- 1 -

Wynikowy plan pracy – Historia dla liceum i technikum, część 1.

Opracowała Ewa Betiuk

Plan przygotowany na podstawie publikacji:
• J. Choińska-Mika, W. Lengauer, M. Tymowski, K. Zielińska, Historia 1. Kształcenie w zakresie podstawowym.

Podręcznik dla liceum i technikum, WSiP, Warszawa 2007;

• J. Choińska-Mika, K. Zielińska, Historia 1. Kształcenie w zakresie podstawowym. Poradnik dla nauczyciela liceum

i technikum, WSiP, Warszawa 2007.

Zastosowane oznaczenia

Kategorie taksonomiczne celów nauczania:

A – zapamiętywanie wiadomości

B – zrozumienie wiadomości

C – zastosowanie wiadomości w sytuacja typowych

D – zastosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych

Poziomy wymagań w odniesieniu do propozycji zadań sprawdzających:

P – podstawowy

PP – ponadpodstawowy

▼ – wymagania, które w zależności od decyzji nauczyciela mogą odnosić się do innych jednostek lekcyjnych (zob. poradnik, s. 54)

Wymagania

podstawowe ponadpodstawowe

Temat jednostki lekcyjnej

i zagadnienia

po lekcji uczeń:

Przykładowe

zadania

sprawdzające

umiejętności

1. Cele i treści kształcenia

historycznego

a) Specyfika edukacji historycznej

na poziomie liceum (technikum).

• wie, jakie umiejętności będzie rozwijał na

ponadgimnazjalnym etapie kształcenia [A];

• rozumie, czym są standardy osiągnięć i w

jakim celu są formułowane [B];

• wie, jaki materiał nauczania przypadnie na

Nauczyciel

może np.

wykorzystać zadania
diagnozujące po
gimnazjum,
zamieszczone na CD-

- 2 -

b) Podręcznik i inne środki

dydaktyczne.

c) Egzamin maturalny z historii.
d) Zasady kontroli i oceny

osiągnięć uczniów.

poszczególne lata i semestry nauki [A];

• wie, z jakich środków dydaktycznych będzie

korzystać [A];

• zna sposoby sprawdzania wiedzy i

umiejętności oraz kryteria oceniania i
wymagania na poszczególne oceny [A];

ROM-ie dołączonym do
publikacji: J. Choińska-
Mika, K. Zielińska,
Ludzie –
społeczeństwa –
cywilizacje. Część I i II.
Scenariusze lekcji,
WSiP, Warszawa
2005.

2. Epoki historyczne. Źródła

historyczne i metody
poznawania przeszłości

a) Czym jest historia?
b) Dlaczego badamy dzieje

ludzkości?

c) Dlaczego dzielimy przeszłość na

epoki?

d) Jakie epoki wydzielili w dziejach

historycy?

e) Czym są źródła historyczne?
f) Etapy badania historycznego.

• rozróżnia pojęcia – „historia”, „prehistoria”,

„cezura”, „periodyzacja”, „kultura duchowa”,
„kultura materialna”, „starożytność”, „antyk”,
„starożytność klasyczna”, „średniowiecze”,
„epoka nowożytna”, „epoka najnowsza” [B];

• podaje przykłady faktów, zjawisk, procesów

historycznych [B];

• definiuje pojęcie „źródło historyczne” [B];
• rozróżnia poszczególne typy źródeł

historycznych i podaje ich przykłady [B];

• czerpie informacje ze źródła pisanego i

ikonograficznego [B];

• wymienia kolejne etapy pracy badawczej

historyka i wyjaśnia ich cel [C];

• odróżnia w tekście narracji historycznej

hipotezę od tezy [B];

• uzasadnia stosowanie cezur w podziale

dziejów na epoki [C];

• wyjaśnia przyczyny różnic w periodyzacji

dziejów Europy Zachodniej i Polski [C];

• uzasadnia przydatność prowadzenia badań

historycznych [C];

Uczniowie na
podstawie tekstu
podręcznika (s. 7–9)
wypisują epoki
historyczne oraz
wydarzenia, które
stanowią cezury
wyznaczające granice
pomiędzy kolejnymi
epokami [P].

3. Najdawniejsze dzieje

człowieka

a) Pochodzenie człowieka.
b) Osiągnięcia ludzi w czasach

prehistorycznych.

c) Znaczenie rewolucji neolitycznej.
d) Zróżnicowanie językowe ludów

starożytności.

• definiuje pojęcia – „hominidy”,

„antropogeneza”, „antropologia”, „paleolit”,
„mezolit”, „neolit” [A];

• wymienia osiągnięcia człowieka w okresie od

paleolitu do neolitu [B];

• lokuje w czasie i przestrzeni ludy semickie i

indoeuropejskie [B];

• wymienia i porządkuje chronologicznie etapy

rozwoju istot człowiekowatych [C];

• wymienia i porządkuje chronologicznie epoki z

najdawniejszych dziejów człowieka (od
paleolitu do neolitu) [C];

• odkrywa i nazywa różne kryteria klasyfikacji

epok w najdawniejszych dziejach człowieka
[C];

Podręcznik, zadanie 2,
s. 17 [PP].

4. Starożytna cywilizacja

Mezopotamii i pierwsze
imperia

• wyjaśnia pojęcia – „miasto-państwo”,

„imperium”, „ustrój teokratyczny”, „satrapia”,
„despocja wschodnia” [B];

• wyjaśnia znaczenie stosowania żelaza,

prawodawstwa oraz komunikacji dla
funkcjonowania państw starożytnego Bliskiego

Podręcznik, zadania 1,
3, s. 25 [P].
Podręcznik, zadanie 2,

- 3 -

a) Od miast-państw Sumeru do

imperium perskiego – powstanie
i rozpad organizmów
państwowych starożytnego
Bliskiego Wschodu.

b) Osiągnięcia ludów Bliskiego

Wschodu w epoce brązu i
początkach epoki żelaza.

c) Państwo perskie – największe

imperium Bliskiego Wschodu.

• wymienia najważniejsze osiągnięcia

starożytnych ludów Bliskiego Wschodu [B];

• wymienia największe państwa starożytnego

Bliskiego Wschodu oraz sytuuje je w czasie i
przestrzeni (na mapie) [C];

• odróżnia miasta-państwa od większych

organizmów państwowych i imperiów [B];

• wyjaśnia doniosłość trzech rewolucji –

metalurgicznej, urbanistycznej i pisma [C];

Wschodu [C];

• wymienia twórców potęgi perskiej [B];
• porównuje imperium perskie z wcześniejszymi

państwami Bliskiego Wschodu [C];

s. 25 [PP].

5. Cywilizacja starożytnego

Egiptu

a) Chronologia dziejów

starożytnego Egiptu.

b) Egipt jako despocja wschodnia.
c) Człowiek w strukturze

społecznej Egiptu.

d) Wierzenia Egipcjan.
e) Osiągnięcia kultury egipskiej.

• definiuje pojęcia – „despocja wschodnia”,

„synkretyzm religijny” [A];

• wyjaśnia związki między strukturą społeczną a

wierzeniami religijnymi starożytnych Egipcjan
[C];

• synchronizuje etapy dziejów Egiptu z dziejami

cywilizacji mezopotamskiej [C];

• odkrywa różnice i podobieństwa między

cywilizacjami egipską i mezopotamską [C];

Podręcznik, zadanie 1,
s. 31 [P].
Podręcznik, zadanie 3,
s. 31 [PP].

6. Starożytny Izrael

a) Od koczowników do rolników, od

plemienia do państwa i diaspory
– etapy dziejów ludu Izraela.

b) Przyczyny i skutki

ukształtowania się diaspory.

c) Biblia – święta księga Judaizmu.

• wyjaśnia pojęcia – „diaspora”, „niewola

egipska”, „niewola babilońska”, „Królestwo
Izraela”, „Królestwo Judy”, „religia
mojżeszowa”, „judaizm” [B];

• podaje główne zasady religii mojżeszowej [B];
• identyfikuje postacie – Abrahama, Mojżesza,

Saula, Dawida, Salomona, Heroda Wielkiego,
[A];

• lokuje w czasie i przestrzeni trwanie

starożytnego Izraela [B];

• wyjaśnia pochodzenie nazw i tytułów – Izrael,

Palestyna, Biblia, Stary Testament, Nowy
Testament, Tora [C];

• odkrywa związki między judaizmem a

chrześcijaństwem [C];

Podręcznik, zadania 1,
2, s. 36 [P].
Podręcznik, zadanie 3,
s. 37 [PP].

7. Starożytne cywilizacje Indii

i Chin

a) Chronologia starożytnych

• wymienia główne osiągnięcia cywilizacji

przedaryjskiej i aryjskiej w Indiach [A];

• wyjaśnia pojęcia – „cywilizacja przedaryjska”,

„cywilizacja miejska”, „warna”, „kasta”,

• synchronizuje etapy rozwoju starożytnych

cywilizacji Indii i Chin z dziejami Bliskiego
Wschodu [C];

• odkrywa związki hinduizmu, buddyzmu i

Podręcznik, zadania 1,
2, s. 42 [P].

- 4 -

cywilizacji Indii i Chin.

b) Przedaryjska cywilizacja doliny

Indusu.

c) Cywilizacja Ariów – struktury

społeczne i wierzenia.

d) Buddyzm.
e) Osiągnięcia cywilizacji chińskiej.
f) Kontakty międzycywilizacyjne.

„braminizm”, „hinduizm”, „buddyzm”, „taoizm”,
„konfucjanizm” [C];

• lokuje w przestrzeni cywilizacje przedaryjską,

aryjską i chińską [B];

konfucjanizmu ze strukturami społecznymi
starożytnych cywilizacji azjatyckich [C];

• odkrywa znaczenie hinduizmu, buddyzmu i

konfucjanizmu we współczesnej Azji [C];

8. Nasze odległe korzenie –

powtórzenie wiadomości
dotyczących starożytnych
cywilizacji Bliskiego
Wschodu, Indii i Chin

• lokuje w czasie i przestrzeni starożytne

państwa i cywilizacje Bliskiego Wschodu, Indii
i Chin [B];

• wyjaśnia znaczenie miasta w funkcjonowaniu

struktur społecznych ludów starożytnych [C];

• wyjaśnia znaczenie ukształtowania się państw

dla starożytnych społeczeństw [C];

• wyjaśnia sakralny charakter władzy w

państwach starożytnego Wschodu [C];

• odróżnia podstawowe zasady judaizmu,

hinduizmu, buddyzmu, taoizmu,
konfucjanizmu [B];

• lokuje w czasie i przestrzeni wymienione

wyżej systemy religijne i etyczne starożytnego
Wschodu oraz ich twórców [B];

• wykazuje trwanie do dziś zjawisk

cywilizacyjnych ukształtowanych w okresie
starożytności [C];

Podręcznik, zadania 1,

3, 6, 7, s. 43–46 [P].

9. Początki cywilizacji greckiej

a) Starożytni Grecy – nazwa, język

i osadnictwo.

b) Przyrodniczo-geograficzne

uwarunkowania dziejów
starożytnych Greków.

c) Kultura minojska i mykeńska u

początków cywilizacji greckiej.

• definiuje pojęcia – „kultura minojska”, „kultura

mykeńska”, „agora”, „kolonia”, „metropolia”,
„oligarchia”, „demokracja”, „arystokracja”,
„tyrania”, „monarchia” [A];

• lokuje w czasie i przestrzeni kultury minojską i

mykeńską oraz Wielką Kolonizację [B];

• lokuje w czasie Wieki Ciemne, powstanie polis

greckich [B];

• rozróżnia formy ustroju greckich poleis [B];

• wymienia krainy starożytnej Grecji oraz nazwy

plemion greckich [A];

• wymienia osiągnięcia kultur minojskiej i

mykeńskiej [C];

• wyjaśnia pochodzenie nazwy „Grecy” [C];
• klasyfikuje język grecki jako jeden z języków

indoeuropejskich [C];

• wyjaśnia związki między kulturami – minojską

mykeńską i grecką [C];

Podręcznik, zadanie 3,
s. 58 [P].

- 5 -

d) Świat grecki w VII–VI w. p.n.e. –

powstanie polis, Wielka
Kolonizacja.

• rozróżnia przyczyny i skutki Wielkiej

Kolonizacji [B];

10. Ateny i Sparta

a) Kształtowanie się ustrojów

polityczno-społecznych Aten i
Sparty.

b) Porównanie ustrojów społeczno-

politycznych Aten i Sparty.

• rozróżnia i stosuje pojęcia – ▼ „strateg”,

▼

„ostracyzm”,

▼

„demagog”, „hegemonia”,

„urząd kolegialny”, „heloci”, „periojkowie” [B];

• lokuje w czasie i przestrzeni oligarchię

spartańską i demokrację ateńską [B];

• identyfikuje postacie – Drakona, Solona,

Pizystrata, Klejstenesa,

▼

Peryklesa, Likurga

[A];

• rozróżnia instytucje polityczne Sparty i Aten

[B];

• porównuje funkcjonowanie oligarchii i

demokracji w starożytnej Grecji [C];

• wyjaśnia znaczenie praw Drakona, reform

Solona, reform Klejstenesa [C];

• odkrywa ograniczenia i możliwości antycznej

oligarchii i demokracji [C];

•

▼

odkrywa podobieństwa i różnice między

starożytną demokracją grecką a demokracją
współczesną [D];

Podręcznik, zadanie 1,
s. 63 [PP].

11.Wojny grecko-perskie i ich

miejsce w tradycji cywilizacji
europejskiej

a) Pośrednie i bezpośrednie

przyczyny wojen grecko-
perskich.

b) Przebieg wojen Greków z

Persami.

c) Zakończenie wojen grecko-

perskich.

• podaje daty – bitew pod Maratonem,

Termopilami, Salaminą i Platejami, wojny
peloponeskiej [A];

• identyfikuje głównych greckich bohaterów

wojen z Persami – Miltiadesa, Leonidasa,
Temistoklesa [A];

• lokalizuje na mapie główne krainy Persji oraz

miejsca bitew Greków z Persami [B];

• rozróżnia bezpośrednie i pośrednie przyczyny

oraz skutki wojen grecko-perskich [B];

• podaje daty – opanowania Jonii przez

Persów, wybuchu powstania jońskiego, pokoju
Kaliasa [A];

• identyfikuje władców perskich – Cyrusa,

Wielkiego, Dariusza I, Kserksesa oraz władcę
lidyjskiego – Krezusa [A];

• wyjaśnia charakter i znaczenie kontaktów

grecko-lidyjskich w Azji Mniejszej [C];

• odkrywa znaczenie wojen grecko-perskich dla

tradycji cywilizacji europejskiej [C];

Podręcznik, zadanie 1,
s. 70 [P].
Podręcznik, zadanie 2,
s. 70 [PP].

12. Świat grecki w V–IV w. p.n.e.

a) Hegemonia Aten na morzu i

wojna peloponeska.

b) Demokracja ateńska po wojnach

grecko-perskich.

c) Jednostka i społeczeństwo w

starożytnej Grecji.

• definiuje pojęcia – „ostracyzm”, „demagog”

[A];

• identyfikuje wybitnego ateńskiego polityka

Peryklesa [A];

• podaje daty wojny peloponeskiej [A];
• wyjaśnia rolę rodziny w życiu społeczności

greckiej polis [C];

• wyjaśnia rolę niewolników w gospodarce

greckich państw w V–IV w. p.n.e., a także

• odkrywa ograniczenia i możliwości demokracji

ateńskiej [C];

• odkrywa podobieństwa i różnice między

starożytną demokracją grecką a demokracją
współczesną [D];

Podręcznik, zadanie 3,
s. 78 [P].
Podręcznik, zadanie 2,
s. 78 [PP].

- 6 -

miejsce tej grupy ludzi w społeczności polis
[C];

13. Religia, literatura, sztuka

i filozofia Greków

a) Periodyzacja dziejów kultury

greckiej.

b) Jednostka i społeczeństwo w

starożytnej Grecji.

c) Bogowie olimpijscy i ich kult.
d) Architektura, rzeźba i malarstwo

starożytnych Greków.

e) Literatura Grecka.
f) Filozofia grecka.

• rozróżnia i stosuje pojęcia – „kultura

klasyczna”, „cywilizacja klasyczna”, „bogowie
olimpijscy”, „mitologia”, „akropol”, „agora”,
„kanon”, „igrzyska olimpijskie”, „gimnazjon”,
„tympanon”, „biblioteka” [B];

• lokuje w czasie etapy rozwoju kultury greckiej

[B];

• wymienia głównych bogów olimpijskich oraz

identyfikuje ich atrybuty [A];

• identyfikuje główne postacie twórców kultury

greckiej i ich dzieła [A];

• identyfikuje style oraz dzieła greckiej

architektury i rzeźby [A];

• wyjaśnia znaczenie mitów greckich w kulturze

europejskiej [C];

• wymienia formy kultu w religii greckiej [A];
• wyjaśnia związek między formami życia

społeczno-politycznego a przemianami kultury
greckiej [C];

• odkrywa rolę kultury greckiej jako podstawy

kultury europejskiej [C];

Podręcznik, zadanie 1,
s. 90 [P].
Podręcznik, zadanie 3,
s. 90 [PP].

14. Filozofia grecka

a) Jońska filozofia przyrody.
b) Szkoły pitagorejska i eleacka.
c) Sofiści.
d) Wielcy filozofowie – Sokrates,

Platon, Arystoteles.

• identyfikuje postacie – Talesa, Heraklita,

Demokryta, Pitagorasa, Sokratesa, Platona,
Arystotelesa [A];

• rozróżnia i stosuje pojęcia – „filozofia”, „jońska

filozofia przyrody”, „idealizm”, „racjonalizm”,
„materializm”, „logika”, „dialektyka”, „etyka”,
„retoryka”, „sofistyka”, „Akademia”, „Likejon”
[B];

• identyfikuje poglądy filozofów greckich [A];

• lokuje w czasie i przestrzeni greckie szkoły

filozoficzne [B];

• wyjaśnia kolejne etapy rozwoju filozofii

greckiej [C];

• odkrywa znaczenie filozofów greckich w

dziejach myśli ludzkiej [C];

Podręcznik, zadanie 2,
s. 90 [PP].

15. Wyprawa Aleksandra

Wielkiego. Hellenizm

a) Macedonia – kraj i mieszkańcy.
b) Zwycięstwo Filipa II nad

Grekami.

c) Powstanie Związku

Korynckiego.

d) Podboje Aleksandra Wielkiego.
e) Monarchie hellenistyczne.
f) Kultura hellenistyczna.

• rozróżnia i stosuje pojęcia – „falanga”,

„filipika”, „diadoch”, „muzeum”, „epoka
hellenistyczna”, „hellenizacja”, „orientalizacja”,
„stoicyzm”, „epikureizm”, „węzeł gordyjski”,
„monarchia hellenistyczna”, „siedem cudów
świata” [B];

• identyfikuje postacie – Filipa II, Aleksandra III

Wielkiego, Dariusza III, Demostenesa,
Epikura, Archimedesa, Euklidesa, Arystarcha,
Eratostenesa [A];.

• podaje daty – bitwy pod Cheroneją, początku

• wyjaśnia znaczenie imperium Aleksandra

Wielkiego i monarchii hellenistycznych w
dziejach Bliskiego Wschodu [C];

• odkrywa znaczenie epoki i kultury

hellenistycznej w dziejach cywilizacji
światowej [C];

Podręcznik, zadanie 3,
s. 99 [P].
Podręcznik, zadanie 1,
s. 99 [PP].

- 7 -

wyprawy Aleksandra Wielkiego [A];

• lokuje w czasie i przestrzeni imperium

Aleksandra Wielkiego [B];

16. Starożytny Wschód

i Starożytna Grecja

(lekcja sprawdzająca)

Jeżeli nauczyciel

zdecyduje się
poprzedzić
sprawdzenie wiedzy
lekcją powtórzeniową,
może w ramach
powtórzenia
wykorzystać zadania z
zestawu „Przygotuj się
do matury”
(podręcznik, s. 101–
106).
Do sprawdzenia lub
powtórzenia wiedzy
może też wykorzystać
zadania z zestawu I–II
(poradnik, s. 284–287).

17. Początki dziejów Rzymu

i narodziny Imperium

a) Italia – obszar i mieszkańcy.
b) Od Rzymu królewskiego do

Republiki.

c) Podboje rzymskie w Italii.
d) Ekspansja Rzymu w basenie

Morza Śródziemnego.

e) Polityka Rzymu wobec

podbitych ludów.

• podaje daty – założenia Rzymu, początku

Republiki, zakończenia podboju Italii przez
Rzym, wojen punickich [A];

• identyfikuje postacie – mitycznych założycieli

Rzymu, Tarkwiniusza Pysznego, Pyrrusa,
Hannibala, Scypiona Afrykańskiego [A];

• wyjaśnia pojęcia – „wilczyca kapitolińska”,

„pyrrusowe zwycięstwo”, „wojna punicka”,
„republika”, „senat”, „patrycjusze”,
„plebejusze”, „kolonia rzymska”,
„obywatelstwo rzymskie”, „autonomia”,
„imperium” [B];

• wymienia i lokuje w przestrzeni krainy

historyczne i państwa związane z dziejami
Rzymu [B];

• porównuje sposób zakładania kolonii przez

Greków i Rzymian [C];

• porównuje politykę Rzymu wobec podbitych

ludów w Italii i na innych obszarach [C];

• wyjaśnia przyczyny sukcesu ekspansji

Rzymu, wyróżniając czynniki militarne,
polityczne i kulturowe [C];

Podręcznik, zadanie 2,
s. 116 [P].
Podręcznik, zadanie 1,
s. 116; 3, s. 117 [PP].

- 8 -

18. Rozkwit i upadek Republiki

w Rzymie

a) Ustrój Republiki Rzymskiej w II–I

w. p.n.e.

b) Przemiany gospodarcze,

społeczne i polityczne w II–I w.
p.n.e.

c) Powstanie Cesarstwa.

• rozróżnia i stosuje pojęcia – „republika”,

„obywatelstwo rzymskie”, „zgromadzenie
ludowe”, „senat”, „konsul”, „dyktator”,
„cenzor”, „kwestor”, „nobilowie”, „ekwici”,
„trybun ludowy”, „plebs”, „proletariat”,
„latyfundium”, „weteran”, „triumwirat”,
„cesarstwo”, „pryncypat” [B];

• podaje daty – śmierci Cezara, bitwy pod

Akcjum, początku Cesarstwa Rzymskiego [A];

• identyfikuje postacie – Spartakusa, braci

Grakchów, Mariusza, Cezara, Oktawiana
Augusta [A];

• wyjaśnia przyczyny i skutki reform Grakchów

oraz reformy wojskowej Mariusza [C];

• wyjaśnia przyczyny i skutki dyktatury Cezara

[C];

• wyjaśnia przyczyny i skutki zwycięstwa

Oktawiana w wojnie domowej [C];

• lokuje w czasie i przestrzeni kryzys Republiki,

podboje Cezara, I i II triumwirat [B];

Podręcznik, zadania 2,
3, s. 126–127 [P].

19. Cesarstwo Rzymskie

w I–II w. n.e.

a) Obszar Cesarstwa Rzymskiego

w I–II w. n.e.

b) Ustrój polityczny i społeczny

Cesarstwa w okresie
pryncypatu.

c) Organizacja prowincji w I–II w.

n.e.

d) Rola miast i armii w procesie

romanizacji.

• podaje daty rządów Augusta [A];
• identyfikuje postacie – Augusta, Trajana,

Marka Aureliusza [A];

• rozróżnia i stosuje pojęcia – „limes”,

„pretorianie”, „ekwici”, „dekurionowie” [B];

• wyjaśnia pojęcia – „pokój rzymski”,

„romanizacja” [B];

• wylicza zdobycze cywilizacyjne

upowszechnione przez Rzymian w
prowincjach [A];

• lokuje w przestrzeni prowincje rzymskie i

miasta założone przez Rzymian w Europie
Zachodniej i Środkowej [B];

• wyjaśnia znaczenie miast i armii w procesie

romanizacji prowincji [C];

• wyjaśnia funkcjonowanie systemu

zarządzania prowincjami w okresie pryncypatu
[C];

Podręcznik, zadanie 2,
s. 135 [P].
Podręcznik, zadanie 3,
s. 135 [PP].

20. Kultura Imperium

Rzymskiego

a) Kultura łacińska a kultura

grecka.

b) Język łaciński, literatura łacińska

• podaje daty – założenia Rzymu, okresów

Republiki i Cesarstwa w dziejach Rzymu,
spisania prawa XII tablic oraz Kodeksu
Justyniana [A];

• identyfikuje twórców kultury Imperium

Rzymskiego – Salustiusza, Senekę,

• lokuje w czasie twórców kultury Imperium

Rzymskiego – Salustiusza, Senekę,
Owidiusza, Wergiliusza, Horacego, Plutarcha,
Tytusa Liwiusza, Tacyta, Klaudiusza,
Ptolemeusza [B];

• wyjaśnia podział Cesarstwa na dwa obszary

Podręcznik, zadanie 2,
s. 143 [P].
Podręcznik, zadanie 1,
s. 143 [PP].

- 9 -

i grecka.

c) Prawo rzymskie, filozofia,

pisarstwo historyczne,
geografia.

d) Sztuka i architektura rzymska.

Owidiusza, Wergiliusza, Horacego, Plutarcha,
Tytusa Liwiusza, Tacyta, Klaudiusza,
Ptolemeusza [A];

• rozróżnia i stosuje pojęcia – „forum”,

„retoryka”, „bazylika”, „termy”, „teatr”,
„amfiteatr”, „cyrk”, „łuk triumfalny”, „panteon”,
„trybunał”, „akwedukt”, „mecenas” [B];

• wyjaśnia pojęcia – „uniwersalna cywilizacja

śródziemnomorska”, „prawo obywatelskie”,
„geocentryczny model świata” [B];

kulturowe – Zachód i Wschód [C];

• w różnych dziedzinach kultury Imperium

Romanum wskazuje wpływy kultury greckiej
oraz oryginalne dokonania Rzymian [B];

• wymienia czynniki stanowiące o jedności

cywilizacji śródziemnomorskiej [A];

• odkrywa trwanie kultury rzymskiej w cywilizacji

europejskiej późniejszych epok [C];

21. Religie tradycyjne w świcie

rzymskim. Chrystianizacja
Imperium Rzymskiego

a) Religie Imperium Rzymskiego.
b) Sytuacja w Palestynie i

działalność Jezusa.

c) Pierwsze gminy chrześcijańskie.
d) Organizacja, doktryna i system

wartości chrześcijaństwa.

e) Chrześcijaństwo a władza

rzymska.

• podaje daty – zdobycia Palestyny przez

Rzymian, ukrzyżowania Jezusa, spisania
Ewangelii, podróży misyjnych św. Pawła,
początku prześladowania chrześcijan,
ogłoszenia wolności wyznawania
chrześcijaństwa,

▼

uznania chrześcijaństwa

za religię panującą w Imperium Rzymskim [A];

• identyfikuje postacie – Heroda Wielkiego,

Poncjusza Piłata, czterech ewangelistów,
Pawła z Tarsu, Nerona,

▼

Konstantyna

Wielkiego,

▼

Teodozjusza Wielkiego [A];

• rozróżnia i stosuje pojęcia – „auspicje”,

„geniusz”, „religia tradycyjna”, religia
objawiona”, „mesjasz”, „Ewangelia”, „Nowy
Testament”, „teologia”, „apostoł”, „biskup”,
„metropolita”, „patriarcha”, „papież”,
„katakumby”, „Kościół katolicki”,

▼

„poganie”,

▼

„sobór powszechny”,

▼

„herezja” [B];

• lokalizuje na mapie – obszar życia i

działalności Chrystusa, pierwsze gminy
chrześcijańskie, stolice patriarchatów [B];

• wymienia podstawowe cechy organizacji,

doktryny i systemu wartości chrześcijaństwa
w czasach starożytnych [A];

• wyjaśnia związek wczesnego chrześcijaństwa

z judaizmem [C];

• wyjaśnia pierwotne znaczenie greckich słów

apostolos i episkopos [B];

• charakteryzuje etapy chrystianizacji Imperium

Rzymskiego [C];

• uzasadnia stwierdzenie, że „tożsamość

europejska ma judeochrześcijańskie źródła”
[D];

Podręcznik, zadanie 1,
s. 151 [P].
Podręcznik, zadanie 2,
s. 151–152 [PP].

- 10 -

22. Upadek Cesarstwa

Rzymskiego na Zachodzie –
koniec jedności świata
śródziemnomorskiego

a) Najazdy barbarzyńskie na

terytorium Cesarstwa.

b) Przemiany systemu władzy

Cesarstwa i podziały Imperium.

c) Załamanie się struktur

społecznych i gospodarczych
Imperium Rzymskiego.

d) Kryzys kultury i religii

tradycyjnych w państwie
rzymskim.

• podaje daty – nadania obywatelstwa

rzymskiego całej wolnej ludności Cesarstwa,
reform Dioklecjana, ogłoszenia wolności
wyznawania religii chrześcijańskiej, soboru
nicejskiego, uznania chrześcijaństwa za
religię panującą w Cesarstwie Rzymskim,
ostatecznego podziału Cesarstwa na Wschód
i Zachód, detronizacji Romulusa Augustulusa
przez Odoakara [A];

• identyfikuje postacie – Marka Aureliusza,

Karakalli, Dioklecjana, Konstantyna
Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego, Attyli,
Decjusza, Odoakra [A];

• rozróżnia i stosuje pojęcia – „kolon”, „kolonat”,

„tetrarchia”, „dominat”, „poganie”, „credo”,
„sobór powszechny”, „herezja” [B];

• wyjaśnia pojęcia – „imperium Sasanidów”,

„Cesarstwo Wschodu”, „Cesarstwo Zachodu”,
„królestwa germańskie”, „Wędrówka Ludów”,
„Cesarstwo Bizantyjskie” [B];

• lokuje w przestrzeni – Cesarstwo Wschodu,

Cesarstwo Zachodu, królestwa germańskie,
Wędrówkę Ludów, Cesarstwo Bizantyjskie,
miejsca bitew pod Adrianopolem i na Polach
Katalaunijskich [B];

• rozróżnia polityczne, społeczne i kulturowe

czynniki kryzysu Imperium Rzymskiego na
przełomie II i III w. [B];

• odróżnia przyczyny pośrednie i bezpośrednie

upadku Cesarstwa na Zachodzie [B];

• wyjaśnia przyczyny podziału Cesarstwa na

Wschód i Zachód [C];

• opisuje różnice pomiędzy Cesarstwem

Wschodu i Cesarstwem Zachodu [B];

• wyjaśnia przyczyny i wskazuje najważniejsze

cechy procesu Wędrówki Ludów [C];

Podręcznik, zadania 2,
4, s. 161 [P].
Podręcznik, zadanie 3,
s. 161 [PP].

23. Cywilizacja grecko-rzymska

– fundament naszej kultury

(lekcja powtórzeniowo-
sprawdzająca)

• wskazuje najtrwalsze składniki cywilizacji

grecko-rzymskiej [A];

• wymienia dziedziny współczesnej cywilizacji

światowej, w których elementy cywilizacji
grecko-rzymskiej nadal odgrywają ważną rolę
[B];

W ramach powtórzenia
nauczyciel może
wykorzystać zadania z
zestawu „Przygotuj się
do matury”
(podręcznik, s. 162–

- 11 -

166).
W celu sprawdzenia
lub powtórzenia
wiadomości może też
wykorzystać zadania z
zestawu III (poradnik,
s. 288–292).

24. Początki średniowiecznej

Europy. Powstanie państw
barbarzyńskich na gruzach
Cesarstwa
Zachodniorzymskiego
w V–VII w.

a) Państwa sukcesyjne na

terenach Cesarstwa
Zachodniego.

b) Powstanie i rozwój państwa

Franków.

c) Germanie i Rzymianie w

państwach barbarzyńskich –
wzajemne relacje.

d) Rola Kościoła katolickiego w

Europie po upadku Cesarstwa
Rzymskiego.

• wyjaśnia pojęcia – „państwo sukcesyjne”,

„herezja”, „arianizm” [B];

• lokuje w czasie fakty – upadek Cesarstwa na

Zachodzie, chrzest Klodwiga, powstanie
zakonu benedyktynów [A];

• identyfikuje postacie – św. Augustyna, św.

Benedykta z Nursji, św. Grzegorza I
Wielkiego [A];

• charakteryzuje system organizacji plemion

germańskich [B];

• lokuje w czasie powstanie państw

Longobardów, Wizygotów, Franków oraz
królestw anglosaskich [B];

• wskazuje na mapie tereny zajęte przez

Wizygotów, Longobardów, Wandalów,
Anglów i Sasów, Franków [B];

• wyjaśnia rolę chrześcijaństwa i Kościoła w

procesie powstawania państw barbarzyńskich
[C];

• wyjaśnia, dlaczego Królestwo Franków

okazało się najtrwalsze spośród tzw. państw
sukcesyjnych [C];

Podręcznik, zadania 2,
3, s. 172 [P].
Podręcznik, zadanie 1,
172 [PP].

25. Bizancjum – nowy Rzym

a) Próby odbudowy Cesarstwa

przez Justyniana (VI w.).

b) Sytuacja gospodarczo-

społeczna i system władzy
Bizancjum.

c) Chrześcijaństwo wschodnie i

organizacja Kościoła
wschodniego.

• wyjaśnia pojęcia – „kodyfikacja prawa”,

„samowładca”, „obrazoburstwo”, „schizma”,
„reguła bazyliańska”, „Kościół ortodoksyjny”
[B];

• identyfikuje postać i dokonania cesarza

Justyniana [A];

• podaje datę schizmy wschodniej [A];
• wymienia najważniejsze cechy systemu

rządów despotycznych [A];

• lokuje na mapie terytorium Bizancjum za

• przedstawia na mapie zmiany terytorium

Bizancjum w czasie [B];

• charakteryzuje system władzy w Cesarstwie

Bizantyjskim [C];

• charakteryzuje system organizacji kościelnej

w Bizancjum [B];

• wyjaśnia, w jakich dziedzinach Bizancjum

kontynuowało tradycję starożytnego
Cesarstwa Rzymskiego [C];

Podręcznik, zadanie 1,
s. 178 [P].
Podręcznik, zadanie 2,
s. 178 [PP].

- 12 -

d) Kultura bizantyjska.
e) Kryzys Cesarstwa

Bizantyjskiego (VII–pocz. IX w.).

f) Odrodzenie Bizancjum

(IX–XI w.).

g) Wpływy bizantyjskie w Europie.

rządów Justyniana Wielkiego [B];

• identyfikuje cechy charakterystyczne sztuki

bizantyjskiej [A];

• podaje najważniejsze cechy wyróżniające

krąg cywilizacyjny Bizancjum [A];

26. Arabowie i świat islamu

a) Narodziny islamu.
b) Powstanie i organizacja

imperium arabskiego.

c) Podziały religijne i polityczne

świata arabskiego.

d) Cywilizacja, kultura i sztuka

świata islamu.

• wyjaśnia terminy i pojęcia – „islam”,

„ramadan”, „dżihad”, „hidżra”, „Koran”, „kalif”,
„emir”, „islamizacja” [B]

• lokuje w czasie życie i działalność Mahometa

[B];

• lokuje na mapie miejsca związane z

działalnością Mahometa [B];

• wymienia najważniejsze zasady obowiązujące

wyznawców islamu [A];

• wskazuje na mapie zasięg podbojów

arabskich [B];

• wymienia osiągnięcia cywilizacji arabskiej [A];
• rozróżnia chrześcijańską i muzułmańską

rachubę czasu [B];

• wyjaśnia konsekwencje podbojów arabskich

dla świata i Europy [C];

• wymienia elementy jedności świata

arabskiego [B];

Podręcznik, zadanie 2,
s. 184 [PP].

27. Monarchia Karola Wielkiego

a) Początki władzy Karolingów.
b) Zasięg terytorialny i organizacja

państwa Karola Wielkiego.

c) Odnowienie cesarstwa

rzymskiego.

d) Kultura czasów karolińskich.
e) Rozpad monarchii karolińskiej.

• definiuje pojęcia – „władza uniwersalna”,

„monarchia patrymonialna”, „cesarstwo
karolińskie”, „beneficjum”, „hrabstwo”,
„marchia” [A];

• na tablicy genealogicznej identyfikuje

członków dynastii karolińskiej [A];

• rozróżnia dokonania Karola Młota i Karola

Wielkiego [B];

• podaje daty – powstania Państwa

Kościelnego, koronacji cesarskiej Karola
Wielkiego, traktatu w Verdun [A];

• wskazuje na mapie terytoria podbite przez

Karolingów oraz obszary wpływów państwa
Karola Wielkiego [A];

• wymienia elementy jedności państwa Karola

Wielkiego, rozróżniając czynniki polityczne i
kulturowe [B];

• wyjaśnia genezę różnic między dwoma

państwami, które wyłoniły się po rozpadzie
monarchii karolińskiej – Francją i Niemcami
[C];

• ocenia znaczenie dokonań Karola Wielkiego

w procesie ujednolicania Europy [B];

Podręcznik, zadania 2,
4, s. 192 [P].

- 13 -

28. Początki społeczeństwa

feudalnego

a) Główne cechy

wczesnośredniowiecznego
rolnictwa.

b) Początki systemu lennego.
c) Włość ziemska i jej organizacja.
d) Miasta wczesnego

średniowiecza.

• wyjaśnia pojęcia – „dwupolówka”, „renta

feudalna”, „komendacja”, „immunitet sądowy”,
„immunitet gospodarczy”, „inwestytura”,
„lenno”, „system feudalny”,

▼

„drabina

feudalna”,

▼

„własność podzielona” [B];

• wyjaśnia system organizacji włości feudalnej

[C];

• opisuje ceremonię hołdu lennego [B];
• charakteryzuje powinności seniora i wasala

[C];

• wyjaśnia okoliczności ukształtowania się

grupy feudałów [C];

• charakteryzuje wczesnośredniowieczne

rolnictwo [C];

• wyjaśnia, w czym przejawiał się partykularyzm

gospodarczo-społeczny we wczesnym
średniowieczu [C];

Podręcznik, zadanie 1,
s. 196 [P].

29. Społeczeństwo i gospodarka

wczesnego średniowiecza

(lekcja powtórzeniowo-
sprawdzająca)

• porównuje wybrane dziedziny gospodarki

trzech kręgów cywilizacyjno-kulturowych
(Europy łacińskiej, Bizancjum, świata
arabskiego) [C];

• charakteryzuje różne dziedziny gospodarki

Europy łacińskiej, świata arabskiego oraz
Bizancjum [C];

• wyjaśnia, w jaki sposób typ gospodarki

determinował charakter społeczeństwa
różnych kręgów cywilizacyjno-kulturowych [C];

30. Powstanie państw w Europie

Północnej i Środkowo-
Wschodniej oraz ich
chrystianizacja

a) Zasięg terytorialny i skutki

wypraw Normanów.

b) Powstanie państw

skandynawskich.

c) Plemiona słowiańskie – system

organizacji społeczno-
politycznej.

d) Powstanie państw w Europie

Środkowej.

e) Chrystianizacja Słowian

południowych.

f) Powstanie i rozwój Rusi

Kijowskiej.

• wyjaśnia pojęcia – „Normandia”, „Słowianie

wschodni”, „Słowianie zachodni”, „Słowianie
południowi”, „Państwo Wielkomorawskie”,
„misja Cyryla i Metodego” [B];

• podaje daty – bitwy na Lechowym Polu,

podboju Anglii przez Normanów, misji Cyryla i
Metodego, chrztu Rusi, Czech i Węgier [A];

• identyfikuje postacie – Wilhelma Zdobywcy,

Samona, Konstantego (Cyryla), Metodego,
Stefana I Wielkiego, św. Wacława, Ruryka,
Włodzimierza Wielkiego [A];

• nazywa dynastie panujące we wczesnym

średniowieczu w Europie Środkowo-
Wschodniej [A];

• wskazuje na mapie zasięg najazdów

normandzkich [B];

• wymienia świętych patronów królestw Europy

Środkowej i Skandynawii [A];

• ocenia znaczenie misji Cyryla i Metodego dla

chrystianizacji Europy Środkowej [D];

• charakteryzuje czynniki państwowotwórcze na

obszarze Europy Północnej i Środkowo-
Wschodniej [C];

Podręcznik, zadanie 2,
s. 203 [PP].

- 14 -

31. Władze i idee uniwersalne

a) Cesarstwo Ottonów – zasięg i

polityczne oddziaływanie.

b) Ideowe i polityczne podstawy

uniwersalnej władzy papieży.

c) Ruchy odnowy w Kościele

zachodnim – reformy klunicka i
gregoriańska.

d) Spór cesarstwa z papiestwem o

inwestyturę.

• wyjaśnia pojęcia – „średniowieczne cesarstwo

rzymskie”, „władze uniwersalne”, „konklawe”,
„spór o inwestyturę”, „pójść do Canossy”,
„konkordat” [B];

• identyfikuje postacie – Ottona I, Ottona III,

Grzegorza VII, Henryka IV [A];

• podaje daty – koronacji cesarskiej Ottona I,

konkordatu wormackiego [A];

• wymienia reformy wprowadzone w Kościele

przez Grzegorza VII [A];

• wyjaśnia znaczenie reform gregoriańskich [C];
• lokuje w czasie i przestrzeni cesarstwo

ottońskie [B];

• określa chronologię sporu o inwestyturę [B];
• wyjaśnia rolę kongregacji kluniackiej w

procesie reformy Kościoła [C];

• wyjaśnia znaczenie rywalizacji władz

uniwersalnych w dziejach Europy [C];

Podręcznik, zadanie 3,
s. 210 [P].
Podręcznik, zadanie 2,
s. 210 [PP].

32. Sztuka chrześcijaństwa

zachodniego

a) Architektura romańska – cechy

charakterystyczne.

b) Sztuka romańska – tematyka.
c) Symbolizm sztuki romańskiej.

• umieszcza w czasie i przestrzeni style –

przedromański i romański [B];

• odróżnia tematy i formy charakterystyczne dla

stylu romańskiego [B];

• na wybranych przykładach wyjaśnia

symbolizm sztuki romańskiej [C];

33. Powstanie państwa

polskiego

a) Rozmieszczenie i organizacja

społeczna plemion lechickich.

c) Czynniki państwotwórcze na

ziemiach polskich.

d) Organizacja państwa Mieszka I.
e) Przyczyny i skutki przyjęcia

chrztu.

• wyjaśnia pojęcia – „prawo książęce”, „trybut”,

„biskupstwo misyjne” [B];

• identyfikuje postacie – legendarnych

przodków Mieszka I, Mieszka I, Dobrawy [A];

• identyfikuje plemiona lechickie i wskazuje na

mapie ich siedziby [A];

• wskazuje na mapie obszary wchodzące w

skład państwa Mieszka I [B];

• rozróżnia polityczne i kulturowo-ideowe

przyczyny przyjęcia chrztu przez Mieszka I
[B];

• wymienia i charakteryzuje bezpośrednie i

długofalowe konsekwencje przyjęcia chrztu
przez Mieszka I [C];

• charakteryzuje rolę Polan w procesie

kształtowania się państwa polskiego [C];

• wymienia i charakteryzuje czynniki

państwowotwórcze na ziemiach polskich [C];

• porównuje procesy państwowotwórcze na

ziemiach polskich i innych obszarach Europy
Środkowej [C];

Podręcznik, zadania 1,
2, s. 215 [P].

- 15 -

34. Polityka wewnętrzna

i zagraniczna Bolesława
Chrobrego

a) Główne cele polityki

zagranicznej Bolesława
Chrobrego i ich realizacja.

b) Polityka wewnętrzna Bolesława

Chrobrego.

c) Czasy Bolesława Chrobrego w

średniowiecznej tradycji.

• wyjaśnia pojęcia – „misja św. Wojciecha”,

„zjazd gnieźnieński”, „arcybiskupstwo
gnieźnieńskie” („polska metropolia
kościelna”), „pokój budziszyński”, „koronacja
królewska” [B];

• identyfikuje postacie – biskupa Wojciecha,

Bolesława Chrobrego, Ottona III [A];

• podaje daty – misji św. Wojciecha, zjazdu

gnieźnieńskiego, pokoju w Budziszynie,
koronacji Bolesława Chrobrego [A];

• rozróżnia terytorium państwa polskiego pod

koniec panowania Mieszka I i pod koniec
rządów Bolesława Chrobrego [B];

• wyjaśnia genezę zjazdu gnieźnieńskiego [C];
• wymienia postanowienia zjazdu

gnieźnieńskiego i wyjaśnia ich znaczenie [C];

• ocenia znaczenie koronacji Bolesława

Chrobrego [C];

• identyfikuje postacie w ikonografii Drzwi

Gnieźnieńskich [A];

Podręcznik, zadanie 1,
s. 222.

35. Kryzys i odbudowa

monarchii piastowskiej

a) Załamanie państwa

piastowskiego – przyczyny,
przebieg i skutki.

b) Odbudowa państwa przez

Kazimierza Odnowiciela.

c) Ekspansja i konflikty

wewnętrzne za panowania
Bolesława Śmiałego.

• wyjaśnia pojęcia – „kryzys monarchii”,

„odbudowa organizacji kościelnej”, „pierwsza
monarchia piastowska”, „druga monarchia
piastowska” [B];

• identyfikuje postacie – Mieszka II, Kazimierza

Odnowiciela, Bolesława Śmiałego, biskupa
Stanisława [A];

• podaje daty – wybuchu buntu poddanych,

pierwszej monarchii piastowskiej, koronacji
Bolesława Śmiałego [A];

• wyjaśnia okoliczności śmierci biskupa

Stanisława [C];

• wyjaśnia przyczyny załamania pierwszej

monarchii piastowskiej [C];

• charakteryzuje działania podjęte przez

Kazimierza Odnowiciela w celu odbudowy
państwa oraz ocenia ich skutki [C];

• wyjaśnia przyczyny trwających wśród

historyków sporów dotyczących tzw. sprawy
św. Stanisława [C];

• wyjaśnia skutki klęski Bolesława Śmiałego [C];

Podręcznik, zadanie 2,
s. 222 [P].

36. Polityka wewnętrzna

i zagraniczna Bolesława
Krzywoustego

a) Konflikty w łonie dynastii i

dojście Bolesława
Krzywoustego do władzy.

b) Sukcesy i niepowodzenia w

polityce zagranicznej.

• wyjaśnia pojęcia – „podbój Pomorza”,

„chrystianizacja Pomorza”, „testament
Krzywoustego”, „podział dzielnicowy”,
„zasada pryncypatu”, „zasada senioratu” [B];

• identyfikuje postacie – Władysława Hermana,

Zbigniewa, Bolesława Krzywoustego,
Władysława Wygnańca [A];

• podaje daty – podboju Pomorza przez

Bolesława Krzywoustego, podziału Polski na
dzielnice na mocy testamentu Krzywoustego

• ocenia politykę wewnętrzną i zagraniczną

Bolesława Krzywoustego [C];

• odnajduje na mapie polskie biskupstwa z

czasów panowania Bolesława Krzywoustego
[B];

• wyjaśnia przyczyny podziału dzielnicowego

Polski [C];

• uczestniczy w dyskusji na temat trwałości

podziałów terytorium Polski wywodzących się
z czasów rozbicia dzielnicowego [D];

Podręcznik, zadanie
10, s. 234 [P].

- 16 -

c) Testament Bolesława

Krzywoustego.

[A];

• lokuje na mapie – Pomorze Zachodnie,

Pomorze Gdańskie, Śląsk, Wielkopolskę,
Kujawy, Mazowsze, ziemię lubuską [B];

37. Społeczeństwo, gospodarka

i kultura w czasach
pierwszych Piastów

a) Rozwój społeczno-gospodarczy

ziem polskich w czasach
pierwszych Piastów.

b) Kultura czasów pierwszych

Piastów.

• wyjaśnia pojęcia – „wieś służebna”,

„organizacja służebna”, „pan grodowy” [B];

• wymienia najdawniejsze zabytki

piśmiennictwa powstałe na ziemiach polskich
[A];

• wymienia zabytki wczesnopiastowskiego

budownictwa na ziemiach polskich [A];

• wymienia funkcje spełniane przez grody [A];

• wymienia elementy struktury społecznej i

charakteryzuje poszczególne grupy społeczne
Polski wczesnopiastowskiej [C];

• wyjaśnia, na czym polegała feudalizacja

ustroju społeczno-politycznego w Polsce
pierwszych Piastów [C];

• wymienia i charakteryzuje przejawy wzrostu

roli możnowładztwa w państwie polskim [C];

• charakteryzuje zmiany kulturowe, które były

następstwem przyjęcia chrztu przez Mieszka I
i chrystianizacji Polski [C];

Podręcznik, zadanie 1,
s. 228 [P]
Podręcznik, zadanie 2,
s. 228 [PP].

38. Europa i Polska we

wczesnym średniowieczu

(lekcja powtórzeniowa)

• stosuje pojęcia poznane na poprzednich

lekcjach [C];

• porządkuje chronologicznie wydarzenia [A];
• na mapie lokalizuje państwa

wczesnośredniowiecznej Europy [B];

• wydobywa informacje z tekstów źródłowych

[B];

• odczytuje przekaz ikonograficzny wybranych

ilustracji [A];

• odczytuje informacje z tablicy genealogicznej

[A];

W ramach powtórzenia
nauczyciel może
wykorzystać zadania z
zestawu ,,Przygotuj się
do matury”
(podręcznik, s. 230–
234)
W celu sprawdzenia
lub powtórzenia
wiadomości może też
posłużyć się zadaniami
z zestawu IV (poradnik,
s. 293–295).

39. Przemiany gospodarcze i

społeczne w Europie w XI–
XIII w.

a) Świat gospodarki europejskiej w

okresie rozkwitu średniowiecza.

• wyjaśnia pojęcia – „zmiana demograficzna”,

„gospodarka czynszowa”, „przywileje
miejskie”, „handel lewantyński”, „samorząd
miejski”, „drabina feudalna”, „własność
podzielona”, „stan społeczny” [B];

• lokuje w czasie – rozkwit gospodarki

towarowo-pieniężnej w Europie,

• wymienia czynniki stymulujące rozwój

gospodarczy Europy w okresie rozkwitu
średniowiecza [A];

• wyjaśnia, na czym polegało przejście od

dwupolówki do trójpolówki i jakie były tego
konsekwencje [C];

• wyjaśnia genezę i następstwa ruchu

Podręcznik, zadania 1,
2, 3, s. 244 [P].

- 17 -

b) Zmiany społeczne w okresie

rozkwitu średniowiecza.

upowszechnienie samorządności miejskiej,
działalność Hanzy [B];

• wskazuje na mapie najlepiej i najsłabiej

zurbanizowane regiony Europy [B];

• wskazuje na mapie największe ośrodki

miejskie Europy w okresie rozkwitu
średniowiecza [B];

• wskazuje na mapie średniowieczne szlaki

handlowe [B];

• wymienia instytucje samorządu miejskiego

[A];

• wymienia bezpośrednie i długofalowe

następstwa wprowadzenia czynszów na wsi
[A];

komunalnego we Włoszech [C];

• wyjaśnia, jaką rolę w Europie rozkwitu

średniowiecza odgrywały miasta [C];

• wymienia i charakteryzuje typy więzi

społecznych w Europie rozkwitu
średniowiecza [A];

40. Przemiany polityczne

w państwach Europy
Zachodniej w okresie
rozkwitu średniowiecza

a) Rozdrobnienie feudalne –

podłoże społeczno-polityczne.

b) Odbudowa władzy centralnej w

monarchiach zachodniej
Europy.

c) Początki zgromadzeń

stanowych.

• wyjaśnia pojęcia – „centralizacja”,

„decentralizacja”, „rozbicie feudalne”, „Wielka
Karta Swobód”, „reprezentacja stanowa”,
„parlament”, „Stany Generalne” [B];

• identyfikuje postacie – Ludwika IX, Jana bez

Ziemi, Rudolfa Habsburga [A];

• identyfikuje dynastie – Kapetyngów,

Plantagenetów, Hohenstaufów, Habsburgów
[A];

• podaje daty – bitwy pod Bouvines, nadania

Wielkiej Karty Swobód [A];

• charakteryzuje ustrój monarchii w fazie

rozbicia feudalnego [C];

• lokalizuje ma mapie monarchie – angielską,

francuską oraz Rzeszę Niemiecką [B];

• wyjaśnia okoliczności wydania Wielkiej Karty

Swobód, wymienia jej główne postanowienia
oraz ocenia znaczenie [C];

• charakteryzuje czynniki sprzyjające

decentralizacji średniowiecznych monarchii
[C];

• porównuje zakres władzy monarszej w

monarchii patrymonialnej oraz w monarchii w
fazie rozbicia feudalnego [C],

• wyjaśnia okoliczności powstania Stanów

Generalnych we Francji oraz porównuje z
okolicznościami ukształtowania się
parlamentu angielskiego [C];

• charakteryzuje skład i kompetencje

parlamentu angielskiego [C];

Podręcznik, zadanie 2,
s. 250 [P].
Podręcznik, zadanie 1,
s. 250 [PP].

41. Krucjaty i inne formy

ekspansji europejskiej.
Zagrożenia zewnętrzne

• wyjaśnia pojęcia – „ruch krucjatowy”,

„rekonkwista” [B];

• na przykładach rozróżnia pojęcia – „ekspansja

• rozróżnia krótko- i długofalowe skutki ruchu

krucjatowego [B];

• ocenia wpływ zdobycia Konstantynopola

Podręcznik, zadania 1,
2, s. 257 [P].

- 18 -

a) Podłoże ruchu krucjatowego.
b) Skutki krucjat.
c) Zagrożenie mongolskie i jego

konsekwencje.

zbrojna” i „ekspansja gospodarcza”,
„kolonizacja niemiecka” i „kolonizacja na
prawie niemieckim” [B];

• identyfikuje postacie – Czyngis-chana,

Henryka Pobożnego [A];

• podaje daty – zajęcia Jerozolimy przez

Turków seldżuckich, początku wypraw
krzyżowych (synodu w Clermont), upadku
Akki, bitwy pod Legnicą [A];

• wyjaśnia genezę ruchu krucjatowego,

rozróżniając przyczyny społeczne, polityczne,
ekonomiczne i ideowe [C];

• odczytuje z mapy trasy najważniejszych

wypraw krzyżowych [B];

• wskazuje na mapie kolebkę oraz najdalszy

zasięg ekspansji terytorialnej Mongołów [A];

• odczytuje przekaz ikonograficzny wskazanych

ilustracji [B];

przez krzyżowców na pogłębienie rozłamu
pomiędzy prawosławiem a katolicyzmem [C];

42. Kościół w okresie rozkwitu

średniowiecza –
oddziaływanie polityczne
i kulturowe

a) Rola papiestwa w Europie na

przełomie XII i XIII w.

b) Nowe formy życia zakonnego.
c) Uniwersytety – podstawy

materialne, organizacja,
zadania.

d) Początki literatury w językach

narodowych.

• wyjaśnia pojęcia – „kuria rzymska”,

„świętopietrze”, „inkwizycja”, „scholastyka” [B];

• podaje przykłady zakonów –

kontemplacyjnych, rycerskich, żebraczych [A];

• identyfikuje postacie – św. Franciszka z

Asyżu, św. Klary, św. Tomasza, św. Dominika
[A];

• lokalizuje w czasie i przestrzeni najstarsze

europejskie uniwersytety [B];

• charakteryzuje podstawy materialne,

organizację i zadania uniwersytetów [C];

• wyjaśnia ideowe i polityczne podstawy potęgi

papiestwa pod koniec XII i w XIII w. [C];

Podręcznik, zadanie 2,
s. 265 [P].
Podręcznik, zadanie 1,
s. 264 [PP].

43. Sztuka gotycka

a) Styl gotycki w architekturze.
b) Rzeźba gotycka – cechy,

• wyjaśnia pojęcia – „Biblia ubogich”, „poliptyk”

[B];

• lokalizuje w czasie i przestrzeni styl gotycki

[B];

• wyjaśnia, na czym polegał symbolizm sztuki

gotyckiej [C];

• wymienia typy przekazu charakterystyczne dla

kultury średniowiecza [A];

Podręcznik, zadanie 3,
s. 265–266 [PP].

- 19 -

tematyka.

c) Malarstwo gotyckie – tematyka.
d) Symbolizm sztuki gotyckiej.
e) Recepcja sztuki gotyckiej.

• na wybranych przykładach identyfikuje cechy

stylu gotyckiego w architekturze i sztukach
plastycznych [A];

• odnajduje w swoim regionie zabytki sztuki

gotyckiej i wyszukuje wiadomości na ich temat
[B];

44. Polska w okresie rozbicia

dzielnicowego – przemiany
polityczne

a) Chronologia rozbicia

dzielnicowego.

b) Przemiany polityczne na

ziemiach polskich w dobie
rozbicia dzielnicowego.

c) Zagrożenie zewnętrzne.

• wyjaśnia pojęcia – „Marchia Brandenburska”,

„zakon krzyżacki”, „najazdy mongolskie” [B];

• podaje daty – ostatniego hołdu złożonego

przez polskiego księcia cesarzowi,
sprowadzenia Krzyżaków do Polski, bitwy pod
Legnicą [A];

• wyodrębnia cezury w ramach okresu rozbicia

dzielnicowego Polski [A];

• wymienia i charakteryzuje zagrożenia

zewnętrzne Polski w czasach rozbicia
dzielnicowego [C];

• wyjaśnia okoliczności powstania państwa

zakonnego w Prusach [C];

• odczytuje z tablicy genealogicznej podziały

dynastii piastowskiej na poszczególne linie
[B];

• wyjaśnia, dlaczego zasady ustrojowe

wprowadzone na mocy testamentu Bolesława
Krzywoustego okazały się nietrwałe [C];

• wyjaśnia, jakie czynniki sprzyjały postępującej

decentralizacji państwa polskiego [C];

• charakteryzuje procesy polityczne

zachodzące na ziemiach polskich w czasie
rozbicia dzielnicowego [C];

Podręcznik, zadanie 1,
s. 275 [PP].

45. Przemiany gospodarczo-

społeczne w Polsce w dobie
rozbicia dzielnicowego

a) Kolonizacja na prawie

niemieckim – przyczyny, formy,
następstwa.

b) Kształtowanie się stanów.
c) Kultura Polski dzielnicowej.

• wyjaśnia pojęcia – „lokacja miasta”, „lokacja

wsi”, „zasadźca”, „prawo niemieckie”, „ława
miejska”, „prawo rycerskie”, „stan społeczny”
[B];

• wyjaśnia, na czym polegała lokacja wsi na

prawie niemieckim [C];

• wyjaśnia następstwa kolonizacji na prawie

niemieckim [C];

• wymienia stany społeczne, które

ukształtowały się w Polsce [A];

• na mapie lokalizuje miejscowości, w których

zachowały się budowle romańskie [B];

• wymienia najważniejsze osiągnięcia kultury

polskiej w czasach rozbicia dzielnicowego [A];

• wyjaśnia różnice pomiędzy osadnictwem na

prawie polskim a kolonizacją na prawie
niemieckim [C];

• charakteryzuje okoliczności kształtowania się

stanów społecznych na ziemiach polskich [C];

Podręcznik, zadanie 2,
s. 276 [PP].

- 20 -

46. Europa i Polska w czasach

rozkwitu średniowiecza

(lekcja powtórzeniowa)

• lokalizuje w czasie wydarzenia [B];
• porządkuje chronologicznie wydarzenia [A];
• lokalizuje na mapie państwa i miejsca

wydarzeń [B];

• rozróżnia postacie, wydarzenia, zjawiska [A];
• wydobywa informacje z tekstu źródłowego [B];

• na podstawie mapy charakteryzuje rozwój

przestrzenny miasta, wyodrębniając kolejne
fazy osadnicze [B];

W ramach powtórzenia
nauczyciel może
wykorzystać zadania z
zestawu ,,Przygotuj się
do matury”
(podręcznik, s. 277–
282).
W celu powtórzenia lub
sprawdzenia
wiadomości może też
wykorzystać zadania z
zestawu V (poradnik, s.
296–298).

47. Kryzys społeczno-

ekonomiczny i wielkie
konflikty polityczne w Europie
XIV–XV w.

a) Kryzys w Europie Zachodniej.
b) Wielkie konflikty polityczne w

Europie Zachodniej.

c) Wojny husyckie.

• wyjaśnia pojęcia – „kryzys demograficzny”,

„kryzys gospodarczy”, „kryzys społeczny”,
„kryzys polityczny”, „ogradzanie”, „czarna
śmierć”, „wojna stuletnia”, „wojna dwóch róż”
[B];

• identyfikuje postacie – Joanny d’Arc, Jana

Husa, Zygmunta Luksemburskiego,
Władysława Warneńczyka [A];

• podaje daty – wybuchu epidemii „czarnej

śmierci” w Europie, początku wojny stuletniej,
śmierci Jana Husa, bitew na Kosowym Polu i
pod Warną [A];

• wyjaśnia przyczyny oraz następstwa kryzysu

demograficznego, gospodarczego,
społecznego i politycznego w Europie XIV–XV
w. [C];

• rozróżnia bezpośrednie i pośrednie przyczyny

kryzysu XIV w. [B];

• wyjaśnia przyczyny i konsekwencje wojen

husyckich [C];

• wskazuje na mapie zasięg podbojów tureckich

w Europie [B];

• charakteryzuje przejawy kryzysu

demograficznego, społecznego i
gospodarczego w Europie XIV–XV w. [C];

• lokalizuje na mapie miejsca wielkich bitew

wojny stuletniej [B];

• wyjaśnia następstwa ekspansji tureckiej w

Europie [C];

• wyjaśnia przyczyny oraz następstwa wojny

stuletniej, wyodrębnia jej główne etapy [C];

Podręcznik, zadania 1,
2, s. 290 [P].

- 21 -

48. Władze uniwersalne

i państwa Europy Zachodniej
w XIV–XV w.

a) Władze uniwersalne u schyłku

średniowiecza.

b) Suwerenność królestw Europy

Zachodniej.

c) Powstanie zjednoczonej

Hiszpanii.

d) Sytuacja polityczna we

Włoszech.

• wyjaśnia pojęcia – „niewola awiniońska”,

„koncyliaryzm”, „unia florencka”, „kolegium
elektorów”, „rekonkwista” [B];

• podaje daty – wydania Złotej Bulli przez

Karola IV, soboru w Konstancji, zawarcia unii
florenckiej, zakończenia rekonkwisty [A];

• identyfikuje dynastie – Tudorów, Walezjuszy,

Habsburgów [A];

• wymienia decyzje soboru w Konstancji [A];
• charakteryzuje późnośredniowieczną

monarchię stanową [C];

• wyjaśnia przyczyny i następstwa wydania

Złotej Bulli przez Karola IV [C];

• wyjaśnia przyczyny schizmy zachodniej [C];
• charakteryzuje system polityczny Rzeszy

Niemieckiej [C];

Podręcznik, zadanie 2,
s. 296 [P].
Podręcznik, zadanie 1,
s. 296 [PP].

49. Państwa Europy Środkowej

i Wschodniej w XIV–XV w.

a) Rozwój Europy Środkowej w

XIV–XV w.

b) Europa Wschodnia w XIV–XV w.

• wyjaśnia pojęcia – „arcybiskupstwo praskie”,

„unia kalmarska”, „unia polsko-węgierska”,
„unia polsko-litewska”, „Złota Orda”, „trzeci
Rzym” [B];

• wymienia najwybitniejszych przedstawicieli

dynastii Luksemburgów, Andegawenów,
Gedyminowiczów [A];

• podaje daty – unii polsko-węgierskiej za

panowania Andegawenów, chrztu Litwy, bitwy
na Kulikowym Polu, bitwy pod Grunwaldem,
unii kalmarskiej [A];

• określa granice piętnastowiecznych terytoriów

Czech, Węgier, Litwy, państwa krzyżackiego,
państwa moskiewskiego [B];

• identyfikuje dynastie panujące w państwach

Europy Środkowej i Wschodniej w XIV i XV w
[A];

• wyjaśnia przyczyny i przejawy rozkwitu

Europy Środkowo-Wschodniej w XIV–XV w.
[C]

• lokalizuje na mapie główne ośrodki polityczne

Rusi – Nowogród, Psków, Twer i Moskwę [B];

• wyjaśnia przyczyny ekspansji i wzrostu

politycznej roli Wielkiego Księstwa
Moskiewskiego [C];

• wyjaśnia, na czym polegała koncepcja

Moskwy jako „trzeciego Rzymu” [C];

Podręcznik, zadanie 1,
s. 303 [P].
Podręcznik, zadanie 3,
s. 303–304 [PP].

50. Zjednoczenie ziem polskich


a) Tendencje zjednoczeniowe.
b) Walka o zjednoczenie ziem

polskich.

• podaje daty – koronacji Przemysła II,

Wacława II i Władysława Łokietka, bitwy pod
Płowcami [A];

• wyjaśnia pojęcia – „starosta”, „procesy polsko-

krzyżackie”, „procesy zjednoczeniowe” [B];

• identyfikuje postacie – Jakuba Świnki,

• wymienia i wyjaśnia polityczne, społeczne,

ekonomiczne i kulturowe przesłanki
zjednoczenia Polski [C];

• ocenia różne koncepcje zjednoczenia ziem

polskich [C];

Podręcznik, zadanie 2,
s. 313 [P].

- 22 -

c) Polityka zagraniczna

Władysława Łokietka.

Przemysła II, Wacława II, Władysława
Łokietka, wójta Alberta [A];

• lokalizuje na mapie zasięg władztwa –

Przemysła II, Wacława II, Władysława
Łokietka [B];

• wymienia środowiska społeczne dążące do

zjednoczenia ziem polskich [A];

• charakteryzuje okoliczności utrudniające

zjednoczenie ziem polskich [C];

• wyjaśnia znaczenie koronacji Przemysła II,

Wacława II, Władysława Łokietka [C];

• identyfikuje przedmioty symbolizujące polską

państwowość (włócznia św. Maurycego,
Szczerbiec, królewskie insygnia) [A];

51. Królestwo Polskie za

Kazimierza Wielkiego
i Andegawenów

a) Polityka zagraniczna Kazimierza

Wielkiego.

b) Terytorium i ludność.
c) Przeobrażenia gospodarcze.
d) Przeobrażenia społeczne.
e) Zmiany polityczne.
f) Osiągnięcia kulturalne.
g) Andegawenowie na tronie

polskim.

• wyjaśnia pojęcia – „reforma pieniężna”,

„statuty wiślicko-piotrkowskie”, „rada
królewska”, „Korona Królestwa Polskiego”,
„przywilej stanowy” [B];

• identyfikuje postacie – Kazimierza Wielkiego,

Zygmunta Luksemburczyka, Ludwika
Wielkiego, Jadwigi Andegaweńskiej [A];

• podaje daty – opanowania Rusi Czerwonej

przez Kazimierza Wielkiego, założenia
Akademii Krakowskiej, śmierci Kazimierza
Wielkiego, wydania przywileju koszyckiego
[A];

• charakteryzuje główne cele i kierunki polityki

zagranicznej Kazimierza Wielkiego [C];

• wyjaśnia bezpośrednie i długofalowe

następstwa przyłączenia Rusi Czerwonej do
Królestwa Polskiego [C];

• wymienia i charakteryzuje reformy Kazimierza

Wielkiego [C];

• wyodrębnia główne cechy Królestwa

Polskiego jako monarchii stanowej [B];

• wyjaśnia okoliczności przejęcia rządów w

• porównuje Królestwo Polskie u schyłku

panowania Kazimierza Wielkiego z monarchią
piastowską w chwili śmierci Bolesława
Krzywoustego (terytorium, ustrój, gospodarka,
struktury społeczne) [C];

• wyjaśnia zakres modernizacji Królestwa

Polskiego za panowania Kazimierza Wielkiego
[C];

• ocenia związek polsko-węgierski za

Andegawenów, wskazując jego silne i słabe
strony [D];

• określa długofalowe znaczenie konfliktów

polsko-krzyżackich dla państwa i
społeczeństwa polskiego [C];

• ocenia znaczenie statutów wiślicko-

piotrkowskich [C];

• ocenia rządy Kazimierza Wielkiego z różnych

punktów widzenia [C];

Podręcznik, zadanie 1,
s. 313 [P].
Podręcznik, zadanie 3,
s. 313 [PP].

- 23 -

Polsce przez Andegawenów [C];

• wyjaśnia okoliczności wydania, treść oraz

bezpośrednie i długofalowe konsekwencje
przywileju koszyckiego [C];

52. Królestwo Polskie w Unii

z Litwą

a) Polska i Litwa przed zawarciem

unii w Krewie.

b) Jagiełło na polskim tronie –

okoliczności i warunki unii w
Krewie.

c) Czynniki wzmacniające i

osłabiające unię polsko-
litewską.

c) Skutki polityczne i społeczne unii

polsko-litewskiej.

• wyjaśnia pojęcia – „bojarzy”, „unia krewska”,

„unia horodelska” [B];

• identyfikuje postacie – Władysława Jagiełły,

Witolda, Zbigniewa Oleśnickiego [A];

• podaje daty – unii w Krewie, unii w Horodle,

panowania Władysława Jagiełły [A];

• lokalizuje na mapie – Wielkie Księstwo

Moskiewskie, terytoria Złotej Ordy [B];

• wyjaśnia przyczyny i warunki unii krewskiej w

kontekście sytuacji międzynarodowej [C];

• porównuje poziom rozwoju Polski i Litwy w

momencie zawierania unii krewskiej [C];

• wskazuje główne etapy dziejów unii polsko-

litewskiej w XIV–XV w. [A];

• analizuje czynniki wzmacniające i osłabiające

unię polsko-litewską w średniowieczu [D];

• charakteryzuje skutki unii polsko-litewskiej w

różnych dziedzinach (polityka, sytuacja
społeczna i gospodarcza, kultura) [C];

Podręcznik, zadanie 3,
s. 320 [P].

53. Królestwo Polskie w dobie

rządów Władysława Jagiełły –
stosunki z sąsiadami
i polityka wewnętrzna

a) Polsko-litewskie zmagania z

Krzyżakami.

b) System polityczny Królestwa

Polskiego i jego oddziaływanie
na Litwę.

• wyjaśnia pojęcia – „pierwszy pokój toruński”,

„przywilej czerwiński”, „przywilej warcki”,
„przywileje jedlneńsko-krakowskie” [B];

• identyfikuje postacie – Ulryka von Jungingena,

Pawła Włodkowica, Zbigniewa Oleśnickiego
[A];

• podaje daty – wielkiej wojny z zakonem

krzyżackim, bitwy pod Grunwaldem,
pierwszego pokoju toruńskiego, przywileju
czerwińskiego, przywileju warckiego
przywilejów jedlneńskiego i krakowskiego [A];

• lokalizuje na mapie – trasę pochodu Jagiełły

pod Grunwald, obszar Żmudzi [B];

• wyjaśnia przyczyny oraz bezpośrednie i

długofalowe skutki wielkiej wojny z zakonem
krzyżackim [C];

• wyodrębnia główne etapy konfliktu Polski i

• charakteryzuje zakres władzy monarszej w

Polsce i na Litwie, wskazując różnice [C];

• wyjaśnia proces wzrostu roli politycznej stanu

rycerskiego w Królestwie Polskim [C];

Podręcznik, zadania 1,
2, s. 327 [P].

- 24 -

Litwy z Krzyżakami [A];

• wyjaśnia okoliczności wydania przywilejów w

Czerwińsku, Warcie, Jedlni i Krakowie,
przedstawia ich treść i ocenia znaczenie [C];

54. Średniowieczna Polska

i Litwa pod rządami
Jagiellonów

a) System polityczny Królestwa

Polskiego i jego przeobrażenia.

b) Polityka zagraniczna

Jagiellonów – stosunki polsko-
krzyżackie.

c) Polityka zagraniczna

Jagiellonów – polityka
dynastyczna.

• wyjaśnia pojęcia – „sejmik ziemski”, „sejm

walny”, „senat”, „izba poselska”, „druga unia
polsko-węgierska”, „wojna trzynastoletnia”,
„Związek Pruski”, „drugi pokój toruński”,
„inkorporacja”, „Prusy Królewskie”, „Prusy
Krzyżackie”, „przywileje cerekwicko-
nieszawskie”, „polityka dynastyczna” [B];

• podaje daty – panowania kolejnych

Jagiellonów, bitwy pod Warną, przywilejów
cerekwicko-nieszawskich, drugiego pokoju
toruńskiego, początku dwuizbowego sejmu
walnego [A];

• identyfikuje postacie – Kazimierza

Jagiellończyka, Piotra Dunina, Elżbiety
Habsburżanki, Władysława Warneńczyka,
Władysława Jagiellończyka, Jana Olbrachta
[A];

• wskazuje na mapie i nazywa kraje, w których

w XV w. panowali przedstawiciele dynastii
Jagiellonów [B];

• lokalizuje na mapie obszary Prus Królewskich

oraz Prus Zakonnych [A];

• wyjaśnia okoliczności wydania i treść

kolejnych przywilejów dla rycerstwa (szlachty)
[C];

• wyjaśnia genezę wojny trzynastoletniej,

wyodrębniając czynniki polityczne,
gospodarcze i społeczne [C];

• porównuje postanowienia pierwszego i

drugiego pokoju toruńskiego [C];

• wymienia instytucje ustrojowe Królestwa

Polskiego i charakteryzuje ich kompetencje
[A];

• porównuje rezultaty tzw. wielkiej wojny z

zakonem krzyżackim i wojny trzynastoletniej
[C];

Podręcznik, zadanie 1,
s. 327 [PP].

- 25 -

55. Gospodarka i społeczeństwo

polskie końca XIV i XV w.

a) Rozwój gospodarczy ziem

polskich.

b) Struktury społeczne i ich

przeobrażenia w XV w.

• wyjaśnia pojęcia – „ruch osadniczy”, „szlak

handlowy”, „pieniądz kruszcowy”, „handel
czarnomorski”, „folwark”, „herb”, „heraldyka”,
„mała rodzina” [B];

• podaje daty – przywileju warckiego, przywileju

piotrkowskiego [A];

• wskazuje na mapie główne kierunki handlu

dalekosiężnego prowadzonego przez Polskę
[A];

• wymienia produkty eksportowane z ziem

polskich i przywożone do Polski [A];

• lokalizuje na mapie największe ośrodki

miejskie Królestwa Polskiego [A];

• wyjaśnia okoliczności wydania, treść i

następstwa przywilejów warckiego i
piotrkowskiego [C];

• wymienia czynniki sprzyjające rozwojowi

miast w Królestwie Polskim [A];

• wyjaśnia przyczyny kształtowania się

gospodarczej przewagi rycerstwa nad innymi
stanami [C];

• wyjaśnia przyczyny zakładania folwarków w

dobrach rycerskich [C];

• wymienia i charakteryzuje zmiany

demograficzne zachodzące na ziemiach
polskich w XV w. [A, C];

• wymienia i charakteryzuje główne typy więzi w

średniowiecznym społeczeństwie polskim [A,
C];

• określa cechy charakterystyczne małej

rodziny w polskim społeczeństwie późnego
średniowiecza [C];

Podręcznik, zadania 2,
3, s. 335 [P].

56. Kultura polska w XIV–XV w.

a) Rozwój szkolnictwa i nauki.
b) Dwór królewski jako centrum

kulturalne.

c) Gotyk w Polsce.
d) Rozwój języka polskiego.

• wyjaśnia pojęcia – „kultura pisma”,

„historiografia”, „mecenat państwowy”,
„fundacja” [B];

• identyfikuje postacie – Pawła Włodkowica,

Mikołaja Kopernika, Wita Stwosza, Jana
Długosza, Kallimacha, Janka z Czarnkowa,
Jakuba Parkoszowica [A];

• wymienia główne ośrodki kultury w Królestwie

Polskim [A];

• na wybranych przykładach dzieł sztuki i

architektury polskiej identyfikuje cechy stylu
gotyckiego [A];

• planuje własne poszukiwania badawcze na

temat: „Wybitne dzieła architektury i sztuki
gotyckiej w moim regionie” [D];

• charakteryzuje czynniki kształtujące kulturę

polską w XV w. [C];

• wymienia i charakteryzuje czynniki sprzyjające

rozwojowi ogólnopolskiego języka literackiego
[A, C];

• określa chronologię i zasięg

rozprzestrzeniania się stylu gotyckiego na
ziemiach polskich [C];

• wyodrębnia uniwersalne i regionalne cechy

sztuki gotyckiej na ziemiach polskich [C];

Podręcznik, zadanie 1,
s. 343 [P].
Podręcznik, zadanie 3,
s. 344 [PP].

57. Koniec średniowiecza

i spadek po epoce

a) Cezury średniowiecza.

• wymienia najważniejsze wynalazki techniczne

epoki średniowiecza [A];

• wymienia najważniejsze (swoim zdaniem)

osiągnięcia średniowiecza i uzasadnia wybór

• wyjaśnia, na czym polegają różnice w ocenie

dziedzictwa epoki średniowiecza oraz jakie
były i są przyczyny odmiennych ocen [C];

• wymienia czynniki jedności i różnorodności

Podręcznik, zadanie 1,
s. 351 [P].

W ramach powtórzenia

- 26 -

b) Nowe zjawiska w kulturze i życiu

społecznym Włoch w XIV–XV w.

c) Trwałe osiągnięcia kultury

średniowiecznej.

d) Czynniki jedności i

różnorodności kultury
europejskiej w średniowieczu.

[C];

• wymienia cechy kultury średniowiecza, które

są nie do zaakceptowania w dzisiejszym
świecie, i uzasadnia swój wybór [C];

• prezentuje własną ocenę epoki średniowiecza

i uzasadnia swoją opinię [C]

kultury europejskiej w średniowieczu [A];

• charakteryzuje nowe zjawiska w życiu

społecznym i kulturze Włoch w XIV i XV w.
[C];

• wymienia zjawiska kulturowe i społeczne o

trwałym (ponadczasowym) charakterze,
których geneza sięga epoki średniowiecza [A]

nauczyciel może
wykorzystać zadania z
zestawu ,,Przygotuj się
do matury”
(podręcznik, s. 277–
282).
W celu powtórzenia lub
sprawdzenia
wiadomości może też
posłużyć się zadaniami
z zestawu VI (poradnik,
s. 299–301).