1
Praca w Ŝyciu człowieka w ujęciu filozoficznym i prakseologicznym
- praca jako wartość. Podstawowe formy działalności człowieka.
Literatura:
1. Zygmunt Wiatrowski - „Podstawy pedagogiki pracy", Bydgoszcz 2000
2. Tadeusz W. Nowacki - „Nowy słownik pedagogiki pracy". Warszawa 1999.
3. Anna Kubisa - Ślipko - „Słownik wyrazów obcych"
4. Praca zbiorowa - „Człowiek i praca” 1991r
5. Ks. Józef Tischner, Ryszard Redliński – „ Praca jako wartość” Fundacja Opoka 2001
6. Internet - wypowiedzi współczesnych przedstawicieli nauk pedagogicznych
Poglądy na pracę jako celową działalność człowieka, polegającą na przekształceniu dóbr
przyrody i przystosowaniu ich do zaspokojenia potrzeb ludzkich, a tym bardziej poglądy na
wartość pracy produkcyjnej zmieniały się przez wieki. W ustroju wspólnoty rodowej traktowano
ją jako swoistą konieczność Ŝyciową, ciąŜącą w zasadzie w równym stopniu na wszystkich
jednostkach dorosłych i sprawnych. W okresie niewolnictwa praca fizyczna, zepchnięta głównie
na barki niewolników, była przedmiotem przymusu i pogardy, szczególnie ze strony warstw
wyŜszych, a więc kapłanów, filozofów i władców.
W feudalizmie, a szczególnie według panującej wówczas ideologii chrześcijańskiej,
pracę traktowano róŜnie: jako konsekwencję „grzechu pierworodnego" i „dopust boŜy" (praca
jako pokuta), a takŜe jako środek konieczny do utrzymania w zdrowiu ciała i duszy, jako źródło
pewnych cnót, waŜnych ze względu na cel ostateczny. W czasach nowoŜytnych, szczególnie w
wiekach XVII i XVIII, pracy produkcyjnej człowieka zaczęto przypisywać róŜne wartości, w
tym wartość moralną (poglądy moralistów tego okresu) i ekonomiczną (poglądy ideologów,
zwolenników ustroju kapitalistycznego). Zasadniczy wpływ na kształtowanie się współczesnych
poglądów na pracę wywarły dominujące nurty społeczno - filozoficzne wieków XIX i XX.
I. Praca traktowana z róŜnych punktów widzenia:
a) Z pozycji nauki, religii, doświadczenia
- Praca człowieka stanowi przedmiot szeroko zakrojonych badań wielu dyscyplin
naukowych, w tym:
- Filozofii pracy zajmującej się wpływem pracy ludzkiej na przeobraŜenia świata i człowieka.
Bada poznawcze, moralne i estetyczne aspekty pracy.
- Fizjologii pracy - nauka zajmująca się zmianami w organizmie człowieka pracującego.
- Ergonomii pracy zajmującej się problematyką dostosowania warunków pracy do
morfologicznych, fizjologicznych i psychologicznych moŜliwości człowieka w celu
zapewnienia maksymalnej wydajności bez powodowania ujemnych skutków dla zdrowia.
2
- Prakseologii, która jest ogólną teorią sprawnego działania, formująca zasady, prawidłowości
i reguły postępowania ukierunkowana na osiągnięcie celu w sposób najbardziej
skuteczny, ekonomiczny i oszczędny. Obejmuje wszystkie rodzaje aktywności człowieka.
Stanowi podstawę teoretyczną dla naukowej organizacji pracy. Ma znaczenie dla
pedagogiki pracy.
Głównym zadaniem prakseologii jest uświadomienie, sformułowanie, uzasadnienie i
systematyzacja zaleceń ogólnych i przestróg dotyczących sprawności i skuteczności działań,
tzn. ich praktyczności. Jest to nauka o dobrej robocie. Twórcą prakseologii na gruncie
polskim jest Tadeusz Kotarbiński główne dzieła to „Traktat o dobrej robocie", „Sprawność i
błąd".
- Psychologia pracy zajmuje się głownie przystosowaniem człowieka do warunków pracy,
przystosowaniem urządzeń technicznych pracy do człowieka (psychologia inŜynieryjna),
kształtowaniu stosunków międzyludzkich w procesach pracy.
- Socjologia pracy zajmuje się społeczną rolą pracy i społecznymi jej uwarunkowaniami.
Znaczenie pracy w procesach Ŝycia zbiorowego.
- Pedagogika racy zajmuje się problemami wychowania przez pracę, kształcenia
politechnicznego, doskonalenia ogólnego i zawodowego pracowników.
WyŜej wymienione dyscypliny wskazują na pracę jako świadomą, planową, dobrze
zorganizowaną czynność ludzką, w której wymagane są wysokie kompetencje, kwalifikacje i
wysoki poziom odpowiedzialności zawodowej.
- Z punku widzenia religii pracę moŜna było traktować jako konsekwencję „grzechu
pierworodnego", jako pokutę (katolicyzm w okresie feudalizmu) lub traktowanie pracy
jako płaszczyzny gdzie udowadnia się własną wiarę (kalwinizm, purytanizm).
Współczesne poglądy na temat pracy z ksiąŜki Stefana Kardynała Wyszyńskiego pt.:
„Duch pracy ludzkiej". Cytaty:
jesteśmy przekonani, Ŝe praca ludzka pomimo jej cięŜaru jest naszą potrzebą, naszą
radością, jest wielkim błogosławieństwem ludzkości".
„Praca była obowiązkiem człowieka od pierwszych dni jego Ŝycia. Nie jest więc ona
następstwem grzechu pierworodnego, nie jest karą za nieposłuszeństwo. Przeciwnie, jest
ona związana z naturą rozumną człowieka ".
„Dwa cele, które kaŜdy człowiek w swojej osobistej pracy powinien osiągnąć:
udoskonalenie rzeczy i udoskonalenie człowieka pracującego ".
- JeŜeli chodzi o doświadczenia jakie człowiek zdobywa w wyniku pracy to na pewno moŜe
podnieść swój poziom materialny, a przez to wyŜszą pozycję w społeczeństwie co
niewątpliwie przyczynia się do poprawy jego samopoczucia, wzrasta poczucie własnej
wartości oraz standard Ŝycia. Praca jest czynnikiem kształtującym osobowość. Człowiek
pracujący rozwija się, styka się z nowymi technologiami, systemami wartości
reprezentowanymi przez ludzi z jego otoczenia. Praca stawia wyzwania, których
realizacja pociąga za sobą często zmiany w myśleniu i postępowaniu człowieka. Praca
wpływa na rozwój fizyczny człowieka, wyzwala inicjatywę twórczą aktywność tak
myślową jak i czynnościową.
3
b) Praca traktowana z punktu widzenia filozofii uniwersalistycznej, chrześcijańskiej,
pragmatystycznej, marksistowskiej. (Uniwersalizm - doktryna etyczna stawiająca
dobro ogólne wyŜej od indywidualnego)
Teza podstawowa dla kontekstu uniwersalistycznego, a tym samym dla uniwersalnego
systemu wartości, wyraŜana jest najczęściej za pomocą formuły:
- praca jest wartością uniwersalną, tą wartością dzięki której powstają i funkcjonują wszystkie
inne wartości;
- praca stanowi podstawowy miernik wartości człowieka. PowyŜsze właściwości pracy
człowieka dobitnie zaakcentował Jan Paweł II w Encyklice o pracy ludzkiej - Laborem
exercens - pisząc: „Praca jest dobrem człowieka - dobrem jego społeczeństwa - przez
pracę bowiem człowiek nie tylko przekształca przyrodę, dostosowuje ją do swoich
potrzeb, ale takŜe urzeczywistnia siebie jako człowieka, a takŜe poniekąd bardziej staje
się człowiekiem"
Podsumowując powyŜsze tezy Z. Wiatrowski pisze:
- kaŜdy człowiek, tym bardziej sprawny fizycznie i psychicznie ma prawo do pracy, a
organizacja Ŝycia społecznego winna gwarantować realizację tego prawa
- kaŜdy człowiek powinien uzyskać przygotowanie do pracy, które zagwarantuje mu szansę
bycia podmiotem w kaŜdej sytuacji pracowniczej
- kaŜdy pracujący ma prawo do pozyskania w drodze pracy zawodowej minimum środków
gwarantujących jemu i jego najbliŜszym stan ludzkiej egzystencji
- bezrobocie powstające na skutek gry czynników ekonomicznych, godzi w istotę człowieka,
zdolnego i pragnącego realizować swoje naturalne prawo do pracy oraz związane z tym
powinności zawodowe.
Konfrontacja owych załoŜeń filozofii uniwersalistycznej z realiami Ŝycia codziennego
skłania do przypuszczania, iŜ uniwersalistyczny sposób myślenia o pracy moŜe mieć istotne
znaczenie w regulacjach konstytucyjnych i ustawowych.
Z punktu widzenia filozofii chrześcijańskiej:
- Praca stanowi właściwość człowieka od chwili jego stworzenia. Jest ona na trwałe związana
z naturą rozumną człowieka, z jego istotą, egzystencją i rozwojem osobowym. Stanowi
ona podstawowy wymiar bytowania człowieka na ziemi.
- Praca, poza Bogiem i człowiekiem, stanowi wartość najwyŜszą, bowiem jest ona źródłem
Wszelkich innych wartości oraz drogą doskonalenia nie tylko rzeczy, ale i samego
człowieka.
- Pracę rozpatrywać naleŜy w dwóch podstawowych aspektach: podmiotowych i
przedmiotowych. Biorąc początek w ludzkim podmiocie, skierowana jest ona ku
zewnętrznemu przedmiotowi, zakłada swoiste panowania człowieka nad rzeczami,
przedmiotami i nad Ziemią.
- Pracę ludzką widzieć teŜ naleŜy w podwójnym wymiarze: indywidualnym i społecznym.
4
Spojrzenie Kościoła katolickiego na pracę w taki sposób czyni doktrynę katolicyzmu
współczesnym nurtem społeczno - filozoficznym o doniosłym znaczeniu dla teorii i praktyki
dnia powszedniego.
Z punktu widzenia pragmatyzmu, materializmu utylitarnego, a w pewnym stopniu
marksizmu praca interesuje nas jako źródło zarobkowania i gwarancja ludzkiej egzystencji.
Chodzi głownie o zbliŜeniu filozofii do Ŝycia. Ten kierunek myślenia upowszechnili w końcu
XIX w. W. James i J. Dewey oraz K. Marks i F. Engels, którzy wykazali, Ŝe punktem wyjścia
dla owej filozofii jest analiza pojęć, wyjaśniająca ich genezę i rolę w działaniu praktycznym
oraz w doświadczeniu, rozumianym jako proces przystosowawczego współoddziaływania
organizmu i rzeczywistości. James i Dewey twierdzą, Ŝe funkcja pojęć polega na ukazaniu
moŜliwości do rozwiązywania problemów, a ich znaczenie przejawia się w działaniu i w
obiektywnych reakcjach na określone sytuacje.
W Polsce powyŜszą problematyką zajął się S. I. Brzozowski, twórca koncepcji „filozofii
pracy i swobody", której załoŜeniem była teza o zaleŜności rzeczywistości zewnętrznej od
ludzkiej działalności. Brzozowski twierdził, Ŝe człowiek styka się ze światem nie poprzez
czystą myśl, lecz przez pracę.
W koncepcji marksistów, praca jest głównym czynnikiem i wyrazem postawy decydującej o
wykorzystaniu moŜliwości Ŝyciowych człowieka.
- Oddziałując za pośrednictwem pracy na przyrodę zmieniając ją „człowiek zmienia zarazem
swoją naturę. Rozwija drzemiące w niej moce i podporządkowuje grę tych sił swojej
własnej zwierzchności" twierdził K. Marks.
- „Praca jest pierwszym, podstawowym warunkiem wszelkiego Ŝycia ludzkiego i to w takim
stopniu, Ŝe w pewnym sensie naleŜy powiedzieć: praca stworzyła samego człowieka"
stwierdził Engels.
2. RóŜnice dotyczące sposobu traktowania pracy oraz zbieŜności w wyŜej wymienionych
poglądach:
- Zachodzi wyraźna róŜnica w poglądach na genezę pracy ludzkiej. Według doktryny
chrześcijańskiej Bóg stworzył człowieka na obraz i podobieństwo swoje, zobowiązując go
między innymi do pracy do „czynienia ziemi sobie poddaną". Z kolei w koncepcji
marksistowskiej - „praca stworzyła samego człowieka".
- Zachodzi takŜe róŜnica w kwestii celu pracy człowieka. Kościół obok celów -
ekonomicznego, społecznego i osobowo - twórczego wyróŜnia teŜ cel metafizyczny,
ostateczny, który wyraŜany jest w obiegowej sentencji: „Módl się i pracuj, a będziesz
zbawiony".
- Dostrzegalna jest zbieŜność poglądów na istotę pracy człowieka i na jej podstawowe
funkcje. W kaŜdym przypadku pracę rozpatruje się w dwóch podstawowych aspektach -
podmiotowym i przedmiotowym. W konsekwencji pracę traktuje się:
- jako swoistą formę stosunku człowieka i przyrody
- jako formę więzi między jednostkami ludzkimi
- jako formę stosunków społecznych
5
3. Aktualną wykładnię poglądów Kościoła katolickiego na pracę ludzką stanowią: praca
Stefana Wyszyńskiego pt.: „Duch pracy ludzkiej", Jan Paweł II - Encyklika o pracy
ludzkiej „Laborem exercens", Jan Paweł II - przemówienie na 68 Sesji Międzynarodowej
Organizacji Pracy (Genewa 15 VI 1982 r.) oraz homilia podczas spotkania z wiernymi w
Gdańsku w dniach VI wizyty w Polsce.
4. Wykładnię poglądów świeckich na pracę człowieka stanowią w/w nauki w punkcie l a, oraz
poglądy wymienione w powyŜszym tekście.
Podsumowując naleŜy stwierdzić, Ŝe zawsze i wszędzie liczyć się moŜe tylko praca
rzeczywista, praca sensowna, praca stanowiąca autentyczne źródła przeróŜnych wartości.
Chodzi oto, aby człowiek pracujący zawodowo nie tylko zdobywał środki do Ŝycia, ale takŜe
aby stawał się bogatszy wewnętrznie, aby wzbogacał nieustannie swoją osobowość, aby
poszerzał swoją szansę samorealizacji stawał się człowiekiem rzeczywistym, a tym samym
podmiotem pracy.
Część II - Praca jako wartość. Podstawowe formy działalności
człowieka.
Zygmunt Wiatrowski w ksiąŜce „Podstawy pedagogiki pracy” pisze, cytuję:
„Przez działalność człowieka rozumie się najczęściej, postać działania będącego pasmem
czynów rozłoŜonych w większym przedziale czasu, działania któremu przyznaję się
pewien wyŜszy poziom doniosłości (waŜności)”.
Mówiąc prościej jest to świadome, celowe działanie człowieka zmierzające do:
-
wyznaczenia celu – działanie z rozmysłem
-
wyznaczenia warunków naleŜących do rzeczywistości
-
wyznaczenia środków przystosowanych do celu i rzeczywistości
Podstawowymi formami działalności człowieka są:
-
zabawa
-
nauka (uczenie się)
-
praca (praca zawodowa)
oraz
-
walka, twórczość, wypoczynek jak i działalność społeczno-kulturalna.
ZABAWA
Jest to forma działalności ludzkiej wykonywana głównie dla przyjemności. Zabawa to
działanie, które nie jest nastawione na wartości materialne i nie jest podyktowana
motywami praktycznymi ani utylitarnymi (dającymi korzyść).
Celem zabawy jest dawanie przyjemności, umoŜliwienie zaspokojenia indywidualnych potrzeb,
zainteresowań, ułatwienie wejścia w Ŝycie społeczne (szczególnie w odniesieniu do dzieci) jak i
poznawanie rzeczywistości i dostosowanie jej do własnych potrzeb.
Przykład: KaŜdy lubi się bawić, zarówno dziecko jak i człowiek dorosły.
Łatwiej przyswajać dziecku wiedzę w trakcie zabawie, młodzieŜy
luźnych ćwiczeń niŜ nudnych wykładów. Dorośli równieŜ korzystają
z zabawy, rozwoju swych zainteresowań, hobby, umiejętności
wypoczynku, spędzenia wolnego czasu co daje wiele satysfakcji
6
NAUKA
Nauka czyli uczenie się, to forma działalności dzięki której jednostka przygotowuje się do
samodzielnego i prawidłowego uczestnictwa w Ŝyciu oraz pracy zawodowej. NiezaleŜnie
od formy uczenia się (pamięciowe, po przez naśladownictwo, czy metodą prób i błędów
itp.) jest to proces gromadzenia umiejętności, doświadczeń jednostki co zawsze prowadzi
do osiągnięcia zamierzonego wyniku (celu).
Przykład: Uczy się przedszkolak, nastolatek, jak i człowiek dorosły i w kaŜdym
wypadku ta forma działalności nie wyklucz zabawy ani pracy lecz stanowi
nieodmienny atrybut naszej codzienności. KaŜda nowa czynność, nowe
doświadczenie jest naszą nauką.
PRACA
Jest to podstawowa forma działalności człowieka wypełniająca ponad połowę Ŝycia,
najczęściej decydująca o kształcie i wyrazie tego Ŝycia.
Praca w kategorii „pracy zawodowej” to działalność ludzi organizowana społecznie tak, aby
prowadziła do powstania wytworów i usług społecznie wartościowych jak i podnoszenie
wartości Ŝycia wykonujących ją jednostek i członków ich rodzin.
Przykład: W pracy i dzięki niej wytwarzają się między ludźmi więzi społeczne,
określające stosunek jednostki do społeczeństwa oraz kultury.
śeby godnie Ŝyć trzeba pracować, jak mówi staropolskie przysłowie
„bez pracy nie ma kołaczy” czyli nie jesz jak nie pracujesz.
WALKA I TWÓRCZOŚĆ
Jest to forma działalności wyodrębniająca się z tematu pracy a zarazem uzewnętrzniająca
poprzednie trzy formy działalności. śadna z wymienionych wcześniej form działalności nie
występuje bez nasączenia w większym lub mniejszym stopniu elementami walki lub
twórczości.
-
Walka występuje w toku zabawy, uczenia się i w toku pracy (np. walka o wynik)
-
Twórczość moŜna wyróŜniać w dziedzinach kształcenia swojego Ŝycia, w
doskonaleniu Ŝycia innych, rozwiązywaniu problemów (np. w zarządzaniu)
-
Działalność społeczno-kulturalna (artystyczna) chociaŜ wyodrębniona od
pozostałych form działalności, to jednak mająca ścisły związek z zabawą i nauką.
Przykład: działalność hobbystyczna czy działalność społeczna, która w krajach
wysoko cywilizowanych stanowi miernik stopnia zaangaŜowania
jednostek w grupach społecznych.
Zdefiniowaliśmy powyŜej pojęcie działalności i samo pojęcie pracy jako świadome działanie
człowieka poparte określonymi celami.
A wartość pracy ?
Odczucia i aspekty co do wartości pracy
Pracę moŜna traktować jako powołanie, źródło zarobkowania i szansę samorealizacji.
Poprzez pracę, w wyniku której powstają dobra materialne, tworzone są teŜ wartości
kulturowe i społecznie znaczące usługi. W procesie pracy powstają wytwory społecznie
uŜyteczne, warunkujące nieustanny rozwój społeczno-ekonomiczny i dobrobyt jednostki.
7
Praca gwarantuje konieczny człowiekowi kontakt społeczny i realizację jego
róŜnorodnych potrzeb.
Praca jednak to nie tylko wykonywanie określonych przynoszących widoczne efekty
czynności. Praca jest równieŜ stymulatorem dla zaspokajania potrzeb intelektualnych.
Praca jest źródłem i niezbędnym warunkiem egzystencji ludzkiej. Praca jest sposobem
tworzenia przez człowieka jego własnego Ŝycia, wyznacznikiem miejsca człowieka w
społeczeństwie. Jest takŜe podstawą rozwoju moralnego, bowiem tworzy materialne
podstawy realizacji zamierzeń.
Dzisiaj, stojąc u progu nowego wieku wiemy, Ŝe rola pracy w Ŝyciu kaŜdego
człowieka jest ogromna. Praca ma wpływ na rozwój fizyczny człowieka, wyzwala w
człowieku inicjatywę oraz twórczą aktywność myślową.
Praca dostarcza nam przeŜyć estetycznych, przynosi zadowolenie i radość, niekiedy jednak
stanowi źródło trudności i zmartwień, czasem takŜe wprowadza człowieka w stan
niezadowolenia, zniechęcenia, a nawet frustracji (co ostatnio jest częstym atrybutem
naszej codzienności).
Z punktu widzenia pedagogiki, pracę i jej wartość moŜna zdefiniować na podstawie
relacji człowiek – wychowanie – praca, rozszerzając tę definicję o pojęcie przygotowania
do Ŝycia.
Pedagogika pracy skupia się na szeroko rozumianej edukacji, skuteczności kształcenia i
doskonalenia zawodowego, warunków osobowych i materialnych jak i przygotowania
człowieka do pracy.
Pedagogika pracy sugeruje niejako fakt, Ŝe aby praca stała się źródłem satysfakcji zarówno
tej materialnej jak i tej intelektualnej naleŜy sobie uświadomić jak wiele zaleŜy od
prawidłowego wychowanie, edukacji a co za tym idzie od przygotowania do Ŝycia w
społeczeństwie.
Wychowanie dzieci juŜ od najmłodszych lat w poczuciu szacunku do pracy, radości z
wykonywania pomocnych rodzicom czynności zaowocuje w przyszłości lepszym
przygotowaniem do bycia członkiem społeczeństwa. Dla przykładu dziecko, które
partycypuje w drobnych nawet pracach domowych jest poddane bardzo szerokiemu
działaniu wychowawczemu. Dziecko uczy się nie tyko określonych prac, ale i czerpie z
ich wykonywania satysfakcję, oraz zaspokaja potrzebę nauki i pomocy innym.
Edukacja winna o ile to moŜliwe dawać dziecku szansę na poznanie siebie, swoich
moŜliwości i zainteresowań. Winna ukazać dziecku wachlarz moŜliwości jakie oferuje mu
nauka i technika. Te zawodoznawcze działania pomogą sprawdzić predyspozycje danej
jednostki do wykonywania określonego zawodu, odkryć zdolności i talenty.
Wychowanie, przygotowuje człowieka do Ŝycia, a w konsekwencji przygotowuje
człowieka do pracy.
Dokonując podsumowania moŜemy stwierdzić, Ŝe działalność i praca człowieka moŜe
być pojmowana w kilku róŜnych aspektach:
-
Wychowawczym, gdzie podkreśla się rolę wychowania przez pracę
-
Moralnym, który mówi o sposobie traktowania pracy, jej wykonywania i
przeŜywania.
-
Ekonomicznym, gdzie daje ona człowiekowi kontakt społeczny.
-
Psychologiczno-fizjologicznym stanowiącym warunek rozwoju człowieka i
traktującym pracę jako obiektywną wartość i potrzebę działania.
Jak wnika z powyŜszych koncepcji i rozwiązań praca jest więc wartością przypisaną
człowiekowi niejako „z natury”. Aby prawidłowo funkcjonować trzeba mieć środki, a to
bezpośredni wiąŜe się z pracą. Praca jest dla człowieka podstawa jego bytu i powinna
być źródłem satysfakcji.
8
W tej i wielu innych wypowiedziach wielokrotnie uŜyto słowa „praca”, nadano mu
róŜnego znaczenia i róŜnej wartości. Od dostojnych, bogobojnych określeń do ostrych
realistycznych, pompatycznych określeń z okresu komunizmu, znaczenie słowa „praca”
zaleŜało od miejsca i czasu w historii Ŝycia człowieka.
A obecnie – jakie znaczenie ma dla nas słowo „praca”, „wartość pracy”?
Najlepiej określił to Ryszard Jedliński przeprowadzając analizę wypowiedzi uczniów
kończących szkołę podstawową .
Zadaniem badanej młodzieŜy , człowiek jest zobligowany zarówno przez nakazy religijne,
jak i świeckie normy społeczno moralne do uczciwego wykonywania pracy.
Jest ona czynnością nieuniknioną, przynoszącą wymierne korzyści społeczne i przyczyniają
się do właściwego funkcjonowania jednostki ludzkiej w społeczności. np.:
„Praca jest nieunikniona. KaŜdy musi swoją pracę wykonywać. Musimy
pracować, jeśli chcemy aby dobrze funkcjonowało nasze społeczeństwo”
Większość uczniów uwaŜa, Ŝe wykonującym pracę naleŜy się satysfakcja z wykonywanych
zadań.
„Praca powinna dawać zadowolenie, Ŝe moŜna ją wykonać”
Praca zdaniem badanych ósmoklasistów jest niezbędna dla zaspokojenia potrzeb Ŝyciowych
kaŜdego człowieka. W pełni dostrzegają trud pracy, marząc wszakŜe o tym, by była
przyjemna i dawała satysfakcję, nie uznają pracy za zło konieczne.
„Praca uszlachetnia, daje siłę i kształtuje charakter”
„Praca to poszerzanie swej wiedzy i doskonalenie swych umiejętności”
Cel pracy w opinii uczniów ma wyraźny instrumentalny wymiar, co zostało jednoznacznie
zwerbalizowane w większości definicji.
„Praca jest środkiem utrzymania siebie i swojej rodziny”
„W dzisiejszych czasach kto nie ma pracy, umiera z głodu lub załamuje się
psychicznie”
Około 12% uczniów próbuje interpretować wartość pracy za pomocą poniŜszej metafory,
która uwypukla dotychczasowe doświadczenia egzystencjalne młodzieŜy:
„Bez pracy nie ma kołaczy, aby coś mieć, trzeba pracować”
„Bez pracy nie ma kołaczy. Aby jeść, trzeba na to zapracować”
Rozumienie przez uczniów pojęcia „praca” jest rozumieniem potocznym. Językowy obraz
pracy dostrzegany przez ósmoklasistów jawi się jako obraz ukształtowany w
doświadczeniach rodzinnych i środowiskowych oraz częściowo tylko w toku edukacji
szkolnej. Na perspektywę interpretacyjną słowa i przyjęty przez uczniów punkt widzenia
znaczący wpływ miały zmiany społeczno-kulturowe w ostatnich kilku latach w Polsce.
Aksjologiczny (wartościowy) wymiar słowa „praca” jest więc wyraźnie zuboŜony i
odnoszący się do przestrzeni dóbr materialnych i tu winniśmy widzieć swoją rolę jako
studenci pedagogiki, przyszli doradcy zawodowi.