Histologia by Rogal

Nabłonki pokrywające (wyściełające)

Nabłonki gruczołowe

Nabłonek dzieli się na:

Główną masę tkanki nabłonkowej stanowią komórki. Istota międzykomórkowa jest
bardzo skąpa. Komórki są ściśle upakowane, tworzą błony.

Z ektodermy - nabłonek OUNu - ependyma. Nabłonek skóry (naskórek).

Z mezodermy - nabłonek naczyo krwionośnych i limfatycznych - śródbłonek.
Nabłonek wyściełający jamy ciała - nabłonek surowiczy.

Z endodermy - nabłonek wyściełający przewód pokarmowy

Nabłonki mogą pochodzid ze wszystkich 3 listków zarodkowych:

Błona podstawna

Łączy się z podłożem mechanicznie

Transportuje substancje odżywcze i metabolity (nabłonek nie ma naczyo
krwionośnych)

Określa kształt komórek nabłonka

Nabłonek za jej pomocą:

Lamina lucida (blaszka jasna) - w jej skład wchodzą wypustki podstawnej
powierzchni komórek oraz makrocząsteczki lipoprotein - laminin. Są tu także
nidogen (łączy lamininę z kolagenem typu IV), białko BM40 i fibuliny, a także
perlekan i agryna.

Lamina densa (blaszka gęsta) - zbudowana przede wszystkim z kolagenu typu IV,
oraz kolagenu typu VII, który łączy błonę podstawną z podłożem
łącznotkankowym.

Blaszka siateczkowata - zbudowana z włókienek kolagenowych.

Błona podstawna składa się z trzech warstw:

Mikrokosmki - występują w jelicie cienkim oraz w kanalikach krętych I rzędu
nerki.

Rzęski - występują w nabłonkach wyściełających jajowody, tchawicę

Kinetocylia - (odmiana rzęsek) występuje na powierzchni komórek
zmysłowych przedsionka ucha.

Wytwory nabłonka:

Kształtu komórek

Kształtu jąder

Liczby warstw komórek.

Do klasyfikacji nabłonków używa się trzech kryteriów:

Rodzaj nabłonka

Kształt komórek

Kształt jądra

Liczba warstw
komórek

Występowanie

Biegunowośd składników cytoplazmy

Jednowarstwowy płaski Wydłużona, położona równolegle do

nabłonka

Owalne, wydłużone,
równoległe do
powierzchni

Jedna

Nerka, pęcherzyki płucne, naczynia
krwionośne, jamy ciała

Nie

Jednowarstwowy
sześcienny

Zbliżony do kwadratu

Okrągłe

Jedna

Części wydzielnicze gruczołów,
kanaliki nerkowe

Tak - pod jądrem - mitochondria, nad
jądrem - AG, RE, pęcherzyki wydzielnicze

Jednowarstwowy
walcowaty

Wydłużone prostopadłe do
nabłonka

Owalne, wydłużone
prostopadłe do
powierzchni

Jedna

Wyścieła przewód pokarmowy od
żołądka do odbytu

Tak, jądra bliżej podstawy komórek,
powyżej nich AG, REa, poniżej jąder - REg,
mitochondria.

Nabłonek
wielorzędowy

Komórki o różnych wysokościach,
wszystkie mają stycznośd z błoną
podstawną

Leżą na różnych
poziomach

Jedna, pozornie
wiele

Nabłonek wyściełający przewody
oddechowe, jajowody, przewód
najądrza.

Nie wiem.

Nabłonek
wielowarstwowy płaski

Wierzchnie jak płaskie, niżej
sześcienne, na dnie walcowate.

Odpowiednio do
kształtu komórki

Wiele, trzy
rodzaje warstw.

Cała powierzchnia ciała, jama
ustna, przełyk, odbyt

Nie sądzę. Ale nie wiem.

Nabłonek przejściowy
(u człowieka
wielowarstwowy
sześcienny)

Komórki baldaszkowate, mają
nadmiar błony na powierzchni
wolnej, mogą się rozciągad.

Okrągłe

Wiele

Pęcherz moczowy.

Nie wiem.

Komórki nabłonków wydzielają cytokiny, czyli czynniki wzrostu i różnicowania.
Wiele ludzkich nabłonków wydziela także antybiotyki peptydowe, tzw.
defensyny (nabłonki przewodu pokarmowego, oddechowego, moczowo-
płciowego, skóry). Ilośd i aktywnośd wydzielania defensyn wzrasta po
zakażeniu drobnoustrojami. Poza zabijaniem drobnoustrojów, defensyny
przyciągają granulocyty i nieaktywne komórki dendrytyczne.

Tkanka nabłonkowa

28 marca 2011
18:31

Histologia by Rogal Strona 1

Zgrupowania komórek - gruczoły zwarte, np. ślinianki, tarczyca, gruczoły łojowe

Pojedyncze komórki - rozproszone wśród innych komórek - gruczoły rozproszone, np.
komórki endokrynowe przewodu pokarmowego, wydzielające hormony żołądkowo
jelitowe lub wyspy Langerhansa trzustki.

Gruczoły są strukturami wydzielniczymi składającymi się z nabłonkowych komórek receptorowo-
wydzielniczych. Gruczoły występują w dwóch postaciach:

Gruczoły zwarte powstają przez wrastanie nabłonka w głąb tkanki łącznej, przez co wytwarza się
wysepki połączone z powierzchnią nabłonka przez odnogę. Następnie:
Odnoga → przewód wyprowadzający wydzielinę na pow. narządu.
Wysepka → częśd wydzielnicza gruczołu.

Gruczoły posiadające przewody wyprowadzające noszą nazwę gruczołów zewnątrzwydzielniczych. Jeśli
w rozwoju przewód ten zarośnie, a wydzielina gruczołu przedostaje się przez istotę międzykomórkową,
mówimy o gruczołach wewnątrzwydzielniczych.

Prostych

○

złożonych

○

Pęcherzyków

Prostych

○

Zwiniętych

○

Rozgałęzionych

○

Cewek

Części wydzielnicze gruczołów zewnątrzwydzielniczych mogą mied postad:

Na powierzchni cewek i pęcherzyków wydzielniczych leżą zazwyczaj
komórki mioepitelialne, czyli komórki kurczliwe, które wyciskają wydzielinę
do przewodu wyprowadzającego.

Komórki cewek i pęcherzyków mają spolaryzowaną cytoplazmę.

Gruczoły wewnątrzwydzielnicze

Komórki o spolaryzowanej cytoplazmie, otaczające jamkę i tworzące pęcherzyk (tarczyca)

Komórki o biegunowej budowie cytoplazmy, układające się w sznury lub grupy (przytarczyca)

Komórki bez biegunowej budowy cytoplazmy, układające się w grupy (przysadka mózgowa)

Komórki tych gruczołów mogą występowad w trzech postaciach:

Merokrynowy - pęcherzykowo, bez uszkodzenia komórki. Np. gruczoł potowy, ślinowy.

Apokrynowy - wydzielanie za pomocą dużych pęcherzyków, powoduje ubytki w szczytowej błonie.
Np. mlekowy, potowy wonny.

Holokrynowy - cała komórka zamienia się w wydzielinę i jest złuszczana. Np. gruczoł łojowy.

Sposoby wydzielania:

Nabłonek gruczołowy

28 marca 2011
21:49

Histologia by Rogal Strona 2

Reparacja nabłonka
Na powierzchni boczno-podstawnej błon komórek nabłonkowych znajdują się białka erbB2, które są receptorami dla
cytokiny hereguliny (rodzaj EGF) - wywołujące po aktywacji podział komórki. Heregulina wydzielana jest na powierzchni
wolnej nabłonka, a ze względu na połączenia zamykające między komórkami nie ma ona dostępu do receptorów erbB2.
W przypadku uszkodzenia warstwy komórek nabłonkowych, heregulina dostaje się do receptora i wywołuje powstanie
komórki zastępującej tą uszkodzoną.

Odnowa nabłonka
Ma miejsce dzięki obecności komórek macierzystych między komórkami zróżnicowanymi. Komórki
macierzyste mają nieograniczoną zdolnośd do podziału. W każdym podziale powstaje jedna komórka
macierzysta i jedna zróżnicowana, która może wykonad jeszcze kilka podziałów. Ta ostatnia to komórka
progenitorowa.
W jelicie komórki macierzyste leżą na dnie krypt jelitowych, w nabłonku jednowarstwowym pomiędzy
innymi komórkami.

Charakter rozwijającego się nabłonka jest określany przez błonę podstawną i leżącą pod nią tkankę
łączną. Zjawisko zmiany budowy i funkcji nabłonka po przeszczepie na inny rodzaj podłoża nazywa się
metaplazją (transdyferencjacją). Jeżeli jest to zjawisko przejściowe, nazywamy je modulacją nabłonka.

Naprawa i odnowa nabłonków

28 marca 2011
22:15

Histologia by Rogal Strona 3

Cytokeratyny są białkami należącymi do filamentów pośrednich cytoszkieletu. Mają
zasadnicze znaczenie w rozwoju i różnicowaniu się komórek nabłonkowych.

Ze względu na to, że stężenie cytokeratyn w surowicy koreluje ze stopniem progresji
niektórych chorób rozrostowych, często uważa się je za marker nowotworów
nabłonkowych.

W nowotworach często uszkodzone są mechanizmy degradacji proteasomalnej
cytokeratyn, co powoduje zmiany w budowie i zwiększenie inwazyjności komórek.

Skrypt

29 marca 2011
18:17

Histologia by Rogal Strona 4

Stanowi zrąb i zapewnia ochronę mechaniczną wielu narządów

Transportuje substancje odżywcze i metabolity

Broni organizm przed obcymi ciałami: wirusami, bakteriami,
cząsteczkami etc.

Podstawowe funkcje tkanki łącznej właściwej to:

W przeciwieostwie do nabłonków, tkanka łączna właściwa ma małą ilośd
rzadko położonych komórek i bardzo obfitą istotę międzykomórkową.
Powstaje ona z mezenchymy, która wywodzi się z mezodermy.

Istota międzykomórkowa tkanki łącznej właściwej składa się z istoty
podstawowej i włókien.

Kwas hialuronowy

Siarczan chondroityny

Siarczan dermatanu

Siarczan heparanu

Heparyna

Siarczan keratanu.

Istota podstawowa oglądana pod mikroskopem świetlnym ma charakter
bezpostaciowy. Gromadzi znaczne ilości wody, ze względu na obecne w jej
składzie GAG (glikozaminoglikany):

Agrekan (chrząstka)

Betaglikan (powierzchnia komórek i ECM)

Dekoryna (powszechna w tk. łącznej)

Perlekan i agryna (blaszka podstawna nabłonka)

Syndekan (transbłonowy, wiąże filamenty aktynowe)

Z GAG połączonych z białkami powstają proteoglikany:

Laminina

Fibronektyna

osteopontyna

Ponadto w skład istoty podstawowej wchodzą glikoproteiny:

W ECM krąży płyn tkankowy, a wraz z nim substancje odżywcze i metabolity.
Stanowi to system transportowy odżywiający tk. łączną i tkanki otaczane
przez nią. Jeśli odpływ płynu tkankowego jest utrudniony może dojśd do
obrzęku.

Włókna tkanki łącznej właściwej

Włókna kolagenowe - zbudowane z włókienek kolagenowych zbudowanych z
kolagenu typu I. Jest to najczęściej spotykany typ kolagenu (ok. 90%). Włókna
kolagenowe są wytrzymałe mechanicznie, układają się wzdłuż sił działających na
tkankę. Kolagen jest kwasochłonny. Jego odnowa jest powolna. BMP powoduje
odcinanie peptydów rejestrujących od cz. prokolagenu.

Włókna siateczkowe - zbudowane są z kolagenu typu III. Barwi się on łatwo
srebrem, stąd inna nazwa tych włókien - srebrochłonne. Występują obficie w
zrębie narządów wewnętrznych, a także w błonach podstawnych nabłonka.

Włókna oksytalanowe - są odporne na hydrolizę kwasową. Występują w
ścięgnach, miazdze zębów…

○

Włókna elauninowe - występują w błonie podstawnej nabłonka gruczołów
potowych.

○

Włókna i blaszki sprężyste - zbudowane przede wszystkim z glikoproteiny -
elastyny i białka mikrofibryliny, które nadaje kształt włóknom elastynowym. Są one
bardzo odporne na rozciąganie. Występują między innymi w ścianie aorty jako
blaszki sprężyste.

Możemy wymienid następujące rodzaje włókien:

Miofibroblasty - fibroblasty w okolicach naczyo włosowatych z dużą ilością
kompleksów aktyna-miozyna. Ich skurcz rozszerza naczynia.

○

Melanofory - komórki endocytujące ziarna melaniny. Występują na
narządach płciowych zewnętrznych, w brodawce sutka.

○

Fibroblasty - są najliczniejszymi komórkami, wytwarzają włókna oraz
proteoglikany. Mają jedno, owalne, lub okrągłe jądro. Mają wrzecionowaty kształt
z wypustkami. Cytoplazma jest zasadochłonna (obfita REg). Mają zdolnośd ruchu,
namnażają się intensywniej w obecności FGF.

Histiocyty - są to komórki wywodzące się z monocytów. Powstają w szpiku
kostnym, przedostają się do krwi, skąd po kilku dniach trafiają do tkanki łącznej
właściwej. Tu dojrzewają i wyst. jako histiocyty. Mają owalne lub nerkowate jądra,
cytoplazmę kwasochłonną. Ich główną funkcją jest fagocytoza - na ich powierzchni
mają receptory TLR, dzięki którym reagują na cząsteczki drobnoustrojów.
Produkują defensyny, cytokiny - interleukiny. Stosuje się wywoływanie sztucznie
namnażania histiocytów w okolicy komórek rakowych pęcherza moczowego.
Histiocyty niszczą komórki rakowe.

Komórki tuczne tkankowe - w narządach, wzdłuż naczyo

○

Komórki tuczne błony śluzowej - w tkance łącznej śluzówki przewodu
pokarmowego.

○

Komórki tuczne (mastocyty) - mają zasadochłonną cytoplazmę wypełnioną
ziarnami. Jądra są okrągłe i na środku komórki. Wyróżnia się:

Histamina - rozszerza naczynia, powoduje obrzęk, zaczerwienienie.



Heparyna - zmniejsza krzepliwośd (aktywuje antytrombinę III), barwi
się niebieskim barwnikiem na czerwono (metachromazja)



TNF-α, chemokiny, prostaglandyny, leukotrieny, ATP, proteazy.



W błonie mają receptory TLR, których związanie powoduje degranulację.
Substancje uwalniane przez komórki tuczne:

Plazmocyty - mają owalny kształt, wyst. w przewodzie pokarmowym (w miejscach
kontaktu z antygenem). Mają okrągłe jądra, ze szprychowatą chromatyną.
Wytwarzają przeciwciała. Wywodzą się z limfocytów B.

Limfocyty T i B

○

Granulocyty obojętnochłonne - intensywnie fagocytują, reakcja na bakterie.

○

Granulocyty kwasochłonne - szczególnie liczne w czasie alergii i chorobach
pasożytniczych - wydzielają histaminazę i fagocytują.

○

Granulocyty zasadochłonne.

○

Komórki napływowe - Powstają w szpiku kostnym. Z niego dostają się do krwi.
Wyróżniamy:

Komórki tkanki łącznej właściwej:

Luźną - istota podstawowa, włókna i komórki leżą w pewnych
odległościach od siebie, co sprawia wrażenie luźnego utkania.
Wypełnia wolne przestrzenie między komórkami organów
miąższowych. Występuje w: warstwie brodawkowatej skóry właściwej,
tkance podskórnej, błonach śluzowych, błonach surowiczych jam ciała.

Zbita o utkaniu regularnym - np. ścięgno - włókna ułożone ciasno i
regularnie, niewiele fibrocytów układa się w szeregi Ranviera.
Występuje jeszcze w rozcięgnach i powięziach.

Zbita o utkaniu nieregularnym - np. warstwa siateczkowata skóry
właściwej, torebka narządów wewnętrznych otoczki nerwów. Włókna
ułożone ciasno, ale przebiegają w różnych kierunkach, nieregularnie.
Włóknom kolagenowym towarzyszą sprężyste.

Wyróżniamy tkanki łączne właściwe:

Choroba polegająca na nadmiernej ilości GAG w ECM nazywa się Obrzęk
śluzowaty. Wywołuje ją np. niedoczynnośd tarczycy. Żeoskie hormony
płciowe pobudzają syntezę GAG, co powoduje powstawanie obrzęków w
czasie cyklu menstruacyjnego.

Tkanka łączna właściwa

29 marca 2011
18:28

Histologia by Rogal Strona 5

Żółtą - Składa się z adipocytów, komórki są wypełnione tłuszczem obojętnym w postaci jednej dużej
kropli. Komórki tłuszczowe powstają z lipoblastów pod wpływem aktywacji receptorów jądrowych
PPAR. Tkanka tłuszczowa żółta stanowi magazyn energii, prowadzi lipolizę, lipogenezę i wydziela
adipokiny. Występuje w tkance podskórnej i w krezce. Na czynnośd tkanki tłuszczowej wpływają
hormony - insulina (która wzmaga lipogenezę, hamuje lipolizę) i leptyna, której działanie jest
antagonistyczne wobec insuliny.

Brunatną - ulega u ludzi inwolucji. U dorosłych występuje jedynie w tkance podskórnej okolicy
międzyłopatkowej i szyi, w śródpiersiu, wokół dużych tętnic brzusznych i nerek. Jej główną funkcją
jest produkcja ciepła. Komórki mają w cytoplazmie kilka mniejszych kropli tłuszczu o różnej
wielkości. Tkanka ta ze względu na funkcję jest bardzo dobrze ukrwiona. W mitochondriach komórki,
oprócz standardowej syntazy ATP, mają termogeninę, która także wykorzystuje gradient stężenia
protonów, lecz nie wytwarza ATP, a uwalnia i rozprasza energię.

Tkanka tłuszczowa jest odmianą tkanki łącznej. Jej główną masę stanowią komórki, a istota
międzykomórkowa jest skąpa. Zawiera znaczne ilości tłuszczu. Ze względu na miejsce występowania,
funkcję i rozłożenie tłuszczu w komórce, tkankę tłuszczową dzielimy na:

Uczulające komórki na działanie insuliny:

Wzbudzające opornośd komórek na insulinę

Wpływające na metabolizm tłuszczów, oraz działające układowo, regulując uczucie głodu i sytości.

Adipocyty zarówno tkanki żółtej (w większym stopniu) jak i brunatnej (w mniejszym stopniu) produkują
cytokiny, tu zwane adipokinami. Adipokiny dzielimy na trzy grupy:

Hamuje syntezę kw. tłuszczowych i triglicerydów

○

Pobudza rozkład tłuszczów.

○

Leptyna - hormon sytości, przeciwdziała otyłości, wydzielana
jest konstytutywnie. Większe komórki mają więcej leptyny,
więcej jej wydziela także tkanka tłuszczowa podskórna niż
otaczająca narządy. Pobudza angiogenezę, odpowiada za
rozpoczęcie pokwitania (musi byd dośd zapasów, żeby zajśd
w ciążę). Na poziomie komórkowym leptyna:

Hamuje łaknienie

○

Pobudza uczucie sytości

○

Na poziomie układowym:

Adiponektyna - rodzaj rozpuszczalnego kolagenu, pobudza
β-oksydację, szczególnie w mięśniach szkieletowych. Ma
działanie przeciwzapalne i przeciwmiażdżycowe, zapobiega
oporności na insulinę.

Resystyna - wydzielana jest przez duże adipocyty żółte,
zmniejsza wrażliwośd komórek na insulinę - nadmiar wywoła
cukrzycę typu 2.

TNFα - cytokina wytwarzana przez adipocyty ludzi otyłych.
Uszkadza receptory dla insuliny i zmniejsza syntezę pomp
GLUT dla transportu glukozy, wywołując cukrzycę.

Interleukina 6 - hamuje syntezę pomp GLUT dla transportu
glukozy do komórek i hamuje glikogenezę w wątrobie -
wywołuje opornośd na insulinę.

Białko stymulujące acylację (ASP) - pobudza tworzenie
triglicerydów i pobudza pobieranie kw. tłuszczowych.
Pobudza także wytwarzanie pomp GLUT i ich umieszczenie w
błonie komórkowej.

Adipsyna - proteaza, bierze udział w wytwarzaniu ASP.

Ihibitor aktywatora plazminogenu - zwiększa krzepliwośd
krwi, przez zmniejszenie stężenia plazminy (hydrolazy
usuwającej skrzepliny krwi)

Białka RAS - regulują masę tkanki tłuszczowej i ilośd
przechowywanego tłuszczu.

Metalotioneina - pełni funkcję ochronną kwasów
tłuszczowych, wiąże metale.

Główne rodzaje adipokin:

Tkanka tłuszczowa

30 marca 2011
11:20

Histologia by Rogal Strona 6

Typ I - wyjątkowa skłonnośd do złamao kości, która ustępuje zazwyczaj po okresie pokwitania.
Charakterystyczne jest błękitne zabarwienie twardówki oka.

Typ II - letalny, noworodki zwykle nie przeżywają miesiąca.

Typ III - liczne deformacje szkieletu, skłonnośd do złamao nasilająca się z wiekiem.

Choroba osteogenesis imperfecta związana jest z zaburzeniami syntezy kolagenu typu I. Dziedziczy się
autosomalnie dominująco. Schorzenie występuje w trzech typach klinicznych:

Choroba Ehlersa-Danlosa również dotyczy zaburzeo budowy tropokolagenu. W odróżnieniu od
osteogenesis imperfecta zaburzenia dotyczą głównie tkanek miękkich i aparatu więzadłowego.
Klasyczne objawy to: nadmiernie rozciągliwa, cienka, krucha i podatna na urazy skóra i nadmierna
ruchomośd stawów.

Skrypt

30 marca 2011
12:23

Histologia by Rogal Strona 7

Chrząstka pokryta jest (sprężysta też) ochrzęstną - tkanką łączną właściwą. Komórki chrząstki to
chondrocyty, leżą one w jamach ECM pojedynczo lub po kilka, tworząc grupy izogeniczne.

○

Chrząstkę szklistą - występuje najczęściej, większośd istnieje tylko podczas życia płodowego. Chrząstka ta
przekształca się w kośd. Do okresu pokwitania wyst. na nasadach kości, a w okresie całego życia na pow.
stawowych kości, w przegrodzie nosa, chrząstce tarczowatej, w chrząstce nalewkowatej (poza wyr. głosowym), w
ścianie tchawicy, dużych i średnich oskrzeli, w chrząstkach żeber. Włókna kolagenowe (typu II) są zwykle ułożone
tu nieregularnie, wyjątkiem jest chrząstka pow. stawowych, gdzie włókna biegną zgodnie z rozkładem sił. Młoda
chrząstka szklista jest zasadochłonna, stara (przez wzrost stężenia kolagenu) kwasochłonna.

Chrząstkę sprężystą - występuje w małżowinie usznej, ścianie przewodu słuchowego i trąbki słuchowej, w
nagłośni, wyrostku głosowym chrząstki nalewkowatej, chrząstkach mniejszego kalibru oskrzeli. Zbudowana jest
przede wszystkim z włókien sprężystych, włókna kolagenowe z typu II są rzadsze.

Chrząstkę włóknistą - Występuje w miejscach niektórych połączeo ścięgien i więzadeł z kośdmi, w krążkach
międzykręgowych (w pierścieniu włóknistym, nie jądrze miażdżystym), spojeniu łonowym, krążkach stawowych
żuchwy i obojczyka. Zbudowana jest przede wszystkim z włókien kolagenowych typu I.

Inaczej po prostu chrząstka, jest rodzajem tkanki łącznej. Jest sztywna i sprężysta. Składa się z komórek i ECM, na którą
składają się włókna tkanki łącznej i istota podstawowa. Sztywnośd nadaje jej istota podstawowa. Ze względu na rodzaj
włókien i ich ułożenie wyróżniamy:

Somatomedynę (IGF I)

Testosteron

Tyroksynę

Kortyzon (hamuje podziały)

Estrogeny (hamuje podziały)

Chondrocyty mają jedno lub dwa
pęcherzykowate jądra. Ich wielkośd zależy od
położenia w chrząstce. Im bliżej środka tym
większe. Chondrocyty syntetyzują kolagen typu
II, GAG i białka → proteoglikany. Zdolnośd do
podziałów chondrocytów jest kontrolowana
przez:

Chondrocyty wytwarzają także
chondronektynę - podobną do fibronektyny,
mocuje chodrocyt do podłoża.

Powstawanie i wzrost chrząstki

Wzrost śródchrzęstny - odbywa się wewnątrz chrząstki, chondroblasty dzielą się i wytwarzają kolagen i
proteoglikany.

Odkładanie chrząstki - komórki wewnętrznej warstwy ochrzęstnej dzielą się i syntetyzują kolagen i proteoglikany,
odkładając chrząstkę od zewnątrz.

Powstaje z mezenchymy. Komórki mezenchymy zaczynają wytwarzad kolagen II i proteoglikany stając się
chondroblastami. Wzrost i odnowa chrząstki może zachodzid na dwa sposoby:

W chrząstkach nie ma praktycznie naczyo krwionośnych i odżywianie zachodzi przez ochrzęstną drogą dyfuzji, a
ponieważ w ECM prawie cała woda jest związana, jest to bardzo utrudnione.

Tkankna chrzęstna

30 marca 2011
14:44

Histologia by Rogal Strona 8

Tkanka kostna jest rodzajem tkanki łącznej. W jej istocie podstawowej znajdują się minerały co
nadaje jej twardośd, sztywnośd i wytrzymałośd na odkształcenia. Tkanka kostna tworzy kości.

Istota podstawowa tkanki kostnej

włókna kolagenowe typu I, co stanowi 80% masy osteoidu. Kolagen ten

wytwarzany jest przez osteoblasty. Włókna kolagenu wchodzą w skład beleczek
kostnych.

○

Organiczna substancja bezpostaciowa - zbudowana jest z białek niekolagenowych,
kontrolujących mineralizację kości - osteonektyna, osteokalcyna. Ponadto
występują tu proteoglikany, czynniki wzrostu kości i inne.

○

Osteoidu - części organicznej - na osteoid składają się:

Substancji nieorganicznej - czyli minerał kości, zbudowana jest przede wszystkim z
hydroksyapatytu → Ca

(PO

)

(OH)

, u ludzi dorosłych występuje także bruszyt →

CaHPO

O - występuje obficie w kościach płodowych.

Zbudowana jest z dwóch części:

Osteonektynę - łączy się z kolagenem I. Ten kompleks
powoduje odkładanie się soli wapnia i wiąże hydroksyapatyt.

○

Osteokalcynę - (białko Gla) - wiąże Ca

, jej synteza zależy od

witamin K i D

○

Hydrolazy (kolagenazę)

○

Osteoprotegrynę - wiąże się z RANKL zapobiegając aktywacji
osteoklastów.

○

Osteoblasty - komórki kościotwórcze, leżą na powierzchni nowo
powstającej kości, tworząc jednolitą błonę oddzielającą od kości
osteoklasty. Powstają z mezenchymy, wytwarzają ECM kości, mają
okrągłe, pęcherzykowate jądra i zasadochłonną cytoplazmę, bogatą
w REg. Mają budowę biegunową - w części do kości mają pęcherzyki
wydzielnicze AG, REg. Na powierzchni osteoblastów znajduje się
glikoproteina RANKL, która może wiązad się z glikoproteiną
prekursorów osteoklastów RANK, co aktywuje te prekursory.
Osteoblasty wydzielają:

Osteocyty - są to osteoblasty otoczone zmineralizowaną ECM kości.
Mineralizacji nie podlega najbliższa okolica ciała komórki i jej
wypustek - w ten sposób powstają jamki kostne i kanaliki kostne,
przez które osteocyty się komunikują i odżywiają. Dojrzałe osteocyty
są płaskie, jądra mają zbitą chromatynę, AG i RE są słabo rozwinięte.

Osteoklasty - są rodzajem makrofagów, wywodzą się ze szpiku
kostnego. Są to duże komórki, mające wiele jąder. Mają na swojej
powierzchni glikoproteinę RANK, której związanie pobudza syntezę
czynnika transkrypcji c-Fos, który odpowiada za różnicowanie i
aktywację osteoklastów. Osteoklasty powstają przez fuzję 5-10
prekursorów, co pobudza witamina D

. W cytoplazmie mają dużo

lizosomów, mitochondriów i polirybosomów. Jest rozwinięty AG i
zacofana REg. Wydzielają hydrolazy i pompują do swojego otoczenia
H

i Cl

. Niszczenie kości jest kontrolowane przez osteoblasty.

Komórki tkanki kostnej

Grubowłóknistą (splotowatą) - jest pierwszym rodzajem tkanki kostnej, u dorosłych
występuje tylko w miejscach przyczepów ścięgien, wyrostkach zębodołowych, błędniku
kostnym, szwach kości czaszki i w czasie reparacji uszkodzeo (np. złamania). Ma włókna
kolagenowe w grubych pęczkach o nieregularnym przebiegu.

Kośd gąbczasta składa się z blaszek kostnych, które tworzą beleczki o kształcie i
wielkości zależnym od przyłożonych sił. Przestrzenie między beleczkami wypełnia
szpik. Występuje w nasadach i przynasadach kości długich i we wnętrzu kości
płaskich.

○

Kośd zbita - leży w zewnętrznych warstwach kości płaskich i trzonach kości długich.
Podstawowym składnikiem strukturalnym jest osteon, czyli system Haversa. Jest to
układ 4-20 blaszek kostnych w kształcie rurek powkładanych jedna w drugą. Blaszki
te to blaszki systemowe. Najbardziej zewnętrzna warstwa blaszek to linia
cementowa. W środku osteonu przebiega kanał Haversa, a w nim naczynie
krwionośne i nerw. Naczynie dochodzi od naczyo z kanałów Volkmanna
(poprzecznych). Na granicach przylegających blaszek systemowych znajdują się
jamki, w których leżą osteocyty. Przestrzenie pomiędzy osteonami są wypełnione
przez blaszki międzysystemowe.

○

Drobnowłóknistą (blaszkowatą) - jest dojrzałą formą tkanki kostnej, wchodzi w skład
kości długich i płaskich. Zbudowana jest z blaszek kostnych. Wyróżnia się dwa rodzaje
tkanki kostnej drobnowłóknistej:

Tkankę kostną dzielimy na:

Kości są pokryte okostną od zewnątrz, a kości długie ponadto od strony jamy
szpikowej pokryte są śródkostną. Brak okostnej lub śródkostnej prowadzi do
osadzenia się osteoklastów i niszczenia kości.
Okostna zbudowana jest z dwóch warstw. Wewnętrzna ma dużo komórek, w
tym macierzystych, z których mogą różnicowad się osteoblasty. Zewnętrzna
zawiera wiele włókien kolagenowych. Włókna z okostnej często przenikają do
kości jako włókna Sharpeya i umacniają położenie okostnej.
Śródkostna - składa się z komórek podobnych do nabłonka, tworzących błonę.
W jej skład wchodzą komórki macierzyste, z których mogą różnicowad się
osteoblasty, a także komórki zrębu szpiku.

Tkanka kostna

30 marca 2011
15:14

Histologia by Rogal Strona 9

Na podłożu mezenchymatycznym - kości czaszki, twarzy, częściowo łopatka i obojczyk.

Na podłożu chrzęstnym - pozostałe kości człowieka.

Wyróżniamy dwa rodzaje kościotworzenia:

Kościotworzenie na podłożu mezenchymatycznym (błoniastym)
Rozpoczyna się w błonie mezenchymatycznej, której komórki zaczynają wytwarzad kolagen
typu I i proteoglikany stając się osteoblastami. Wytwarzają one osteoid, a ponadto
osteonektynę i osteokalcynę, które powodują mineralizację osteoidu. W miarę postępu
mineralizacji, osteoblasty otaczane są ECM i powstają pierwsze beleczki kostne z kości
grubowłóknistej. Wkrótce po urodzeniu kośd grubowłóknista jest niszczona przez osteoklasty i
osteoblasty na jej miejsce wytwarzają kośd drobnowłóknistą.

Kościotworzenie na podłożu chrzęstnym
Zawiązek chrzęstny przypomina kształtem kości długie. Macierzyste komórki
ochrzęstnej trzonu chrząstki różnicują w osteoblasty. W ten sposób powstaje
mankiet kostny. Wokół niego komórki chrząstki przerastają, degenerują i
wapnieją dzięki białku istoty podstawowej - chodrokalcynie. Przez otwory w
mankiecie kostnym przechodzą wypustki komórek i naczynia krwionośne,
tworząc pęczek naczyniowo-komórkowy. Jednocześnie chondroklasty zaczynają
niszczyd chrząstkę. W środku trzonu chrząstki powstaje punkt kostnienia
pierwotny. Na powierzchni powstających beleczek kostnych pojawiają się
osteoklasty, które niszczą kośd od środka wytwarzając jamę szpikową.

Chrząstkę spoczynkową

Komórki proliferujące chrząstki

Duże komórki hipertroficzne

Komórki degenerujące

Wapnienie i wytwarzanie kości.

Przy wzroście kości w przekroju przez płytkę nasadową możemy zaobserwowad:

Kościotworzenie

30 marca 2011
16:13

Histologia by Rogal Strona 10

Achondroplazja jest chorobą polegającą na mutacji w obrębie genu kodującego receptor dla
czynnika wzrostu fibroblastów. Powoduje ona, że receptor jest cały czas aktywny i powoduje on
hamowanie proliferacji chondrocytów, lub ich przedwczesne różnicowanie. Powoduje to
karłowatośd z charakterystycznym, skróceniem kooczyn w proksymalnej części.

Skrypt

30 marca 2011
16:38

Histologia by Rogal Strona 11

Krew jest rodzajem tkanki łącznej. Składa się z komórek i płynnej ECM - osocza.

Hematokryt - to objętośd krwi zajmowana przez erytrocyty. Krew odwirowuje
się po dodaniu czynnika przeciwkrzepliwego. U mężczyzn powinien wynosid
40-50%, u kobiet - 35-45%, u dzieci do lat 10 - 35%, zaś u noworodków - 45-60%.

Osocze krwi składa się w 90% z wody. Białka stanowią 6-7% masy krwi. Osocze
pozbawione białka fibrynogenu (np. wytrąconego w postaci fibryny) nazywa się
surowicą krwi.

Albuminy - globularne, najliczniejsze białko osocza, utrzymuje ciśnienie
onkotyczne krwi, tym samym reguluje jej objętośd. Stanowi rezerwę białek
i aminokwasów.

Globuliny - w skład surowicy krwi wchodzą globuliny α, β, γ. γ-globuliny są
immunoglobulinami, wytwarzanymi przez komórki plazmatyczne i
limfocyty B

Najważniejszymi białkami osocza są:

Retikulocyty (niedojrzałe erytrocyty)

○

Erytrocyty

Obojętnochłonne



Kwasochłonne



Zasadochłonne



Granulocyty

○

Limfocyty B

□

Limfocyty T

□

Limfocyty NK

□

Limfocyty



monocyty



Agranulocyty

○

Leukocyty

Trombocyty (nie są komórkami)

Komórki krwi dzieli się na:

Krew

31 marca 2011
18:17

Histologia by Rogal Strona 12

U mężczyzn - ok. 5 mln erytrocytów

U kobiet - ok. 4,5 mln erytrocytów

Erytrocyty to inaczej czerwone krwinki. Mają one dwuwklęsły kształt, są pozbawione jądra. W 1 µl krwi
znajduje się:

Liczba erytrocytów zmienia się w zależności od trybu lub miejsca życia. Sportowcy lub osoby żyjące
wysoko w górach mogą mied do 8 mln erytrocytów na µl.

HbA

- występuje najczęściej (ok. 97%), różni się od pozostałych budową łaocuchów globiny (2α+

2β).

HbA

- występuje rzadko (2α+2δ)

HbF - jest to hemoglobina płodowa, zanikająca pod koniec 1. roku życia (2α+2γ).

Głównym składnikiem erytrocytu jest hemoglobina. U zdrowych ludzi występują jej trzy rodzaje:

W cytoplazmie erytrocytu oprócz hemoglobiny, znajdują się nieliczne ziarna ferrytyny, która wiąże
żelazo, a także pęcherzyki i białka tworzące rodzaj zrębu. Pod błoną erytrocytu znajdują się liczne
mikrotubule i mikrofilamenty oraz białko spektryna, która utrzymuje dwuwklęsły kształt erytrocytów.

Na powierzchniach erytrocytów znajdują się antygeny, których obecnośd lub brak określa grupy krwi.
Antygeny grup krwi są glikozosfingolipidami. Osoby z grupą krwi 0, nie posiadają antygenów ani A, ani B,
ale posiadają na powierzchni błony komórkowej substancję H.

Retikulocyty - to niedojrzałe erytrocyty. Mają wygląd erytrocytów, są nieco od nich większe, stanowią
ok. 2% wszystkich erytrocytów. Niektóre reticulocyty posiadają pozostałości jąder w postaci ziarenek lub
pierścieni - ziarenka to inaczej ciałka Howella-Jolly'ego, a pierścienie - pierścienie Cabota.

Erytrocyty żyją ok. 120 dni, po czym są niszczone w
śledzionie lub w szpiku. Objawem zużycia erytrocytu jest
obecnośd methemoglobiny. Zbyt szybkiemu utlenieniu
hemoglobiny zapobiega glutation.

Erytrocyty

31 marca 2011
18:28

Histologia by Rogal Strona 13

Leukocyty są komórkami, z których każda ma jedno jądro i kulisty kształt. W krwi obwodowej jest ich 4 -11 tysięcy/1 µl.
Niedobór leukocytów to leukopenia, nadmiar - leukocytoza. Poza leukocytami, płynącymi z prądem krwi występuje
grupa leukocytów (granulocyty obojętnochłonne - marginalne), które osiadają na ścianach naczyo i mogą byd
uruchamiane do obiegu, np. po posiłku wywołując przejściową leukocytozę. Leukocyty mają zdolnośd do przechodzenia
przez ściany naczyo do tkanek, proces ten to diapedeza.
Na błonach leukocytów znajdują się glikoproteiny należące do MHC -I.

Obojętnochłonne



Kwasochłonne



Zasadochłonne



Granulocyty

Limfocyty B

□

Limfocyty T

□

Limfocyty NK

□

Limfocyty



monocyty



Agranulocyty

Leukocyty dzielimy na:

Granulocyty ogólnie:
Ruch granulocytów związany jest z chemotaksją. Chemokiny to rodzaj cytokin wydzielanych przez komórki, w których toczy
się proces zapalny. Kierunek, z którego napływa najwyższe stężenie chemokin jest tym, w którym będą poruszad się
granulocyty. Jest to skomplikowany proces, w którym biorą udział m.in. białka RAS (RAC, Rho, CDC42 - rodzaje białek G).

Defensyny - wbudowują się w błony drobnoustrojów, wytwarzają kanały, znoszą polaryzację błony i uśmiercają syf.

Lizozym - jest hydrolazą - trawi GAG ścian komórkowych drobnoustrojów.

Laktoferyna - wiąże żelazo zabierając je drobnoustrojom.

Granulocyty pod wpływem TNFα (wytwarzanego przez komórki w procesie zapalnym) ulegają preaktywacji. Stają się one
przez to szczególnie wrażliwe na antygeny, które łatwo powodują ich aktywację. Aktywacja granulocytów przejawia się
wybuchem oddechowym, czyli gwałtownym wzrostem zużycia przez nie tlenu na rzecz wytwarzania wolnych rodników, z
których wytwarzany jest kwas podchlorawy (HOCl), który wiąże się z białkami drobnoustrojów zabijając je. Ponadto wolne
rodniki powodują wzrost pH, co uaktywnia proteazy i powoduje degranulację. W degranulacji są uwalniane także:

Granulocyty przez to, że wywalają tyle syfu do swojego otoczenia same giną i cały ten zapalny syf zmienia się w żółtą
półpłynną masę - ropę.

Granulocyty obojętnochłonne

Swoiste - stanowią 80% ziarenek, zawierają substancje bakteriobójcze - bakteriocydy

Nieswoiste (azurofilne *azur = utleniony błękit metylenowy+) - czyli lizosomy, zawierają
defensyny α i enzymy.

Neutrofile stanowią 50-75% wszystkich leukocytów. Kształt jądra jest zależny od dojrzałości.
Młode neutrofile mają jądra pałeczkowate, zaś dojrzałe mają jądra segmentowane. Cytoplazma
neutrofila zawiera ziarenka:

Ziarenka mają macierz zbudowaną z kwaśnych proteoglikanów, które wiążą enzymy utrzymując
je w stanie nieaktywnym.
Neutrofile oddychają głównie beztlenowo. Żyją stosunkowo krótko, wytworzone w szpiku
przechodzą do krwi na 8-12 godzin, skąd przechodzą do tkanek, gdzie funkcjonują jako mikrofagi
przez 1-2 dni, po czym obumierają.

Zdolnością ruchu

Fagocytozą

Wydzielaniem i uwalnianiem do otoczenia substancji bakteriobójczych, a także
leukotrienów lipoksyn i cytokin.

Funkcja neutrofili. Pełnią funkcje obronne, szczególnie przeciwbakteryjne, które przejawiają się:

Granulocyty kwasochłonne
Eozynofile stanowią 2-4% wszystkich leukocytów. Mają jedno jądro składające
się zwykle z trzech płatów, w cytoplazmie mają ziarenka (lizosomy) zawierające
enzymy hydrolityczne (RNA-zę, DNA-zę, lipazę, histaminazę i inne). Poza krwią
eozynofile występują licznie w tkance łącznej właściwej podnabłonkowej,
głównie w macicy, pochwie, przewodach oddechowych i pokarmowym.
Zwiększona ilośd eozynofili może byd obserwowana w chorobach alergicznych i
robaczycach. Wytwarzają one histaminazę, która zmniejsza reakcję alergiczną,
przez rozkład histaminy.

Granulocyty zasadochłonne
Bazofile stanowią niecały 1% wszystkich leukocytów. Przypominają budową i
funkcją komórki tuczne. Mają jedno segmentowane jądro zbudowane z 3
płatów. Biorą udział w procesie zapalnym, wytwarzają: histaminę, cytokiny
(interleukinę-4 - pobudza produkcję IgE, istotne w patogenezie alergii),
proteazy, prostaglandyny, leukotrieny. Związanie przez odpowiednie receptory
na powierzchni bazofila IgE powoduje degranulację.

Leukocyty (granulocyty)

31 marca 2011
18:51

Histologia by Rogal Strona 14

Limfocyty

Limfocyty B - nie do odróżnienia pod mikroskopem od limfocytów T. Powstają w szpiku, skąd przedostają się z
krwią do różnych narządów. Po zetknięciu się z antygenem jeden lub kilka limfocytów B aktywuje się, namnaża i
różnicuje do komórek plazmatycznych, które wytwarzają przeciwciała. Limfocyty B można zmusid do proliferacji in
vitro za pomocą glikoproteiny lektyny.

Limfocyty T - ich prekursory przechodzą ze szpiku do grasicy, gdzie dojrzewają i różnicują się w limfocyty T
pomocnicze (Th) i cytotoksyczne (Tc). Th produkują interleukiny, które aktywują limfocyty B i inne T.

Limfocyty NK (natural killers) - niszczą spontanicznie komórki nowotworowe, mają azurofilne ziarenka, wydzielają
interleukiny i TNF.

Limfocyty stanowią 25-35% wszystkich leukocytów krwi. Wyróżniamy limfocyty małe (B i T), limfocyty średnie i duże (NK
i limfocyty w trakcie podziału). 50% wszystkich limfocytów znajduje się w narządach limfatycznych, a pozostała połowa
krąży w krwi, znajduje się w nabłonkach i tkance łącznej narządów. Mają jedno okrągłe lub owalne jądro, które niemal
całkowicie wypełnia komórkę. Limfocyty dzielimy na:

Monocyty
Są to największe komórki krwi obwodowej, są prekursorami komórek układu makrofagów. Powstają w
szpiku. Mają jedno owalne lub nerkowate jądro. Ma różne ziarenka.

Leukocyty (agranulocyty)

31 marca 2011
19:56

Histologia by Rogal Strona 15

Płytki krwi
Płytki krwi nie są komórkami. Są bezjądrowymi fragmentami cytoplazmy megakariocytów, powstającymi w szpiku
kostny. Ich liczba w krwi wynosi ok. 150-450 tys./1 µl. Zbyt niska ilośd trombocytów to małopłytkowośd
(trombocytopenia), zbyt wysoka to nadpłytkowośd (trombocytoza). Żyją około 10 dni.

Ziarenka gęste - zawierają ADP, serotoninę, Ca

Ziarenka α - zawierają m.in. PDGF, TGF, czynnik Willebranda (łączy płytkę z kolagenem), tromboplastynę,
fibrynogen.

W płytce znajdują się:

W cytoplazmie płytek znajduje się kompleks aktyny z miozyną - trombostenina (obkurcza agragaty płytek).

Płytki biorą udział w tamowaniu krwawienia, tworząc agregaty (skrzepliny białe). W normalnych warunkach w krwi,
płytki są nieaktywne. Taki stan zapewnia m.in. Prostacyklina (PGI

) uwalniana przez śródbłonek do krwi.

Aktywacja zachodzi po związaniu receptorów z kolagenem, ADP, laminą, trombiną itp.
Serotonina powoduje obkurczanie naczyo krwionośnych, trombina zmienia fibrynogen w fibrynę i uwalnia ziarenka z
płytek.

W powstawaniu skrzepliny bierze udział 12 czynników krzepnięcia krwi. Wytwarzane są one przez
hepatocyty (oprócz czynnika VIII - czynnik Willebranda - wytwarzany jest przez śródbłonek i
megakariocyty). Przy krzepnięciu pobudzana jest angiogeneza.

Trombocyty

31 marca 2011
20:13

Histologia by Rogal Strona 16

Skrypt

31 marca 2011
20:34

Histologia by Rogal Strona 17

Szpik czerwony - jest miejscem aktywnego wytwarzania komórek krwi, występuje tylko w nasadach bliższych kości
promieniowych i udowych, w kręgach, żebrach, kościach biodrowych i mostku.

Szpik żółty - składa się w dużej mierze z tkanki tłuszczowej żółtej, nie wytwarza komórek krwi.

Szpik kostny znajduje się u człowieka w jamach szpikowych kości długich, w tym żeber i mostka, oraz kości płaskich
czaszki i miednicy. Stanowi miejsce wytwarzania komórek i płytek krwi. Wyróżniamy:

U noworodków występuje prawie wyłącznie szpik czerwony, zastępowany potem przez żółty.

Zrąb szpiku kostnego zbudowany jest z tkanki łącznej właściwej luźnej. Występują w niej komórki macierzyste, które w
hodowli in vitro wytwarzają fibroblasty - komórki CFU-F (colony forming units - fibroblasts).

Białko SCF (stem cell factor) - czynnik komórek macierzystych

Interleukiny

○

Białko CSF - colony stimulating factor - reguluje wytwarzanie granulocytów

Erytropoetynę

SCF-GM

Komórki CFU-F oddziałują na komórki progenitorowe komórek krwi bezpośrednio (jukstakrynowo) lub pośrednio
(parakrynowo). W tym celu wydzielają substancje:

Krew tętnicza dostaje się do szpiku przez tętnice
odżywcze (przez foramen nutricium), tętnice
nasadowe oraz naczynia włosowate okostnej.
Naczynia włosowate szpiku mają postad zatok,
tworzących gęstą sied, następnie biegnącej do zatoki
centralnej szpiku. Komórki śródbłonka naczyo szpiku
wytwarzają wiele porów, przez które przechodzą
komórki krwi.

Miąższ szpiku stanowią komórki różnych etapów hemopoezy. Erytrocyty powstają bliżej naczyo,
granulocyty dalej, w wydzielonych wyspach komórkowych.

Wytwarzanie komórek krwi, płytek krwi,
ponadto komórek tucznych i dendrytycznych

Funkcje szpiku:

Erytrocytopoeza
Jest to proces wytwarzania erytrocytów, początkowany przez aktywację w komórkach macierzystych
genu gata1. Białko GATA1 jest czynnikiem transkrypcji, który aktywuje geny biorące udział w syntezie
hemu. Trwa ok. 7 dni.
Każdego dnia w tym procesie powstaje 20 miliardów erytrocytów (tyleż samo jest niszczone w śledzionie
i szpiku).

Komórka macierzysta mielocytopoezy (hemocytoblast)

BFU-E (burst forming unit - erytrocośtam)

CFU-E (colony forming unit - erytrocośtam)

Proerytroblast - ma okrągłe jądro, mocno zasadochłonną cytoplazmę, żyje 20 h.

Erytroblast zasadochłonny - mniejsze niż poprzednie, duże okrągłe jądra, silnie zasadochłonna
cytoplazma, żyje 20 h.

Erytroblasty wielobarwliwe - mniejsze niż poprzednie, okrągłe jądra, zasadochłonna cytoplazma i
kwasochłonne ziarna z hemoglobiną. Mają także ziarenka - syderosomy, z białkiem ferrytyną -
wiążącym żelazo do syntezy hemoglobiny, żyje 24 h.

Erytroblast kwasochłonny - inaczej normoblast, mają niewielkie jądro o skondensowanej
chromatynie, nie mogą się dzielid, cytoplazma ma dużo hemoglobiny - kwasochłonna. Pod koniec
życia wydziela na zewnątrz jądro z niewielkim rąbkiem cytoplazmy.

Retikulocyt - pozbawione jądra, mają kwasochłonną cytoplazmę, drobne ziarenka zasadochłonne
RNA. Żyją ok. 3 dni, po czym trafiają do krwi, lub dojrzewają usuwając (lub trawiąc) mitochondria,
resztki AG, RNA.

Kolejnymi etapami erytropoezy są:

Erytropoetynę - glikoproteina, produkowana przez fibroblasty śródmiąższowe, hepatocyty i
lipocyty wątroby. Pobudza podziały CFU-E, wydzielana jest pod wpływem hipoksji (niedoboru O

)

Interleukina - szczególnie IL-3 pobudza proliferację BFU-E

Witamina B

, żelazo, kwas foliowy (wit. B

), GH, tyroksyna, testosteron, kortyzol.

Erytropoeza jest pobudzana przez:

Hamowana jest przez aktywację apoptozy w komórkach szeregu erytropoezy. Poprzedzane jest to
rozkładem czynnika GATA1 przez kaspazy.

Nie do rozróżnienia pod mikroskopem

Szpik kostny

2 kwietnia 2011
10:53

Histologia by Rogal Strona 18

Mielocytopoeza
Jest to proces wytwarzania leukocytów - granulocytów i monocytów. Wzbudzona jest przez aktywację w komórkach
macierzystych genu pu.1.

Rodzaj
komórki

Rodzaj komórki
macierzystej

Rodzaj
mielocytopoezy

Neutrofil

CFU-GM

Granulocytopoeza

Makrofag

CFU-GM

Monocytopoeza

Eozynofil

CFU-Eo

Granulocytopoeza

Bazofil

CFU-BM

Granulocytopoeza

Megakariocyty BFU-Meg, CFU-Meg

Trombopoeza

Komórki
tuczne

Komórki protuczne

Limfocyty T i B Immunoblasty

Limfocytopoeza

Granulocytopoeza

Mieloblast - ma jedno okrągłe, duże jądro, z kilkoma jąderkami

Promielocyt - ma duże, wydłużone, niekiedy nerkowate jądro, zawiera lizosomy azurofilne

Mielocyt - ma owalne jądro, zawiera ziarenka swoiste wszystkich rodzajów granulocytów. Od tej
pory wyróżnia się mielocyty zasado-, kwaso- i obojętnochłonne.

Metamielocyt - jest mniejszy niż mielocyt, ma rogalikowate jądro. Nie dzieli się, zmniejsza się
aktywnośd anaboliczna, a w cytoplazmie pojawia się glikogen.

Niedojrzały granulocyt - powstaje przez dojrzewanie metamielocytu. Ma jądro w kształcie zgiętej
pałeczki. Mogą stanowid do 5% granulocytów w krwi.

Kolejno komórki:

Monocytopoeza

monoblasty - w szpiku jest ich niewiele, mają okrągłe jądra, zasadochłonną cytoplazmę

Promonocyty - mają okrągłe jądra, silnie zasadochłonną cytoplazmę, dużo rybosomów,
intensywnie dzielą się dając:

Monocyty - są nie w pełni zróżnicowanymi komórkami, są w krwi ok. 10 h, przechodzą potem do
tkanek i różnicują w:

Makrofagi, które razem z monocytami w tkankach tworzą układ jednojądrowych makrofagów. Są
to np. histiocyty tkanki łącznej właściwej, osteoklasty, komórki mikrogleju układu nerowowego.

Kolejno komórki:

Limfocytopoeza
Zachodzi w szpiku czerwonym i w grasicy. Linia komórek limfocytarnych powstaje przez aktywację w
komórkach macierzystych genu ikaros.

Limocyty Tαβ

○

Limfocyty Tγδ

○

Komórki progenitorowe NK

○

Immunoblasty T

Komórki plazmatyczne



Komórki pamięci



Limfocyt B - po zetknięciu z antygenem, jako centrocyt migruje do tkanki łącznej
właściwej, gdzie różnicuje się na:

□

Prolimfocyty B



Limfocyty B, CD5+



Limfocyt B pamięci - powstaje w przypadku ekspozycji limfocytu B na antygen.



Preprolimfocyty B

○

Immunoblasty B

Kolejno komórki:

Limfocyty T i B mają w swoich błonach odpowiednio receptory komórek TCR i BCR (T-, B-cell receptors),
a także glikoproteiny - gronka różnicowania CD. Umożliwiają one rozpoznawanie komórek z antygenami
spoza HLA.

Wytwarzanie płytek krwi

Megakarioblasty mają duże nerkowate jądro, zawierające wiele jąderek i zasadochłonną
cytoplazmę.

Pod wpływem trombopoetyny i interleukin 3, 6, 11 megakarioblasty dojrzewają do
megakariocytów. Dojrzewanie to polega na kilku podziałach mitotycznych pozbawionych
cytokinezy. Jednocześnie powstają w megakariocytach ziarenka gęste i ziarenka α,
charakterystyczne dla płytek krwi.

Dojrzały megakariocyt układa się na powierzchni podstawnej śródłonka naczyo zatokowych szpiku
(sinusoid), po czym jest przeciskany przez pory w śródbłonku tworząc propłytki. Na ich koocach
zawijają się i odczepiają płytki krwi.

Po usunięciu większości cytoplazmy przez megakariocyt w postaci płytek, jego pozostałośd
degraduje, lub jest trawiona przez okoliczne komórki.

Płytki krwi to fragmenty megakariocytów powstają w szpiku w procesie trombopoezy. Na drogę
wytwarzania megakariocytów komórki macierzyste są kierowane przez czynniki transkrypcji: GATA1,
FOG, NF-E2.

Powstawanie komórek krwi (bez erytropoezy)

2 kwietnia 2011
11:55

Histologia by Rogal Strona 19

Tętnice

Tętniczki

Naczynia włosowate

Żyłki

Żyły

Składa się z naczyo krwionośnych i krwi. Wśród naczyo wyróżniamy:

Błona wewnętrzna

Błona środkowa

Błona zewnętrzna (dodatkowa)

Ogólnie naczynia (poza włosowatymi) zbudowane są z trzech warstw:

Śródbłonek (endothelium)

Jest nabłonkiem jednowarstwowym płaskim. Wyjątkiem jest śródbłonek żyłek węzła limfatycznego, kępek Peyera i migdałków,
gdzie śródbłonek jest wyjątkowo wysoki.

Połączenia zamykające i zwierające (słaba przepuszczalnośd, w mięśniach i mózgu, tu transport zachodzi przez transcytozę)

Pory i rozstępy (duża przepuszczalnośd, w sinusoidach szpiku kostnego)

Komórki śródbłonka w zależności od miejsca występowania mają różną przepuszczalnośd, ze względu na struktury jakie
wytwarza:

Komórki śródbłonka żyją ok. 10 dni. Nabłonek wsierdzia, tętnic i żył wytwarza charakterystyczne dla niego twory w cytoplazmie -
ciałka wielocewkowe (Weibela-Palade'a) - zawierają one białko Von Willebranda (VIII czynnik krzepnięcia krwi).

Prostacyklinę (PGI

) - przeciwdziała agregacji płytek krwi

Endoteliny (ET-1, ET-2 i ET-3)- powodują skurcze mięśni gładkich naczyo

NO (tlenek azotu, wytwarzany pod wpływem: histaminy, acetylocholiny, bradykininy, substancji P) - rozkurcza mięśnie
gładkie naczyo

EDHF (śródbłonkowy czynnik hiperpolaryzujący) - powoduje rozkurcz mięśniówki naczyo

Konwertaza ACE (angiotensin converting enzyme) - wytwarza angiotensynę 2, podnosząc ciśnienie.

Komórki śródbłonka wydzielają:

Wytwarzanie naczyo

Waskulogenezie - wytwarzanie naczyo de novo w czasie rozwoju embrionalnego

Angiogenezie - to wytwarzanie naczyo po urodzeniu w warunkach fizjologicznych lub patologicznych.

Naczynia krwionośne wytwarzane są u człowieka w dwóch procesach:

Zarówno waskulogeneza jak i angiogeneza biorą początek przez aktywacje w odpowiednich komórkach prekursorowych genów
Notch (dla tętnic) i COUP-TFII (dla żył). Do podziałów i rozwoju pobudza śródbłonek cytokina EGFL7.
Następnym etapem jest remodelowanie naczyo, polegające na rozwoju kolejnych warstw naczyo, tj. mięśni gładkich i perycytów
(w naczyniach włosowatych).

VEGF-A (naczyniowy czynnik wzrostu śródbłonkowy A)

○

EG-VEGF (naczyniowy czynnik wzrostu pochodzący z gruczołów wewnętrznego wydzielania)

○

EGFL7 (naskórkowy czynnik wzrostu)

○

Ang (angiopoetyna)

○

Eph (efryna)

○

PDGF

○

Cytokiny:

Leptyna

Relaksyna (hormon wytwarzany przez jajniki, jądra i inne)

Uszkodzenie naczyo (powoduje wydzielanie powyższych cytokin)

Angiogenezę pobudza wiele czynników:

Układ krążenia krwi

2 kwietnia 2011
14:06

Histologia by Rogal Strona 20

Typ sprężysty, czyli tętnice dużego kalibru

Typ mięśniowy, czyli tętnice średniego kalibru

Tętnice małego kalibru, czyli tętniczki

Wyróżniamy trzy rodzaje tętnic:

Tętnice dużego kalibru
Należą do nich: aorta i jej główne odgałęzienia - tętnica szyjna wspólna, tętnice podobojczykowe, tętnice biodrowe
wspólne.

Śródbłonek, leżący na błonie podstawnej, pod którą leży podśródbłonkowa tkanka łączna właściwa.

○

Głębiej leży błona sprężysta wewnętrzna, w skład której wchodzą włókna kolagenowe, sprężyste, fibroblasty
i miocyty gładkie

○

Błona wewnętrzna - w jej skład wchodzą:

Blaszki sprężyste w ilości 30-75. Zawierają one otwory - okienka

○

Między blaszkami leżą miocyty gładkie, włókna siateczkowe i kolagenowe oraz proteoglikany.

○

Błona środkowa - jest najgrubszą błoną ściany tętnic tego typu. W jej skład wchodzą:

Tkankę łączną właściwą - włókna kolagenowe, niewiele włókien sprężystych i miocytów gładkich, komórki
tkanki łącznej właściwej i komórki nerwowe zwojowe

○

Naczynia naczyo

○

Błona zewnętrzna - jest zwykle nieco grubsza niż wewnętrzna. Zawiera:

Zbudowane są one z trzech warstw:

Baroreceptory w zatoce tętnicy szyjnej

Komórki typu I i II w kłębkach: szyjnym, aorty, płucnym i ogonowym, reagują depolaryzacją na hipoksję.

W tętnicach dużego kalibru obecne są receptory ciśnienia i składu krwi:

Tętnice średniego kalibru

Śródłonek z błoną podstawną - komórki śródbłonka oddają charakterystyczne wypustki w
głąb ściany naczynia tworzące nexus z mięśniami gładkimi.

○

Warstwa pośrednia - zbudowana jest z włókien kolagenowych, niewielkiej ilości włókien
sprężystych i miocytów gładkich

○

Warstwa sprężysta wewnętrzna - zbudowana głównie z włókien sprężystych o przebiegu
okrężnym i podłużnym, w tej warstwie z wiekiem pojawiają się ogniska miażdżycowe.
Ogniska te to miocyty gładkie wrastające w tą warstwę z błony środkowej pod wpływem
PDGF wydzielanego do ścian tętnicy przez płytki krwi, po mikrourazach naczyo.

○

Błona wewnętrzna - wyróżnia się w niej trzy warstwy:

Zapłon wapniowy (Ca

łączy się z białkami kanałowymi dla K

co powoduje otwieranie tych

kanałów. To powoduje hiperpolaryzację błony i zamknięcie kanałów dla wapnia → rozkurcz

○

Przez tlenek azotu (II)

○

Błona środkowa - składa się z 30-40 warstw miocytów gładkich ułożonych okrężnie. Błona ta
kurcząc się powoduje wzrost ciśnienia krwi. Wyróżniamy 2 mechanizmy rozkurczu miocytów
gładkich:

Błona zewnętrzna - zawiera wiele włókien sprężystych, zawiera naczynia naczyo.

Mają stosunkowo grubą warstwę mięśniową. Są to np. tętnice wieocowe, tętnica krezkowa,
promieniowa. Główna ich funkcja polega na kontroli ilości przepływającej krwi przez skurczanie i
rozkurczanie. Składa się także z trzech warstw:

Tętnice małego kalibru

Błony wewnętrznej - śródbłonek na błonie podstawnej z nexusem z miocytami błony środkowej

Błona środkowa - 4 warstwy miocytów (w większych tętniczkach) lub jedna warstwa spiralna lub
okrężna (w mniejszych)

Błona zewnętrzna - tkanka łączna właściwa luźna z włóknami kolagenowymi i siateczkowymi

Mają średnice od 0,1 do 1 mm. Zbudowane są z:

Tętnice

2 kwietnia 2011
16:23

Histologia by Rogal Strona 21

Błona zewnętrzna - tkanka łączna właściwa luźna z włóknami kolagenowymi i siateczkowymi

Naczynia włosowate
Mają 7-9 µm. Ściana zbudowana jest z śródbłonka i leżących zewnętrznie perycytów (czyli komórki
przydanki). Perycyty mają gwiaździsty kształt i prawdopodobnie pełnią funkcję komórek macierzystych
śródbłonka. Ponadto zewnętrznie do śródbłonka często występują miofibroblasty.

Ciągłe - komórki śródbłonka wytwarzają połączenia zwierające i zamykające, nieliczne rozstępy,
transport głównie przez transcytozę

Porowate - mają liczne pory w cytoplazmie, błona podstawna często zawiera otwory

Zatokowe - mają dużą średnicę, wiele porów, rozstępów i otworów w błonie podstawnej.

Wyróżnia się trzy rodzaje naczyo włosowatych:

Histologia by Rogal Strona 22

Błonę wewnętrzną

Środkową

Dodatkową (zewnętrzną)

Wśród żył podobnie jak w tętnicach wyróżniamy trzy warstwy:

Dużego kalibru

średniego kalibru

małego kalibru

I podobnie jak tętnice dzielimy jest ze względu na wielkośd:

Grubośd ścian żył zależy przede wszystkim od położenia w ciele człowieka. Żyły w kooczynach
dolnych, narażone na wyższe ciśnienie, mają dobrze rozwiniętą błonę wewnętrzną i środkową.
W górnych partiach ciała żyły mają słabo rozwinięte 2 wewnętrzne błony na rzecz błony
dodatkowej.
W żyłach w pobliżu serca można znaleźd kardiomiocyty.

Żyły siatkówki, opon mózgowych, kości, wątroby i śledziony nie zawierają mięśniówki gładkiej.

Żyły

2 kwietnia 2011
17:13

Histologia by Rogal Strona 23

Przegrody błoniastej - ma budowę rozcięgna, włókna kolagenowe układają się w regularne błony

Pierścieni włóknistych - tworzą przegrodę między przedsionkami i komorami i otaczają ujścia
przedsionkowo-komorowe. Zbudowane z tkanki łącznej zawierającej wiele włókien sprężystych.

Trójkąty włókniste - leżą w miejscu zetknięcia się pierścieni włóknistych. Budowa jak pierścieni,
ale mogą byd wyspy chrząstki szklistej.

Szkielet serca zbudowany jest z:

Podśródbłonkowa warstwa luźna - ma fibroblasty, włókna kolagenowe

○

Warstwa mięśniowo-sprężysta - szeroka, ma zbite utkanie, składa się z włókien sprężystych,
kolagenowych i miocytów gładkich

○

Warstwa podwsierdziowa - zawiera dużo naczyo krwionośnych, trochę tkanki tłuszczowej
żółtej

○

Wsierdzie - jest przedłużeniem błony wewnętrznej naczyo, pod śródbłonkiem leży tkanka łączna
którą można podzielid na 3 części:

Śródsierdzie - składa się przede wszystkim kardiomiocytów, które łączą się między sobą
szczytowymi powierzchniami poprzez wstawki. Warstwa powierzchowna śródsierdzia w komorach
wytwarza mięśnie brodawkowate, napinające zastawki.

Nasierdzie - zbudowane z cienkiej warstwy tkanki łącznej właściwej zawierającej sied włókien
sprężystych, naczynia krwionośne i nerwy.

W ścianie serca wyróżniamy 3 warstwy:

Środkowej - łącznotkankowej włóknistej

Dwóch zewnętrznych identycznych z wsierdziem.

Zastawki serca zbudowane są z trzech warstw:

Automatyzm serca
Włókna nerwowo-mięśniowe serca, czyli komórki węzła zatokowo-
przedsionkowego, przedsionkowo-komorowego, pęczka Hisa i włókien
Purkiniego zbudowane są ze zmodyfikowanych kardiomiocytów
(zwane czasem komórkami P, ze względu na bladośd i zasadochłonnośd
ich cytoplazmy). Komórki te generują potencjały błonowe
uruchamiające skurcz serca. Jest to możliwe dzięki kanałom jonowym,
które są umieszczane w błonie przez białko ankirynę.

Serce

2 kwietnia 2011
17:21

Histologia by Rogal Strona 24

Poprzecznie prążkowana szkieletowa

Poprzecznie prążkowana serca

gładka

Składa się głównie z wydłużonych komórek, które budują miąższ mięśnia. Komórki
mięśniowe otoczone są blaszką podstawną, która razem z tkanką łączną właściwą
luźną tworzy zrąb mięśnia. Wyróżnia się trzy rodzaje tkanki mięśniowej:

Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa
Komórki tej tkanki są długie, nazywa się je włóknami. Ich długośd może dochodzid do
kilkudziesięciu centymetrów. Są wielojądrowe (na 1 mm długości przypada ok. 75 jąder), jądra
leżą w obwodowej części sarkoplazmy.
Sarkolema komórek mięśni szkieletowych często ulega uszkodzeniom, jest jednak bardzo szybko
naprawiana (pod warunkiem, że włókna nie są odnerwione). W naprawie sarkolemy biorą udział
pęcherzyki, które uzupełniają ubytki błony. Fuzja następuje pod wpływem jonów Ca

, które

napływają do cytosolu po uszkodzeniu. W naprawie biorą udział białka sakolemy: dysferlina,
kaweolina 3, kalpaina i białko dysferlina pęcherzyków. Zaburzenia tych białek powodują
dystrofię mięśniową.
Powierzchnia komórek mięśni szkieletowych (i m. sercowego) wykazuje poprzeczne wgłobienia
sarkolemy, na wysokości prążków Z - Kostamery.
Budowa sarkomeru

Prążka granicznego Z - α-aktynina i desmina - miejsce kotwiczenia filamentów cienkich (w
czapeczkach Z)

Połowy prążka izotropowego

Prążka M (miejsce kotwiczenia drugiego kooca filamentów aktynowych w
czasie skurczu - czapeczka tropomodulinowa)



Prążka H (jego krawędź - miejsce kotwiczenia drugiego kooca filamentów cienkich w
czasie rozkurczu - czapeczka tropomodulinowa)

○

Prążka anizotropowego

Połowy prążka izotropowego

Prążka granicznego Z

Sakromer zbudowany jest z:

Między liniami Z tego samego sarkomeru rozciągają się największe białka ludzkiego organizmu -
tityna, biegnie ono od prążka Z do M i łączy się tam z tityną od przeciwległej strony.
Między prążkami Z sąsiednich miofibryli leżą filamenty pośrednie desminowe (III typ).
Do sarkolemy prążki przyczepiane są za pomocą białek dystrofiny i utrofiny.
Białko nebulina stabilizuje filamenty aktynowe.
Przy przekazywaniu sygnału z kanalika T sarkolemy na REa bierze udział stopka łącząca - czyli
kompleks dwóch receptorów - w błonie kanalika T - receptor dihydropirydynowy, w błonie RE -
receptor rianodynowy.

Komórki mięśniowe typu I - wąskie, czerwone, bogate w mioglobinę, mitochondria, wolny
skurcz, wytrzymałośd na zmęczenie, źródłem energii jest fosforylacja tlenowa.

Komórki mięśniowe typu IIa - czerwone, mają mioglobinę i mitochondria, mają szybsze
skurcze, szybciej się też męczą, źródło: fosforylacja tlenowa i glikoliza

Komórki mięśniowe typu IIb - szerokie, białe, mało mioglobiny i mitochondriów, mają
szybkie skurcze, szybko się męczą, źródło energii: glikoliza beztlenowa.

Włókna mięśniowe (komórki mięśniowe) dzielimy ze względu na źródło energii na:

Powstawanie komórek mięśniowych
Wywodzą się z mezenchymy. Komórki mezenchymy przekształcają się pod wpływem MRF
(MyoD i MRF5 *myogenic regulatory factors+) w mioblasty. Te pod wpływem MRF (miogeniny i
MRF4) fuzują ze sobą i przekształcają się w miotubule (nie są one rurkami). Nie wszystkie
mioblasty fuzują, częśd pozostaje pojedyncza jako komórki satelitarne, które są macierzystymi
komórkami mięśni szkieletowych.

Mięsieo szkieletowy
Zbudowany jest z włókien, między którymi znajduje się tkanka łączna właściwa luźna
(śródmięsna) - zawiera ona fibroblasty, sied naczyo krwionośnych włosowatych.
Zewnętrznie, otaczając pęczki włókien, leży omięsna - tkanka łączna zbita, zawierająca włókna
kolagenowe, siateczkowe.
Jeszcze bardziej powierzchownie leży, otaczając cały mięsieo, namięsna, czyli powięź mięśnia.
Zbudowana jest z tkanki łącznej właściwej zbitej bogatej we włókna kolagenowe.

Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana serca
Zbudowana jest z wydłużonych komórek o jednym lub dwóch jądrach -
kardiomiocyty. Łączą się one powierzchniami szczytowymi tworząc wstawki
(wstawka zbudowana jest z obwódki zwierającej, desmosomów i połączeo neksus).
W komórkach mięśnia sercowego nie ma triad (kanalik T + 2 zbiorniki), tylko diady,
czyli kanalik T z jednym zbiornikiem, który leży nie na granicy między prążkami A i I
lecz w pobliżu prążków Z. Komórki serca należące do rozrusznika serca (komórki
węzła zatokowo-przedsionkowego) produkują impulsy na zasadzie oscylatora
wapniowego.

Tkanka mięśniowa gładka
Zbudowana jest z komórek o wrzecionowatym kształcie z jednym jądrem leżącym
w środku komórki. W czasie skurczu jądro się zwija i fałduje. Sarkolema wytwarza
jamki, które są odpowiednikami kanalików T. Wewnętrzna powierzchnia sarkolemy
wytwarza taśmy gęste (odpowiednik lini Z). W wielu mięśniach gładkich znajdują
się komórki rozrusznikowe (komórki śródmiąższowe Calaja) - mają one owalny lub
gwiaździsty kształt i wytwarzają impulsy do skurczu.
W mięśniach gładkich jest nieco inny mechanizm skurczu. Nie ma tu troponiny ani
tropomiozyny. Ich funkcje pełnią kinaza łaocuchów lekkich miozyny i białko
kalmodulina. Kalmodulina wiąże jony wapnia, po czym tworzy kompleks z kinazą
uaktywniając ją. Kinaza ta fosforyluje łaocuchy lekkie miozyny, dzięki czemu
rozpoczyna się ruch.

Tkanka mięśniowa

3 kwietnia 2011
12:33

Histologia by Rogal Strona 25

Białko utrofina jest płodowym i autosomalnym odpowiednikiem białka dystrofiny. Dystrofina
(utrofina też) przyczepia komórki mięśnia do ich błon podstawnych. Dystrofina łączy się z
glikoproteinami pomocniczymi DAG (dystrophin associated glikoproteins): sarkoglikany α,
dystreoglikan α i β oraz syntrofiny.

Brak lub wadliwa dystrofina powoduje chorobę Dystrofię mięśniową Duchenne'a. Dystrofina
jest kodowana przez gen chromosomu X, recesywnie, więc chorują głównie chłopcy. Choroba
ta polega na zanikach mięśni.

W przypadku uszkodzenia lub braku glikoprotein pomocniczych (DAG) dystrofiny także
występuje dystrofia mięśniowa.

Skrypt

3 kwietnia 2011
13:45

Histologia by Rogal Strona 26

Tkanka nerwowa składa się z neuronów oraz komórek glejowych. Neurony i większośd
komórek glejowych powstaje z ektodermy cewy nerwowej. Komórki cewy różnicują w
neuroblasty lub spongioblasty (z których powstaje glej). Komórki mikrogleju powstają z
mezodermy.

Neuron zawiera zwykle jedno, czasem dwa okrągłe lub owalne jądra. W ciele neuronu
(perikarion) znajduje się ciałko Nissla (skupienie REg), AG, mitochondria, neurofilamenty
(filamenty pośrednie typu IV) mikrotubule oraz wtręty komórkowe (melanina - nieznana
funkcja i lipofuksyna - występuje patologicznie).

Wielowypustkowe

Dwuwypustkowe

Jednowypustkowe

Rzekomojednowypustkowe

Bezwypustkowe

Neurony dzielimy ze względu na ilośd wypustek na:

Neurogeneza
Neurony powstają z komórek neuronabłonkowych, które dzielą się i różnicują do
neuroblastów, które się już nie dzielą. Neuroblasty poruszają się po szeregach
promienistych komórek glejowych. Kierunek wzrostu wypustek jest regulowany przez
kwas hialuronowy i osteopontynę. Glikoproteiny - semaforyny - hamują wzrost
wypustek, także w ten sposób nadając kierunek wzrostu. Wzrost tkanki nerwowej jest
pobudzany przez NGF (nerve growth factor)

Neuroglej
Inaczej glej. Wywodzi się ze spongioblastów (poza mikroglejem - z mezodermy).
Występuje w ośrodkowym układzie nerwowym w postaci ependymy. Tworzą w
OUNie zrąb podtrzymujący i współdziałający z neuronami. Wypełnia wszystkie wolne
przestrzenie. Ich splątane wypustki tworzą pilśo nerwową. Poza pilśnią zrąb OUNu
tworzy istota podstawowa składająca się w dużej mierze z proteoglikanów.

Ependymocyty - komórki wyściółki, tworzą jednolitą błonę nabłonka
sześciennego, czyli ependymy. Na powierzchni ma mikrokosmki i sporadyczne
rzęski. Biorą udział w wytwarzaniu płynu mózgowo-rdzeniowego

Astrocyty protoplazmatyczne - mają duże, pojedyncze jądra i bardzo liczne,
grube wypustki. Prowadzą transcytozę i regulują proliferację i różnicowanie
neuronów - głównie istota szara.

Astrocyty włókniste - mają względnie małe jądra, skąpą cytoplazmę, długie
cienkie wypustki. Zawiera dużo filamentów glejowych (pośrednich typu III) -
głównie istota biała.

Oligodendrocyty - podobne do astrocytów, są mniejsze, mają małe jądra i liczne
wypustki. Tworzą osłonki w OUNie, jak lemocyty w obwodowym UN.

Mikroglej (mezoglej) - niewielkie komórki o małych jądrach. Pełnią funkcję
makrofagów.

Komórki Schwanna (lemocyty) - tworzą osłonki mielinowe i osłonki Schwanna w
obwodowym UN

Komórki satelitarne - przylegają do komórek nerwowych zwojów.

Tanycyty - komórki ependymy łączącej światło podstawy komory III z
naczyniami włosowatymi wyniosłości przyśrodkowej.

Komórki gleju:

Tkanka nerwowa

3 kwietnia 2011
15:29

Histologia by Rogal Strona 27

Ośrodkowy (grasica i szpik kostny)

Obwodowy (śledziona i węzły limfatyczne)

Limfocyty krwi i limfy i rozsianych w organizmie

Naczyo limfatycznych

Układ limfatyczny dzielimy na:

Odpornośd nieswoista.
Jest szybka, działa przeciwko każdemu patogenowi. Odpowiada za nią np. skóra (bariera mechaniczna),
ślina, łzy itp. (antyseptyki w ich składzie).
Komórki dendrytyczne, tuczne, nabłonkowe, makrofagi i neutrofile zawierają wiele rodzajów czujników -
receptorów PPR (pattern recognition receptors) → rozpoznają one PAMP (patogen associated molecular
pattern) - czyli cząsteczki występujące na patogenie.

białka transbłonowe TLR (TOLL-like receptor)

pływające w cytoplazmie NLR (NOD-like receptor) i RLH (RIG-like helicase).

Najlepiej poznanymi PPR są:

Aktywacja PPR prowadzi do wydzielania przez komórki defensyn i cytokin zapalnych. W przypadku
makrofagów i neutrofili stymuluje do fagocytozy.
Ponadto w obronie organizmu wspomagają je : lizozym i białka dopełniacza.
Cytokina - IL6 (interleukina-6) stymuluje hepatocyty do wydzielania białka C-reaktywnego - znacznik
procesu zapalnego.

Odpornośd swoista.
Jest wolniejsza i dzieli się na dwa rodzaje: humoralną
(przeciwciała) i komórkowa (limfocyty, fagocytoza).

Limfocyty.
Mają na swojej powierzchni liczne glikoproteiny transbłonowe. Wiele z nich jest
receptorami. Liczną grupą glikoprotein limfocytów są CD (clusters of differentiation - gronka
różnicowania). Najważniejsze z nich to CD4 - w limfocytach Th, CD8 - limfocytów Tc, CD19 -
limfocyty B i CD56 - limfocyty NK.
Limfocyty nie mają zdolności bezpośredniego wiązania się z antygenami (B mogą tylko z
dużymi). Dlatego antygeny przed kontaktem z limfocytami muszą zostad poddane obróbce
przez komórki prezentujące antygen (komórki nabłonków, limfocyty B, a przede wszystkim
komórki dendrytyczne).
Związanie przez komórkę dendrytyczną PAMP, powoduje jej aktywację i wędrówkę do
narządów limf. obwodowych. W komórkach tych antygen podlega obróbce polegającej na
połączeniu z MHC II i eksponowaniu tego kompleksu na zewnątrz komórki.

Limfocyty B - odpowiedź humoralna.

Prolimfocyty B

Niedojrzałe limfocyty B (z glikoproteiną IgM na błonie)

Dojrzałe limfocyty B (z glikoproteinami IgM i IgD) - wędrują one do
narządów obwodowych układu, gdzie, jeśli napotkają antygen, różnicują w:

Centroblasty

Komórki pamięci - pozostają w węzłach limfatycznych, jest ich
niewiele

○

Komórki plazmatyczne - zdolne do produkcji przeciwciał.

○

Centrocyty - z nich powstają dwa rodzaje komórek:

Powstają i różnicują się w szpiku kostnym. Dojrzewanie limfocytów B:

Limfocyty B mają na swojej powierzchni ok. 100 tys. Przeciwciał (Ig), które są
równocześnie receptorami (zwanymi BCR - B cell receptor). Przy każdym
przeciwciele Ig, znajduje się kompleks białkowy Igα, Igβ i Igγ, który bierze udział w
przekazywaniu sygnału przez błonę.
Limfocyty B czasem także działają jako komórki prezentujące antygen. Aktywują
one wtedy limfocyty T, te wydzielają interleukiny, które przekształcają limfocyty B
w limfoblasty. Prowadzi to do szybkiego namnożenia się limfocytów B.
Po usunięciu zagrożenia (patogenu) nadmiar limfocytów B jest usuwany przez
limfocyty Tc, za pomocą glikoproteiny Fas (CD95) uruchamiając program
apoptozy.

Limfocyty T - odpowiedź komórkowa.

Limfocyty Tαβ - receptory α i β - 90%

Limfocyty Tγδ - receptory γ i δ - 10%

Różnicują w grasicy. Dzieli się je ze względu na obecnośd różnych TCR (T cell receptor):

W pobliżu receptorów znajduje się glikoproteina CD3, która bierze udział w przekazywaniu
sygnału przez błonę.

Th-1 - wzmagające odpowiedź komórkową

○

Th-2 - wzmagające odpowiedź humoralną

○

Limfocyty T pomocnicze (Th) - oprócz TCR i CD3 mają swoistą CD4. Ich reakcją na
antygen jest produkcja cytokin, interleukin i limfokin - aktywują inne komórki.
Wyróżniamy wśród nich:

Limfocyty Th aktywowane są za pomocą interleukiny-1 lub przez bezpośrednie
związanie TCR i CD28 limfocytu z kompleksem MHC-peptyd antygenowy.
Limfocyty T cytotoksyczne (Tc) - mają CD8. Za pomocą TCR i CD8 wiążą się do MHC
innych komórek. Jeśli okazuje się ono nienormalne (po zakażeniu wirusem) komórka
jest niszczona.

Limfocyty T supresorowe (Ts) - hamują odpowiedź immunologiczną. Mają także CD8.

Pod wpływem IL-2, limfocyty NK zamieniają się w limfocyty LAK (limphokine,
activated killers) o silniejszym działaniu przeciwnowotworowym.

○

Limfocyty NK (natural killers) - są duże, mają CD56. Niszczą obce komórki, przede
wszystkim nowotworowe.

Niszczenie komórek przez Tc, NK i LAK polega na łączeniu się z komórką-ofiarą i
traktowaniu jej perforyną, proteazami i TNF. Perforyna tworzy w błonie komórki
kanały, proteazy trawią jej białka a TNF wywołuje apoptozę.

Wśród limfocytów Tαβ wyróżniamy:

Limfocyty Tγδ występują m.in. w jelicie w kryptokępkach. Są one bardziej prymitywne i
pojawiają się w rozwoju embrionalnym wcześniej niż Limfocyty T αβ. Współpracują głównie
z nabłonkami, które pod wpływem stresu wywołanym przez zakażenia, wydzielają białka
szoku cieplnego (HSP - heat shock proteins). To aktywuje Limfocyty Tγδ, które niszczą
zakażoną komórkę.

Limfocyty tkanki łącznej właściwej i nabłonków.
Są to głównie limfocyty B, komórki plazmatyczne, limfocyty Tc i NK oraz komórki
dendrytyczne. Tworzą one układ czynnościowy zwany tkanką limfatyczną błony
śluzowej (MALT - mucose-associated limphoid tissue). Znajdują się one w tkance
łącznej i nabłonkach ze względu na największe zagrożenie tych rejonów na
zakażenie przez patogeny.

Proliferacja, różnicowanie i śmierd limfocytów Tαβ.
Proliferacja odbywa się w strefie podtorebkowej kory grasicy. Podtorebkowe
limfocyty T (tymocyty)są pozbawione CD4 i CD8. Dzięki współdziałaniu z komórkami
nabłonkowymi zrębu (pielęgnującymi) na ich powierzchni pojawiają się obie te
glikoproteiny oraz TCR.
Selekcja pozytywna.
Limfocyty CD4

,CD8

łączą się z MHC-I + własny antygen lub MHC-II + własny

antygen. Te które łączą się z MHC-I tracą glikoproteinę CD4 i stają się limfocytami
Tc, te zaś które łączą się z MHC-II tracą CD8 i stają się limfocytami Th.
Selekcja negatywna.
Tu zabijane jest około 95% limfocytów. Te które łączą się silnie z własnymi MHC i te
które nie mając TCR nie wiążą się wcale. Przeżywa jedynie częśd zdolna do walki z
patogenem, a nie atakująca własnych tkanek.

Układ Limfatyczny

28 września 2011
15:47

Histologia by Rogal Strona 28

Grudka limfatyczna.

Częśd centralną - jest tu wiele limfoblastów, ze względu na ich luźne położenie i jasne jądra ta
częśd jest jaśniejsza.

Częśd obwodową - ciemniejsza.

Jej zrąb tworzy tkanka łączna luźna. Wyróżnia się w niej:

Grudki limfatyczne mogą występowad pojedynczo (grudki samotne) lub w skupiskach (grudki skupione).

Migdałkami - występują w jamie ustnej i gardle, otoczone są tkanką łączną właściwą. Czasem
określa się je jako tkanka limfatyczna nosa NALT (nose-associated limphoid tissue). Migdałki wraz z
tkanką łączną otoczone są nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, który wnika głęboko w
strukturę migdałka tworząc krypty (brak w migdałku gardłowym). W nabłonku tym występują
charakterystyczne komórki M (endocytują wirusy i inne patogeny), na powierzchni których
znajdują się zamiast mikrokosmków, mikrofałdy.

Kępkami Peyera - głównie limfocyty B, od strony światła jelita kępki pokryte są nabłonkiem
układającym się w charakterystyczne kopuły. Tu również występują komórki M.

Grudki limfatyczne skupione w zależności od położenia nazywa się:

Węzły limfatyczne.
Jest otoczony torebką łącznotkankową, od której odchodzą w głąb narządu beleczki. Do powierzchni
wypukłej dochodzą do węzła naczynia doprowadzające, a wnęką opuszczają węzeł naczynia
odprowadzające.

Korę - zanika przy wnęce, jej głównym składnikiem są grudki ułożone w szereg. Występują tu
głównie limfocyty B. Mało jest limfocytów T, dlatego kora nazywana jest strefą
grasiczoniezależną.

Częśd przykorową - składa się z gęsto ułożonych limfocytów, przede wszystkim T, dlatego nazywa
się ją strefą grasiczozależną.

Rdzeo - pasma gęsto ułożonych limfocytów, komórek plazmatycznych, makrofagów i
fibroblastów. Znajduje się tu także dużo żyłek o charakterystycznym sześciennym śródbłonku.
Śródbłonek ten ma na powierzchni selektyny E, które wiążą się z przepływającymi limfocytami,
umożliwiając im diapedezę.

Na przekroju węzła wyróżnia się trzy części:

Pod torebką węzła znajduje się zatoka brzeżna (podtorebkowa), którą krew przepływa do zatok
promienistych kory i rdzenia.

Filtrują limfę

Prezentują i niszczą antygeny

Są miejscem proliferacji limfocytów B (w grudkach) i T (w części przykorowej)

Czynnośd węzłów:

Śledziona.

Rozrzucone przypadkowo grudki limfatyczne

○

Strefy okołotętnicze - przeważają tu limfocyty T

○

Miazga biała - w jej skład wchodzą:

Na obwodzie miazgi białej leży strefa brzeżna - jest tu mniej
komórek niż w częściach środkowych miazgi, ale znajduje
się tu wiele zatok śledzionowych (sinusoid), nazywanych
zatokami brzeżnymi.
Miazga czerwona - komórki układają się dookoła zatok, co
na preparatach daje obraz sznurów komórkowych (pasów
śledzionowych - Billrotha).

Otoczona jest torebką łącznotkankową wchodzącą w głąb narządu
wytwarzając beleczki. W strukturach tych znajdują się miocyty
gładkie. Miąższ śledziony zbudowany jest z dwóch struktur:

Czynnośd śledziony pokrywa się z czynnością innych tkanek
limfatycznych, a oprócz tego filtruje krew, niszczy zużyte
erytrocyty, a ponadto jest zbiornikiem krwi.

Grasica.
Jest centralnym narządem limfatycznym, do okresu pokwitania jej
masa wzrasta, potem jednak ulega inwolucji. Grasica otoczona
jest torebką łącznotkankową pod którą znajdują się zraziki. Ich
zrąb jest nietypowy, bo zbudowany z tkanki nabłonkowej.

Korę - ciemna na preparacie, ze względu na mocno
wybarwiające się limfocyty zwane tymocytami. Komórki
nabłonkowe zrębu nazywane są tutaj komórkami
pielęgnującymi, biorą one udział w różnicowaniu
limfocytów, a także zapewniają ich izolację (bariera krew-
grasica)

Rdzeo - w jego skład wchodzi dużo komórek nabłonkowych
zrębu, dlatego jest jaśniejszy od kory. Komórki te wydzielają
tymozynę - hormon grasicy. Starzejący się nabłonek zbiera
się w grupy tworząc ciałka grasicze (Hassala).

W zrazikach wyróżnia się:

Dojrzewają tu limfocyty T

Wydziela hormony peptydowe: tymozynę, tymopoetynę,
grasiczy czynnik humoralny.

Czynnośd grasicy:

Struktury mikroskopowe układu limfatycznego

1 października 2011
20:42

Histologia by Rogal Strona 29

Przewód pokarmowy zawiera wiele rodzajów komórek,
ma rozwinięty układ sygnalizacyjny w postaci ponad 20
hormonów. Jest drugim co do wielkości (po mózgowiu i
rdzeniu) skupiskiem tkanki nerwowej. Zawiera około
70-80% komórek odpornościowych organizmu.

Jama ustna.

Nabłonka (wielowarstowy płaski rogowaciejący - na częściach biorących udział w
żuciu pokarmu i nierogowaciejący - w pozostałych miejscach)

Łącznotkankowej blaszki właściwej błony śluzowej

Wysłana jest błoną śluzową, zbudowaną z:

W błonie śluzowej właściwej i w błonie podśluzowej (podniebienie miękkie i policzki)
znajdują się gruczoły śluzowe, surowicze i mieszane śluzowo-surowicze. Gruczoły
mieszane zbudowane są z komórek śluzowych otaczanych częściowo przez komórki
surowicze - ze względu na kształt nazywa się je półksiężycami surowiczymi
(Gianuzziego).

Język.
Jest to fałd mięśniowo-łącznotkankowy. Dzieli się go na trzon i nasadę. Mięśnie języka
układają się w trzech kierunkach: podłużnym, poprzecznym i dolno-grzbietowym.

Brodawki nitkowate - najdłuższe, do 3mm, odbierają przede wszystkim bodźce
dotykowe, biorą udział w rozdrabnianiu pokarmu.

Brodawki liściaste - pokryte są wielowarstwowym nabłonkiem płaskim z cienką
warstwą rogową. W nabłonku znajdują się kubki smakowe.

Brodawki grzybowate - pokryte są wielowarstwowym nabłonkiem płaskim
nierogowaciejącym, tu także znajdują się kubki smakowe.

Brodawki okolone - są bardzo duże, jest ich ok. 7-12, ułożone w kształt litery V, na
granicy trzonu i nasady. Znajdują się w nich ujścia gruczołów Ebnera.

Na języku znajdują się liczne brodawki, wyróżnia się:

Zęby.
Ząb składa się z trzech części: korony, szyjki i korzenia. Główną częścią zęba jest
zębina. Jest ona pokryta szkliwem w obrębie korony, korzeo pokryty jest
cementem. Wewnątrz zęba znajduje się komora zęba, która przedłuża się w
kanał zęba. W komorze znajduje się miazga zęba. Ząb umocowany jest w
zębodole ozębną.

Rozwój zęba.

Wewnętrzna warstwa Ameloblastów

Pośrednia warstwa komórek sześciennych

Komórki gwiaździste

Jednowarstwowy nabłonek

Ektoderma → Listewka zębowa → płytka zębowa → czapeczka zębowa →
narząd szkliwotwórczy:

Odkładanie składników organicznych (amelogenina, enamelina,
proteoglikany)

Krystalizacja na podłożu organicznym (powstawanie pryzmatów szkliwa)

Ameloblasty wytwarzają szkliwo w dwóch etapach:

Ameloblasty (i cały narząd szkliwotwórczy) po zakooczeniu rozwoju zęba
pozostają na jego powierzchni jako oszkliwie (które ściera się po kilku latach).

Mezenchyma → odontoblasty, cementoblasty.

Odontoblasty wytwarzają zębinę także w dwóch etapach (prezębina -
organiczne podłoże, które następnie mineralizuje). Odontoblasty wytwarzając
zębinę nie otaczają się nią, tylko pozostają na jej skraju, wysyłając jedynie
wypustki do kanałów zębiny (wypustki Tomesa). Zębina ze względu na okrągłe
ośrodki mineralizacji tworzy kulki zębinowe, oddzielone od siebie
przestrzeniami międzyzębinowymi.
Cementoblasty wytwarzają cement na powierzchni zębiny korzenia. Jest to
odmiana tkanki kostnej.

Szkliwo zbudowane jest z pryzmatów i przestrzeni między pryzmatycznej. Ze
względu na czas odkładania szkliwa, są na nim widoczne linie konturowe
(retziusa, podobne do słojów drzew).

Ślinianka przyuszna - otoczona jest torebką łącznotkankową, która wnika w głąb narządu dzieląc
go na płaciki i wytwarzając jego zrąb. W zrębie jest wiele komórek limfatycznych, które wydzielają
IgA. Jednostką wydzielniczą jest pęcherzyk wydzielniczy zbudowany z komórek surowiczych. W
wierzchołkach tych komórek znajdują się ziarna zymogenu (białka, w tym amylaza). Płyn surowiczy
powstały w pęcherzyku przepływa przez wstawkę do przewodu prążkowanego, którego głównym
zadaniem poza odprowadzeniem śliny jest wypompowanie z niej jonów sodu, tak aby była
hipotoniczna.

Ślinianka podżuchwowa - Znajdują się tu (tak jak w poprzedniej) przede wszystkim gruczoły
surowicze, ale odnaleźd można także śluzowe i mieszane.

Ślinianka podjęzykowa - jej główną masę stanowią gruczoły śluzowe. Jest tu wiele półksiężyców
Gianuzziego.

Ślinianki.

Układ trawienny, part I

6 października 2011
18:21

Histologia by Rogal Strona 30

Śluzówki

Podśluzówki

Mięśniówki

Przydanki

Ściana przewodu pokarmowego zbudowana jest na całej długości z
tych samych warstw:

Wielowarstwowy płaski nierogowaciejący - dla przełyku i
odbytu

Jednowarstwowy walcowaty - dla pozostałych części.

Nabłonek śluzówki jest:

Przełyk.
Pod śluzówką znajduje się blaszka mięśniowa błony śluzowej, zbudowana z
miocytów gładkich. Błona mięśniowa zawiera włókna okrężne (wewnątrz) i
podłużne. Gruczoły śluzowe znajdują się w śluzówce i podśluzówce.

Żołądek.

Główne - najliczniejsze, wydzielają pepsynogen (pobudzane przez
gastrynę i histaminę), lipazę i podpuszczkę.

○

Okładzinowe - wytwarzają kwas solny, czynnik wewnętrzny
(Castle'a) - umożliwia wchłanianie witaminy B12.

○

Komórki śluzowe ujścia i szyjki - produkują śluz, defensynę
Buforynę II - z histonu H2, O-glikany - przeciw Helicobacter Pylori.

○

Endokrynowe

○

Macierzyste

○

g. żołądkowe właściwe, komórki:

g. żołądkowe wpustowe - śluz i lizozym

Śluzowe

○

Endokrynowe G i D

○

g. żołądkowe odźwiernikowe, komórki:

Błona śluzowa tworzy na powierzchni pola żołądkowe, w których widad dołki
żołądkowe. Do nich uchodzą gruczoły:

Jelito cienkie.

Absorpcyjne (enterocyty) - najliczniejsze, mają mikrokosmki, wytwarzają
defensyny, w ich błonie znajdują się enzymy - maltaza, laktaza, itp.
Ponadto wydzielają prekursory uroguanyliny i guanyliny (otwierają białka
kanałowe dla wody, wodorowęglanów i chloru, które napływają do jelita,
w nerkach zwiększają wydalanie Na, K i wody)

Kubkowe - wytwarzają śluz

Enteroendokrynowe (chromofilne) - należą do układu APUD (Amine
precursor uptake & decarboxylation), pobierają tryptofan i histydynę i
wytwarzają serotoninę i histaminę.

Limfocyty śródnabłonkowe

W błonie śluzowej występują fałdy okrężne, kosmki i krypty jelitowe. W skład
nabłonka kosmków wchodzą komórki:

Komórki Panetha - komórki ziarniste, wydzielają defensyny i lizozym,
mają zdolnośd fagocytozy.

Komórki macierzyste

W skład nabłonka krypt jelitowych wchodzą także trzy pierwsze ↑, a ponadto:

W błonie podśluzowej znajduje się splot nerwowy Meissnera, a także gruczoły
Brunnera (wydzielają śluz i zasadowy płyn). W błonie mięśniowej znajduje się
splot nerwowy Auerbacha, a także komórki Calaja - komórki rozrusznikowe,
wywołujące perystaltykę jelita.

Komórki endokrynowe.

Komórki S - wydzielają sekretynę - hamuje perystaltykę żołądka,
zmniejsza zakwaszenie treści (sok trzustkowy i żółd ↑)

Komórki G - wydzielają gastrynę (perystaltyka, sok żołądkowy ↑)

Komórki A - wydzielają grelinę (wydzielana podczas głodu, hamuje
wydzielanie serotoniny)

Komórki L - wydzielają oksyntomodulinę, peptyd YY (uczucie
sytości), GLP (peptyd podobny do glukagonu)

Komórki I - cholecystokinina (trawienie jelitowe ↑, opróżnianie
żołądka ↓)

Komórki D - somatostatyna (trawienie ↓)

Charakteryzują się dwubiegunowością - od strony światła przewodu
mają receptory, od strony podstawnej - pęcherzyki wydzielnicze.
Rodzaje komórek:

Jelito grube.
Brak w nim kosmków jelitowych i fałdów okrężnych, części
pozaotrzewnowe nie mają błony surowiczej (przydanki).

Układ trawienny, part II

15 października 2011
16:11

Histologia by Rogal Strona 31

Wątroba.
Otoczona jest torebką łącznotkankową, zrośniętą z otrzewną. Tkanka
łączna wnika wewnątrz narządu dzieląc go na zrazy i zraziki - w niej
przebiegają naczynia krwionośne , limfatyczne, żółciowe i nerwy.

Czynnościowo - żyła wrotna

Odżywczo - tętnica wątrobowa

Wątroba unaczyniona jest:

Zrazik anatomiczny - sześciokątny twór zbudowany wokół żyły
środkowej, do której wpadają sinusoidy otaczane przez hepatocyty.

Zrazik wrotny - trójkątny twór, którego wierzchołki wyznaczone są
przez żyły środkowe trzech sąsiednich zrazików anatomicznych.
Wewnątrz tego trókąta znajduje się przestrzeo bramno-żółciowa
(tętnica, żyła zrazikowa i kanalik żółciowy).

Zraziki:

Metabolizm glukozy

○

Metabolizm tłuszczów

○

Albuminy - białka osocza, odpowiedzialne za ciśnienie
onkotyczne



Protrombina i fibrynogen - krzepnięcie krwi



Haptoglobina, hemopeksyna, transferryna - transport
hemoglobiny, hemu i żelaza



Białko C-reaktywne - cytokina, wydzielana pod
wpływem IL-6, jest to znacznik zapalenia.



Hepcydyna - bierze udział w metabolizmie i jest
antybiotykiem



Synteza i rozkład białek i peptydów:

○

Wydzielanie żółci - emulguje krople tłuszczu

○

Detoksykacja i unieczynnianie leków.

○

Somatomedyna, czyli IGF I - pobudza mitozę i syntezę
proteoglikanów w chondrocytach - pobudza wzrost.



Erytropoetyna - pobudza produkcję krwi



Wydzielanie hormonów i magazynowanie witamin:

○

Hepatocyty - układają się w blaszki (sznury), otaczane są przez
sinusoidy. Wiele hepatocytów jest poliploidalnych, ze względu na
dużą produkcję białek. Są wyraźnie biegunowe - od strony sinusoid
mają wiele mikrokosmków, liczne receptory. Główne funkcje:

Zapobieganie krzepnięciu krwi przez fagocytozę włóknika i i
tromboplastyny

○

Fagocytoza bakterii

○

Fagocytoza komórek nowotorowych

○

Komórki Browicza-Kupffera - duże komórki, znajdują się na
ścianach sinusoid (od wewnątrz), główne funkcje:

Komórki tłuszczowe okołozatokowe (komórki Ito) - uznaje się je za
fibroblasty, zawierają krople tłuszczu, w których rozpuszczona jest
witamina A. Ponadto wydzielają erytropoetynę.

Komórki wątroby:

Przewody żółciowe.
Początkowo żółd wypływa do kanalików żółciowych pozbawionych własnej ściany a
utworzonych przez dwa sąsiadujące hepatocyty. Następnie żółd przepływa do kanałów
żółcionośnych (Herringa), a następnie do przewodów wątrobowych.
Przewody są wysłane nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym. W przewodzie wątrobowym
wspólnym błona mięśniowa tworzy dwa zgrubienia - zwieracze przewodów żółciowych.

Pęcherzyk żółciowy.
Jest również wysłany nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym, który wytwarza uchyłki i
mikrokosmki. W szyjce pęcherzyka znajdują się gruczoły śluzowe.

Przechowuje i zagęszcza żółd.

W ścianie pęcherzyka, w miejscu styku z wątrobą, znajdują się struktury podobne do
przewodów gruczołowych - przewody Luschki. Czynnośd pęcherzyka:

Trzustka.
Jest pokryta tkanką łączną właściwą, bez wyraźnej torebki, która wrasta w miąższ tworząc
niepełne przegrody między płacikami.

Pęcherzyków wydzielniczych - zbudowany z dużych komórek zawierających ziarna
zymogenu (pęcherzyki wydzielnicze), w świetle pęcherzyków znajdują się komórki
śródpęcherzykowe.

Pęcherzyków odprowadzających - wysłane nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym.

Wysp Langerhansa

Miąższ trzustki składa się z:

Układ trawienny, part III

23 października 2011
11:55

Histologia by Rogal Strona 32

Częśd przewodzącą powietrze

Częśd oddechową

Układ oddechowy dzieli się na:

Przedsionek nosa zawiera gruczoły potowe, łojowe, wytwarza włosy
(wibrysy). Jest wysłany skórą z nabłonkiem wielowarstwowym
płaskim rogowaciejącym.

Unaczynienie błony śluzowej jamy nosowej jest bardzo obfite,
przepływ krwi jest przeciwprądowy względem przepływu wdychanego
powietrza - lepsze ogrzewanie. Żyły blaszki właściwej błony śluzowej
wytwarzają system jam - sploty jamiste. Jest to rodzaj narządu
erekcyjnego. W warunkach normalnych cyklicznie co pół godziny
narząd ten pęcznieje naprzemiennie w lewej i prawej jamie nosowej,
co ułatwia regenerację śluzówki.

Jama nosowa.

Zatoki przynosowe.
Wysłane są nabłonkiem jednowarstwowym nabłonkiem walcowatym
urzęsionym. Zawiera komórki kubkowe i niewiele gruczołów śluzowo-
surowiczych, których wydzielina jest transportowana przez ruch rzęsek do
jamy nosowej.

Jama gardła.
Wysłany głównie nabłonkiem wielorzędowym walcowatym urzęsionym (oprócz granic z
migdałkami etc. - tu wielowarstwowy płaski).

Krtao.
Błona śluzowa górnej części krtani jest pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, a
dolna częśd wielorzędowym walcowatym urzęsionym.
W krtani znajduje się narząd głosowy. Fałdy przedsionkowe tego narządu pokryte są n.
wielorzędowym walcowatym urzęsiony, zaś fałdy głosowe n. wielowarstwowym płaskim.
We wczesnym dzieciostwie wszystkie chrząstki krtani są typu szklistego, potem
przekształcają się w chrząstkę sprężystą (chrząstka nagłośni jest częściowo włóknista).

Tchawica.

Komórki urzęsione - najliczniejsze, ruch rzęsek usuwa śluz z zanieczyszczeniami

Komórki kubkowe - wydzielają śluz,

Komórki szczoteczkowe - mają mikrokosmki, blisko zakooczeo nerwowych - byd może
odbierają bodźce czuciowe.

Komórki ziarniste (endokrynowe układu APUD) - prawdopodobnie wpływają na
przepływ powietrza poprzez kontrolę średnicy przewodów oddechowych

Limfocyty - głównie cytotoksyczne

W błonie podśluzowej tchawicy znajduje się chrząstka i mięśnie gładkie. Błona śluzowa
pokryta jest nabłonkiem wielorzędowym urzęsionym. Występują w niej następujące
komórki:

Blaszka właściwa błony śluzowej - tkanka łączna właściwa - dużo włókien sprężystych,
niekiedy grudki limfatyczne.
Błona podśluzowa - zawiera gruczoły tchawicze (surowiczo-śluzowe).
Chrząstki tchawicy (16-20) - chrząstka szklista, między koocami chrząstek znajduje się tkanka
łączna właściwa i mięśnie gładkie.

Drzewo oskrzelowe.
Tchawica → oskrzela → (płuco) oskrzela płatowe → oskrzela
segmentowe → oskrzeliki (<1mm) → oskrzelik koocowy.

Oskrzela.
Są pokryte n. wielorzędowym walcowatym urzęsionym,
zawierającym podobne komórki do tych w tchawicy. Z tą różnicą, że
komórki ziarniste tworzą ciałka nerwowo-nabłonkowe - znajdujące
się w rozwidleniach i stanowiące chemoreceptory - oddziałują na
mięśnie i naczynia oskrzeli.
W oskrzelach znajdują się limfocyty rozproszone, grudki limfatyczne i
kryptokępki tworzące BALT (bronchus-associated limphoid tissue).

Oskrzeliki.
Mają średnicę mniejszą niż 0,1mm i dużą warstwę miocytów gładkich.
Ich koocowe odcinki - oskrzeliki koocowe są wysłane nabłonkiem
jednowarstwowym sześciennym urzęsionym. W nabłonku tym znajdują
się swoiste komórki oskrzelikowe (komórki Clary) - wydzielające białka i
glikozaminoglikany.
Oskrzeliki nie mają chrząstki ani gruczołów.

Oskrzeliki oddechowe - nabłonek jednowarstwowy sześcienny urzęsiony, który w
koocowych częściach oskrzelików traci rzęski

Przewody oddechowe - wysłane są nabłonkiem oddechowym

Woreczki pęcherzykowe - przestrzeo otoczona przez kilka pęcherzyków

Częśd oddechowa płuca.

Pęcherzyk płucny.
Jest ich około 300mln, sąsiadujące ze sobą pęcherzyki mają często wspólną ścianę -
przegrodę międzypęcherzykową - składa się ona z nabłonka oddechowego, naczyo
włosowatych i tkanki łącznej.

Nabłonek oddechowy.

Pneumocyty typu I - najliczniejsze, bardzo płaskie, przez te komórki dyfunduje tlen.
Dwutlenek węgla jest transportowany przez błony w postaci HCO

przez białko

prążka III.

Pneumocyty typu II - są rozrzucone w nabłonku, często w grupach. Zawierają liczne
pęcherzyki wypełnione blaszkami lipidów - głównie z dipalmitynianu
fosfatydylocholiny - główny składnik surfaktantu.

Surfaktant jest ciągle wymieniany. Jest usuwany przez transcytozę przez pneumocyty
typu I
Pneumocyty typu III - są nieliczne, z licznymi zakooczeniami nerwowymi -
prawdopodobnie chemoreceptory.

Zbudowany jest z następujących komórek:

Zrąb pęcherzyków płucnych zawiera wiele włókien sprężystych, które wspomagają
wydychanie. Znajdują się tu makrofagi (częśd też w nabłonku), które fagocytują cząsteczki
pyłu, pobierane z powietrzem, dlatego bywają nazywane komórkami pyłowymi. Zdarza się,
że makrofagi te są mają w cytoplazmie erytrocyty - dzieje się tak w przypadku niewydolności
krążenia - makrofagi nazywa się wtedy komórkami wad serca.

Tlenek azotu.
W pneumocytach znajduje się stosunkowo duże stężenie glutationu, który
wiąże tlenek azotu, wydłużając czas jego trwania z kilku sekund do kilku
godzin. Dzięki temu tlenek azotu dłużej wywołuje efekt, jakim jest
rozkurczanie mięśni gładkich i utrzymanie drożności dróg oddechowych.

Układ oddechowy

28 października 2011
13:28

Histologia by Rogal Strona 33

Nerka.

Korę nerki - stanowi ją zewnętrzna warstwa części
wypukłej nerki i częśd wnikająca w głąb w postaci
słupów nerkowych.

Rdzeo nerki - ukształtowany jest w kilkanaście
piramid nerkowych, na szczytach których znajdują się
brodawki nerkowe, gdzie w polu sitowatym znajdują
się ujścia przewodów brodawkowych do kielichów
mniejszych.

Od podstaw piramid w kierunku obwodu nerki biegną
promienie rdzenia, które stanowią przewody zbiorcze
otoczone kanalikami nefronu.

Wyróżnia się:

Miąższ nerki.

Biegun naczyniowy - od strony tętniczek doprowadzającej i odprowadzającej

○

Biegun kanalikowy - tu rozpoczyna się kanalik I rzędu.

○

Ciałka nerkowego (Malpighiego) - zbudowany z kłębuszka nerkowego otoczonego torebką
Bowmana. W ciałku nerkowym wyróżnia się:

listka ściennego torebki (nabłonek jednowarstwowy płaski) - pokrywa otoczenie kłębuszka.

○

listka trzewnego torebki - częśd pokrywająca naczynia kłębuszka, zbudowany z
wyspecjalizowanych komórek nabłonka - podocytów. Podocyty wytwarzają wypustki
cytoplazmatyczne I i II rzędu, między którymi znajdują się szczeliny filtracyjne. Ponadto
między wypustkami II-rzędowymi rozpięta jest przepona zbudowana z nefryny (białko
strukturalne przepony) i CD2ap (białko transbłonowe podocytu). Powierzchnia wypustek jest
pokryta glikokaliksem z podokaliksyną - silny polianion → zatrzymuje ujemne cząsteczki, np.
albuminy.

○

Blaszki wewnętrznej jasnej - laminina, fibronektyna, heparan



Blaszki gęstej - kolagen IV



Blaszka zewnętrzna jasna - laminina, fibronektyna, heparan



Podocyty wraz z śródbłonkiem naczyo wytwarzają wspólną błonę podstawną zbudowaną z:

Torebka Bowmana zbudowana jest z:

Składa się z nefronów - te zbudowane są z:

Mezangium.

Mezangium zewnętrzne - pomiędzy tętniczką
doprowadzającą a odprowadzającą, prawdopodobnie
są częścią aparatu przykłębuszkowego.

Fagocytoza

○

Stanowią błonę podstawną

○

Mogą się kurczyd, regulując filtrację

○

Mezangium wewnętrzne - pomiędzy naczyniami
włosowatymi kłębuszka, pełnią funkcje:

Jest rodzajem tkanki łącznej znajdującej się w nerce
pomiędzy naczyniami kłębuszka. Wyróżniamy:

Kanalik I rzędu.

Krętej - leży w korze, jest dłuższa. Ma bardzo szerokie komórki.

Prostej - leży w rdzeniu.

Komórki nabłonka kanalika są mocno kwasochłonne, bo są to komórki pompujące jony, mają od
strony światła mikrokosmki. Sąsiednie komórki są połączone obwódkami zamykającymi
zbudowanymi z okludyny, klaudyny i paraceliny, która może je otwierad i zamykad.
Ponadto na szczycie komórki mają kompleksy białkowe URAT1 - pompujące do krwi kwas
moczowy.

Ma średnicę 50 µm. Wysłany jest nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym. Składa się z dwóch
części:

Pętla Henlego.
Drąży w głąb rdzenia po czym zawraca o 180

i wraca do kory. Częśd zstępująca jest cienka i wysłana

nabłonkiem jednowarstwowym płaskim. Dalsza częśd jest wysłana nabłonkiem jednowarstwowym
sześciennym. Komórki nabłonka są podobne do komórek z kanalika I rzędu, poza pompami mocznika.

Kanalik II rzędu.
Ma średnicę do 30 µm. Wysłany jest nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym. Komórki tego
nabłonka są podobne ale mniejsze niż I-rzędowego. Pętla Henlego przechodzi w kanalik II rzędu w
okolicy ciałka nerkowego, gdzie częśd komórek nabłonka przybiera cechy nabłonka jednowarstwowego
walcowatego i nosi nazwę plamki gęstej - są to osmoreceptory.

Kanaliki zbiorcze.

Komórki jasne - kanaliki zbiorcze rdzenia, mikrokosmki i jedna rzęska, wydzielają kalikreinę -
proteinaza → przekształca prekursor urodylatyny w aktywny hormon.

Komórki ciemne - wiele krótkich wypustek, wytwarzają urodylatynę - hormon, zwiększa wydalanie
sodu i wody.

Wysłane są nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym, w którym znajdują się:

Przewody brodawkowe.
Wysłane są nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym.

Komórki śródmiąższowe.

komórki podobne do fibroblastów - wytwarzają erytropoetynę

Limfocyty

W korze są to:

Komórki śródmiąższowe typu I - komórki gwiaździste, z kropelkami tłuszczu,

Komórki śródmiąższowe typu II - fagocytują

Komórki śródmiąższowe typu III - rodzaj perycytów, mają zdolnośd kurczenia się, regulując
przepływ krwi przez naczynia proste.

W rdzeniu wyróżniamy:

Aparat przykłębuszkowy.

Przykłębuszkowych (JG) - zmodyfikowane miocyty
gładkie, w tętniczce doprowadzającej, wydzielają enzym
reninę.

Plamki gęstej - w kanaliku II rzędu, w okolicy kłębuszka.
Są osmoreceptorami, przekazują sygnały o stężeniu
moczu do komórek JG, które w odpowiedzi wydzielają
reninę.

Mezangium zewnętrznego - leżą pomiędzy tętniczkami
do- i odprowadzającymi. Prawdopodobnie przekazują
sygnały między powyższymi.

Jest narządem receptorowo-wydzielniczym. Składa się z
komórek:

Układ renina-angiotensyna (RAS).

Poprzez działanie konwertazy angiotensyny (ACE) →
angiotensyna 2 (1-8)

Poprzez działanie ACE i ACE2 → angiotensyna 1-7 -
rozkurcz naczyo.

Renina we krwi odcina od angiotensynogenu 10
aminokwasowy peptyd - angiotensynę 1 (1-10), która
następnie może ulegad różnym przemianom:

Ponadto pod wpływem angiotensyny 2 w tkankach powstaje
angiotensyna 3 i 4 o podobnych właściwościach.

Obkurcza naczynia krwionośne

Uwalnia aldosteron z rdzenia nadnerczy

Uwalnia wazopresynę z przysadki

Angiotensyna 2:

Układ moczowy

13 listopada 2011
19:22

Histologia by Rogal Strona 34

Unaczynienie nerki.
Tętnica nerkowa → tętnice międzypłatowe - od nich odchodzą tętnice
łukowate na granicy kory i rdzenia. Od nich odchodzą prostopadle do
powierzchni nerki tętnice międzypłacikowe, od których odgałęziają się
tętniczki doprowadzające → kłębuszek nerkowy → tętniczka odprowadzająca -
od niej odchodzą naczynia proste rzekome, które biegną wzdłuż pętli Henlego
w głąb rdzenia i razem z nią wracają ku korze, wytwarzając między częścią
wstępującą a zstępującą sied naczyo włosowatych - tworzy to wymieniacz
przeciwprądowy.
Od tętnic łukowatych odchodzą ponadto naczynia proste prawdziwe, pełniące
podobną funkcję co rzekome.
Odpływ krwi żylnej:
Naczynia włosowate → żyły korowe → gwiaździste → międzypłacikowe →
łukowate → międzypłatowe → żyła nerkowa.

Pierwszy etap to filtracja zachodząca w ciałku nerkowym. Od ciśnienia krwi w kłębuszku
nerkowym zależy GFR (glomerular filtration rate). Wielkośd filtracji kłębuszkowej (GFR)
jest zwiększana przez przedsionkowy czynnik natriuretyczny (ANF). Obie nerki w ciągu
doby wytwarzają 175 litrów moczu pierwotnego - osocza krwi pozbawionego komórek i
makrocząsteczek.

Nabłonek kanalików I rzędu absorbuje całą glukozę i aminokwasy oraz około 80% NaCl.
Jest to największy wydatek energetyczny nerki. ANF zmniejsza absorpcję, podobnie
działają jelitowe hormony - uroguanylina i guanylina.

Ponadto absorbowane są białka przez transcytozę, a ponadto kwas moczowy
kompleksem białkowym URAT1
Pętla nefronu pełni funkcję wzmacniacza przeciwprądowego - częśd wstępująca pętli jest
nieprzepuszczalna dla jonów i wody, ale pompuje intensywnie jony chloru, za którymi
podążają jony sodu. Częśd zstępująca jest mocno przepuszczalna, dlatego jony
wypompowane z części wstępującej do zrębu (teraz hipertonicznego) trafiają do części
zstępującej. Ten system współpracuje z naczyniami prostymi rzekomymi i kanalikami
zbiorczymi tworząc wymieniacz przeciwprądowy.

W kanalikach II rzędu następuje ciąg dalszy absorpcji pod wpływem aldosteronu. Ponadto
tu są pompowane do moczu jony wodorowe i amonowe - regulacja pH krwi.

W kanalikach zbiorczych może nastąpid absorpcja wody pod wpływem ADH (rozszczelnia
nabłonek), dzięki któremu woda zgodnie z gradientem przechodzi do hipertonicznego
zrębu rdzenia (patrz wzmacniacz przeciwprądowy ↑)

Wytwarzanie moczu.

Kielichy, miedniczka, moczowody.

Błona śluzowa - pokryta nabłonkiem przejściowym, tkanka łączna luźna,
dużo kolagenu.

Błona mięśniowa - w kielichach mniejszych znajdują się komórki
rozrusznikowe - Calaja.

Przydanka - tkanka łączna właściwa, dużo włókien sprężystych.

Odprowadzają mocz ostateczny z nerki do pęcherza moczowego. Ich ściany
mają trzy warstwy:

Pęcherz moczowy.

Mają na powierzchni wiele plamek - ściśle upakowane białka izolujące
hipertoniczny mocz od wody tkankowej.

○

Mają liczne fałdy i wgłobienia - stanowią one rezerwę błony śluzowej, kiedy
pęcherz jest pusty.

○

Błona śluzowa - ma wiele fałdów, zanikających po wypełnieniu pęcherza. Wysłana
jest nabłonkiem przejściowym (wielowarstwowy sześcienny), którego komórki
nazywa się urocytami. Oprócz nich wyróżnia się komórki baldaszkowate - leżą
powierzchniowo, mają niekiedy dwa jądra, ponadto:

Błona mięśniowa - trzy warstwy, najbardziej zewnętrzna tworzy m. detrusor
urinae.

Przydanka - tkanka łączna

Błona surowicza - z nabłonkiem surowiczym.

Stanowi zbiornik moczu. Jego ściana zbudowana jest z 4 warstw:

Unaczynienie nerki, wytwarzanie moczu i układ odprowadzający
mocz

13 listopada 2011
21:03

Histologia by Rogal Strona 35

Skóra zbudowana jest z naskórka i skóry
właściwej. Jej grubośd waha się w granicach
0,3-4mm.

Naskórek.

Keratynocyty - główne komórki nabłonka, w zależności od warstwy, w której się znajdują są walcowate,
sześcienne, płaskie albo zrogowaciałe - tworzą wtedy łuseczki rogowe, na ich powierzchni znajduje się gęsta
warstwa białek.

Melanocyty - są pochodzenia nerwowego, znajdują się między keratynocytami warstwy podstawnej. Mają wiele
wypustek cytoplazmatycznych, leżących między keratynocytami. Wytwarzają i wydzielają barwnik melaninę (z
tyrozyny → dopa → dopachinon → melanina). Pęcherzyki, w których powstaje melanina to melanosomy, a
pęcherzyki pozbawione enzymu nazywa się ziarnami melaniny. Ziarna te są przekaywane do keratynocytów i
fibroblastów poprzez cytokrynię, czyli bezpośrednio z komórki do komórki.

SALT - komórki tkanki limfatycznej - limfocyty T i komórki dendrytyczne.

Komórki Merkla - komórki receptorowe dla zmysłu dotyku.

Jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym. Wyróżnia się w nim kilka rodzajów komórek:

Warstwa podstawna - komórki walcowate, liczne hemidesmosomy, występują w tej warstwie komórki
macierzyste nabłonka.

Warstwa kolczysta - kilka warstw spłaszczonych 14-ściennych komórek, połączonych desmosomami, komórki
produkują cytokeratyny.

Zagęszczeniem pęczków cytokeratyn

○

Profilagryny (przekształca się dalej w filagrynę) - wiąże filamenty cytokeratyny w gęstą warstwę
rogową.



Inwolukryna, lorykryna, SPR - są wydzielane poza komórkę



Syntezą swoistych białek:

○

Pojawieniem się w cytoplazmie pęcherzyków ↑

○

Syntezą glikolipidu - acyloglikozyloceramidu - wydzielane na granicy warstwy ziarnistej i jasnej/rogowej,
stanowi barierę dla wody.

○

Warstwa ziarnista - komórki są już mocno zróżnicowane, przejawia się to:

Warstwa jasna - nie zawsze występuje, komórki mają jeszcze desmosomy, ale nie mają już jąder i wypełnione są
masą filamentów keratynowych.

Warstwa rogowa - zbudowana jest z małych ściśle upakowanych, bezjądrowych komórek nazywanych łuseczkami
rogowymi, mają otoczkę zbudowaną z inwolukryny, lorykryny i SPR.

Naskórek zbudowany jest z pięciu warstw, które leżą, jak każdy nabłonek, na błonie podstawnej zbudowanej z laminin,
proteoglikanów, kolagenu typu IV, perlekanu, agryny, nidogenu. Warstwy naskórka:

Skóra właściwa.

Brodawkowa - warstwa na granicy z
naskórkiem zbudowana z tkanki łącznej
właściwej luźnej, tworzy liczne
wpuklenia do naskórka, zwane
brodawkami. Zawiera SALT.

Siateczkowata - zbudowana z tkanki
łącznej właściwej zbitej o utkaniu
nieregularnym. U płodu jest tu wiele
kolagenu I, u dorosłych kolagenu III.

Zbudowana jest z tkanki łącznej właściwej,
zawierającej naczynia krwionośne,
limfatyczne, nerwy i gruczoły. Zbudowana jest
z dwóch warstw:

Skóra

16 listopada 2011
18:12

Histologia by Rogal Strona 36

Włosy.

Części śródskórnej - jej warstwę zewnętrzną tworzy mieszek włosa - rurkowate wgłobienie w skórę właściwą, zakooczone
rozszerzeniem - cebulką włosa. Od dołu do cebulki wpukla się brodawka włosa - zawiera naczynia krwionośne i nerwy.

Wewnątrz górnej części mieszka znajduje się łodyga włosa, otoczona przez pochewkę wewnętrzną i zewnętrzną. W połowie
długości mieszka znajduje się wybrzuszenie włosa.

Powłoczka włosa - jedna warstwa zrogowaciałych komórek ułożonych dachówkowato.

○

Warstwa korowa - najgrubsza, komórki zawierają melaninę - kolor włosów

○

Rdzeo włosa - występuje tylko w grubych włosach - zawiera niezrogowaciałe komórki jądrowe.

○

Części twardej - łodyga włosa składa się z trzech warstw:

Włos składa się z:

Anagen - trwa kilka lat, w tym czasie następuje wzrost nowego włosa.

Katagen - okres trwający od 2 do 3 tygodni, w czasie którego włos obumiera.

Telogen - trwa kilka miesięcy, podczas niego martwy włos zostaje wypchnięty przez noworosnący, zrogowaciała opuszka
wznosząc się w kierunku powierzchni naskórka pozostawia za sobą w mieszku włosowym pasmo komórek, które łączy ją z
zanikającą brodawką.

Cykl włosowy.

Gruczoły potowe.

Komórki jasne - duże, kwasochłonna cytoplazma, pompują jony

○

Komórki ciemne - mniejsze, zasadochłonne, mają pęcherzyki z proteogliknami.

○

Gruczoły potowe ekrynowe - występują niemal wszędzie, mają postad cewek zwiniętych spiralnie. Występują tu dwa
rodzaje komórek:

Pot jest hipotoniczny względem płynu tkankowego.

Gruczoły potowe apokrynowe (wonne) - występują tylko w określonych miejscach - pod pachami, w przewodzie
słuchowym zewnętrzny, w powiece, sutku. Są większe w porównaniu do ekrynowych, mają kształt rozgałęzionych
cewek. Ich wydzielina jest lepka i przypomina wyglądem mleko, jest bezwonna i dopiero po pewnym czasie, pod
wpływem bakterii nabiera zapachu.

Części wydzielnicze znajdują się w warstwie siateczkowatej skóry właściwej. Występują w dwóch postaciach:

Paznokcie.
Zbudowane są z blaszki i korzenia paznokcia. Przy podstawie blaszki jej jaśniejsza, półokrągła częśd zawiera pęcherzyki
powietrza i nazywana jest obłączkiem.
Korzeo, czyli macierz paznokcia znajduje się pod wałem paznokcia. W macierzy znajdują się komórki macierzyste.

Przydatki skórne

16 listopada 2011
18:53

Histologia by Rogal Strona 37

Neuroglobina - jest białkiem występującym w mózgu podobnym do
mioglobiny i hemoglobiny, wspomaga zaopatrzenie mózgu w tlen.

Kora mózgu dzieli się na trzy rodzaje - korę nową, starą i dawną.

Drobinowa - zbudowana głównie z wypustek astrocytów, oddzielających oponę miękką
od kory.

Ziarnista zewnętrzna - zawiera komórki piramidalne małe i niewielkie komórki ziarniste.

Piramidalna - zawiera większe komórki piramidalne oddające aksony do istoty białej a
dendryty ku powierzchni kory

Ziarnista wewnętrzna - komórki jak w zewnętrznej.

Zwojowa - zawiera duże komórki piramidalne, stanowiące pierwszy neuron dróg
ruchowych. Ponadto niewielkie komórki ziarniste

Warstwa komórek wielokształtnych - komórki wrzecionowate.

Kora nowa pokrywa powierzchnię półkul i zbudowana jest z 6 warstw:

Kora dawna tworzy opuszkę węchową, korę płata gruszkowatego - głównie służy do
odczuwania zapachu i tworzenia stereotypów zachowao płciowych

Kora stara - składa się głównie z formacji hipokampa.

Jądro nadskrzyżowaniowe - reguluje cykl okołodobowy za pomocą białek
CLOCK, BMAL - te aktywują kolejne: PER i CRY.
Z neuronów jądra nadskrzyżowaniowego uwalniany jest informator II rzędu -
prokinetycyna 2.

Produkujące NPY i białko pokrewne aguti (AgRP) - pobudzają łaknienie.

Produkujące proopiomelanokortynę (POMC) i transkrypt regulujący
kokainę i amfetaminę (CART) - hamują łaknienie i dają uczucie sytości.

Jądro łukowate - jest ośrodkiem głodu i sytości. Ma dwa rodzaje neuronów:

Oba rodzaje neuronów reagują na leptynę (produkt adipocytów) - pobudza
drugie hamuje pierwsze ↑. Ponadto na neurony tego jądra działają hormony
układu pokarmowego.

Móżdżek.

Gwiaździste małe

○

Gwiaździste duże - duże, z wieloma wypustkami, oddają kolaterale

○

Drobinowa - dwa rodzaje komórek:

Zwojowa - składa się z komórek zwojowych Purkinjego. Dają aksony
głównie do jąder móżdżku, oddają liczne kolaterale tworzące splot
podzwojowy, oddzielający warstwę zwojową od ziarnistej.

Ziarniste małe - dają włókna do komórek Purkinjego

○

Ziarniste duże (Golgiego)

○

Ziarnista - zawiera komórki:

Jego kora zbudowana jest z trzech warstw:

Do komórek zwojowych i ziarnistych dochodzą z rdzenia włókna kiciaste.

Pole przedwzrokowe podwzgórza.
Leży tu ośrodek termoregulacji, ma on receptory dla PGE

, która wywołuje

gorączkę. Ponadto są tu neurony odpowiedzialne za chłopięcy i dziewczęcy
stereotyp zachowao. Chłopięcy jest wywoływany przez estrogen powstały z
testosteronu.

Regeneracja układu nerwowego.
Obwodowo - po przecięciu nerwu powstaje jego kikut bliższy i dalszy. Bliższy jest
degenerowany w pierwszym tygodniu od uszkodzenia i w zależności od rozległości
uszkodzenia obejmuje od 2-3 międzywęźli do nawet 3 cm nerwu. Następnie kikut bliższy
wytwarza kolbę koocową.
W drugim tygodniu dochodzi do degeneracji kikuta dalszego - rozpada się wszystko. Ten
rozpad aktywuje makrofagi, które oczyszczają to miejsce → makrofagi wydzielają IL-1, to
aktywuje lemocyty do wydzielania NGF → pobudza to wzrost kikuta bliższego. Pod
wpływem NGF kikut bliższy regeneruje 3 mm na dobę.
Po upływie kilku miesięcy cały nerw jest odbudowany razem z drzewkami koocowymi.
Ośrodkowo - nie zachodzi regeneracja neuronów w ośrodkowym układzie nerwowym.
Spowodowane to jest gęstą siecią makrocząsteczek i wytworzeniu w miejscu uszkodzenia
blizny glejowej (glejozy).

Układ nerwowy

18 listopada 2011
10:38

Histologia by Rogal Strona 38

Termoreceptory.
Odbierają bodźce poprzez białka kanałowe w błonie komórkowej.
Receptory ciepła - białka VR-1, VRL-1. Są aktywowane przez białko
kapsaicynę - składnik papryki, dający wrażenie palenia.
Receptory zimna - działają przez białka kanałowe TRP, wiążące mentol.

Mechanoreceptory.
Ciałka Merkla - wrażliwe na ucisk, składają się z dendrytu i komórki
nabłonkowej, która ma pęcherzyki wydzielnicze z neurotransmiterem
VIP.
Ciałka Meissnera - wrażliwe na wibracje
Ciałka Krausego - wrażliwe na wibracje
Ciałka Ruffiniego - wrażliwe na rozciąganie i ucisk.

Narząd równowagi.
Łagiewka i woreczek.
W większości wysłane od wewnątrz nabłonkiem jednowarstwowym płaskim. Miejscami nabłonek staje
się walcowaty - w plamkach statycznych. Plamki są owalne i w woreczku są pionowe (ruchy głowy na
boki), a w łagiewce poziome (ruchy głowy przód-tył). W plamkach zgrupowane są komórki włoskowate ,
które wytwarzają kineto- i stereocylia. Na szczytach tych struktur znajdują się białka kanałowe dla
potasu, które łączą się ze sprężynującym białkiem ankiryną. Ponadto szczyty włosków mają w błonie
białko Kadherynę 23, która łączy się z sąsiednim włoskiem.
Kanały półkoliste.
Podobnie wysłane są nabłonkiem jednowarstwowym płaskim, poza miejscami w baokach kanałów -
grzebieniach baniek. Tam znajduje się nabłonek walcowaty z komórkami włoskowatymi, działającymi
jak ↑ ale reagującymi na przyspieszenia kątowe głowy.

Narząd spiralny Cortiego.
Leży w ślimaku, w obrębie schodów środkowych, wypełnionych endolimfą. Składa się z nabłonkowych
komórek podporowych i komórek włoskowatych.

Komórki filarowe - leżą w dwóch szeregach, tworząc filar wewnętrzny i zewnętrzny.

Komórki falangowe wewnętrzne - tworzą jedną warstwę komórek wewnętrznie od filarów, na
nich leżą komórki włoskowate wewnętrzne.

Komórki falangowe zewnętrzne - tworzą 3-4 warstwy, mają wklęśnięcia, w których leżą komórki
włoskowate zewnętrzne.

Komórki Hansena, Klaudiusza, Bottchera - tworzą szeregi na zewnątrz od filarów.

Komórki podporowe:

Wewnętrzne - mają stereocylia, tworzą jeden szereg komórek, mają jak komórki narządu
równowagi kompleksy białkowe ankiryny i kadheryny 23.

Zewnętrzne - tworzą 3-4 szeregi komórek, zawierają ankirynę, kadherynę 23, tworzą stereocylia.

Komórki włoskowate:

Podstawne

Brzegowe - typowe komórki transportujące jony.

Produkcja endolimfy zachodzi w ślimaku, w prążku naczyniowym (i w komórkach ciemnych łagiewki). W
nabłonku prążka znajdują się dwa rodzaje komórek:

Nabłonek prążka, ze względu na funkcję jest unaczyniony, w przeciwieostwie do innych nabłonków.

Narządy zmysłów

20 listopada 2011
15:26

Histologia by Rogal Strona 39

Oddzielne narządy zwarte (tarczyca, nadnercze)

Gruczoły amfikrynowe - zespoły komórek endokrynowych w
narządach zewnątrzwydzielniczych (trzustka, jajnik, jądro)

Pojedyncze komórki endokrynowe - rozsiane w różnych narządach (w
żołądku, układzie oddechowym)

Gruczoły dzielimy na:

Steroidy

Analogi aminokwasów i ich pochodnych

Peptydy, białka i glikoproteiny

Hormony ze względu na budowę chemiczną dzielimy na:

Układ podwzgórzowo-przysadkowy
Podwzgórze:

Neurony małokomórkowe - wytwarzają liberyny i statyny, które transportują swoimi
aksonami (droga guzowo-lejkowa) do wyniosłości przyśrodkowej i trzonu lejka przysadki.
Dalej te hormony naczyniami włosowatymi trafiają do przedniego (gruczołowego płata)
przysadki.

Oksytocynę (ATC) - odpowiada za skurcz mięśniówki macicy, komórek
mioepitelialnych brodawek sutka.

○

Wazopresynę (hormon antydiuretyczny ADH) - zwiększa resorpcję zwrotną wody w
kanalikach nerkowych, a w większych stężeniach powoduje skurcz naczyo.

○

Neurony wielkokomórkowe - ich aksony tworzą drogę podwzgórzowo-przysadkową i
kooczą się w tylnym płacie przysadki. Neurony te produkują:

W koocach neurytów neuronów wielkokomórkowych znajdują się zasadochłonne
pęcherzyki - kule Herringa. Ich hormony są transportowane w kompleksie z neurofizyną.

Jego neurony wydzielnicze dzieli się na:

Przysadka:

Somatotropinę (GH, STH) - hormon wzrostu, pobudza wątrobę do wydzielania
somatomedyn.

○

Adrenokortykotropina (ACTH) - pobudza korę nadnerczy do produkcji hormonów
steroidowych.

○

Tyreotropina (TSH) - pobudza komórki tarczycy

○

Folitropina (FSH) - u kobiet - pobudza wzrost pęcherzyków jajnikowych i produkcję
estrogenów. U mężczyzn - pobudza spermatogenezę.

○

Lutropina (LH) - u kobiet - stymuluje owulację, wytwarzanie ciałka żółtego i
produkcję progesteronu. U mężczyzn - pobudza produkcję testosteronu.

○

Prolaktyna (PRL) - wpływa na wzrost gruczołu mlekowego, pobudza laktację.

○

Lipotropina (LPH)- prekursor endorfin, hamuje OUN, moduluje wydzielanie
hormonów przysadki.

○

Melanotropina (MSH) - ma słaby wpływ na melanocyty

○

Przysadki gruczołowej (ok. 75%) - zawiera płat przedni, częśd guzową i częśd pośrednią
przysadki. Powstaje z ektodermy jamy ustnej. Wydziela hormony:

W części guzowej przysadki leżą komórki gonadotropowe produkujące FSH i LH. W części
pośredniej komórki kortykotropowe produkują propiokortynę, która jest następnie cięta
na cztery elementy - ACTH, MSH, LPH i β-endorfinę.
Przysadki nerwowej - zbudowana jest z płata tylnego, wyrostka lejka, lejka i wyniołości
pośrodkowej. Nie są tu syntetyzowane hormony. Główną jej masę stanowią - włókna
bezmielinowe i pituicyty - komórki neurogleju.

Leży w siodle tureckim, krew z niej odpływa do zatoki jamistej. Zbudowana jest z dwóch części:

Szyszynka

Melatoninę - kontroluje dojrzewanie i rytm dobowy

○

Wazotocynę - działa jako antygonadotropina

○

Pinealocyty - mają okrągłe jądra, zasadochłonną cytoplazmę.
Zawierają pałeczki synaptyczne - do transportu pęcherzyków
synaptycznych i ciałka grudkowate - czyli zespoły pęcherzyków
wydzielniczych. Wydzielają:

Wydzielanie przysadki jest hamowane przez światło. Transport
substancji do szyszynki jest ograniczony, ze względu na obecnośd
bariery krew-szyszynka.
Komórki śródmiąższowe - zaliczane do neurogleju

Komórki tuczne

Waży ok. 120 mg. Otoczona jest oponą miękką, która wchodząc w jej
miąższ dzieli ją na płaciki. Wyróżniamy w niej:

W szyszynce często występuje tzw. Piasek szyszynki - ziarna
hydroksyapatytu - jego obecnośd świadczy o degeneracji szyszynki.

Tarczyca

Tyreocyty - są to komórki nabłonkowe sześcienne (aktywne) lub
płaskie (spoczynkowe, po wypełnieniu pęcherzyka koloidem)
wytwarzają one koloid (tyreoglobulinę) - nieczynna postad
hormonów tarczycy. Pod wpływem TSH zachodzi endocytoza
tyreoglobuliny, synteza i uwalnianie T3 i T4 do krwi. Jednocześnie
powstają monojodotyronina i dijodotyronina, które są pozbawiane
jodu, który potem jest wykorzystywany do jodowania
tyreoglobuliny.

Komórki C - produkują kalcytoninę, hormon zmniejszający stężenie
jonów wapnia we krwi, jego resorpcję zwrotną w nerkach i
wchłanianie w jelitach. Ponadto unieczynnia osteoklasty, które mają
dla niej receptory. Kalcytoninę podaje się w leczeniu osteoporozy.

Waży ok. 40 g. Składa się z dwóch płatów połączonych węziną. Występują
w niej pęcherzyki zbudowane z tyreocytów i leżących na obwodzie lub
pomiędzy pęcherzykami komórki C (komórki jasne).

Przytarczyce

Komórki główne jasne - zawierają ziarna glikogenu, zbitą chromatynę, uważane są za
komórki spoczynkowe.

○

Komórki główne ciemne - zawierają mało glikogenu, małe jasne jądra z rozproszoną
chromatyną. Produkują parathormon - powodujący zwiększenie stężenia jonów wapnia
we krwi, zwiększając jego wchłanianie zwrotne w nerkach, wchłanianie w przewodzie
pokarmowym i powodując rozpad kości. Receptory dla parathormonu mają
osteoblasty - po związaniu - aktywują osteoklasty.

○

Głównych - dzielimy je na:

Komórki oksyfilne - są większe niż komórki główne, mają mnóstwo mitochondriów, których
liczba wzrasta z wiekiem.

Występują trzy lub cztery o łącznej masie ok. 200 mg. Zbudowane są ze zrębu i komórek:

Wyspy Langerhansa

Komórki A - jest ich więcej po stronie grzbietowej trzustki (ale i tak
dominują komórki B). Wydzielają glukagon - pobudza glikogenolizę,
wydzelanie insuliny i somatostatyny.

Komórki B - stanowią większośd komórek wysp trzustki. Wydzielają
insulinę. Produkowana jest jako preproinsulina, od której odcinany
jest sygnałowy peptyd C. W ciągu doby wytwarzane jest ok. 2 mg
insuliny. Receptory dla insuliny w różnych komórkach po aktywacji
uruchamiają białko - substrat insuliny I (IRS-1).

Czynnośd komórek B jest kontrolowana przez stężenie glukozy we
krwi, hormony osi jelitowo-insulinowej - GLI (glucagon-like
immunoreactivity), GIP (glucose dependent insulinotrophic
polypeptide).
Komórki D - wydzielają somatostatynę - hormon hamujący
wydzielanie insuliny, glukagonu i somatotropiny.

Komórki PP - wytwarzają peptyd trzustkowy, pobudzający gruczoły
żołądka do produkcji HCl

Występuje w nich stale kilka rodzajów komórek:

Nadnercze
Na przekroju widad dwie główne warstwy - korę i rdzeo. Komórki endokrynowe kory wywodzą się z
mezodermy, a rdzenia z grzebienia nerwowego.
Kora nadnercza

Warstwa kłębkowata - ok. 10% grubości kory. Produkują mineralokortykoidy (działają na
nabłonek kanalików krętych II rzędu, gruczoły potowe, ślinowe), głównie aldosteron z
cholesterolu. Wydzielanie alosteronu pobudzają ACTH i angiotensyna II. Komórki
wewnętrznej części tej warstwy mają zdolnośd do podziału, dlatego uważa się, że mogą one
stanowid źródło odnowy komórek kory.

Warstwa pasmowata - ok. 60% grubości kory. Układa się w pasma prostopadłe do
powierzchni kory. Komórki zawierają pęcherzyki tłuszczu, stąd cała warstwa sprawia
wrażenie gąbczastej. Wydzielają glikokortykosteroidy - kontrolujące gospodarkę cukrową, ale
także powodują rozpad syntezę (w wątrobie) lub rozpad białek, tłuszczów. Ponadto działają
hamująco na podziały komórek, dlatego wykorzystuje się je w immunosupresji.

Warstwa siatkowata - komórki mają wypustki, którymi łączą się między sobą. Produkują
hormony płciowe steroidowe, czyli 17-ketosteroidy, głównie DHEA
(dehydroksypiandosteron) - są męskimi hormonami, powodującymi maskulinizację, jednak są
znacznie słabsze niż testosteron. Ponadto warstwa siatkowata wytwarza niewielkie ilości
estrogenów.

Zbudowana jest z trzech warstw, bez widocznych granic:

Rdzeo nadnercza

Jasne - zawierają adrenalinę (epinefrynę)

Ciemne - zawierają noradrenalinę (norepinefrynę)- powstaje w wyniku hydroksylacji
dopaminy.

Oba rodzaje pęcherzyków zawierają dopaminę i chromograninę

Komórki rdzenia barwią się chromem na brązowo w reakcji chromofinowej. Zawierają dwa rodzaje
pęcherzyków:

Gruczoły wydzielania wewnętrznego

14 maja 2011
10:57

Histologia by Rogal Strona 40

Składa się z jąder, przewodów wyprowadzających nasienie,
gruczołów dodatkowych i prącia. Do przewodów wyprowadzających
zaliczamy kolejno: kanaliki proste, przewodziki sieci jądra,
przewodziki odprowadzające, przewód najądrza, nasieniowód,
przewód wytryskowy i cewka moczowa.

Jądro

Nabłonka plemnikotwórczego

○

3-5 warstw komórek mioidalnych

○

Tkanki łącznej właściwej luźnej

○

Kanaliki plemnikotwórcze - wchodzą w skład płacików jądra, ich ściana zbudowana jest z
trzech warstw:

Komórek podporowych (Sertolego) - zawierają kropelki tłuszczu i swoiste krystaloidy
(Charcota-Bottchera), otaczają, izolują, a także odżywiają komórki szeregu
spermatogenezy. Ponadto wydzielają defensyny, substancje hamujące lub
pobudzające spermatogenezę i niewielkie ilości estrogenów. Tworzą barierę krew-
jądro.

○

Gonocyty - najbardziej pierwotne komórki tego szeregu, pod koniec życia
płodowego przekształcają się w:



Prespermatogonie - między 10. a 13. rokiem życia, przekształcają się w
komórki macierzyste i spermatogonie.



Komórki szeregu spermatogenezy:

○

Komórki macierzyste (spermatogonie A

) - dzielą się mitotycznie i różnicują w:



Spermatogonie A

- dzielą się mitotycznie niepełnie (pozostają mostki

cytoplazmatyczne) i różnicują w:



Spermatogonie B - dzielą się dalej mitotycznie, bez pełnej cytokinezy, tworzą
zespólnie (syncytia) i różnicują w:



Spermatocyty I rzędu - przeprowadzają mejozę I (podział redukcyjny) (co jest
inicjowane przez retinol, który jest wiązany przez cytochrom 450, stąd
opóźnienie aż do okresu pokwitania)



Spermatocyty II rzędu - (haploidalne. 1n=23, 2c=46) przeprowadzają mejozę II
(podział ekwacyjny) dając:



Spermatydy - połączone zespólnią. W procesie spermiogenezy, trwającym ok.
3 tygodni, wytwarzają plemniki.



W spermatogenezie wyróżniamy trzy etapy - spermatocytogenezę, mejozę i
spermiogenezę:

Nabłonek plemnikotwórczy składa się z dwóch rodzajów komórek:

Pokryte jest w mosznie od zewnątrz - osłonką pochwową i błoną białawą, której wewnętrzna
warstwa wytwarza śródjądrze (przez nie wnikają do jądra naczynia, przewody i nerwy). Miąższ
jądra stanowią:

Spermiogeneza

Wytworzenie akrosomu z aparatu Golgiego. Akrosom to
swoista odmiana lizosomu, zawiera enzymy hydrolityczne i
węglowodany, które są uwalniane w reakcji akrosomalnej,
czyli po zetknięciu się plemnika z oocytem II rzędu.

Formowanie witki. Biorą w tym udział centriole, z bliższej
jądra powstaje ciałko podstawowe witki, a z dalszej
pierścieo wstawki plemnika.

Zmiana budowy jądra - znikają nukleosomy i
nukleofilamenty, histony są zastępowane przez białko
protaminę.

Zależy od aktywności genu crem, kodującego białko CREM. Białko
to włącza kolejne etapy wytwarzania plemnika, jakimi są:

Spermiacja - proces odrzucenia większości cytoplazmy spermatydy
w postaci ciałek resztkowych.

Plemnik
Zbudowany jest z główki, szyjki, wstawki i witki. Ma zdolnośd
ruchu, niewielką ilośd cytoplazmy, mitochondria zgrupowane we
wstawce wokół aksonemy witki. Żyją ok. 7 dni. Wyróżniamy
plemniki Y, poruszające się szybciej i energiczniej, jednak żyjące
krócej niż plemniki X.
Na powierzchni plemnika znajdują się receptory błonowe
potrzebne do połączenia z komórką jajową. W przewodzie
najądrza z receptorami tymi łączą się glikoproteiny -
glikokoniugaty hamujące aktywnośd ruchową plemnika.
Rozkładane są one potem przez enzymy dróg rodnych kobiety
(kapacytacja - uzdatnienie). Receptory te to: fertylina,
galaktozylotransferaza, kinaza receptora plemnika (SKR), białko
sp56 i glikoproteina PH20.
Dojrzewanie plemnika
Zachodzi w przewodzie najądrza pod wpływem dużego stężenia
androgenów utrzymywanego przez ABP (androgen-binding
protein). W przewodzie najądrza plemniki są mało ruchliwe, co
jest spowodowane obecnością witaminy A (retinol) lub białka
immobiliny. Ruchy jednak są zachowane ze względu na cyklazę
cAMP i karnitynę.

Cykl kanalika nasiennego
Komórki różnych etapów spermatogenezy występują w określonym położeniu, cyklicznie. Wyróżnia
się 6 układów (stadiów) komórek, które kolejno zastępują swoje miejsce. Jeden cykl trwa 16 dni. Ale
wytworzenie plemnika z komórki macierzystej (A

) trwa aż 4 cykle (64 dni). Badając czynniki

uszkadzające spermatogenezę, należy pobierad plemniki do badania nie wcześniej niż po 76 dniach
(dodatkowe 12 dni trwa przejście plemników z kanalików nasiennych do przewodu najądrza).

Gruczoł śródmiąższowy jądra
Zbudowany jest z komórek śródmiąższowych jądra - komórek Leydiga. Leżą między kanalikami jądra.
Powstają one w życiu płodowym i wytwarzają testosteron stymulując rozwój męskich gonad.
Testosteron powstaje z progesteronu, który wytwarzany jest z cholesterolu. Jest to hormon
anaboliczny, czyli się po nim rośnie. Siła!
Komórki Leydiga produkują ponadto hormon relaksynę (pobudza ona angiogenezę), TGFβ (pobudza
wydzielanie FSH), MSH i endorfinę i oksytocynę (powoduje skurcze komórek mioidalnych kanalików
nasiennych.

Przewody wyprowadzające nasienie
Kanaliki proste - początkowe odcinki ścian zbudowane są
przez komórki sertolego, następnie tworzy je nabłonek
jednowarstwowy sześcienny.

•

Przewodziki sieci jądra - ściana zbudowana z nabłonka
jednowarstwowego sześciennego, którego wiele komórek ma
witki. Otaczają je liczne naczynia krwionośne i limfatyczne.

•

Przewodziki odprowadzające jądra - leżą w głowie najądrza.
Wysłane są nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym z
mikrokosmkami (miejscami walcowatym z rzęskami). Pod
błoną podstawną nabłonka w tkance łącznej właściwej
znajdują się liczne miocyty gładkie. Nabłonek ma silne
właściwości absorpcji płynu, które się nasilają pod wpływem
estrogenu z komórek sertolego.

•

Przewód najądrza - dwurzędowy nabłonek walcowaty, na
powierzchni ma stereocylia (mikrokosmki). Komórki tego
nabłonka wytwarzaja glikokoniugaty. W świetle przewodu jest
ABP, co powoduje, że stężenie androgenów w przewodzie jest
200x większe niż we krwi. Tu dojrzewają i są magazynowane
plemniki.

•

Błony śluzowej - nabłonek wielorzędowy walcowaty

Błony mięśniowej - trzy warstwy, skrajne - podłużne,
środkowa - okrężna

Przydanki

Nasieniowód - jego ściana zbudowana jest z trzech warstw:

•

Przewód wytryskowy - nabłonek przejściowy

•

Gruczoły dodatkowe męskiego układu płciowego
Pęcherzyki nasienne
Są cewkowymi uchyłkami nasieniowodu. Mają cienką błonę mięśniową, dwuwarstwową,
wewnętrzną - okrężną i zewnętrzną podłużną. Cewki pęcherzyków uchodzą do nasieniowodu, który
od tego miejsca nazywany jest przewodem wytryskowym.
Wydzielina pęcherzyków jest żółtawa, lepka, słabo zasadowa. Zawiera fruktozę - wałówka dla
plemniorów. Ponadto zawiera globuliny, witaminę C i prostaglandyny. Wydzielanie pęcherzyków
pobudzane jest przez androgeny, hamowane przez estrogeny. Ich wydzielina stanowi 70% nasienia.
Gruczoł krokowy

Gruczoły błony śluzowej

Gruczoły błony podśluzowej

Gruczoły główne

Zbudowany jest z gruczołów pęcherzykowo-cewkowych. W zależności od położenia wyróżniamy:

Gruczoły uchodzą do cewki moczowej przewodami odprowadzającymi, wysłanymi najpierw
jednowarstwowym nabłonkiem walcowatym, a przed ujściem nabłonkiem przejściowym.
Częśd prostaty położoną między przewodami wytryskowymi do tyłu od cewki moczowej nazywa się
pęcherzykami sterczowymi lub męską macicą - pozostałości przewodów Müllera.
W pęcherzykach gruczołu sterczowego mogą tworzyd się kamienie sterczowe. Prostatę
charakteryzuje duża aktywnośd fosfatazy kwaśnej (nadmiar jest markerem nowotworu prostaty) i α-
reduktazy - redukuje testosteron do dehydrotestosteronu.
Wydzielina prostaty jest słabo kwaśna, bezbarwna, bogata w kwas cytrynowy i fosfatazę kwaśną.
Stanowi ok. 20% nasienia.
Gruczoły opuszkowo-cewkowe
Ich wydzielina przygotowuje cewkę moczową na przyjęcie nasienia.

Układ płciowy męski

15 maja 2011
11:44

Histologia by Rogal Strona 41

Zbudowany jest z narządów płciowych wewnętrznych: jajniki, jajowody,
macica, narządy płciowe żeoskie szczątkowe, pochwa; i narządów
płciowych zewnętrznych: wargi sromowe większe i mniejsze, łechtaczka,
przedsionek pochwy. Ponadto do układu tego należy gruczoł sutkowy.

Jajnik
Zachodzi w nim oogeneza, także wytwarzanie steroidowych hormonów płciowych żeoskich.
Pokryty jest błoną białawą. Naczynia i nerwy jajnika wnikają do niego przez krezkę
(mesovarium), która łączy się z jego wnęką.

Korę - występują w niej pęcherzyki jajnikowe, które stanowią miąższ narządu.

Rdzeo - powstaje z krezki, występują tu pozostałości rozwojowe w postaci sieci jajnika

Wyróżniamy na przekroju:

Oogeneza
Trwa wiele lat, rozpoczyna się w życiu embrionalnym.

Oogonie - dzielą się wielokrotnie i do 6. miesiąca życia płodowego różnicują do:

Oocyt I rzędu - pod wpływem retinolu, przeprowadzają mejozę I, ale przechodzą przez
jej leptoten, zygoten, pachyten (crossing-over), osiągają diploten i ulegają
zahamowaniu pod wpływem OMI (Inhibitor dojrzewania oocytów) - 1 zahamowanie
oogenezy - diktioten.

Oocyt I rzędu w jajniku otoczony jest warstwą komórek nabłonka - komórek
ziarnistych. Oocyt z komórkami ziarnistymi tworzy pęcherzyk jajnikowy pierwotny.
Począwszy od okresu pokwitania oocyty I rzędu pod wpływem MPF (Maturation
promoting factor - tj. CDK fazy M połączona z cykliną B) dokaocza mejozę I dając ciałko
kierunkowe I (niewielka komórka zawierająca prawie wyłącznie jądro) i:
Oocyt II rzędu - haploidalny (1n=23, 2c=46, podwójne chromosomy). Nie replikuje
DNA i wchodzi w mejozę II, w której metafazie zostaje zahamowany przez czynnik
cytoplazmatyczny (CSF), który hamuje MPF. W tym stanie oocyt jest gotową do
zapłodnienia komórką jajową, która w czasie owulacji może zostad zapłodniona i jeśli
zostanie, dokaoczana jest anafaza i telofaza mejozy II i cytokineza, w wyniku której
powstaje ciałko kierunkowe II i:

Zygota - ma na początku dwa jądra (przedjądrza)- żeoskie (1n=23, 1c=23) i męskie
(1n=23, 1c=23).

Komórkami progenitorowymi są komórki ektodermalne - oogonie.

Pęcherzyki jajnikowe
Zależnie od fazy cyklu jajnikowego przybierają różne formy:
Pęcherzyk jajnikowy pierwotny - zbudowany jest z oocytu I rzędu
otoczonego prekursorami komórek ziarnistych.

•

Pęcherzyk jajnikowy wzrastający (bezjamisty, potem jamisty) -
zbudowany z oocytu I rzędu zahamowanego w diktiotenie otoczonego
prekursorami komórek ziarnistych. W cytoplazmie oocytu widoczne są
pęcherzyki wydzielnicze (ziarna korowe), wydzielane z oocytu tuż po
zapłodnieniu. Ich zawartośd zapobiega ponownemu zapłodnieniu
(polispermii) Na oocycie znajdują się receptory glikoproteinowe -
integryny i CD9 - biorące udział w połączeniu z plemnikiem. Oocyt
pęcherzyka wzrastającego wytwarza osłonkę przejrzystą ZP -
zbudowaną z glikoprotein ZP1, ZP2, ZP3.

•

Pod wpływem uwalnianych przez oocyt czynników - GDF-9 i
estrogenów, prekursory komórek ziarnistych namnażają się i różnicują
do komórek ziarnistych tworząc warstwę ziarnistą pęcherzyka.
Komórki ziarniste tworzą wypustki przebijające osłonkę przejrzystą i
tworzące połączenia neksus z oocytem.
Tkanka łączna otaczająca pęcherzyk dzieli się na warstwę wewnętrzną
(z wieloma komórkami i naczyniami - po owulacji komórki te
przekształcają się w komórki paraluteinowe) i warstwę zewnętrzną
(wiele włókien kolagenowych, niewiele komórek i miocytów gładkich).
Pod wpływem leptyny wydzielanej przez komórki pęcherzyka
pobudzona jest angiogeneza.
Warstwa ziarnista powiększając się wytwarza jamę pęcherzyka. Jamę
wypełnia płyn bogaty w estrogeny i kwas hialuronowy wytwarzany
przez otaczające komórki.
W miarę wzrostu pęcherzyk przesuwa się ku korze jajnika i może
tworzyd uwypuklenie widoczne gołym okiem.
Pęcherzyk Graafa - ma zwykle średnicę większą niż 1 cm. Oocyt II
rzędu leży w warstwie ziarnistej ściany i uwypukla się do jamy w
postaci wzgórka jajonośnego. Tu oocyt jest na etapie metafazy II.
Komórki ziarniste, które go otaczają tworzą wieniec promienisty.

•

Pęcherzyki jajnikowe są miejsce dojrzewania oocytów i produkcji
żeoskich hormonów płciowych - estrogenów. A ponadto produkują
hormony regulujące - inhibinę F, hormony blokujące i stymulujące
receptory dla LH.

Ciałko żółte
Powstaje po owulacji z pęcherzyka Graafa. Komórki ziarniste przekształcają się w komórki
luteinowe, a komórki warstwy wewnętrznej osłonki łącznotkankowej w komórki
paraluteinowe. Oba rodzaje komórek mają cechy komórek produkujących steroidy.

Przygotowanie błony śluzowej macicy do przyjęcia zarodka

Utrzymanie tego stanu macicy (zatrzymanie menstruacji)

Przygotowanie gruczołów mlekowych do wydzielania mleka

Ciałko żółte wytwarza progesteron z cholesterolu. Jego główna rola to:

Komórki luteinowe poza progesteronem wydzielają oksytocynę i jej białko transportowe
neurofizynę. Komórki paraluteinowe zaś produkują relaksynę, powodującą wzmożenie
angio i waskulogenezy.
Jeśli dojdzie do implantacji zarodka, ciałko żółte pod wpływem HCG (ludzkiej gonadotropiny
łożyskowej - inaczej gonadotropiny kosmówkowej) przekształca się w ciałko żółte ciążowe.
Pod koniec cyklu menstruacyjnego (lub po porodzie) ciałko żółte (ciążowe) ulega degeneracji
i autolizie pozostawiając bliznę - ciałko białawe.

Cykl jajnikowy
Trwa ok. 28 dni. Składa się z:
Fazy folikularnej (estrogenowej) - trwa 14 dni, pod wpływem FSH
wzrasta stężenie estrogenów, co powoduje zmiany w budowie
narządów płciowych i dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych. Przez
wzrost stężenia estrogenów hamowane jest wydzielanie FSH (a
następnie estrogenów), dlatego tylko kilka pęcherzyków, które zdołały
zgromadzid dośd estrogenów dojrzewa. Reszta ulega atrezji. Około 14
dnia cyklu gwałtownie wzrasta poziom LH co powoduje owulację, a
następnie formowanie ciałka żółtego.

•

Fazy lutealnej (progesteronowej) - powstałe ciałko żółte zaczyna
wydzielad progesteron, który przygotowuje macicę do przyjęcia
zarodka.

•

Gruczoły śródmiąższowe jajnika
Powstają z komórek wewnętrznej warstwy tkanki łącznej otaczającej pęcherzyki atrezyjne.
Wydzielają one estrogeny powodujące pojawienie się drugorzędowych cech płciowych
żeoskich podczas pokwitania.
Do gruczołów śródmiąższowych zaliczamy także komórki wnękowe produkujące androgeny.

Jajowód
Zbudowany jest z lejka (zawiera strzępki), baoki, cieśni i części macicznej. Jego ściana
zbudowana jest z błony śluzowej, mięśniowej i surowiczej.

Komórki urzęsione - ich liczba zależy od estrogenów. Najwięcej ich jest w okolicach
owulacji. Przesuwają komórkę jajową do macicy.

Komórki wydzielnicze - mają pęcherzyki wydzielnicze, najprawdopodobniej służą do
odżywiania zarodka.

Limfocyty śródnabłonkowe - głównie Tc i NK.

Wyróżniamy w nim:

W jajowodzie transportowane są plemniki (płyną pod prąd wytwarzany przez rzęski -
reotropizm) i komórki jajowe. Zwykle w jajowodzie zachodzi zapłodnienie i są tam ku temu
dobre warunki.

Macica
Jej ściana zbudowana jest z trzech warstw:

Warstwę czynnościową - zachodzą w niej cykliczne zmiany

Warstwa podstawowa - stosunkowo niezmienna, zbudowana z tkanki łącznej, zawiera
komórki macierzyste i wiele naczyo limfatycznych.

Błona śluzowa (endometrium) - pokryta jest nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym. Pod
błoną podstawną nabłonka znajduje się gruba blaszka właściwa błony śluzowej, którą dzieli się
na:

•

Faza złuszczania i krwawienia (faza menstruacyjna) - jeśli nie doszło do zapłodnienia,
naczynia krwionośne warstwy podstawowej obkurczają się powodując niedokrwienie
warstwy czynnościowej i jej obumieranie i złuszczanie. Trwa od 3 do 5 dni.

○

Faza wzrostu - trwa do 14 dnia cyklu, czyli owulacji. Wywołuje ją zwiększone stężenie
estrogenów. Komórki nabłonka gruczołów blaszki właściwej i fibroblasty namnażają
się zwiększając grubośd czynnościowej warstwy błony śluzowej do 2 mm (z ok. 0,5
mm)

○

Zmiany błony śluzowej w cyklu. Wyróżnia się trzy fazy zmian:

Pochwa

Nabłonka wielowarstwowego płaskiego - zbudowany z
trzech warstw (podstawna, pośrednia i
powierzchowna). W warstwie pośredniej w czasie ciąży
pojawiają się komórki łódkowate. Warstwa
powierzchowna po owulacji złuszcza się.

○

Komórki nabłonka w fazie proliferacyjnej wydzielają do
światła pochwy glikogen rozkładany przez bakterie
pochwowe do kwasu mlekowego - daje to pH na
poziomie 3,5-4,9, co działa przeciwbakteryjnie.
Błony śluzowej właściwej - silnie unaczyniona, krew
naczyo jest źródłem przesięków, które zwilżają pochwę
pod wpływem bodźców seksualnych.

○

Błona śluzowa - wytwarza okrężne fałdy. Zbudowana jest z:

Błona mięśniowa

Jej ściana zbudowana jest z trzech warstw:

Układ płciowy żeoski

15 maja 2011
14:13

Histologia by Rogal Strona 42

warstwy czynnościowej i jej obumieranie i złuszczanie. Trwa od 3 do 5 dni.
Faza wzrostu - trwa do 14 dnia cyklu, czyli owulacji. Wywołuje ją zwiększone stężenie
estrogenów. Komórki nabłonka gruczołów blaszki właściwej i fibroblasty namnażają
się zwiększając grubośd czynnościowej warstwy błony śluzowej do 2 mm (z ok. 0,5
mm)

○

Faza wydzielnicza - wywołana progesteronem, trwa do ok. 26 dnia cyklu. Grubośd
błony śluzowej rośnie dalej do ok. 5 mm. Teraz można w obrębie warstwy
czynnościowej wyróżnid warstwę zbitą (dużo komórek: fibroblastów, makrofagów,
leukocytów i komórek plazmatycznych) i gąbczastą (dużo gruczołów i naczyo
krwionośnych).

○

Błona mięśniowa (myometium) - jest najgrubszą błoną. Ma trzy, trudne do rozróżnienia warstwy -
wewnętrzną (podłużną), środkową (okrężną i spiralną), zewnętrzną (podłużną i okrężną).

•

Błona surowicza (perimetrium) - otrzewna, tworzy więzadło szerokie.

•

Powierzchnia pochwowa szyjki macicy pokryta jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim.

poziomie 3,5-4,9, co działa przeciwbakteryjnie.
Błony śluzowej właściwej - silnie unaczyniona, krew
naczyo jest źródłem przesięków, które zwilżają pochwę
pod wpływem bodźców seksualnych.

○

Błona mięśniowa

Przydanka

Narządy płciowe żeoskie szcząstkowe
Nadjajnik - leży między jajnikiem a jajowodem i jest zbudowany z
kanału biegnącego poniżej jajowodu. Wysłany jest nabłonkiem
jednowarstwowym walcowatym.
Przyjajnik - przedłużenie nadjajnika.

Histologia by Rogal Strona 43

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Histologia szczegółowa by Rogal
egzamin 2008 od Konrada, stomatologia, Histologia, Histologia by Ambiii, Histologia test, Histologia
wykłady 2 i 3 histologia by Natt
sprawko made by Rogal, Prywatne, Budownictwo, Materiały, IV semestr, IV sem, Mechanika Gruntów, Labo
Cytosyf 2010, stomatologia, Histologia, Histologia by Ambiii, Histologia test, Histologia
Neurofizjologia by Rogal
histo, stomatologia, Histologia, Histologia by Ambiii, Histologia test, Histologia
4 pomiary by kbarzdo
dymano teoria by demon
GR WYKŁADY by Mamlas )
Assessment of cytotoxicity exerted by leaf extracts
Alignmaster tutorial by PAV1007 Nieznany
Efficient VLSI architectures for the biorthogonal wavelet transform by filter bank and lifting sc
Budowa samolotow PL up by dunaj2
MS3 by kbarzdo
ANATOMIA I HISTOLOGIA JAMY USTNEJ

więcej podobnych podstron