niegodziwie.

Dwaj świadkowie zwykli:

- pełnoletni (bo konkordatowy),

- powinny dobrze się prowadzić, ale nie naciskamy.

Miejsce (klasztor):

- licencja – świadectwo, że w ramach przygotowania wszystko jest dopełnione,

- proboszcz przesyła licencję do osoby posiadającej jurysdykcję (proboszcz parafii),

- proboszcz deleguje np. paulina

!!!Nadzwyczajna forma zawarcia małżeństwa:

- kan. 1116,

- tereny misyjne; system polityczny zwalcza Kościół,

- niebezpieczeństwo śmierci – starczy nawet jeden świadek zwykły,

- niebezpieczeństwo śmierci,

- °2 – osoba kompetentna niedostępna przez minimum miesiąc (i fizycznie, i moralnie – prześladowanie

albo, albo); wystarczy, że „roztropnie” przewiduję się, że tak będzie.

Obowiązywalność formy zawarcia małżeństwa:

- minimum jeden katolik (ochrzczony w Kościele Katolickim lub został do niego przyjęty) – kan. 1117,

- księga małżeństw i księga chrztów – tam ma być odnotowane i ??? (poinformowanie parafii gdzie był

chrzest),

- kan. 1123 – zapisy o zawarciu, unieważnieniu, rozwiązaniu małżeństwa orzeczenie o nieważności

małżeństwa.

Małżeństwa mieszane:

- kan. 1124 – katolik i ochrzczony niekatolik – zakaz, trzeba nihil obstat,

- kan. 1125 - nihil obstat może udzielić ordynariusz miejsca, gdy są ważne i rozsądne przyczyny:



oświadczenie, że nie utraci wiary i obiecuje, że dzieci będą ochrzczone,



problem – strona niekatolicka poinformowana, ale nie musi się zgadzać,



informowanie stron o celach i przymiotach – strona katolicka musi złożyć rękojmię,

- forma:



świątynia ewangelicka – dyspensa od formy kanonicznej i zezwolenie na małżeństwo mieszane,



świątynia katolicka – dyspensa od formy kanonicznej niepotrzebna, ale musi być zezwolenie na

małżeństwo mieszane,



w prawosławiu jest wiara w sakramenty, w protestantyzmie nie,



kan. 1127,



świątynia prawosławna:

 święty szafarz do ważności

 forma kanoniczna do godziwości

Zerwanie węzła małżeńskiego

Gdy rozpadło się małżeństwo kanoniczne – duszpasterz musi starać się, aby zostało przedłożone na

wokandzie sądowej.

Nierozerwalność absolutna = sakramentalność + dopełnienie małżeństwa

Gdy brakuje sakramentalności lub dopełnienia małżeństwa istnieje podejrzenie, że małżeństwo jest

nieważne.

Małżeństwo naturalne również jest nierozerwalne.

Osoba została stworzona na obraz Boga, natomiast komunia osób na wzór Trójcy Świętej.

Profesor Bartosz Nowakowski „Rozwiązanie małżeństwa in faworem fidei” UAM w Poznaniu.

Niedoskonała nierozerwalność małżeństwa sakramentalnego jest wartością na korzyść wiary.

nierozerwalność małżeństwa naturalnego (niesakramentalnego)wartość wiary

„Kan. 1141 - Małżeństwo zawarte i dopełnione nie może być rozwiązane żadną ludzką władzą i z żadnej

przyczyny, oprócz śmierci.”

Spór szkoły bolońskiej ze szkołą paryską. Spór zażegnał papież Aleksander III. Można rozwiązać przez ślub

czystości. Pierwsza udokumentowana dyspensa została nadana w XV wieku przez Marcina V. Klemens VIII

ustanowił komisję, która uznała upoważnienia papieża.

„Kan. 1142 - Małżeństwo niedopełnione, zawarte przez ochrzczonych lub między stroną ochrzczoną i stroną

nieochrzczoną, może być ze słusznej przyczyny rozwiązane przez Biskupa Rzymskiego, na prośbę obydwu

stron lub tylko jednej, choćby druga się nie zgadzała.”

Tylko małżeństwo sakramentalne ma odniesienie do papieża. Słuszna przyczyna: dobro duchowe stron.

Skierowanie do papieża ma dwa etapy – pierwszy w diecezji, a drugi już w kongregacji nauki wiary.

Przywilej Pawłowy jest praktykowany od pierwszych chwil istnienia Kościoła. Nowoochrzczony może

zerwać małżeństwo zawarte przed chrztem z osobą nieochrzczoną, gdy ta się nie chce nawrócić. Warunkiem

koniecznym jest chęć wstąpienia w nowy związek. Inicjatywa rozwiązania małżeństwa nie może być po

stronie ochrzczonej osoby, gdyż ona nie ma prawa opuścić strony, która chce żyć pokojowo.

„Kan. 1143 - § 1. Małżeństwo zawarte przez dwie osoby nie ochrzczone zostaje rozwiązane na mocy

przywileju pawłowego dla dobra wiary strony, która przyjęła chrzest, przez sam fakt zawarcia nowego

małżeństwa przez stronę ochrzczoną, jeśli strona nieochrzczona odeszła.

§ 2. Uważa się, że strona nieochrzczona odchodzi, jeżeli nie chce mieszkać ze stroną ochrzczoną lub

mieszkać z nią w zgodzie bez obrazy Stwórcy, chyba że strona ochrzczona po przyjęciu chrztu dała słuszny

powód odejścia.”

„Kan. 1144 - § 1. Aby strona ochrzczona ważnie zawarła nowe małżeństwo, należy zawsze zapytać stronę

nieochrzczoną:

1° czy i ona chciałaby przyjąć chrzest;

2° czy przynajmniej chciałaby zgodnie mieszkać ze stroną ochrzczoną, bez obrazy Stwórcy.

§ 2. Ta interpelacja powinna nastąpić po chrzcie. Jednakże ordynariusz miejsca może na skutek poważnej

przyczyny zezwolić na zastosowanie interpelacji przed chrztem, a nawet od niej dyspensować, zarówno

przed chrztem, jak i po chrzcie, jeśli z dochodzenia przynajmniej sumarycznego i pozasądowego stwierdzi

się, że nie można jej dokonać lub będzie bezowocna.”

Urzędowe pytania do strony nieochrzczonejczy i ona chciała przyjąć chrzest? Jeśli nie: czy chciała by żyć

ze stroną ochrzczoną pokojowo, bez obrazy stwórcy? Urząd stający na czele właściwych pytań to

ordynariusz miejsca. Ordynariusz może udzielić dyspensy od interpelacji. Warunkiem jej otrzymania jest

stwierdzenie jej niemożliwości bądź też przynajmniej była ona bezowocna

Kiedy może dyspensować?



Kiedy interpelacja jest niemożliwa:

o

Nieznane miejsce pobytu współmałżonka

o

Niemożliwe przesłuchanie nawet po ustaleniu miejsca pobytu

o

Nie może się odbyć bez poważnego niebezpieczeństwa dla strony nieochrzczonej



Kiedy bezowocna:

o Choroba lub więzienie

o

Nie odpowie na interpelację lub odpowie negatywnie

o

Strona nieochrzczona definitywnie odeszła

Kiedy nie biegnie drogą urzędową (wyznaczenie osoby urzędowej, pytania, protokoły, pieczęcie, podpisy

itd.) wówczas można obrać drogę półformalną, czyli wyznaczając jakąś osobę, która w jego imieniu

(najlepiej z notariuszem) będzie odpowiedzialna.

„Kan. 1145 - § 2. Interpelacja dokonana nawet prywatnie przez stronę nawróconą jest ważna; owszem jest

godziwa, gdy nie da się zachować przepisanej wyżej formy.

§ 3. W obydwu przypadkach dokonanie interpelacji oraz jej wynik powinny być stwierdzone zgodnie z

prawem w zakresie zewnętrznym.”

W zakresie zewnętrznym= do udowodnienia (najlepiej na piśmie).

„Kan. 1146 - Strona ochrzczona ma prawo zawrzeć nowe małżeństwo ze stroną katolicką:

1° jeśli druga strona odpowiedziała negatywnie na interpelację lub gdy interpelacja została zgodnie z

prawem pominięta;

2° jeśli strona nieochrzczona - czy to już interpelowana, czy też nie - zamieszkując najpierw w zgodzie bez

obrazy Stwórcy, następnie odeszła bez uzasadnionej przyczyny; z zachowaniem przepisów kan. 1144 i

1145.”

Numer drugi ważny jest.

„Kan. 1147 - Ordynariusz miejsca może jednak na skutek poważnej przyczyny zezwolić, ażeby strona

ochrzczona, korzystająca z przywileju pawłowego, zawarła małżeństwo ze stroną niekatolicką, ochrzczoną

lub nieochrzczoną, z zachowaniem jednak przepisów kanonicznych o małżeństwach mieszanych.”

Dobrą przyczyną będzie dziecko

Rozwiązanie małżeństwa pomiędzy poligamistami – na korzyść wiary.

Niekoniecznie się broni prawa naturalnego.

„Kan. 1148 - § 1. Nieochrzczony, który miał równocześnie przed chrztem kilka żon nieochrzczonych, po

przyjęciu chrztu w Kościele katolickim, jeśli mu trudno pozostać z pierwszą żoną, może zatrzymać jedną z

nich, oddalając pozostałe. To samo odnosi się do kobiety nieochrzczonej, która miała równocześnie kilku

mężów nieochrzczonych.

§ 2. W wypadkach, o których w § 1, po przyjęciu chrztu małżeństwo winno być zawarte z zachowaniem

prawnej formy, z uwzględnieniem w razie potrzeby także przepisów o małżeństwach mieszanych oraz

innych wymogów prawnych.

§ 3. Ordynariusz miejsca mając na uwadze warunki moralne, społeczne i ekonomiczne miejsc i osób,

powinien zatroszczyć się o wystarczające zabezpieczenie potrzeb pierwszej żony oraz innych oddalonych,

zgodnie z wymaganiami sprawiedliwości, chrześcijańskiej miłości i naturalnej słuszności.”

Są to regulacje podobne do tych uzyskiwanych przy przywileju pawłowym. Nie ma obowiązku

przeprowadzenia interpelacji. Musi wydać reskrypt (ordynariusz) udzielający łaski. Nie można go stosować,

gdy znajdzie sobie jeszcze jakąś kobietę/faceta.

Przywilej na korzyść wiary – in faworem fidei. Gdy ważymy małżeństwo naturalne, a zbawienie na mocy

chrztu należy się zastanowić (patrz wyżej).

Przywilej pawłowy wymaga interpelacji. Małżeństwo niewierzących nie wymaga.

Rozwiązanie węzła małżeńskiego w przypadku uwięzienia lub prześladowania.

„Kan. 1149 - Jeśli nieochrzczony, po przyjęciu chrztu w Kościele katolickim, nie może ze

współmałżonkiem nieochrzczonym nawiązać współzamieszkania z racji uwięzienia lub prześladowania,

wolno mu zawrzeć nowe małżeństwo, chociażby tymczasem druga strona przyjęła chrzest, z zachowaniem

przepisu kan. 1141.”

Nie wymaga się interpelacji.

Rozwiązanie małżeństwa na korzyść wiary ze względu na pełnię wiary papieskiej – przywilej Piotrowy.

Kongregacja Nauki i Wiary – 30 IV 2005r. wydaje restrykt na korzyść wiary.

Aby spełnić przywilej trzeba spełniać warunki:



brak chrztu przynajmniej u jednej strony;



niedopełnienie małżeństwa po przyjęciu chrztu przez obydwu małżonków.

Samo udzielenie łaski należy do Ojca Świętego.

Warunki godziwości:



niemożliwość odbudowy życia małżeńskiego,



proszący o papieski akt nie może być winnym w sposób wyłączny i przeważający rozbicia związku,

podobnie osoba, z którą chce zawrzeć małżeństwo;



nie ma warunku ślubu z osobą ochrzczoną.

Uważnienie małżeństwa

Nie wolno od razu rzucać hasłem nieważności małżeństwa. Można skierować do poradni życia rodzinnego –

to powinno być na pierwszym etapie. O stwierdzeniu nieważności małżeństwa mówimy, gdy nie ma już co

ratować. Jest to plan dalszy.

Uważnienie małżeństwa (inaczej konwalidacja) to akt prawny na mocy którego małżeństwo nieważnie

zawarte staje się kanonicznie ważnym. Są trzy rodzaje konwalidacji zwyczajnej:

1. z racji przeszkody zrywającej;

2. z racji braku zgody lub jej istotnej wady;

3. z racji braku formy kanonicznej.

Mamy dwa rodzaje uważnienia:



zwykłe (zwyczajne) wymagające usunięcia przeszkody wymagające usunięcia przeszkody

małżeństwa i ponowienia zgody małżeńskiej; skutki prawne wywołuje od chwili ponowienia zgody

małżeńskiej;



nadzwyczajne w zawiązku (sanatio in radice) – polega na usunięciu przeszkody oraz dyspensie od

ponowienia zgody, której trwanie się zakłada; cofa się skutki do momentu zawarcia małżeństwa;

cofa się skutki prawne na mocy fikcji prawnej tak jakby małżeństwo byłoby prawne od samego

początku.

Może być przeszkoda nieusuwalna z prawa bożego lub gdy małżonek zmarł, albo gdy jedna ze stron w

wypadku małżeństw mieszanych się ochrzciła.

Przypadki uważnienia zwyczajnego:



z racji przeszkody zrywającej (kan.1156), trzy warianty:

o przeszkoda jest publiczna – ponowienie zgody małżeńskiej w formie kanonicznej,

o przeszkoda jest tajna – niemożliwa do udowodnienia w zakresie zewnętrznym, znana jest

tylko jednej stronie – wystarczy ponowienie zgody prywatne i tajne dokonane przez stronę

świadomą przeszkody (np. sprawy kryminalne, małżonkobójstwo),

o przeszkoda jest tajna, ale znana obydwu stronom – nie potrzeba zastosowania formy

kanonicznej, wystarczy jasne oświadczenie obydwu stron;



z braku zgody lub istotnej wady (kan. 1159);



z racji braku formy kanonicznej (kan. 1160).

Uważnienie w zawiązku (kan. 1161) – podstawą jest forma publiczna zawarcia małżeństwa. Warunki:



uprzednie wyrażenie przez strony ważnej zgody małżeńskiej, która trwa nadal – nie wymaga się by

ta zgoda była wyrażona wg formy kanonicznej (kan. 1162);



trwanie ważnie wyrażonej zgody małżeńskiej u obojga stron (kan. 1163);



prawdopodobieństwo, że strony chcą trwać w małżeństwie (kan. 1161 § 3.).

Władza uważnienia w zawiązku (kan. 1165).

„Kan. 1165 - § 1. Uważnienia w zawiązku może dokonać Stolica Apostolska.

§ 2. Może go dokonać biskup diecezjalny w pojedynczych przypadkach, nawet wtedy, gdy w tym samym

małżeństwie zbiega się kilka powodów nieważności; po spełnieniu warunków, o których w kan. 1125, co do

uważnienia małżeństwa mieszanego. Natomiast nie może tego dokonać w wypadku istnienia przeszkody, od

której dyspensa jest zarezerwowana Stolicy Apostolskiej zgodnie z przepisem kan. 1078, § 2, albo chodzi o

przeszkodę z prawa naturalnego lub Bożego pozytywnego, która już wygasła.”

Separacja

Orzeka się o winie co różni to od stwierdzenia nieważności (tam się orzeka).

Separację trzeba zgłosić na forum:



zewnętrznym – administracyjna (dekret ordynariusza miejsca) i sądowa (wyrok sądowy o separacji),



wewnętrznym  spowiednik (udziela separacji poprzez rozgrzeszenie).

Separacja podczas trwania węzła – kan. 1151:

- obowiązek absolutny zachowania współżycia małżeńskiego – jeśli prawodawca dopuszcza wyjątki w

absolutnym obowiązku zachowania współżycia małżeńskiego muszą być usankcjonowane przez instytut

separacji;

- historyczne przyczyny separacji:



zdrada małżeńska (cudzołóstwo) – z automatu nabywa prawo do separacji;



poważne niebezpieczeństwo , którego źródłem jest współmałżonek dla duszy lub ciała drugiej

strony;



poważne niebezpieczeństwo dla potomstwa;



zbyt trudne życie dla jednej ze stron spowodowane innymi przyczynami pochodzącymi od

współmałżonka.

Separacja może być:



dozgonna,



czasowa – o tą się starać.

„Kan. 1152 - § 1. Chociaż bardzo zaleca się, aby współmałżonek pobudzony chrześcijańską miłością i

zatroskany o dobro rodziny, nie odmawiał stronie cudzołożnej przebaczenia oraz nie zrywał z nią życia

małżeńskiego, to jednak, gdy wyraźnie lub milcząco nie darował winy, ma prawo przerwać pożycie

małżeńskie, chyba że zgodził się na cudzołóstwo, albo stał się jego przyczyną lub sam także popełnił

cudzołóstwo.

§ 2. Zachodzi milczące darowanie, gdy strona niewinna upewniona już o zdradzie małżeńskiej, dobrowolnie

z miłością małżeńską współżyje z tą, która zawiniła. Domniemywa się zaś je, jeśli przez okres sześciu

miesięcy zachowała współżycie małżeńskie i nie odniosła się do władzy kościelnej lub państwowej.

§ 3. Jeśli współmałżonek niewinny sam zerwał dobrowolnie współżycie małżeńskie, powinien w ciągu

sześciu miesięcy wnieść sprawę o separację do kompetentnej władzy kościelnej, która, biorąc pod uwagę

wszystkie okoliczności, rozważy, czy niewinny współmałżonek mógłby być skłoniony do darowania winy i

nie przedłużania separacji na stałe.”

Separacja, gdy:



małżonek nie przeprosił,



cudzołóstwo musi być świadome i dobrowolne – musi być pewny (nie opierać się o podejrzenia).

Traci możliwość do separacji, gdy:



wyraźnie lub milcząco darowała winę małż. – domniemaniem przebaczenia jest 6 miesięcy

współżycia po otrzymaniu informacji o zdradzie,



sama zgodziła się na wspomniany występek,



stała się przyczyną cudzołóstwa – jeżeli współmałżonek odmawia w sposób nieuzasadniony

współżycia drugiej strony,



sama popełniła ten występek.

Osoba niewinna powinna zgłosić sprawę autorytetowi Kościoła – aby zdecydować o ewentualnej separacji.

Separacja może być zarządzona przez bp diecezjalnego – kan. 1692.

Separacji nie można dokonywać własną powagą – tylko spowiednik!!!

„Kan. 1154 - Z chwilą zdecydowania o separacji małżonków, należy się zatroszczyć o odpowiednie

utrzymanie i wychowanie dzieci.

Kan. 1155 - Współmałżonek niewinny może, w sposób godny pochwały, dopuścić z powrotem drugą stronę

do życia małżeńskiego. W takim wypadku zrzeka się prawa do separacji.”