401

Ann. Acad. Med. Siles. 2006, 60, 5

P R A C A O R Y G I N A L N A

Adres do korespondencji:
Mgr Robert Kowalczyk
Zakład Profilaktyki Chorób Kobiecych i Seksuologii Śl. AM
ul. Medyków 12, 40–752 Katowice
Tel.: [phone]
e-mail: [e-mail]

Annnales Academiae Medicae Silesiensis 2006, 60, 5, 401–404
Copyright © Śląska Akademia Medyczna
ISSN 0208–5607

Robert Kowalczyk, Katarzyna Styła, Violetta Skrzypulec

Zakład Profilaktyki Chorób Kobiecych i Seksuologii Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach

Poziom depresji u kobiet z zespołem

policystycznych jajników (PCOS)

The level of depression in women with polycystic ovary syndrome (PCOS)

A B S T R A C T

Background: Being out of breath, palpitation and tension are only some of fear symptoms caused by disorder of your body.

These symptoms, dejection and continuous thinking about your illness can cause depression. Policystic ovary syndrome

(PCOS) includes: oligoovulation or no oligo-ovulation, clinical and/ or biochemical symptoms of hyperandrogenism, and

ultrasonographic picture of policystic ovary. Policystic ovary syndrome can be in favour any depression. The aim of this

research is to recognize the level of depression of women with PCOS.

Material and methods: From March to May 2006, the female patients of the Gynaecological University School of Medicine in

Katowice were examined. Average of age is 27.25 years; the biggest group is 49 women from 21 to 40 years old (80.33%).

Questionnaire — Beck’s Depression Scale is used to define the level of depression of the examined women and Ferriman

and Gallaway Scale to estimate their hirsutism.

Results: In the group, there are some menstruation irregularities characteristic for PCOS. According to Ferriman and

Gallaway Scale 14 (23%) out of 62 examined women do not suffer from hirsutism, 32 (51%) suffer moderately, 16 (26%)

seriously. Analyzing Beck’s questionnaire, 44 (70.96%), out of 62 examined women, are not depressed, 14 (22.58%) are

depressed moderately and 4 (6.45%) moderately serious. No serious depression is shown. Positive relation between

hirsutism and depression (r = 0.108) is found.

Conclusion: 1. Half of the examined women declare no depression at all, some percent suffer from moderate depression.

2. Depression can accompany PCOS. 3. Positive relation between hirsutism and depression is found of women with PCOS.

KEY WORDS: depression, PCOS, hirsutism, Beck Depression Scale

S T R E S Z C Z E N I E

Wstęp: Płytki oddech, kołatanie serca, niepokój i odczucie napięcia to niektóre z objawów lęku spowodowane dysfunkcją

ludzkiego organizmu. Występowanie tych objawów, stałe przygnębienie i ciągłe myśli na temat choroby mogą prowadzić do

depresji. Na zespół policystycznych jajników (PCOS) składają się: oligo-owulacja lub brak owulacji, kliniczne i/lub bioche-

miczne objawy hiperandrogenizmu oraz występowanie ultrasonograficznego obrazu jajnika policystycznego. Zespół policy-

styczny jajników może być czynnikiem potencjalnie sprzyjającym powstawaniu depresji. Przeprowadzone badania miały na

celu rozpoznanie poziomu depresji wśród kobiet z PCOS.

Materiał i metody: Badanie przeprowadzono w okresie od marca do maja 2006 roku wśród pacjentek Kliniki Endokrynologii

Ginekologicznej Samodzielnego Publicznego Centralnego Szpitala Klinicznego Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach

oraz Poradni Endokrynologicznej Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego im. A. Mielęckiego Śląskiej Akademii

Medycznej w Katowicach. Średnia wieku badanych wynosiła około 27,25 roku, największą grupę stanowiły kobiety w wieku

21–40 lat maksymalnie do 49 (80,33%). W celu określenia poziomu depresji badanych kobiet w ankiecie zastosowano

kwestionariusz — Skala Depresji Becka, do oceny hirsutyzmu Skalę Ferrimana i Gallawaya.

402

Ann. Acad. Med. Siles. 2006, 60, 5

Wyniki: W grupie badanej występowały zaburzenia miesiączkowania charakterystyczne dla PCOS. Według Skali Ferrimana

i Gallawaya u 14 (23%) spośród 62 badanych kobiet nie stwierdzono hirsutyzmu, u 32 (51%) odnotowano hirsutyzm
umiarkowany, a u 16 (26%) — hirsutyzm ciężki. Analizując kwestionariusz Becka badanej grupy, spośród 62 kobiet

u 44 (70,96%) nie wykryto depresji, u 14 (22,58%) — depresję łagodną, a u 4 (6,45%) — umiarkowaną. Ciężkiej depresji

nie stwierdzono. Zaobserwowano dodatnią korelację między hirsutyzmem a występowaniem depresji (r = 0,108).

Wnioski: 1. Brak depresji deklaruje ponad połowa ankietowanych, znaczny odsetek kobiet przechodzi depresję łagodną.

2. Depresja może współtowarzyszyć PCOS. 3. Istnieje dodatnia korelacja pomiędzy poziomem hirsutyzmu a depresją.

SŁOWA KLUCZOWE: depresja, PCOS, hirsutyzm, Skala Depresji Becka

Wstęp

Płytki oddech, kołatanie serca, niepokój i odczucie na-

pięcia to tylko niektóre z symptomów lęku spowodowane
dysfunkcją organizmu. Występowanie tych objawów, sta-
łe przygnębienie i ciągle myśli na temat choroby mogą
prowadzić do depresji.

Pojęcie „depresja” jest dość często używane, jednak nie

zawsze w poprawnym tego słowa znaczeniu. W języku
potocznym używa się słowa „depresja”, aby określić róż-
nego rodzaju złe samopoczucie, obniżony nastrój, przy-
gnębienie, smutek, niezależnie od przyczyny takiego sta-
nu. W psychiatrii terminem tym określa się szczególnego
rodzaju zaburzenia nastroju i emocji. Granica między zwy-
kłym przygnębieniem a depresją jako stanem chorobowym
nie jest wyraźna. Do objawów osiowych depresji należy:
obniżenie nastroju, utrata zainteresowań i zdolności do
radowania się, zmniejszenie energii prowadzące do wzmo-
żonej męczliwości i zmniejszenia aktywności [1, 2].

Inne częste objawy to osłabienie koncentracji i uwagi,

niska samoocena, mała wiara w siebie, poczucie winy,
myśli, tendencje i próby samobójcze, zaburzenia snu, utrata
łaknienia [3].

W ICD-l0 wyróżniono kilka kategorii diagnostycznych

zaburzeń depresyjnych:
— epizod depresyjny;
— stany depresyjne nawracające (choroba afektywna jed-

nobiegunowa) oraz depresje występujące w przebiegu
zaburzeń afektywnych dwubiegunowych;

— grupę przewlekłych zaburzeń nastroju, w tym dystymię

(depresja o małym nasileniu utrzymująca się przewle-
kle — powyżej 2 lat) i cyklotymię (łagodne, chorobowe
wahania nastroju obejmujące stany subdepresji i hipo-
maniakalne).
Przyczyny i patogeneza depresji, które pojawiają się

u pacjentów cierpiących na różne schorzenia są bardzo
złożone i w wielu przypadkach ustalenie powiązań mię-
dzy etiologią i patogenezą danych chorób somatycznych
oraz patogenezą zaburzeń emocji, nastroju jest często trud-
ne. Jest to wynik jednoczesnego występowania u chorych
różnych czynników, które mogą wywierać wpływ depre-
sjogenny i żadnego z nich nie można pomijać w analizie
przyczyny zaburzeń psychicznych.

Występowanie jednocześnie depresji i innej choroby

somatycznej może pogarszać szanse wyleczenia oraz po-
garszać rokowanie w obu chorobach.

Na zespół policystycznych jajników (PCOS, policystic

ovary syndrom) składają się: oligoowulacja lub brak owu-
lacji, kliniczne i/lub biochemiczne objawy hiperandroge-
nizmu, oraz występowanie ultrasonograficznego obrazu
jajnika policystycznego [4–6].

Zaburzenia cyklu miesiączkowego o charakterze oli-

gomenorrhoea lub wtórnego braku miesiączki występują
u 90% pacjentek z zespołem policystycznych jajników.
Rzadko obserwuje się pierwotny brak miesiączki — zale-
dwie 3–5% wszystkich pacjentek z amenorrhoea primaria.
Niepłodność prawdopodobnie zależy od cykli bezowula-
cyjnych i jest główną dolegliwością u około 40% kobiet
z PCOS. Innymi często występującymi objawami są dys-
funkcjonalne krwawienia z macicy, które są następstwem
braku owulacji [7, 8]. Hiperandrogenizm pochodzenia jaj-
nikowego to podstawowy defekt metaboliczny w zespole
policystycznych jajników, który prowadzi w poszczególnych
przypadkach do manifestacji całej gamy objawów klinicz-
nych. Początek PCOS może być wywołany dowolnym pro-
cesem patologicznym, który może powodować wzrost we-
wnątrzjajnikowego wydzielania androgenów (testostero-
nu, androstendiolu, dehydroepiandrosteronu). Kliniczny-
mi objawami androgenizacji są: hirsutyzm, trądzik, zabu-
rzenia cyklu miesiączkowego, brak owulacji oraz niepłod-
ność. W przypadku znacznego nadmiaru androgenów
w surowicy krwi dochodzi do objawów wirylizacji, czyli
przerostu łechtaczki, obniżenia tembru głosu, zmiany syl-
wetki ciała, łysienia. Hirsutyzm polega na nadmiernym
owłosieniu typu męskiego występującym u kobiet, rozwi-
jającym się w następstwie zwiększonego działania andro-
genów oraz/lub zwiększonej wrażliwości skóry na ich dzia-
łanie [5, 8].

U około 70% kobiet z PCOS występuje oporność insu-

linowa i hiperinsulinemia. Insulinooporność predysponu-
je do cukrzycy typu 2, którą w tej grupie chorych rozpo-
znaje się 5–10-krotnie częściej niż wśród pozostałych ko-
biet [4].

Celem przeprowadzonych badań było rozpoznanie

poziomu depresji wśród kobiet z PCOS.

Materiał i metody

Badanie przeprowadzono w okresie od marca do maja

2006 roku wśród pacjentek Kliniki Endokrynologii Gine-
kologicznej Samodzielnego Publicznego Centralnego Szpi-

403

Robert Kowalczyk i wsp.

, Poziom depresji u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS)

Poziom depresji u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS)

Poziom depresji u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS)

Poziom depresji u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS)

Poziom depresji u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS)

tala Klinicznego Śląskiej Akademii Medycznej w Katowi-
cach oraz Poradni Endokrynologicznej Samodzielnego
Publicznego Szpitala Klinicznego im. A. Mielęckiego Ślą-
skiej Akademii Medycznej w Katowicach.

Badaniem objęto 62 kobiety w wieku rozrodczym. Śred-

nia wieku badanych wynosiła około 27,25 roku, największą
grupę stanowiły kobiety w wieku 21–40 lat, maksymalnie
do 49 lat (80,33%).

Ankieta składała się z 2 części. Pierwsza część obejmo-

wała dane socjometryczne, wywiad ginekologiczny (pierw-
sza miesiączka, ciąże, porody, poronienia), 4 pytania do-
tyczyły PCOS (czy zespół był diagnozowany?; jeżeli tak
to, od kiedy?; zaburzenia miesiączkowania), w tym jedno
pytanie dotyczyło oceny hirsutyzmu (Skala Ferrimana
i Gallawaya). Większość pytań miała charakter zamknięty.

W celu określenia poziomu depresji badanych kobiet

w ankiecie zastosowano kwestionariusz — Skalę Depresji
Becka (cześć druga ankiety), odpowiedzi na pytania doty-
czyły stanu z minionego miesiąca. Wypełnienie kwestio-
nariusza zajmowało pacjentkom około 20 minut. Skala
składała się z 21 itemów ocenianych od 0 do 3 punktów.
Ocena skali: 0–11 — bez depresji 12–26 — łagodna de-
presja 27–49 — umiarkowana depresja 50–63 — ciężka
depresja [9].

Czas wypełnienia ankiety nie był limitowany.

Wyniki

W badanej grupie 14 osób zdeklarowało brak miesiącz-

ki, u 32 nie stwierdzono takiego zaburzenia. Na nieregu-
larne krwawienia wskazywało 37 kobiet, 19 pacjentek oce-
niło miesiączki jako regularne. Cykle bezowulacyjne wy-
stępowały u 18 z 62 badanych, cykle owulacyjne odnoto-
wano u 24 badanych. Skąpe krwawienia zauważyło 25 an-
kietowanych, 19 pacjentek — krwawienia nadmierne,
u 52 osób zaburzenia takie nie występowały. Według Skali
Ferrimana i Gallawaya u 14 (23%) z 62 badanych kobiet
nie stwierdzono hirsutyzmu, u 32 (51%) odnotowano hir-
sutyzm umiarkowany, a u 16 (26%) — hirsutyzm ciężki.

Analizując kwestionariusze Becka badanej grupy ko-

biet, można stwierdzić, że spośród 62 kobiet 44 (70,96%)
pacjentki nie cierpiały na depresję, 14 (22,58%) kobiet
chorowało na depresję o nasileniu łagodnym, a 4 (6,45%)
— umiarkowanym. Ciężkiej depresji nie stwierdzono.
Rozkład wyników przedstawiono na rycinie 1.

Wykryto zależność między hirsutyzmem a depresją;

wskaźnik Pearsona (r) wynosił 0,108.

Dyskusja

Charakteryzując emocje, uwzględnia się ich zmienność

i dynamikę; konsekwencją tych wypadkowych jest w dłuż-
szej perspektywie nastrój. Może on przemieniać się w za-
leżności od przeżywanych emocji (negatywne, pozytywne)
i poziomu ich wzbudzenia (asteniczne, steniczne) w róż-
nych kombinacjach [10].

Choroba somatyczna, może wywołać u pacjenta depre-

sję oraz zwiększyć poziom przeżywanego przez niego lęku.
Rozpatrując przyczyny depresji występujące u poszczegól-
nych chorych, nie można pominąć przeżyć związanych
z chorobą, niekiedy ciężką, stanowiącą bezpośrednie za-
grożenie życia. Leczenie niektórych chorób, wiąże się nie-
kiedy ze zmianą trybu życia, uciążliwymi i czasem ryzy-
kownymi zabiegami terapeutycznymi i diagnostycznymi,
z zeszpeceniem (np. blizną pooperacyjną), utratą narzą-
du lub innej części ciała. Ważną rolę odgrywa tu także sy-
tuacja socjalna chorych, która przy chorobach przewle-
kłych, zazwyczaj ulega pogorszeniu.

Depresja może wpływać na przebieg różnych chorób,

ich obraz kliniczny, wyniki leczenia, rokowanie, ma też
bardzo istotne znaczenie w procesie zdrowienia i w okre-
sie rekonwalescencji, może wydatnie ograniczać lub unie-
możliwiać oddziaływania rehabilitacyjne [11]. U licznych
chorych ustąpienie depresji to nieodzowny warunek od-
zyskania pełnej sprawności fizycznej. Elsenbruch i wsp.
twierdzą, że depresja przyczynia się do nasilenia objawów
PCOS [12].

W chorobach układu hormonalnego depresja jako ob-

jaw lub zespół psychopatologiczny występuje stosunkowo
często. Częstość zaburzeń nastroju w tych stanach szacuje
się na 15–30%. Zaburzenia depresyjne mogą osiągać duże

Rycina 1. Wyniki badania z zastosowaniem Skali Depresji Becka

kobiet z PCOS (n = 62)

Figure 1. Results of research Beck Depression Inventory women

with PCOS (n = 62)

Kwestionariusz Becka

71%

23%

6% 0%

0–11pkt

12–26 pkt

27–49 pkt

50–63 pkt

0–11 pkt

— Brak depresji

12–26 pkt — Łagodna depresja
27–49 pkt — Umiarkowana depresja
50–63 pkt — Ciężka depresja

404

Ann. Acad. Med. Siles. 2006, 60, 5

nasilenie, zaś ich obraz kliniczny jest zbliżony do depresji
typu endogennego [13].

Jednym z objawów zespołu PCOS jest niepłodność.

Coffey i wsp. dowodzą, że u kobiet z PCOS poziom depre-
sji jest znacząco wyższy i występują u nich predyspozycje
do większej zapadalności na choroby psychiczne niż
u kobiet z prawidłowym jajeczkowaniem [14]. Inne obser-
wowane negatywne reakcje emocjonalne obejmują: fru-
strację i złość, obniżenie poczucia własnej wartości, napię-
cie, przewlekłe zmęczenie, problemy w relacjach interper-
sonalnych, obsesyjne myśli. U kobiet niepłodnych wystęo-
puje więcej objawów depresji niż u kobiet zdrowych.
W badaniach Dahan i wsp. u kobiet niepłodnych stwier-
dzili nie tylko 2-krotnie częstsze, w porównaniu z grupą
kontrolną, występowanie depresji, ale również znacznie
wyższe wyniki w skalach mierzących jej nasilenie [15]. Do-
tyczyło to bardziej tych kobiet, u których rozpoznano nie-
płodność 2–3 lata wcześniej niż tych, których problem ten
dotykał dopiero od 1 roku lub — od 6 lat dłużej [16].
W badaniach własnych nie zauważono podwyższonego po-
ziomu depresji u kobiet niepłodnych.

Trudności z zajściem w ciążę oraz występowanie poro-

nień mogło wpływać na zdrowie psychiczne badanych ko-
biet. Potwierdziły się zaburzenia miesiączkowania, charak-

terystyczne dla PCOS, najczęstszymi z nich są nieregular-
ne i skąpe krwawienia [5–7].

Elsenbruch i wsp. dowiedli podwyższony poziom depre-

sji mierzony SCL -90-R (wersja niemiecka) u kobiet
z PCOS [12]. W niniejszej pracy depresja u badanych ko-
biet występuje w łagodnej formie (22,58%), tylko 6,45%
cierpi na depresję umiarkowaną, u pozostałych kobiet nie
stwierdzono oznak depresji.

Postępowanie lecznicze w zaburzeniach depresyjnych wy-

stępujące w przebiegu chorób somatycznych powinno mieć
charakter kompleksowy. Główne znaczenie ma tutaj leczenie
choroby podstawowej, która jest przyczyną depresji . W udzie-
laniu skutecznej pomocy chorym ze współistniejącą depresją
duże znaczenie ma psychoterapia łącznie z farmakoterapią.
Ważne, aby nauczyć się życia z chorobą oraz mobilizować do
aktywnego udziału w terapii choroby somatycznej [13].

Wnioski

1. Brak depresji deklaruje ponad połowa ankietowanych,

znaczny odsetek kobiet cierpi na depresję łagodną.

2. Depresja może współtowarzyszyć PCOS.
3. Istnieje dodatnia korelacja między poziomem hirsutyz-

mu a depresją.

P I Ś M I E N N I C T W O

1.

Pużyński S. Depresje i zaburzenia afektywne. Wydawnictwo Lekarskie
PZWL, Warszawa 2002.

2.

Bilikiewicz A. Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. Wydaw-
nictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002.

3.

Święcicki Ł. Depresje — definicja, klasyfikacja, przyczyny. Psych.
w Prakt. Ogólnolek. 2002; 2: 151–159.

4.

Krzyczkowska-Sendrakowska M. Metformina i inne leki zmniejszające
insulinooporność w zespole PCO. Endokrynol. Pol. 2004; 4: 485–
–487.

5.

Grotowski W., Maciejewska M., Szymankiewicz-Warenik A. Zespół
hiperandrogenizacji kobiet. W: Pawlikowski M. (red.). Zaburzenia
hormonalne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002; 227–
–235.

6.

Dębski R., Dynowski K., Zgliczyński W. Zespół policystycznych jajników.
W: Zgliczyński S. Zgliczyński. (red.). Standardy endokrynologii. Warsza-
wa 2002; 101–103.

7.

Romer T. Zespół policystycznych jajników (ZPJ) — czynnościowy hiper-
androgenizm jajnikowy. Hirsutyzm i nadmierne wytwarzanie androge-
nów. Endokrynologia kliniczna — dla ginekologa, internisty, pediatry.
PWN, Warszawa 1998; 167–181.

8.

Rajhkowa M., Clayton R.N. Zespół policystycznych jajników. Minisym-

pozjum: genetyka molekularna w położnictwie i ginekologii. Wektory Gi-
nekologii 2004; 04: 1–8.

9.

Parnowski T., Jernajczyk W. Inwentarz Depresji Becka w ocenie nastroju
osób zdrowych i chorych na choroby afektywne. Psychiatr. Pol. 1997;
11: 417–425.

10. Samochowiec J., Tymicz A., Wojciechowski B. Problemy emocjonalne

kobiet. Medycyna po Dyplomie 2002; 11: 75–86.

11. Śmiech A., Wyszogrodzka-Kucharska A. Siedem zasad leczenia depresji.

Lekarz Rodzinny 2003; 8: 210, 212–219.

12. Elsenburch S., Hahn S., Kowalsky D., Offner A.H., Schedlowski M.,

Mann K., Janssen O.E. Quality of life, psychosocial well-being, and se-
xual satisfaction in women with policystic ovary syndrome. J. Clin. En-
docrynol. Metab. 2003; 88: 5801–5807.

13. Pużyński S. Depresje towarzyszące chorobom somatycznym. Medipress

Psychiatria — Neurologia 2000; 4: 3–4, 6, 8, 10–12, 14.

14. Coffey S., Mason H. The effect of polycystic ovary syndrome on health-

related quality of life. Gynecol. Endocrinol. ProQuest Med. Library 2003;
17: 379–386.

15. Dahan M.H., Nguyen S.L., Abu I.I. i wsp. Social implications of policystic

ovary syndrome (PCOS). 84

TH

Meeting of the Endocrine Society, San

Francisco 2002.

16. Holas P., Radziwoń M., Wojtowicz M. Niepłodność a zaburzenia psy-

chiczne. Psychiatr. Pol. 2002; 36: 557–566.