POTRAWY NA SZABAT

Halina Hila Marcinkowska

Przepisy na Szabat

SZABAT jest tym szczególnym czasem, który pozwala nam na bycie z bliskimi,
przyjaciółmi. To czas odpoczynku i zatrzymania się. Ten specjalny czas składa się
wielu elementów. Jednym z nich jest specjalny posiłek, który pozwoli nam odróżnić
dni Szabatu od zwykłych dni.

Pewna legenda związana z Pieśnią Szalom Alejchem mówi, iż każdego

szabasowego wieczoru dwa anioły: Dobra i Zła, odwiedzają żydowskie domy. Jeśli
zobaczą, że jest on nie posprzątany a stół nie zastawiony, to Anioł Złego zaciera
ręce z radości i mówi:

"Niech wszystkie wasze Szabaty będą takie jak ten".
Wtedy Anioł Dobrego musi powiedzieć:
"Amen, niech tak będzie".
Jeśli jednak anioły zobaczą dom przygotowany na Szabat, to wtedy Anioł

Dobrego mówi:

"Niech wszystkie wasze Szabaty będą takie jak ten".
Wtedy Anioł Złego musi powiedzieć:
"Amen, niech tak będzie".

Pierwszym z trzech posiłków jedzonych na Szabat jest posiłek wieczorny.

Chała

# 40g drożdży, 550g mąki pszennej, pół szklanki ciepłej wody, duże jajo, 2 łyżki

masła, 4 łyżki wody (lub trochę więcej), 2-3 łyżki cukru, żółtko, mak lub sezam

# Drożdże rozetrzeć z łyżką cukru, zalać ciepłą wodą i rozmieszać z trzema

łyżkami mąki. Zostawić aż rozczyn urośnie. Do miski wsypać mąkę, zrobić w niej
dołek, wlać wyrośnięty rozczyn z drożdży, rozkłócone z pozostałą ilością cukru jajo,
rozpuszczone ciepłe masło, wodę i zagnieść miękkie ciasto aż zaczną pokazywać się
pęcherzyki powietrza. Zostawić do wyrośnięcia aż podwoi swą objętość. Ponownie
zagnieść ciasto i podzielić na trzy części. Za każdej uformować wałki równej długości
i zapleść z nich warkocz, końce połączyć i podwinąć pod spód. Przełożyć chałkę na
wysmarowaną tłuszczem i wyłożoną sreberkiem do pieczenia blachę i zostawić do
wyrośnięcia na 20-30 minut. Posmarować wierzch żółtkiem i posypać makiem,
sezamem albo kruszonką. Piec około 25-30 minut w 200 stopniach.

Gefilte fisz

# 1 kg karpia, 2 ugotowane ziemniaki,1 duża cebula , 1 marchewka ugotowana, 1

łyżeczka mąki ziemniaczanej, 1 łyżeczka mąki macowej, pieprz, sól, surowe jajko, 1
łyżka płatków migdałowych, garść rodzynek, 1/2 łyżeczki cukru.

# Rybę umyć, oskrobać z łusek, usunąć wnętrzności. Oddzielić mięso od ości i

skóry. Zmielić dwukrotnie kawałki ryby wraz z cebulą, marchwią i ziemniakami
(gotowanymi). Dodać pozostałe składniki. Formujemy pulpety. W dużym, płaskim
garnku zagotowujemy wodę z dodatkiem cukru i soli, marchewki i rodzynek. Pulpety
do wrzątku wkładamy delikatnie cedzakiem. Gotujemy na małym ogniu (w zależności
od pulpetów) do 10 minut. Ugotowane pulpety wyciągamy cedzakiem i układamy na
półmisku. Wywar na galaretę: 3 szklanki wody, skóra, kręgosłup, marchewka, cebula,

1

pieprz (ziarna), pietruszka, sól, głowy karpia (usuwamy oczy i skrzela).Tak
ugotowany wywar gdy przestygnie nalewamy do półmiska z pulpetami a między nie
wkładamy rodzynki, płatki migdałów i talarki marchewki z wywaru na galaretę.

Rosół z knedlami macowymi

Knedle:
# 1/2 filiżanki maki macowej, 2 jajka, 2 łyżeczki oleju lub tłuszczu wytopionego z

kurczaka, 2 łyżeczki wody lub rosołu z kurczaka, 2 łyżeczki świeżej, posiekanej
pietruszki, odrobina czarnego pieprzu, 2 kwarty chudego rosołu z kurczaka albo
bulionu.

# Dokładnie ubić jajka, olej i wodę razem. wsypać macę, pietruszkę i czarny

pieprz, mieszać aż do chwili otrzymania gładkiej konsystencji. Pozostawić na pół
godziny w lodówce. Formować kuleczki wielkości włoskiego orzecha. Wrzucać na
osolony wrzątek, gotować 6 min.

Rosół:
# 1 kura z podrobami i nóżkami, 1 spora marchewka pokrojona w plasterki, 1

średniego selera pokrajanego w słupki, cebula, natka pietruszki sól i pieprz do
smaku, ziele angielskie i liść laurowy.

# Sprawioną i umytą kurę podzielić na porcje i wraz z podrobami zalać

przegotowaną wodą. Zeszumować. Gotować 30 min. na bardzo wolnym ogniu ( od
tego zależy czy rosół będzie klarowny). Dodać warzywa, listek laurowy, ziele
angielskie. Posolić i popieprzyć. Gotować dalej do miękkości mięsa i warzyw. Pod
sam koniec gotowania dodać uprażoną na suchej patelni cebulę. Gdy warzywa i
mięso będą miękkie natychmiast wyjąć z rosołu. Całość przecedzić przez sito.
Podawać z pietruszką i knedlami macowymi.

Kugel ziemniaczany

# 8 ziemniaków, 1 duża cebula, 6 łyżek mąki macowej, 4 jaja, sól, pieprz do

smaku.

2

# Ziemniaki obrać, opłukać i zetrzeć wraz z cebulą na tarce o drobnych otworach.

Odcisnąć na durszlaku. Z białek ubić pianę, którą wraz z surowymi żółtkami, solą,
pieprzem, margaryną i mąką macową dodajemy do masy ziemniaczanej. Dokładnie
wymieszać i wylać na formę wysmarowaną olejem słonecznikowym. Piec w
piekarniku ok. l godz. (do chwili aż powierzchnia będzie chrupiąca).

Śledź siekany

# 50 dag filetów śledziowych a la matyjas, 3 średnie cebule, 4 jajka, 4 łyżki oliwy

z oliwek, 10 ml octu 2 łyżki cukru.

# Filety namoczyć na 1/2 godz. w dużej ilości zimnej wody. Osączyć i osuszyć.

Drobno posiekać. Cebulę obrać i pokroić w drobną kostkę. Jajka ugotować na
twardo, ostudzić, obrać ze skorupek i drobno posiekać. Wszystkie składniki połączyć.
Dodać oliwę, cukier i ocet. Dokładnie wymieszać. Podawać jako przekąskę z biały
pieczywem.

Sobotni dzień to czas refleksji i modlitwy.

Seuda Szeni (drugi posiłek) jedzony jest w południe. Ponownie mówimy Kidusz i

Hamoci (błogosławieństwo na chleb i chałę).

Czulent

# 250 gram kaszy jęczmiennej, 250 gram czerwonej fasoli, 250 gram białej fasoli,

1 kg mięsa wołowego, cała główka czosnku. 0,5 kg cebuli, 6 ziemniaków, 4 jajka, sól,
pieprz, czerwona papryka, mąka, gęsi lub kaczy tłuszcz.

# Namoczyć fasolę. Pokrojoną cebulę podsmażyć w gęsim tłuszczu. Na tym

samym tłuszczu obsmażyć mięso pokrojone w kostkę gulaszową. Układamy w
garnku składniki warstwami, na samym spodzie namoczoną wcześniej fasolę,
obsmażone i przyprawione mięso (posypujemy je mąką), podsmażoną cebulę,
ziemniaki przekrojone w ćwiartki, na samej górze cały czosnek i przysypujemy całość
pęczakiem, solimy. Na wierzchu układamy 4 surowe jajka (wyszorowane). Wszystko
zalewamy niewielką ilością wody. Naczynie przykrywamy i zostawiamy na ogniu do
zagotowania, zmniejszamy płomień i dusimy na wolnym ogniu przez godzinę
(dolewamy wodę, nie mieszamy). Woda powinna zakrywać składniki przynajmniej na
2 cm. Przed Szabatem umieścić na podgrzewanej płycie, lub w piekarniku.

Kurczak w miodzie

# 1,5 kg kurczaka, łyżeczka soli, 1/2 łyżeczki pieprzu, sok z cytryny, 4 łyżki oliwy,

4 łyżki miodu, 1/2 łyżeczki startej gałki muszkatołowej.

# Kurczaka, wymyć, osuszyć i natrzeć solą, pieprzem i sokiem z cytryny. Oliwę

wymieszać z miodem i gałką muszkatołową, pędzelkiem posmarować kurę (kilka
razy). Włożyć do brytfanny, polać pozostałym miodem, wlać 1 szklanki wody.
Wstawić do gorącego piekarnika (190 C) i piec polewając od czasu do czasu sosem
około 1 1/4 godziny.

Cymes

# 1 kg marchwi, sól, 3/4 szklanki miodu, łyżka soku z cytryny, 3 łyżki masła, 3

łyżki mąki, rodzynki.

# Marchew umyć, oskrobać i pokroić w plasterki. Zalać wrzątkiem i gotować

jakieś 10 min. Dodać sól, miód, sok z cytryny, gotować na małym ogniu aż wyparuje
połowa płynu. Dodać wcześniej namoczone rodzynki. Masło rozgrzać, połączyć z

3

mąką (do ciemnozłotego koloru). Zasmażkę rozprowadzić wywarem z marchwi i
połączyć z nią. Gotować jeszcze jakieś 3 minuty.

Ostatni raz jemy tuż przed zachodem słońca, wtedy mówimy o Seuda szliszit (trzeci
posiłek).

Materbrajt

# 1 paczka macy, 1 szklanka mleka, 2 jajka, 0,5 kostki masła, sól, cukier, gorąca

woda.

# Połamać macę dolać gorącej wody tak, aby zmiękła. Roztrzepać jajka z

mlekiem. Rozmiękczoną macę dodać do jajek i dokładnie wymieszać. Rozgrzać
masło na patelni. Wlać macę z jajkami na patelnię i smażyć kilka minut na ostrym
ogniu z dwu stron. Pokroić tak jak tort i na talerz. Posypać cukrem. Można położyć
konfitury lub posolić.

Śledziowe kulki

# 5 wymoczonych filetów solonego śledzia (bez skóry), cebula drobno posiekana,

3 łyżki oleju, 1 szklanka tartej bułki, 2 jajka, 1/4 szklanki zmielonej macy, pieprz, olej
do smażenia.

# Śledzie posiekać. Cebulę smażyć na rozgrzanym oleju (do zrumienienia),

zestawić z ognia, wymieszać z tartą bułką, odstawić do wystygnięcia. Roztrzepać
jajka i połączyć z cebulą i bułka. Dodać śledzie i wyrobić na gęstą masę. Uformować
kulki wielkości orzecha włoskiego, otoczyć w zmielonej macy wymieszanej z
pieprzem. Smażyć na rozgrzanym oleju do zrumienienia.

Kugel

# 1/4 filiżanki margaryny lub masła, 3 jajka, 1/4 filiżanki cukru, 1/2 łyżeczki

cynamonu, szeroki makaron, 1/4 filiżanki rodzynek, 1/4 filiżanki migdałów, 1/2
filiżanki tartych jabłek.

# Ubić jajka. Dodać masło, cukier i cynamon a następnie wymieszaj wszystko

bardzo dokładnie. Ugotuj makaron i wypłucz go w zimnej wodzie. Osusz go niezbyt
dokładnie. Włóż makaron do mikstury z jajek i wymieszaj tak, aby cały makaron był
zanurzony. Całość wstaw do lodówki na około 15-30 minut tak, aby makaron mógł
wchłonąć miksturę. Ponownie zamieszaj. Włóż około połowę tej masy do
żaroodpornego naczynia. Posyp rodzynkami, migdałami i jabłkami. Pozostała część
masy połóż na wierzch. Piecz około 30-45 minut w temperaturze 350 stopni aż do
momentu, gdy jajka zetną się, a makaron na wierzchu będzie chrupiący. Danie to
może być podawane na ciepło lub zimno.

Kruche ciastka cytrynowo-migdałowe

# 20 dag mąki krupczatki, 10 dag masła, 5 dag margaryny, 5 dag migdałów, 5

dag płatków migdałowych, 1 żółtko, 5 dag cukru pudru, sok i skórka z 1/2 cytryny, 30
ml likieru migdałowego (niekoniecznie), cukier kryształ do posypania, 1 jajo do
posmarowania.

# Migdały zalać gorącą wodą, po chwili obrać ze skórki i zmielić. Mąkę posiekać z

masłem i margaryną, dodać cukier puder, żółtko, sok ze świeżej cytryny i startą z niej
skórkę oraz zmielone migdały. Zagnieść ciasto. W razie potrzeby dosypać nieco
mąki. Wstawić na pół godziny do lodówki. Wałkować na grubość do 0,5 cm, wycinać
dowolnego kształtu ciastka, smarować rozmącnym jajem, posypywać cukrem

4

kryształem i płatkami migdałowymi. Piec na jasnozłoto około 10 minut w piekarniku
nagrzanym do 170 stopni.

Zimsterne - ciasteczka na Hawdalę

# 4 łyżki masła/margaryny, 1 szklanka cukru, 3 jajka, 3 łyżki miodu, 5 szklanek

mąki, łyżeczka proszku do pieczenia, łyżeczka cynamonu, trochę imbiru, gałki
muszkatołowej, kardamonu.

# Masło z cukrem zmiksować, dodać jajka (troszkę rozbełtanych jajek odlać do

szklanki, potem się tym smaruje ciastka), dodać miód i 2 szklanki mąki - wszystko
miksować do jednolitej masy. Dodać resztę mąki i wyrabiać ciasto. Odstawić do
lodówki na 2 godziny. Ciasto rozwałkować i pociąć w gwiazdki. Piec około 10 min.

SMACZNEGO!

Halina Marcinkowska

Za FŻP

5