Zróżnicowanie rozwojowe na świecie

18/19.12.2012

Tendencje w zakresie rozwoju i wzrostu
gospodarczego na świecie

wzrost gospodarczy mierzalną kategorią ekonomiczną,

definiowaną w kategoriach przyrostu wartości rocznej

produkcji dóbr i usług w danym kraju

powszechnie stosowane miara – PKB

PKB realne (nie wynikające z inflacji) i nominalne (przyrost

związany również ze zmianami cen)

w krótkim okresie wzrost gospodarczy zależy głównie od

w krótkim okresie wzrost gospodarczy zależy głównie od

krajowego i zagranicznego popytu na towary (dobra i usługi)

konsumpcyjne

i inwestycyjne;

w długim okresie o wzroście gospodarczym decyduje

dostateczna podaż i efektywność czynników produkcyjnych

(ziemia, praca, kapitał rzeczowy a także kapitał ludzki, kapitał

społeczny, kapitał intelektualny, kapitał kulturowy, postęp

techniczny, postęp technologiczny, dyfuzję technologii, a także

instytucje;

Wzrost i rozwój gospodarczy

rozwój gospodarczy jest pojęciem szerszym od wzrostu
gospodarczego;

podstawą rozróżnienia wzrostu i rozwoju gospodarczego
jest przypisywanie rozwojowi gospodarczemu pewnych
cech zmian o charakterze jakościowym np. zmiany
systemu polityczno-prawnego;

systemu polityczno-prawnego;

rozróżnienie to, nie jest jednak dostatecznie ostre –
w efekcie trwa dyskusja dotycząca doboru właściwej
miary wzrostu gospodarczego;

Wzrost gospodarczy - miary

najczęściej stosowaną miarą wzrostu gospodarczego jest
PKB lub PKB per capita w ujęciu realnym;

zastrzeżenia wobec PKB, PKB per capita:

w wyniku globalizacji pojawiają się trudności
z lokalizacją miejsc powstawania produktu krajowego
poszczególnych państw;

poszczególnych państw;

miary te nie uwzględniają:

redystrybucji dochodów;

negatywnego wpływu wzrostu gospodarczego na środowisko
naturalne;

funkcjonowania nieformalnego sektora gospodarki;

jedną z alternatywnych miar jest wskaźnik rozwoju
społecznego (HDI);

Zmiany PKB w latach 1960-2011

4

6

8

10

Wzrost PKB (rocznie w %)

-6

-4

-2

0

2

Unia Europejska

Kraje z wysokimi dochodami

Kraje ze średnimi dochodami

Kraje z niskimi dochodami

Świat

Zmiany PKB per capita w latach 1960-2011

25000

30000

35000

40000

45000

PKB per capita

Unia Europejska

0

5000

10000

15000

20000

25000

Kraje z wysokimi dochodami

Kraje ze średnimi dochodami

Kraje z niskimi dochodami

Świat

Porównanie krajów wg PKB na osobę
w roku 1500 i 2015

Wskaźnik rozwoju społecznego

syntetyczny miernik opisujący efekty w zakresie społeczno-ekonomicznego

rozwoju poszczególnych krajów;

opracowany w 1990 roku przez pakistańskiego ekonomistę Mahbuba ul

Haqa;

od 1993 roku wykorzystuje go w swoich corocznych raportach

oenzetowska agenda ds. rozwoju;

ocenia kraje na trzech płaszczyznach:

długie i zdrowe życie;

długie i zdrowe życie;

wiedza;

dostatni standard życia;

Od roku 2010 do ich pomiaru służą następujące wskaźniki:

oczekiwana długość życia;

średnia liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w wieku 25 lat i

starszych;

oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces kształcenia;

dochód narodowy per capita w USD, liczony według parytetu nabywczego

waluty (PPP $);

Miejsce

Państwo

WRS

2011

Porównując
do 2010

2011

Porównując

do 2010

1

▬

Norwegia

0.943

▲

0.002

2

▬

Australia

0.929

▬

3

▬

Holandia

0.910

▲

0.001

4

▬

Stany

Zjednoczone

0.910

▲

0.002

5

▬

Nowa

Zelandia

0.908

▬

6

▬

Kanada

0.908

▲

0.001

7

▬

Irlandia

0.908

▲

0.001

8

▬

Liechtenstein

0.905

▲

0.001

9

▬

Niemcy

0.905

▲

0.002

10

▬

Szwecja

0.904

▲

0.003

11

▬

Szwajcaria

0.903

▲

0.002

12

▬

Japonia

0.901

▲

0.002

13

▲

(1)

Hongkong

0.898

▲

0.004

14

▼

(1)

Islandia

0.898

▲

0.002

Miejsce

Państwo

WRS

2011

Porównując
do 2010

2011

Porównując

do 2010

30

▬

Zjednoczone

Emiraty
Arabskie

0.846

▲

0.001

31

▬

Cypr

0.840

▲

0.001

32

▬

Andora

0.838

▬

33

▬

Brunei

0.838

▲

0.001

34

▬

Estonia

0.835

▲

0.003

35

▬

Słowacja

0.834

▲

0.002

36

▬

Malta

0.832

▲

0.002

37

▬

Katar

0.831

▲

0.006

38

▬

Węgry

0.816

▲

0.002

39

▬

Polska

0.813

▲

0.002

40

▲

(1)

Litwa

0.810

▲

0.005

41

▼

(1)

Portugalia

0.809

▲

0.001

42

▬

Bahrajn

0.806

▲

0.001

43

▬

Łotwa

0.805

▲

0.003

14

▼

(1)

Islandia

0.898

▲

0.002

15

▬

Korea

Południowa

0.897

▲

0.003

16

▬

Dania

0.895

▲

0.002

17

▬

Izrael

0.888

▲

0.002

18

▬

Belgia

0.886

▲

0.001

19

▬

Austria

0.885

▲

0.002

20

▬

Francja

0.884

▲

0.001

21

▬

Słowenia

0.884

▲

0.002

22

▬

Finlandia

0.882

▲

0.002

23

▬

Hiszpania

0.878

▲

0.002

24

▬

Włochy

0.874

▲

0.001

25

▬

Luksemburg

0.867

▲

0.002

26

▬

Singapur

0.866

▲

0.002

27

▬

Czechy

0.865

▲

0.002

28

▬

Wielka

Brytania

0.863

▲

0.001

29

▬

Grecja

0.861

▲

0.001

43

▬

Łotwa

0.805

▲

0.003

44

▬

Chile

0.805

▲

0.003

45

▲

(1)

Argentyna

0.797

▲

0.003

46

▼

(1)

Chorwacja

0.796

▲

0.002

47

▬

Barbados

0.793

▲

0.002

60

70

80

90

Oczekiwana długość życia

Unia Europejska

0

10

20

30

40

50

1

9

8

0

1

9

8

1

1

9

8

2

1

9

8

3

1

9

8

4

1

9

8

5

1

9

8

6

1

9

8

7

1

9

8

8

1

9

8

9

1

9

9

0

1

9

9

1

1

9

9

2

1

9

9

3

1

9

9

4

1

9

9

5

1

9

9

6

1

9

9

7

1

9

9

8

1

9

9

9

2

0

0

0

2

0

0

1

2

0

0

2

2

0

0

3

2

0

0

4

2

0

0

5

2

0

0

6

2

0

0

7

2

0

0

8

2

0

0

9

2

0

1

0

La

ta

Unia Europejska

Kraje z wysokimi dochodami

Kraje ze średnimi dochodami

Kraje z niskimi dochodami

Świat

4000

5000

6000

7000

8000

Liczba ludności (w mln)

0

1000

2000

3000

4000

Unia Europejska

Kraje z wysokimi dochodami

Kraje ze średnimi dochodami

Kraje z niskimi dochodami

Świat

HDI 2011

Bezpośrednie przyczyny wzrostu
gospodarczego

Fundamentalne przyczyny wzrostu gospodarczego –
znaczenie czynników geograficznych,
instytucjonalnych i kulturowych

Pytania bez odpowiedzi na podstawie analizy samych
bezpośrednich czynników wzrostu:

1.

Co decyduje o wyborze momentu wejścia danego kraju na
ścieżkę wzrostu gospodarczego?

Innymi słowy, dlaczego kraj w niektórych okresach swojej historii
skutecznie akumuluje kapitał i generuje bądź absorbuje postęp
techniczny, a w innych okresach tego nie czyni?

techniczny, a w innych okresach tego nie czyni?

2.

Dlaczego niektóre kraje skutecznie podtrzymują wzrost
gospodarczy, a inne nie?

Innymi słowy, skoro znane są bezpośrednie czynniki wzrostu, to
dlaczego są kraje skuteczne w akumulacji kapitału i generowaniu bądź
też absorpcji postępu technicznego, jak i są kraje w tych aspektach
nieskuteczne?

Płytkie i głębokie determinanty wzrostu
gospodarczego

płytkie determinanty wzrostu to czynniki będące wynikiem

dekompozycji wzrostu na jego części składowe w ramach tzw.

rachunkowości wzrostu:

akumulacja czynników produkcji – kapitału fizycznego, pracy, kapitału

ludzkiego i innych w zależności do przyjętej struktury funkcji

produkcji;

wartość rezydualna tzn. niewynikająca z procesu akumulacji

czynników produkcji;

czynników produkcji;

Element rezydualny, określany jako tzw. reszta Solowa, pokazuje całkowitą
produktywność czynników produkcji lub tzw. produktywność wieloczynnikową (TFP –

total factor productivity)

głębokie determinanty wzrostu:

geografia;

integracja;

instytucje;

Geografia

czynnikiem determinującym wzrost o charakterze stricte
egzogenicznym;

rozumiana, jako zespół czynników powiązanych
z lokalizacją a tym samym związana m.in. z położeniem
geograficznym na kuli ziemskiej, wyposażeniem
w zasoby naturalne, dostępem do morza, uwarunkowaniami
klimatycznymi itp.;

klimatycznymi itp.;

najbardziej sprzyjające warunki:

położenie w umiarkowanych szerokościach geograficznych (klimat);

dostęp do wody;

tereny płaskie (nie górzyste) z bezpośrednim dostępem do morza
bądź rzeki pozwalającej na efektywny transport śródlądowy;

położone na niewielkiej wysokości nad poziomem morza;

+ niski stopień ogólnego ryzyka związanego z zagrożeniami naturalnymi;
+ nie występowanie chorób zakaźnych np. malarii czy cholery;

Geografia a otwarość

peryferyjność położenia w stosunku do innych
gospodarek oznacza znaczący wzrost kosztów transportu
i ma decydujący wpływ negatywny na intensywność
wymiany;

peryferyjność redukuje również zakres dyfuzji wiedzy
najbardziej efektywnie przebiegającej na bliską odległość;

najbardziej efektywnie przebiegającej na bliską odległość;

Geografia – klimat

Położenie w strefie klimatycznej a poziom PKB per capita w stosunku do średniej
dla świata

Geografia – wielość powiązań

lokalizacja w przestrzenni determinuje klimat;

klimat wpływa na jakość instytucji kolonialnych – historia
wydaje się więc wywierać piętno na współczesności:

tam gdzie warunki były sprzyjające osiedlali się Europejczycy
tworząc instytucje sprzyjające rozwojowi;
tam gdzie były niekorzystne kolonie podlegały mocnemu

tam gdzie były niekorzystne kolonie podlegały mocnemu
wyzyskowi;

po uzyskaniu niepodległości miały tendencję do utrzymania
wcześniejszych dobrych bądź złych wzorców instytucjonalnych;

Integracja i instytucje

mają charakter częściowo endogeniczny;

różne definicje instytucji:

1.

czynniki instytucjonalne: różne aspekty systemu prawnego
i egzekucji prawa, sposób funkcjonowania poszczególnych
rynków, instytucje polityczne, instytucje finansowe, ochrona
zdrowia czy instytucje rządowe (Salai- Martin);

zdrowia czy instytucje rządowe (Salai- Martin);

2.

zakres liberalizacji przepływu dóbr oraz czynników produkcji
– ogólny poziom otwartości gospodarki na powiązania
zagraniczne w tym na wymianę handlową oraz przepływy
inwestycji zagranicznych (Rodrik)

Zależności między determinantami wzrostu

między poszczególnymi głębokimi jak i płytkimi
determinantami wzrostu
o charakterze endogenicznym i częściowo endogenicznym
zachodzi szereg współzależności;