monter sieci komunalnych 713[03] z1 2 3 4 02 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Anna Gołębiowska
Żaneta Łopuszyńska

Montaż instalacji z rur stalowych 713[03].Z1/2/3/4.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Anna Kusina
mgr inż. Agnieszka Rozwadowska

Opracowanie redakcyjne:
inż. Anna Gołębiowska
mgr inż. Żaneta Łopuszyńska

Konsultacja:
mgr inż. Mirosław Żurek

Korekta:
mgr inż. Mirosław Żurek

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[03].Z1/2/3/4.02

„Montaż instalacji z rur stalowych” zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
„Monter sieci komunalnych”.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Przepisy bhp i ochrony ppoż. przy montażu instalacji sanitarnych z rur

stalowych

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Rury i kształtki stalowe oraz podstawowa armatura w instalacjach sanitarnych

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Procesy obróbki rur stalowych podczas montażu instalacji sanitarnych

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Stanowisko robocze do wykonywania połączeń rur stalowych

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Połączenia spawane rur stalowych metodą spawania gazowego

5.5.1. Ćwiczenia

5.6. Połączenia gwintowane i kołnierzowe rur stalowych

5.6.1. Ćwiczenia

5.7. Zamocowania rur stalowych na elementach budowli

5.7.1. Ćwiczenia

5.8. Połączenia mieszane w instalacjach sanitarnych z rur stalowych

5.8.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć

dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie monter sieci komunalnych.

W poradniku zamieszczono:

−

Wymagania wstępne, stanowiące wykaz wiadomości i umiejętności, które uczeń powinien
mieć opanowane, aby mógł przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,

−

Cele kształcenia jednostki modułowej, czyli wiadomości i umiejętności jakie uczeń ukształtuje
podczas pracy z poradnikiem,

−

Przykładowe scenariusze zajęć,

−

Przykładowe ćwiczenia, ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania oraz
środkami dydaktycznymi,

−

Ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,

−

Wykaz literatury uzupełniającej.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym

uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, tj.: tekstu przewodniego, samokształcenia
kierowanego, ćwiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może

posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym różnego
rodzaju zadania.

W tym rozdziale podano również:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktacje zadań i uczenia się,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

zestaw zadań testowych,

−

kartę odpowiedzi.

„Montaż instalacji z rur stalowych”, jest jednostką modułową w module „Technologia montażu

sieci komunalnych” – schemat 1.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

713[03].Z1.07

Montaż i instalacja urządzeń

regulujących ciśnienie

wody w sieci

713[03].Z2

Technologia montażu sieci

kanalizacyjnych

713[03].Z2.06

Montaż sieci kanalizacyjnych

713[03].Z2.07

Montaż i instalacja pompowni

kanalizacyjnych

713[03].Z3.05

Montaż sieci gazowej

713[03].Z3

Technologia montażu sieci

gazowych

713[03].Z4.04

Montaż sieci cieplnej

713[03].Z1.06

Montaż sieci wodociągowej

713[03].Z4.05

Montaż i instalacja węzła

cieplnego

713[03].Z1/2/3/4.05

Montaż rurociągów żeliwnych,

kamionkowych i betonowych

713[03].Z1/2/3/4.04

Montaż rurociągów z tworzyw

sztucznych

713[03].Z1/2/3/4.03

Montaż rurociągów stalowych

Moduł 713[03].Z1

Technologia montażu sieci

komunalnych

713[03].Z1/2/3/4.01

Prace przygotowawczo –

zakończeniowe przy montażu

sieci komunalnych

713[03].Z1/2/3/4.02

Montaż instalacji z rur stalowych

713[03].Z4

Technologia montażu sieci

cieplnych

713[03].Z3.06

Montaż i instalacja stacji

gazowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,

−

posługiwać się dokumentacją techniczną,

−

rozróżniać rodzaje i zadania sieci komunalnych,

−

wykonywać roboty ziemne niezbędne do budowy sieci komunalnych,

−

rozróżniać materiały budowlane,

−

wykonywać roboty przygotowawczo-zakończeniowe przy montażu sieci komunalnych,

−

dobrać sprzęt, narzędzia i materiały do wykonania prac przygotowawczo-zakończeniowych
przy montażu sieci,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

zastosować przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące przy montażu instalacji z rur stalowych,

−

rozpoznać łączniki do połączeń rozłącznych i nierozłącznych rur stalowych,

−

przygotować na podstawie wykazu materiały potrzebne do montażu instalacji z rur stalowych,

−

ocenić stan techniczny rur i łączników stalowych do montażu instalacji,

−

wykonać podstawowe operacje obróbki materiałów stosowanych w instalacjach sanitarnych:
trasowanie, piłowanie, wiercenie,

−

wykonać cięcie rur stalowych na określony wymiar,

−

wykonać gięcie rur stalowych o różnych średnicach,

−

wykonać gwintowanie rur stalowych o różnych średnicach,

−

wykonać połączenia nierozłączne w instalacjach rur stalowych,

−

wykonać połączenia rozłączne w instalacjach rur stalowych,

−

przygotować stanowisko do spawania gazowego,

−

przygotować sprzęt do spawania gazowego,

−

przygotować rury do spawania pod różnymi kątami,

−

połączyć rury instalacyjne metodą spawania gazowego: poziomo, pionowo, pod różnymi
kątami, spoinami czołowymi, spoinami pachwinowymi,

−

wykonać przejścia instalacji z rur stalowych na instalacje wykonane z innych materiałów,

−

wykorzystać budowlaną dokumentację techniczną.

Poziom umiejętności opanowanych przez ucznia powinien być zgodny z „Warunkami

technicznymi wykonania i odbioru robót montażowych. T. II. Instalacje sanitarne i przemysłowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz 1

Osoba prowadząca:
Modułowy program nauczania:

Montaż instalacji z rur stalowych

Moduł:

Technologia montażu sieci komunalnych

Jednostka modułowa:

713[03].Z1/2/3/4.02

Temat: Wykonanie trasowania i cięcia rur stalowych do montażu instalacji wodociągowej na

podstawie dokumentacji technicznej

Cel ogólny: kształtowanie umiejętności trasowania i docinania rur stalowych do montażu instalacji

sanitarnych

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

dobrać i sprawdzić materiały do montażu instalacji wodociągowej z rur stalowych,

−

dobrać narzędzia do trasowania i cięcia rur stalowych,

−

zorganizować stanowisko pracy do trasowania i cięcia rur stalowych,

−

obliczyć i odmierzyć długość rzeczywistą i montażową przy zastosowaniu trójników, kolanek,
przy zastosowaniu gięcia, przy zastosowaniu gięcia i trójnika,

−

scharakteryzować sposoby postępowania podczas wykonywania trasowania,

−

wykonać trasowanie i cięcie rur stalowych,

−

przestrzegać przepisów bhp i ppoż. podczas wykonywania trasowania i cięcia rur.

Metody nauczania–uczenia się:

−

miniwykład,

−

pokaz z instruktażem,

−

dyskusja i ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w małych zespołach.

Środki dydaktyczne:

−

materiały, sprzęt i narzędzia do trasowania i cięcia rur,

−

schematy, zdjęcia lub film przedstawiające zasady trasowania i docinania rur stalowych,

−

katalogi producentów narzędzi do trasowania i cięcia rur stalowych,

−

dokumentacja techniczna instalacji z rur stalowych.

Czas: 2 godziny dydaktyczne – 90 minut.

Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie i przedstawienie celów zajęć.
2. Plan zajęć:

A. Odmierzanie długości rzeczywistej i montażowej:

−

wstęp – nauczyciel objaśnia uczniom pojęcia długości rzeczywistej i montażowej i omawia
zasady ich ustalania,

−

nauczyciel demonstruje uczniom zasady ustalania długości rzeczywistej i montażowej przy
zastosowaniu trójników, kolanek, gięcia,

−

uczniowie w małych grupach zapoznają się z tymi zasadami,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

uczniowie w małych grupach obliczają i szkicują długości montażowe odcinków
przewodów do zmontowania z uwzględnieniem kolanek, trójników, gięcia.

B. Wykonanie trasowania i cięcia rur stalowych do montażu instalacji wodociągowej:

−

wstęp – nauczyciel przedstawia uczniom narzędzia i przyrządy do trasowania i cięcia rur
stalowych, omawia ich budowę, sposób posługiwania się,

−

uczniowie w małych grupach zapoznają się z narzędziami i przyrządami do trasowania
i cięcia rur oraz sposobem posługiwania się nimi,

−

uczniowie sporządzają notatkę dotyczącą narzędzi do trasowania i cięcia rur,

−

nauczyciel omawia krótko zasady bhp obowiązujące na stanowisku do obróbki rur,

−

nauczyciel demonstruje uczniom po kolei czynności związane z trasowaniem i docinaniem
odcinków rur stalowych o odpowiedniej długości,

−

uczniowie obserwują i notują etapy obróbki rur w zeszytach,

−

nauczycie informuje na jakie elementy należy zwrócić uwagę podczas trasowania i cięcia
rur, by przygotować prawidłowo dany odcinek instalacji do montażu,

−

uczniowie przygotowują stanowisko pracy i na podstawie podanej przez nauczyciela
dokumentacji wykonują trasowanie i cięcie, wyznaczają długości poszczególnych
odcinków rur oraz miejsca wykonywania gięcia rur, dzięki którym zmontowane rury
tworzą fragment instalacji o wymaganej długości montażowej i wymaganych kształtach,
stosując przy tym odpowiednie narzędzia,

−

uczniowie uwzględniają przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

nauczyciel koryguje w miarę potrzeby czynności uczniów,

−

uczniowie prezentują wykonane ćwiczenie i oceniają jego jakość,

−

uczniowie porządkują stanowisko pracy.

3. Podsumowanie zajęć:

−

uczniowie definiują długość rzeczywistą i montażową rur, omawiają zasady ich ustalania,

−

uczniowie charakteryzują podstawowe procesy obróbki rur tj.: trasowanie i cięcie,

−

uczniowie określają materiały i sprzęt do trasowania i cięcia rur,

−

uczniowie określają zasady organizacji stanowiska pracy do obróbki rur,

−

uczniowie określają zasady trasowania i cięcia odcinków rur stalowych zgodnie z
instrukcją, przepisami bhp i ppoż. oraz ochrony środowiska.

Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności:

−

metoda obserwacji czynności i zachowań indywidualnych uczniów i poszczególnych grup
podczas wykonywania ćwiczeń,

−

ocena prawidłowości i estetyki wykonania ćwiczenia praktycznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz 2

Osoba prowadząca:
Modułowy program nauczania:

Montaż instalacji z rur stalowych

Moduł:

Technologia montażu sieci komunalnych

Jednostka modułowa:

713[03].Z1/2/3/4.02

Temat: Wykonanie połączeń rozłącznych rur stalowych: gwintowanych i kołnierzowych

Cel ogólny: kształtowanie umiejętności montażu instalacji sanitarnych z rur stalowych za pomocą

połączeń gwintowanych i kołnierzowych

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozróżniać rodzaje połączeń rozłącznych rur stalowych i kształtek,

−

dobrać, sprawdzić jakość rur używanych do montażu,

−

dobrać narzędzia stosowane do wykonywania połączeń rozłącznych rur stalowych,

−

zorganizować stanowisko pracy,

−

przedstawić sposoby postępowania przy wykonywaniu połączeń kołnierzowych i dobrać
uszczelki w zależności od rodzaju instalacji,

−

wykonać połączenia kołnierzowe,

−

przedstawić sposoby postępowania przy wykonywaniu połączeń gwintowanych oraz dobrać
rodzaj rur i uszczelnienia w zależności od rodzaju instalacji,

−

wykonać połączenia gwintowane,

−

przestrzegać przepisów bhp i ppoż. podczas wykonywania połączeń rozłącznych rur stalowych.

Metody nauczania–uczenia się:

−

miniwykład,

−

pokaz z instruktażem,

−

dyskusja i ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w małych zespołach,

Środki dydaktyczne:

−

rury, kształtki do montażu,

−

sprzęt i narzędzia do wykonywania połączeń gwintowanych i kołnierzowych,

−

warunki techniczne.

Czas trwania:
3 godziny dydaktyczne – 135 minut.

Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie i przedstawienie celów zajęć.
2. Plan zajęć:

A. Wykonanie połączenia rur kołnierzowych

−

wstęp – nauczyciel demonstruje uczniom wykonane połączenia kołnierzowe rur stalowych,
omawia ich typy i rodzaje oraz rodzaje stosowanych uszczelek i narzędzia potrzebne do
ich montażu,

−

uczniowie w małych grupach zapoznają się z rodzajami kołnierzy i uszczelek,

−

uczniowie notują nazwy i rodzaje kołnierzy oraz ich zastosowanie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

nauczyciel wyjaśnia uczniom sposób wykonania poszczególnych czynności przy montażu
połączeń kołnierzowych w instalacjach sanitarnych z rur stalowych,

−

uczniowie notują procedurę wykonania kołnierzy, a następnie przygotowują stanowisko
pracy,

−

uczniowie przystępują do wykonania połączeń kołnierzowych z uwzględnieniem
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw pożarowej oraz ochrony
środowiska.

B. Wykonanie połączeń gwintowanych

−

wstęp – nauczyciel przedstawia uczniom model połączenia gwintowanego, omawia rodzaje
połączeń gwintowanych i kształtek,

−

nauczyciel pokazuje uczniom narzędzia stosowane do wykonywania połączeń
gwintowanych,

−

uczniowie sporządzają notatki na temat materiałów i narzędzi stosowanych do połączeń
gwintowych,

−

nauczyciel demonstruje uczniom sposób nawijania na gwint włókien konopnych oraz
taśmy teflonowej,

−

uczniowie notują procedurę wykonywania połączeń gwintowych, a następnie
przygotowują stanowisko pracy,

−

uczniowie przystępują do wykonywania połączeń gwintowych z uwzględnieniem
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska,

−

nauczyciel koryguje w miarę potrzeby czynności uczniów,

−

uczniowie prezentują wykonane ćwiczenie i dyskutują nad jakością wykonania,

−

uczniowie porządkują stanowisko pracy.

3. Podsumowanie zajęć:

−

uczniowie określają rodzaje połączeń rozłącznych rur stalowych do montażu instalacji
sanitarnych,

−

uczniowie określają materiały i narzędzia niezbędne do wykonywania połączeń
gwintowanych i kołnierzowych w instalacjach z rur stalowych,

−

uczniowie określają zasady organizacji stanowiska pracy do wykonywania połączeń
kołnierzowych i gwintowanych,

−

uczniowie określają zasady wykonywania połączeń gwintowanych i kołnierzowych rur
stalowych zgodnie z instrukcją, przepisami bhp i ppoż. oraz ochrony środowiska.

Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności:

−

metoda obserwacji czynności i zachowań indywidualnych uczniów i poszczególnych grup
podczas wykonywania ćwiczeń,

−

ocena prawidłowości i estetyki wykonania ćwiczenia praktycznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Przepisy bhp i ochrony ppoż. przy montażu instalacji sanitarnych

z rur stalowych

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj sprzęt ochrony osobistej spawacza na stanowisku stałym i przy spawaniu naściennym

i sufitowym.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie sprzętu

ochrony osobistej spawacza,

2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające stosowanie przepisów bhp przy spawaniu,
3) przeanalizować jakie środki ochrony osobistej spawacza są przydatne na stanowisku stałym,
4) przeanalizować jakie środki ochrony osobistej są niezbędne przy spawaniu naściennym lub

sufitowym,

5) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

film przedstawiający przestrzeganie przepisów bhp podczas spawania,

–

zdjęcia lub ilustracje przedstawiające środki ochrony osobistej spawacza,

–

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Określ skutki nieprzestrzegania przepisów bhp i ochrony ppoż. na stanowisku pracy przy

podstawowych operacjach obróbki rur stalowych.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy przy trasowaniu,

cięciu, piłowaniu rur stalowych,

2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające stosowanie przepisów bhp przy

podstawowych operacjach obróbki rur stalowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) przeanalizować jakie środki ochrony osobistej są niezbędne,
4) przeanalizować dlaczego konieczne jest przestrzeganie przepisów bhp przy podstawowych

operacjach obróbki rur stalowych,

5) wskazać skutki nieprzestrzegania przepisów bhp i ochrony ppoż. na stanowisku pracy przy

podstawowych operacjach obróbki rur stalowych,

6) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

film przedstawiający przestrzeganie przepisów bhp przy podstawowych operacjach obróbki rur
stalowych,

–

zdjęcia lub ilustracje przedstawiające trasowanie, cięcie, piłowanie rur stalowych,

–

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Rury i kształtki stalowe oraz podstawowa armatura w instalacjach

sanitarnych

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj właściwości rur stalowych stosowanych do montażu instalacji wodociągowej,

gazowej i centralnego ogrzewania.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z rodzajami i własnościami rur stalowych do montażu instalacji sanitarnych,
2) przeanalizować modele, zdjęcia i rysunki przedstawiające rury stalowe i ich zastosowanie do

montażu instalacji sanitarnych,

3) określić rodzaje rur i zakres ich stosowania oraz sposoby połączeń przy montażu

poszczególnych instalacji sanitarnych,

4) porównać własności rur stalowych do montażu poszczególnych instalacji,
5) swoje spostrzeżenia zapisać w zeszycie,
6) zaprezentować efekty swojej pracy grupie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

modele, zdjęcia i rysunki rur i kształtek stalowych,

–

katalogi techniczne rur stalowych,

–

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj kształtki stosowane podczas montażu instalacji sanitarnych z rur stalowych.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z rodzajami kształtek stalowych,
2) przeanalizować schematy, rysunki i zdjęcia przedstawiające kształtki stalowe,
3) określić rodzaje i zakres stosowania poszczególnych kształtek,
4) rozpoznać kształtki stosowane do montażu instalacji sanitarnych,
5) swoje spostrzeżenia zapisać w zeszycie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

schematy, rysunki i zdjęcia kształtek stalowych,

–

kształtki stalowe: łuki, kolana i trójniki,

–

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 3

Sprawdź stan i jakość materiałów do montażu instalacji sanitarnych z rur stalowych

przygotowanych przez nauczyciela.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z zasadami sprawdzania stanu materiałów do montażu instalacji sanitarnych z rur

stalowych,

2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń,
3) rozpoznać znajdujące się na stanowisku do ćwiczeń materiały,
4) dokonać sprawdzenia stanu technicznego poszczególnych rur, kształtek łączników,
5) spostrzeżenia zapisać w zeszycie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

stanowisko do wykonania ćwiczenia powinno być wyposażone w rury i kształtki stalowe,
materiały do połączeń rur: łączniki do połączeń rozłącznych i nierozłącznych oraz materiały
pomocnicze – zarówno dobre jak i wadliwe (najkorzystniej by ćwiczenie zostało wykonane
w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu montażu instalacji wodociągowej, gazowej lub
centralnego ogrzewania),

–

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp,

–

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Procesy obróbki rur stalowych podczas montażu instalacji

sanitarnych

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie dokumentacji technicznej dostarczonej przez nauczyciela przygotuj rury

o żądanej długości montażowej do wykonania fragmentu instalacji.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się ze sposobami wykonania operacji obróbki materiałów stosowanych w instalacjach

sanitarnych z rur stalowych: trasowanie, piłowanie, cięcie, gięcie,

2) przeanalizować dokumentację techniczną,
3) zapoznać się z instrukcja zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz czynności

związane z przebiegiem i warunkami technicznymi wykonania poszczególnych operacji
obróbki materiałów stosowanych w instalacjach sanitarnych,

4) przygotować materiały i narzędzia potrzebne do obróbki rur,
5) wyznaczyć długość poszczególnych odcinków rur,
6) wykonać cięcie rur na określona długość,
7) wykonać gięcie rur o określonej średnicy,
8) zastosować przepisy bhp przy wykonywaniu obróbki rur.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko symulacyjne do wykonywania operacji obróbki materiałów stosowanych
w instalacjach sanitarnych (najkorzystniej, by ćwiczenie zostało wykonane w warunkach
rzeczywistych, tj. na miejscu montażu instalacji z rur stalowych),

−

dokumentacja techniczna instalacji z rur stalowych oraz instrukcja dla ucznia obejmująca
przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi obróbki
materiałów stosowanych w instalacjach sanitarnych z rur stalowych,

−

niezbędne materiały (rury stalowe o różnych średnicach),

−

sprzęt i narzędzia potrzebne do obróbki (przymiar taśmowy, narzędzia do trasowania, pilniki,
giętarka, gwintownica, piła brzeszczotowa ręczna).

Ćwiczenie 2

Wykonaj gwintowanie rur stalowych o różnych średnicach do montażu instalacji sanitarnych.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bhp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się ze sposobami gwintowania rur stalowych,
2) zapoznać się z instrukcja zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz czynności

związane z przebiegiem i warunkami technicznymi gwintowania rur stalowych,

3) przygotować materiały potrzebne do gwintowania,
4) przygotować sprzęt potrzebny do gwintowania,
5) wykonać gwintowanie rur stalowych o różnych średnicach,
6) zastosować przepisy bhp przy gwintowaniu rur.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko symulacyjne do obróbki rur stalowych (najkorzystniej, by ćwiczenie zostało
wykonane w warunkach rzeczywistych, tj. na miejscu montażu instalacji z rur stalowych),

−

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi gwintowania rur,

−

materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia (rury stalowe o różnych średnicach),

−

sprzęt i narzędzia potrzebne do wykonania ćwiczenia (imadło, gwintowniki, gwintownica,
narzynki).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Stanowisko robocze do wykonywania połączeń rur stalowych

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ, co stanowi wyposażenie stanowiska do spawania gazowego rur stalowych.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z zasadami organizacji stanowiska do spawania,
2) przeanalizować schematy, rysunki i zdjęcia przedstawiające urządzenia i sprzęt spawalniczy,
3) zapoznać się z urządzeniami i sprzętem spawalniczym pokazanym przez nauczyciela oraz

materiałami do spawania,

4) zapoznać się ze środkami ochrony indywidualnej spawacza,
5) określić niezbędne wyposażenie stanowiska do spawania gazowego,
6) swoje spostrzeżenia zapisać w zeszycie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

urządzenia i sprzęt spawalniczy, środki ochrony indywidualnej,

–

schematy, rysunki i zdjęcia przedstawiające urządzenia i sprzęt spawalniczy

–

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Przygotuj stanowisko pracy do spawania gazowego rur stalowych instalacyjnych.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z wyposażeniem stanowiska roboczego do spawania gazowego rur stalowych,
2) zapoznać się z instrukcja zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz czynności

związane z przebiegiem i warunkami przygotowania stanowiska roboczego do spawania
gazowego,

3) przygotować w wentylowanym pomieszczeniu stół roboczy i narzędzia,
4) ustawić butle gazowe i acetylenowe,
5) przygotować odpowiednie palniki i sprawdzić ich czystość,
6) przygotować i sprawdzić jakość wyposażenia technicznego spawacza,
7) przygotować wyposażenie ochrony indywidualnej spawacza,
8) zastosować przepisy bhp przy organizacji stanowiska roboczego do spawania gazowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko symulacyjne do wykonywania spawania gazowego rur stalowych (najkorzystniej,
by ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych, tj. na miejscu montażu instalacji
z rur stalowych),

−

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi przygotowania stanowiska roboczego do spawania gazowego,

−

sprzęt, narzędzia (butle tlenowe i acetylenowe do spawania gazowego, palniki, spoiwa, dziobak
i szczotka stalowa),

−

wyposażenie techniczne i ochrony osobistej spawacza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Połączenia spawane rur stalowych metodą spawania gazowego

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj złącza spawane czołowe rur stalowych czarnych przy usytuowaniu osi rury

poziomym, pionowym i ukośnym.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się ze sposobami spawania gazowego rur stalowych czarnych,
2) zapoznać się z instrukcja zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz czynności

związane z przebiegiem i warunkami technicznymi spawania gazowego,

3) przygotować stanowisko i sprzęt do spawania gazowego oraz sprzęt ochrony osobistej,
4) przygotować odcinki rur do spawania gazowego,
5) wykonać spoinę czołową przy poziomym usytuowaniu osi rury,
6) wykonać spoinę czołową przy pionowym usytuowaniu osi rury,
7) wykonać spoinę czołową przy ukośnym usytuowaniu osi rury,
8) zastosować przepisy bhp przy wykonywaniu połączeń spawanych,
9) sprawdzić poprawność wykonania złącza.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko symulacyjne do wykonywania spawania gazowego (najkorzystniej, by ćwiczenie
zostało wykonane w warunkach rzeczywistych, tj. na miejscu montażu instalacji z rur
stalowych czarnych),

−

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi wykonywania połączeń spawanych,

−

materiały potrzebne do spawania (rury stalowe czarne itd.),

−

sprzęt i narzędzia potrzebne do spawania (butle tlenowa i acetylenowa do spawania gazowego,
palniki, spoiwa, dziobak i szczotka stalowa),

−

sprzęt ochrony osobistej.

Ćwiczenie 2

Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj połączenie

rur stalowych czarnych metodą spawania gazowego.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bhp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się ze sposobami spawania gazowego rur stalowych czarnych,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz czynności

związane z przebiegiem i warunkami technicznymi spawania gazowego,

3) przeanalizować dokumentację techniczną,
4) ocenić stan techniczny rur do montażu instalacji,
5) wykonać podstawowe operacje obróbki rur stalowych czarnych,
6) przygotować stanowisko i sprzęt do spawania gazowego oraz sprzęt ochrony osobistej,
7) przygotować rury stalowe czarne do spawania gazowego,
8) połączyć rury instalacyjne metodą spawania gazowego,
9) sprawdzić poprawność wykonania połączenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko symulacyjne do wykonywania instalacji z rur stalowych czarnych (najkorzystniej,
by ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych, tj. na miejscu montażu instalacji
sanitarnych z rur stalowych),

−

materiały potrzebne do wykonania połączenia (rury, kształtki stalowe czarne),

−

sprzęt i narzędzia potrzebne do wykonania połączenia (sprzęt do cięcia i obróbki rur, butle
tlenowa i acetylenowa do spawania gazowego, palnik do spawania, spoiwa, dziobak i szczotka
stalowa),

−

sprzęt ochrony osobistej.

Ćwiczenie 3

Wykonaj złącza spawane pachwinowe rur stalowych czarnych przy usytuowaniu osi rury

poziomym, pionowym i ukośnym.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się ze sposobami spawania gazowego rur stalowych czarnych,
2) zapoznać się z instrukcja zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz czynności

związane z przebiegiem i warunkami technicznymi spawania gazowego,

3) przygotować stanowisko i sprzęt do spawania gazowego oraz sprzęt ochrony osobistej,
4) przygotować odcinki rur do spawania gazowego,
5) wykonać spoinę pachwinową przy poziomym usytuowaniu osi rury,
6) wykonać spoinę pachwinową przy pionowym usytuowaniu osi rury,
7) wykonać spoinę pachwinową przy ukośnym usytuowaniu osi rury,
8) sprawdzić poprawność wykonania złączy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko symulacyjne do wykonywania spawania gazowego (najkorzystniej, by ćwiczenie
zostało wykonane w warunkach rzeczywistych, tj. na miejscu montażu instalacji z rur
stalowych czarnych),

−

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi wykonywania połączeń spawanych,

−

materiały potrzebne do spawania (rury stalowe czarne, spoiwa itd.),

−

sprzęt i narzędzia potrzebne do spawania (butle tlenowa i acetylenowa do spawania gazowego,
palnik do spawania, spoiwo, dziobak i szczotka stalowa),

−

sprzęt ochrony osobistej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. Połączenia gwintowane i kołnierzowe z rur stalowych

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj połączenia

gwintowane przewodów instalacji wodociągowej z rur stalowych ocynkowanych.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z zasadami montażu połączeń gwintowanych,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz czynności

związane z przebiegiem i warunkami montażu przewodów i armatury instalacji z rur
stalowych,

3) przeanalizować dokumentację techniczną,
4) przygotować na podstawie wykazu materiały do połączeń przewodów instalacji wodociągowej,
5) rozpoznać i zastosować łączniki do połączeń przewodów instalacji wodociągowej z rur

stalowych,

6) ocenić stan techniczny rur i łączników do montażu instalacji wodociągowej z rur stalowych,
7) dobrać sprzęt ochrony osobistej,
8) wykonać połączenia gwintowane przewodów instalacji wodociągowej,
9) sprawdzić poprawność wykonania instalacji.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko symulacyjne do wykonywania instalacji z rur stalowych (najkorzystniej, by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych, tj. na miejscu montażu instalacji
z rur stalowych),

−

dokumentacja techniczna oraz instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności
związane z przebiegiem i warunkami technicznymi montażu instalacji z rur stalowych,

−

materiały (rury stalowe ocynkowane o średnicach określonych w dokumentacji technicznej,
kształtki itp.),

−

sprzęt i narzędzia potrzebne do wykonania połączenia (gwintowniki, materiał uszczelniający,
klucze do skręcania połączeń gwintowanych),

−

sprzęt ochrony osobistej.

Ćwiczenie 2

Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj połączenia

kołnierzowe przewodów instalacji c.o. z rur stalowych czarnych.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bhp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się ze sposobem wykonywania połączenia kołnierzowych,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz czynności

związane z przebiegiem i warunkami technicznymi wykonywania połączeń kołnierzowych,

3) przeanalizować dokumentację techniczną,
4) przygotować na podstawie wykazu materiały potrzebne do montażu,
5) ocenić stan techniczny rur stalowych czarnych przygotowanych do montażu,
6) dobrać sprzęt ochrony osobistej,
7) wykonać trasowanie i cięcie na wymiar rur stalowych czarnych,
8) wykonać połączenie kołnierzowe rur stalowych czarnych,
9) sprawdzić poprawność wykonania połączeń instalacji,
10) zastosować przepisy bhp przy wykonywaniu połączeń kołnierzowych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko symulacyjne do wykonywania połączeń kołnierzowych rur stalowych czarnych
(najkorzystniej, by ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych, tj. na miejscu
montażu instalacji z rur stalowych czarnych łączonych kołnierzowo),

−

dokumentacja techniczna instalacji c.o. z rur stalowych oraz instrukcja dla ucznia obejmująca
przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi wykonywania
połączeń kołnierzowych,

−

materiały potrzebne do montażu (rury stalowe czarne o średnicach określonych
w dokumentacji technicznej, kołnierze, materiał uszczelniający itp.),

−

sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu (klucze do skręcania śrub),

−

sprzęt ochrony osobistej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.7. Zamocowania rur stalowych na elementach budowli

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej sposoby

zamocowania rur stalowych wody zimnej, ciepłej, gazu i centralnego ogrzewania.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się ze sposobami zamocowania rur stalowych na elementach budowli,
2) przeanalizować rysunki i modele przedstawiające zamocowania rur stalowych na elementach

budowli,

3) zapoznać się z dokumentacją techniczną poszczególnych instalacji z rur stalowych,
4) porównaj sposoby zamocowań i zadania jakie spełniają,
5) zapisać spostrzeżenia i wnioski w zeszycie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia

Środki dydaktyczne:

–

modele zamocowań rur stalowych na elementach budowli,

–

dokumentacja techniczna instalacji z rur stalowych,

–

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Wykonaj na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej mocowanie

przewodów z rur stalowych ocynkowanych.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się ze sposobami mocowania przewodów stalowych instalacji wodociągowej,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz czynności

związane z przebiegiem i warunkami technicznymi wykonywania mocowań przewodów z rur
stalowych ocynkowanych,

3) przeanalizować dokumentację techniczną,
4) przygotować materiały i sprzęt potrzebny do montażu oraz sprzęt ochrony osobistej,
5) wykonać podstawowe operacje obróbki materiałów stosowanych w instalacjach sanitarnych:

trasowanie, piłowanie, wiercenie,

6) wykonać mocowanie przewodów z rur stalowych ocynkowanych,
7) zastosować przepisy bhp przy mocowaniu przewodów z rur stalowych ocynkowanych,
8) sprawdzić poprawność wykonania mocowania przewodów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko symulacyjne do wykonywania instalacji z rur stalowych (najkorzystniej, by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych, tj. na miejscu montażu instalacji
z rur stalowych),

−

dokumentacja techniczna oraz instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności
związane z przebiegiem i warunkami technicznymi montażu instalacji z rur stalowych,

−

materiały potrzebne do montażu (rury stalowe ocynkowane, uchwyty, wsporniki),

−

narzędzia potrzebne do montażu wsporników,

−

sprzęt ochrony osobistej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.8. Połączenia mieszane w instalacjach sanitarnych z rur stalowych

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj przejście instalacji z rur stalowych ocynkowanych na rurę z PVC.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z rurami stalowymi, łącznikami i armaturą stosowana w instalacjach z rur

stalowych,

2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz czynności

związane z przebiegiem i warunkami montażu przewodów i armatury instalacji z rur
stalowych,

3) przygotować przewody i kształtki do wykonania przejścia z rur stalowych na rurę z PVC,
4) ocenić stan techniczny łączników i rur do przejścia z rur stalowych na rurę z PVC,
5) dobrać sprzęt ochrony osobistej,
6) wykonać montaż przejścia z rur stalowych ocynkowanych na rurę z PVC,
7) sprawdzić poprawność wykonania połączenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko symulacyjne do wykonywania instalacji z rur stalowych (najkorzystniej, by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych, tj. na miejscu montażu instalacji
z rur stalowych),

−

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu instalacji z rur stalowych,

−

materiały potrzebne do montażu (rury stalowe ocynkowane i PVC, kształtki przejściowe,
materiał uszczelniający),

−

sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu (klucze do skręcania połączeń gwintowanych),

−

sprzęt ochrony osobistej.

Ćwiczenie 2

Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj montaż

połączenia rury stalowej z rurą polietylenową w systemie KISAN.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bhp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu instalacji sanitarnych z rur stalowych

z rurami z tworzyw sztucznych,

2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz czynności

związane z przebiegiem i warunkami technicznymi montażu połączeń mieszanych,

3) przeanalizować dokumentację techniczną,
4) określić w kolejności czynności związane z montażem,
5) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu oraz sprzęt ochrony osobistej,
6) przygotować potrzebne do montażu materiały,
7) wykonać montaż połączenia rury polietylenowej ze stalową,
8) sprawdzić poprawność wykonanego połączenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko do montażu połączeń rur stalowych,

–

dokumentacja techniczna oraz instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności
związane z przebiegiem i warunkami technicznymi montażu połączeń mieszanych,

−

materiały potrzebne do montażu (złączka KISAN do połączenia mieszanego),

−

sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu (klucze do skręcania połączeń gwintowanych),

−

sprzęt ochrony osobistej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Montaż instalacji z rur stalowych”

Test składa się z 20 zadań jednokrotnego wyboru, z których:

−

zadania: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 10, 11, 14, 15, 16, 17, 18, 19 są z poziomu podstawowego,

−

zadania: 8, 9, 12, 13, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące oceny
szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie co najmniej 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu
ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 18 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. b, 3. a, 4. a, 5. d, 6. c, 7. b, 8. a, 9. d, 10. b, 11. c, 12. b,
13. a, 14. b, 15. d, 16. a, 17. b, 18. b, 19. a, 20. a

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Zastosować przepisy bhp przy pracach montażowych

Zastosować środki ochrony indywidualnej

Rozróżnić narzędzia pomiarowe

Rozróżnić narzędzia do cięcia rur

Rozróżnić narzędzia do trasowania

Dobrać elementy wyposażenia stanowiska pracy

Zidentyfikować butlę tlenową

Określić zasady spawania gazowego

Ustalić długości rzeczywiste i montażowe

Dobrać rodzaj rur do spawania gazowego

Dobrać rodzaj spoiny

Przeanalizować sposoby spawania gazowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przeanalizować potrzebę łączenia rur na długi gwint

Rozpoznać rodzaj połączeń mieszanych

Dobrać rodzaj uszczelek

Zidentyfikować klucz monterski

Określić ilość śrub w kołnierzach

Rozpoznać rodzaj spoiny

Dobrać rodzaj rur do wykonania instalacji gazu

Wskazać skutki braku okularów ochronnych podczas
spawania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniem termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna z nich

jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź należy zakreślić kółkiem, następnie
ponownie zaznaczyć odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Gdy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, odłóż jego rozwiązanie na później

i wróć do tego zadania, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Która z poniższych zasad dotyczących przepisów bhp podczas montażu instalacji z rur

stalowych jest fałszywa:
a) do wykonania poszczególnych operacji obróbki rur stalowych wolno używać tylko

narządzi nieuszkodzonych.

b) obrabiany przedmiot musi być dobrze zamocowany, aby nie mógł się przesuwać w trakcie

wykonywania operacji.

c) odpady powstałe w czasie obróbki (opiłki, wióry itp.) wolno usuwać z powierzchni

obrabianej, urządzenia służącego do mocowania (imadła itp.) i blatu stołu, gołą dłonią lub
palcami bądź przez wydmuchiwanie.

d) podczas cięcia piłką ręczną brzeszczot powinien być dobrze naciągnięty, co zabezpiecza

go przed pęknięciem w czasie cięcia ( szczególnie rur).

2. Środki ochrony indywidualnej do spawania gazowego to:

a) tarcze, buty gumowe, fartuch drelichowy.
b) okulary ochronne, fartuch skórzany, rękawice ochronne.
c) fartuch skórzany, buty gumowe, beret.
d) osłona przeciwodpryskowa, rękawice ochronne, beret.

3. Do podstawowych narzędzi pomiarowych na stanowisku montera instalacji sanitarnych nie

zaliczamy:
a) kątomierza.
b) przymiaru taśmowego.
c) metrówki.
d) suwmiarki uniwersalnej.

4. Do cięcia ręcznego rur stalowych służy:

a) piłka do metalu.
b) nożyce do metalu.
c) szczypce nastawne.
d) pilnik płaski.

5. Do trasowania nie służy:

a) rysik.
b) rybnik.
c) środkownik.
d) wykrojnik-cyrkiel.

6. Elementem wyposażeniem stanowiska roboczego do spawania gazowego nie jest:

a) butla tlenowa.
b) butla acetylenowa.
c) żabka.
d) dziobak.

7. Butle tlenowe są malowane na kolor:

a) biały.
b) niebieski.
c) czerwony.
d) żółty.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Przystępując do zapalenia palnika jako pierwszy otwiera się zawór:

a) tlenu.
b) acetylenu.
c) obydwa równocześnie.
d) obojętnie który.

9. Długość rzeczywista rury będzie większa od długości montażowej:

a) przy zastosowaniu trójników.
b) przy zastosowaniu kolanek.
c) przy zastosowaniu gięcia i trójnika.
d) przy zastosowaniu gięcia.

10. Za pomocą spawania gazowego łączy się rury:

a) żeliwne ciśnieniowe.
b) stalowe czarne.
c) stalowe ocynkowane.
d) z PVC.

11. Która z wymienionych poniżej spoin nie jest rodzajem spoiny pachwinowej:

a) płaska.
b) wklęsła.
c) U podwójna.
d) wypukła.

12. W spawaniu gazowym nie stosuje się:

a) spawania w lewo.
b) spawania w dół.
c) spawania w prawo.
d) spawania w górę.

13. Połączenia na długi gwint stosuje się wtedy, gdy:

a) nie można obracać rur łączonych.
b) można obracać jedną z rur łączonych.
c) można obracać dwoma łączonymi rurami.
d) jest dużo miejsca.

14. Przedstawione na rysunku połączenie to:

a) połączenie zaciskowe PE/stal.
b) połączenie wylotowe - przejście z rur stalowych ocynkowanych

na rurę PVC.

c) połączenie spawane z użyciem kształtki PE/stal.
d) połączenie rury PE z kołnierzem stalowym.

15. W połączeniach kołnierzowych dla czynnika o temperaturze powyżej 40ºC i ciśnieniu

większym niż 1 MPa wykonuje się uszczelki z:
a) tektury.
b) gumy.
c) korka.
d) klingerytu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Rysunek przedstawia klucz:

a) uniwersalny.
b) hakowy.
c) nastawny.
d) łańcuchowy.

17. W kołnierzach o dużych średnicach liczba śrub powinna być wielokrotnością liczby:

a) 2.
b) 4.
c) 6.
d) 8.

18. Przedstawiony na rysunku rodzaj połączenia spawanego rur to:

a) spoina czołowa pionowa.
b) spoina czołowa ukośna.
c) spoina pachwinowa pionowa.
d) spoina pachwinowa ukośna.

19. Instalację gazu wykonuje się z rur:

a) stalowych czarnych bez szwu.
b) stalowych czarnych ze szwem.
c) stalowych ze szwem obustronnie ocynkowanych.
d) stalowych bez szwu obustronnie ocynkowanych.

20. Promieniowanie ultrafioletowe i podczerwone występujące podczas spawania w przypadku

braku środków ochrony indywidualnej (okularów) może powodować:

a) zmiany w różnych częściach oka.
b) zmiany w układzie nerwowym.
c) przegrzanie i osłabienie organizmu.
d) zmiany skórne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.......................................................................................................................................

Montaż instalacji z rur stalowych

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zadanie praktyczne „próba pracy”

Jesteście pracownikami firmy instalacyjnej wykonującej instalacje sanitarne. Waszym

zadaniem jest wykonanie instalacji grawitacyjnej centralnego ogrzewania z rur stalowych czarnych
w budynku mieszkalnym jednorodzinnym, parterowym zgodnie z warunkami technicznymi
określonymi w dokumentacji technicznej.

Zespół w składzie:

1. ................................................
2. ................................................
3. ................................................
4. ................................................

Czas wykonania: 8 godzin lekcyjnych

Zakres zadania:
1. Zaplanować czynności związane z przygotowaniem do montażu i wykonaniem instalacji

centralnego ogrzewania z rur stalowych czarnych:
a) zapoznać się z dokumentacją techniczną przewidzianą do zadania praktycznego.
b) sporządzić plan działania związany z przygotowaniem i zamontowaniem elementów

instalacji c.o.

c) sporządzić wykaz niezbędnych materiałów.
d) sporządzić wykaz potrzebnego sprzętu, narzędzi oraz środków ochrony osobistej.
e) wykonać niezbędne szkice pomocnicze i obliczenia związane z trasowaniem oraz

rozmieszczeniem instalacji c.o.

2. Zorganizować stanowisko pracy:

a) dobrać i rozmieścić na stanowisku pracy rury stalowe czarne o odpowiednich średnicach

oraz grzejniki i uzbrojenie.

b) zgromadzić i rozmieścić na stanowisku pracy narzędzia i sprzęt zgodnie z zasadami bhp.
c) sprawdzić stan techniczny materiałów i sprzętu.
d) sprawdzić zgodność dostarczonego materiału z dokumentacją, stan krawędzi łączonych rur

i jakość elementów do montażu instalacji c.o.

e) dobrać odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej.

3. Wykonać montaż instalacji centralnego ogrzewania zgodnie z dokumentacja techniczną,

warunkami technicznymi i zasadami bhp:
a) przetransportować na miejsce montażu rury stalowe czarne o średnicach zgodnych

z dokumentacją techniczną oraz grzejniki, armaturę i zamocowania.

b) wyznaczyć długości poszczególnych odcinków rur oraz miejsca wykonania gięć do

odpowiedniej długości montażowej.

c) przyciąć rury stalowe czarne do odpowiedniej długości montażowej.
d) wykonać na rurach gwinty do połączeń z grzejnikami i armaturą.
e) zamocować uchwyty do rur według dokumentacji technicznej.
f) wykonać połączenia spawane rur odpowiednią metodą.
g) wykonać połączenia rur z grzejnikami i armaturą wg dokumentacji.

4. Uporządkować stanowisko pracy, oczyścić narzędzia i sprzęt.
5. Zaprezentować efekt wykonanego zadania uzasadniając sposób jego wykonania oraz oceniając

jakość wykonania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska roboczego

−

stanowisko symulacyjne przewidziane do montażu instalacji sanitarnych lub stanowisko
robocze w rzeczywistych warunkach budowy montażu instalacji centralnego ogrzewania z rur
stalowych czarnych,

−

dokumentacja techniczna instalacji c.o. grawitacyjnej przewidzianej do wykonania w ramach
zadania praktycznego,

−

uzbrojenie i armatura potrzebne do montażu, w tym: grzejniki, kocioł c.o., zawory odcinające
i grzejnikowe,

−

rury potrzebne do montażu o średnicach zgodnych z dokumentacją techniczną,

−

sprzęt potrzebny do montażu np. przymiar taśmowy, suwmiarka, przyrządy do trasowania,
piłka do metalu, giętarka do rur, gwintownica i imadło, klucze, stanowisko do spawania
gazowego, poziomica.

Kryteria oceny i schemat punktowania

Proponuje się następującą punktacje za wykonanie poszczególnych części zadania praktycznego:

1. w sumie 15 pkt:

a) – 3 pkt.
b) – 3 pkt.
c) – 3 pkt.
d) – 3 pkt.
e) – 3 pkt.

2. w sumie 10 pkt:

a) – 2 pkt.
b) – 2 pkt.
c) – 2 pkt.
d) – 2 pkt.
e) – 2 pkt.

3. w sumie 60 pkt:

a) – 5 pkt.
b) – 10 pkt.
c) – 5 pkt.
d) – 10pkt.
e) – 10 pkt.
f) – 10pkt.
g) – 10pkt.

4. –

5 pkt.

5. –

10 pkt.

W sumie 100 punktów.

Aby zaliczyć zadanie praktyczne z wynikiem pozytywnym jego wykonanie powinno być

ocenione powyżej 75 pkt (zgodnie z CKE stosowanymi w odniesieniu do części praktycznej
egzaminów zawodowych).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Bąkowski K.: Gazyfikacja. Wydawnictwo Naukowo–Techniczne, Warszawa 1996.
2. Cieślowski S., Krygier K.: Instalacje sanitarne, cz. 1 i 2 Technologia. WSiP, Warszawa 2000.
3. Domański S., Ślusarstwo i spawalnictwo. Technologia. WSiP, Warszawa 1984.
4. Dzierżawski T.: Gazownictwo i ciepłownictwo. WSiP, Warszawa 1996.
5. Krygier K., Klinke T., Sewerynik J.: Ogrzewnictwo, wentylacja, klimatyzacja. WSiP,

Warszawa 1996.

6. Roj-Chodacka A.: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. KOWEZ, Warszawa 2002.

7. Strona internetowa – www.ciop.pl (2006.07.18).
8. Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlano–Montażowych, Tom II.

Instalacje Sanitarne i Przemysłowe. Arkady, 1988.

Czasopisma:
Gaz, Woda i Technika Sanitarna
Polski Instalator
Rynek instalacyjny
Instalacje sanitarne

Wykaz norm
PN-80/H-74219 Rury stalowe bez szwu walcowane na gorąco ogólnego zastosowania.
PN-98/H-74200 Rury stalowe ze szwem gwintowane.
PN-84/H-74220 Rury stalowe bez szwu ciągnione i walcowane na zimno.
PN-79/H-74244 Rury stalowe ze szwem przewodowe.
BN-76/8860-01/01 Zasadnicze wymagania i wymiary uchwytów do rur.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 kwietnia 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy przy pracach spawalniczych. (Dz. U. Nr 40, poz. 470)

Katalogi techniczne producentów i dystrybutorów materiałów rurowych do instalacji
sanitarnych oraz informacje techniczne zawarte na stronach internetowych tych firm.