Regulacja pracy układu pokarmowego

Regulacja i koordynacja czynności 
przewodu pokarmowego

Pobieranie, obróbka mechaniczna, przesuwanie masy pokarmowej,

trawienie i defekacja podlegają kontroli

układu nerwowego

. Można

to wykazać analizując wydzielanie śliny na widok samego pokarmu,
pod wpływem jego zapachu, czy nawet na myśl o jedzeniu. Pokarm
drażniący śluzówkę przewodu pokarmowego również powoduje
wydzielanie soków trawiennych.

Praca

układu

pokarmowego

jest

także

regulowana

przez

specyficzne

hormony żołądkowo – jelitowe

. Żołądek drażniony

mechanicznie przez pokarm wydziela hormony pobudzające pracę
jego własnych gruczołów. Zakwaszona treść żołądka, przedostająca
się do jelita, pobudza go do syntezy hormonów stymulujących z
kolei pracę trzustki, wątroby i jelit oraz hamujących wydzielanie
gruczołowe żołądka.

Hormony żołądkowo - jelitowe

Są

wydzielane

przez

komórki

rozsianego

układu

wydzielania wewnętrznego, występujące w błonie śluzowej
żołądka i jelit.



Gastryna

– pobudza wydzielanie soku żołądkowego, nasila

motorykę żołądka i jelit.



Cholecystokinina

– pobudza wydzielanie głównie soku

trzustkowego, wzmaga perystaltykę jelit, hamuje zaś
perystaltykę żołądka.



Sekretyna

– pobudza trzustkę do wydzielania soku

trzustkowego oraz wątrobę do wydzielania żółci, hamuje
perystaltykę żołądka i jelit.

Ośrodek głodu i sytości



Pobieranie pokarmów lub niejedzenie jest regulowane 
przez 

ośrodek sytości i głodu

w podwzgórzu. Bodźcem 

właściwym dla obu tych ośrodków jest 

poziom glukozy 

we krwi

. Niski poziom glukozy we krwi obwodowej  (Y) 

„drażni” ośrodek głodu. Gdy po posiłku poziom cukru 
wzrośnie (X), jest on bodźcem dla ośrodka sytości , 
który doprowadza do wstrzymania pobierania 
pokarmu. Ten mechanizm regulacji pobierania 
pokarmu w naturalnych warunkach u zwierząt działa 
niezawodnie. U ludzi często działa nieprawidłowo, co 
często prowadzi do 

otyłości

.

Higiena żywienia i żywności

Przestrzeganie zasad higieny żywienia i żywności jest

podstawowym warunkiem sprawnego funkcjonowania

całego ustroju i zachowania zdrowia. W zakres higieny

żywienia wchodzą następujące zagadnienia:



właściwy dobór pokarmów,



prawidłowy rozkład posiłków,



właściwy stan higieniczny produktów pokarmowych,



higieniczne

warunki

przyrządzania,

podawania

i

spożywania posiłków.

Skutkiem nieprzestrzegania zasad higieny żywienia i

żywności mogą być liczne zaburzenia i choroby oraz

niedostateczny rozwój organizmu.

Choroby jamy ustnej

Paradontoza

– choroba objawiająca się krwawieniem dziąseł,

rozchwianiem zębów i ich obluzowaniem.Wśród przyczyn

paradontozy wymienia się niedobory witamin C i D,

zaburzenia metaboliczne oraz niestaranne czyszczenie jamy

ustnej.

Próchnica

– jest jedną z najszerzej rozpowszechnionych chorób

na świecie. Polega na demineralizacji oraz proteolitycznym

rozpadzie twardych tkanek zęba. Na rozwój próchnicy wpływ

maja cztery główne czynniki:



bakterie płytki nazębnej, które produkują kwasy uszkadzające

szkliwo,



cukry obecne w jamie ustnej - stanowią one najlepszy substrat

dla fermentacji bakteryjnej,



podatność zęba – różne rejony zęba są w różny sposób podatne

na wystąpienie próchnicy,



czas – próchnica powstaje w czasie.

Próchnica – jak jej zapobiegad ?



Należy szczotkować zęby co najmniej dwa razy dziennie 
i czyścić przestrzenie zębowe nicią dentystyczną.



Należy regularnie zgłaszać się na wizyty kontrolne do 
dentysty – co najmniej raz na pół roku. 



Należy przestrzegać zrównoważonej diety i ograniczać 
spożycie produktów bogatych w skrobię i cukry 
(słodycze). 



Należy stosować produkty dentystyczne, w tym pasty do 
zębów, zawierające fluor. Fluor wzmacnia szkliwo 
zębów.

Zatrucia pokarmowe

Są ostrymi, krótkotrwałymi nieżytami żołądkowo – jelitowymi,

występującymi nagle i w krótkim czasie po spożyciu

pokarmów. Zatrucia te mogą być spowodowane przez

drobnoustroje i ich jady (np. jad kiełbasiany), przez spożycie

trujących grzybów, trujących części roślin (np. wilcza jagoda).

Aby uniknąć zatrucia pokarmowego, należy dbać szczególnie o

higienę przygotowywania i spożywania posiłków. Zawsze:



myj owoce i warzywa,



nie używaj produktów z nieszczelnych opakowań,



spożywaj potrawy zaraz po ich przegotowaniu,



przed kontaktem z żywnością myj ręce,



przechowuj

produkty

spożywcze

w

odpowiedniej

temperaturze.

Choroby zakaźne szerzące się 
drogą pokarmową

Drogą pokarmową szerzy się wiele chorób zakaźnych, do

których należą m.in.

wirusowe zapalenie wątroby

(żółtaczka), czerwonka, dur brzuszny

.

Do zakażenia tymi chorobami może dojść przez:



bezpośredni kontakt z chorym lub jego wydalinami



zakażoną wodę i produkty żywnościowe



nieprzestrzeganie zasad higieny życia codziennego

Choroby pasożytniczne

Glistnica

– wywoływana przez glistę ludzką. 

Zakażenie następuje za pośrednictwem 
środowiska zewnętrznego (gleba, woda, 
jarzyny, owoce).

Owsica 

– choroba wywoływana przez owsiki. 

Do zakażenia dochodzi wskutek 
nieprzestrzegania zasad higieny osobistej.

Tasiemczyca

– choroba, którą wywołuje 

tasiemiec. Do zakażenia dochodzi przez 
spożycie surowego mięsa wieprzowego lub 
wołowego bogatego w wągry.

Włośnica

– wywoływana jest przez włośnia 

krętego, na skutek spożycia mięsa 
zawierającego żywe, otorbione larwy. 

Badania diagnostyczne układu 
pokarmowego

BADANIE PROKTOLOGICZNE, powszechnie zwane

badaniem per rectum, polega na wprowadzeniu przez
odbytnicę palca w gumowej rękawiczce. Badanie to
umożliwia ocenę odbytu, kanału odbytu i odbytnicy.
Dzięki badaniu możliwe jest rozpoznanie obecności
krwawienia

z

dolnego

odcinku

przewodu

pokarmowego,

hemoroidów,

guzów

odbytnicy,

nieprawidłowości budowy sąsiednich narządów jamy
brzusznej.

Badania diagnostyczne układu 
pokarmowego

Endoskopia polega na badaniu wnętrza

przewodu pokarmowego za pomocą

giętkiego przyrządu ze światłowodem

nazywanego

endoskopem

.

Wyróżniamy:



gastroskopię

- badanie górnego odcinka

przewodu

pokarmowego.

Umożliwia

diagnostykę schorzeń przełyku, żołądka

i

dwunastnicy,

takich

jak

wrzody

żołądka i dwunastnicy, nowotwory, a

także

pobieranie

wycinków

błony

śluzowej do badań histopatologicznych

i tamowanie niewielkich krwawień



kolonoskopię

– badanie jelita grubego,

które umożliwia usunięcie polipów,

powstrzymanie

krwawienia,laserowe

leczenie niektórych zmian,wykonanie

innych zabiegów endoskopowych

Dietetyka

Nauka zajmująca się zasadami żywienia,

jego

biochemicznymi

podstawami,

psychologią żywienia i technologiami
gastronomicznymi. Łączy wiedzę takich
nauk jak: biologia, biochemia, fizjologia i
patofizjologia,

medycyna

kliniczna,

higiena,

profilaktyka

zdrowia,

technologia

żywności

i

techniki

przyrządzania pożywienia.

Dietetycy opracowują diety żywieniowe

oraz

metody

leczenia

zaburzeń

żywieniowych, nadwagi i niedożywienia.

Każda dieta powinna być dobrana w

zależności od płci, wieku, masy ciała,
rodzaju aktywności fizycznej oraz stanu
zdrowia.

Rodzaje diet

Dieta każdego człowieka powinna być

zrównoważona

i

pełna

.

Oznacza to, że powinna składać się z różnorodnych pokarmów
zawierających odpowiednie ilości cukrów, białek i tłuszczów.
Niezbędne są także odpowiednie ilości witamin i soli
mineralnych.

W

przypadku chorób istnieje możliwość

zmodyfikowania diety poprzez czasowe wykluczenie lub
ograniczenie:



chlorku sodu – dieta niskosodowa, zalecana w nadciśnieniu
tętniczym



cukru – dieta niskocukrowa



tłuszczu – dieta ubogotłuszczowa, niskocholesterolowa



glutenu – dieta bezglutenowa, stosowana w w glutenozależnej
chorobie trzewnej i chorobie Duhringa. Dieta bezglutenowa
nie może zawierać przetworów zbożowych z pszenicy, żyta,
owsa, jęczmienia a także przetworów słodowych.

Rodzaje diet

Istnieją także diety, w których zwiększa się

podaż składników pokarmowych lub

mineralnych np. :



dieta

bogatobiałkowa,

bogatoenergetyczna, bogatopotasowa.

Wegetarianizm

–

rodzaj

diety

charakteryzujący

się

wyłączeniem

z

posiłków

produktów

pochodzenia

mięsnego i ew. jaj lub nabiału z pobudek

moralnych,

etycznych

bądź

zdrowotnych.

Dieta pełno- i niepełnowartościowa

Białka

są

dla

człowieka

ważnym

składnikiem

pokarmowym. Istotne jest, iż nasz organizm nie potrafi

samodzielnie syntetyzować wszystkich

aminokwasów

–

czyli podstawowych jednostek, z których są zbudowane

białka. Te, które nasz organizm buduje z dostępnej puli

związków

organicznych

nazywamy

aminokwasami

egzogennymi

. Te zaś, które musi otrzymywać wraz z

pożywieniem –

aminokwasami egzogennymi

. W związku z

tym białka można podzielić na:



pełnowartościowe

–

zawierają

wszystkie

niezbędne

aminokwasy (białka zwierzęce),



niepełnowartościowe – białka, w których brak pewnych

aminokwasów egzogennych (białka roślinne).

Piramida Zdrowego Żywienia

To praktyczne zalecenia 

zestawienia porcji 

żywieniowych produktów 

spożywczych w codziennej, 

zrównoważonej diecie. 

Zestawienie przedstawiane 

jest w postaci graficznej 

piramidy, której poziomy 

określają grupy produktów 

i ich ilości. Piramida 

zdrowego żywienia została 

opracowana w Stanach 

Zjednoczonych i jest 

skrótowym, graficznym 

zestawieniem zaleceń 

żywieniowych. 

Literatura:



Gołda W., Wardas J., 1994. Biologia. Nowa Era, Warszawa



Lewiński W. i inni, 2006. Biologia 1. Operon, Gdynia



Stona www - http://www.dietetyka.com.pl/



Wiśniewski H, 1998. Biologia. Agmen, Warszawa



Traczyk W. Z., 2005. Fizjologia człowieka w zarysie. PZWL, Warszawa