Dwudziestolecie międzywojenne
1.
Filozofie
•
A.Einstein – zrewolucjonizował dotychczasowe myślenie o świecie, czas, przestrzeń.
•
J. Watson – odrzucał istnienie podświadomości
•
Katastrofizm – przekonanie o nieuchronnym upadku świata
2.
Kuerinku XX lecia międzywojennego
a)
Futuryzm – przyszły, odrzucenie wszelkich kanonów piękna i przeszłości
b)
Dadaizm – (przemyślenie, prowokacja) - prymitywizm, czarny humor, spontaniczność
c)
Surrealizm – (nadrealizm) – burzenie logicznego porządku rzeczywistości, program buntu i
negacji, odrzucenia racjonalnego myślenia. Odcięcie się od klasycznych i realistycznych form.
(Guillaume Apollinaire) Wizje groteskowe. Wystąpienie przeciwko nowoczesności. (Józef
Czechowicz)
d)
Ekspresjonizm- ekstantyczne, niezrozumiałe, wizje przypominające sny. Dążył do wyrażenia w
sposób spotęgowany i dramatyczny wewnętrzne przeżycia twórcy, jego uczucia i myśli. (Jan
Kasprowicz – Hymny Kasprowicza)
e)
Kubizm – skupianie się na formie, sprowadzenie wszystkiego do figur geometrycznych (Adam ważyk
– poezja)
f)
Katastrofizm – przekonanie o nieuchronności zagłady, końca świata, kryzys moralny, silnie
oddziaływuje na literaturę w XX) – główne hasło grupy „Żagary”. Upadek wartości
3.
Poezja:
a)
Nurt Tradycyjny – (SKAMANDER)
b)
Nurt Awangardowy
A.
Futuryzm
B.
Awangarda
1 Krakowska
2 Wileńska
3 Lubelska
4.
Awangarda – nowoczesne ruchy w sztuce i literaturze.
•
Dynamizm, agresywna, bezkompromisowość, skłonność do buntu.
•
Fascynacja teraźniejszością (odrzucenie tradycji i przeszłości)
•
Programowość (manifest, polemika działania grupowe)
•
Awangardyzm (postawa buntowania się, docieranie do nieznanego)
5.
Awangarda Krakowska :
o
Czasopismo „Zwrotnica” – redaktorem był Peiper
o
Młodzi autorzy
Julian Przyboś – spór z tradycją, pamflet – utwór przeciwko znanym osobą), fascynował się
motywami urbanistycznymi. Zbiór poezji „śluby” „równanie serca”
„Z tatr” – kreacjonizm, tworzy nową poetycką rzeczywistość , taterniczka – jego uczennica (liczne metafory-
charakterystyczne dla Przybosia)
„Lipiec”- łączy dwie rzeczywistości autora – Paryz i Rzeszowczyzne
Tadeusz Pejper – papież Awangardy(to on stworzył manifest nowy model poezji)-
współtwórca Awangardy Krakowskiej, założyciel „Zwrotnicy” („Nowe Usta, Tędy”)
Jan Brzękowski, Jalu Kurek
o
Światopogląd racjonalistyczny, antyromantyczny charakter
o
Dzieło jako efekt pracy intelektualnej artysty
o
Rygorystyczne formy wiersza – piękno to ład
o
Powściągliwość, dystans, symbolizm
o
Elipsa – świadomie stosowane skróty myślowe
o
3xM – miasto,masa,maszyna – punkt rozważań nowoczesna cywilizacja , kult techniki i cywilizacji
o
Dystans w wyrażaniu uczuć
o
Kontemplacja słowa
o
Kreacjonizm – tworzenie nowej poetyckiej rzeczywistości (charakterystyczne na współczesnej
literatury) (opozycja do mimesis-naśladowanie natury)
6.
2 Awangarda (Żagary) -
A.
Lubelska:
o
Katastrofizm – główne hasło
o
Józef Czechowicz- przedstawiciel. Tworzył arkadyjskie wizje wsi. Obrazy przyrody. Katastrofizm.
Poezja jego jest molodyjna.
„Kołysanka” nieprawdziwa, bo nie utula do snu tylko zapowiedź śmierci, katastrofy.
„Żal” – przeżycia wojny, odczucie smutku, melancholia
B.
Awangarda Wileńska
•
Czesław Miłosz – urodzony na litwie. Wszedł w skład grupy Żagary, (opublikował „The history of
Polish literaturę). Jego książki były cenzurowane w Polsce, w 1980 otrzymał nagrodę Nobla. Pisał
pod pseudonimem Jan Syruć . Zagłada totalna, powrót do dzieciństwa, forma apokaliptyczna, symbol
ognia. (apokalipsa św Jana). Dystans od własnych przemyśleń poetyckich.
Nie uznawali postępu technicznego , Nie wyznawali 3xM
Powracali do dzieciństwa, tam odnajdywali dobro, ukojenie
U podstaw były bieżące wydarzenia polityczne
7.
Skamandryci :
Zwracają się do wszystkich z swoją poezją , tworzą w kawiarniach. (Pod Pikadorem)
Czasopismo „Skamander” – Najbardziej popularne ugrupowanie
Ultimus inter pavies – ostatni wśród równych (Jeden z tłumu, jeden z wielu )
Poezja ma być zaskakująca, dobra, dla zwykłego człowieka
Pomieszanie języka normalnego z metaforycznością
Poezja ma być o codzienności, nowoczesnością chcą uciec od poezji zaangażowanej politycznie
Kolokwializm – język ulicy
Zafascynowana radością, proponowali pisanie o dniu powszednim, zwykłych uczuciach.
Współpraca z czasopismem studenckim „Pro arte et Studio”
Nie zerwanie z tradycją, ale odrzucali poetykę młodopolskiej.
Za patrona uznawali Leopolda Staffa
AUTORZY:
Antoni Słonimski
Jan Lechoń
Julian Tuwim
„Dytyramba” – pieśń chóru , wiosna jako czas rozpusty kobiet
Jarosław Iwaszkiewicz
Kazimierz Wierzyński
Język Skamandrycki – prosty, przeplata wulgaryzmy, świeży
8.
Futuryści : Bruno Jasieński , Stanisław Młodożeniec (w Krakowie i Warszawie) prowokacyjny styl bycia,
negacja tradycji i autorytetów. Głosili hasło „słowa na wolnośc”
9.
Dramat Groteskowy – nowoczesny dramat, typowy dla teatru absurdu, luźne sceny
10.
Groteska – kategoria estetyczna, polegająca na absurdzie, lekceważeniu zasady decorum, kpina, kontrast