218

Kamienio³om wapieni palezoicznych

w S³opcu

5630

Lokalizacja:

województwo œwiêtokrzyskie

powiat kielecki

gmina Daleszyce

miejscowoœæ S³opiec

Rejon geograficzny:

Wy¿yna Ma³opolska

Wy¿yna Kielecka

Góry œwiêtokrzyskie

Jednostka geologiczna:

Góry Œwiêtokrzyskie

synklina ga³êzicko-bolechowicko-borkowska

4486

Kielce

Na pó³noc od miejscowoœci S³opiec, w odleg³oœci oko³o

550 m od drogi Kielce-Borków-S³opiec-Daleszyce, znajduje

siê nieczynny kamienio³om. Po³o¿ony jest u podnó¿a Góry

Jab³onna (316 m n.p.m.), stanowi¹cej kulminacjê Pasma

Daleszyckiego.

W dochodz¹cych do 8 metrów wysokoœci œcianach,

na dystansie prawie 100 metrów, ods³aniaj¹ siê utwory

wêglanowe. S¹ to grubo³awicowe i p³ytowe wapienie dewo-

nu œrodkowego, zapadaj¹ce pod niewielkim (10°) k¹tem na

wschód. Ods³aniaj¹ce siê utwory s¹ pó³nocno-wschodni¹

czêœci¹ synkliny ga³êzicko-bolechowicko-borkowskiej, zbu-

dowanej z utworów dewonu œrodkowego i górnego.

Widoczne w œcianach kamienio³omu ska³y wêglanowe

to wapienie stromatoporoidowo-amfiporowe dewonu

œrodkowego z ró¿nymi formami kenozoicznego krasu.

Wapienie s¹ pochodzenia organicznego, zbudowane z

wapiennych szkieletów wymar³ych ju¿ jamoch³onów

Stro-

matoporoida i Amphipora. By³y to organizmy kolonijne.

Stromatopory tworzy³y kolonie w kszta³cie nieregularnych

bloków, liœci lub drzewek, o strukturze beleczkowatej z wi-

docznymi elementami poprzecznymi i pionowymi. WielkoϾ

tych kolonii by³a ró¿na – przeciêtnie kilkanaœcie centyme-

trów, ale niekiedy nawet ponad 1m. Amfipory tworzy³y

niewielkie kolonie kszta³tu drzewkowatego o strukturze

wyraŸnie siatkowej. Na zwietrza³ych powierzchniach wa-

pieni w kamienio³omie w S³opcu mo¿emy zobaczyæ w³aœnie

takie struktury organiczne.

Ods³aniaj¹ce siê tu osady wêglanowe reprezentuj¹

utwory ciep³ego morza, jakie istnia³o w œrodkowym dewonie

(oko³o 390 mln lat temu) na obszarze Gór Œwiêtokrzyskich.

Mia³a wówczas miejsce sedymentacja wêglanowa z udzia³em

glonów i licznych organizmów ¿ywych. W ciep³ych, dobrze

natlenionych i naœwietlonych wodach ¿y³y liczne koralowce,

które razem z glonami utworzy³y rafy znacznych nieraz

rozmiarów.

W wapieniach ods³oniêtych w kamienio³omie wystêpuje

sieæ w¹skich szczelin krasowych, rozwiniêtych wzd³u¿

spêkañ ciosowych. Szczeliny te wype³nione s¹ glinami piasz-

czystymi o zabarwieniu czerwonobr¹zowym. Procesy kra-

sowe przyczyni³y siê do wypreparowania i wyeksponowania

buduj¹cych wapienie du¿ych form stromatoporoidowych i

amfiporowych.

Procesy krasowe s¹ równie¿ odpowiedzialne za powsta-

nie dwóch studni krasowych o œrednicy 1,5 m, widocznych

w pó³nocno-wschodniej czêœci wyrobiska i wype³nionych

piaszczystymi glinami, oraz leja krasowego o œrednicy 3

m, wype³nionego piaskiem o ceglastoczerwonej barwie.

Kamienio³om w S³opcu dokumentuje jedno z najciekawszych

miejsc wystêpowania kopalnego kenozoicznego krasu na ob-

szarze Gór Œwiêtokrzyskich. Atrakcyjnie przedstawiaj¹ siê

na œcianach kamienio³omu wypreparowane dziêki procesom

krasowym du¿e formy stromatoporoidowe. Obiekt posiada

walory zarówno poznawcze jak i dydaktyczne.

Kamienio³om jest ³atwo dostêpny i bezpieczny do zwie-

dzania, po³o¿ony przy szlaku komunikacyjnym. Dodatkowym

atutem jest usytuowanie obiektu w bliskim s¹siedztwie torfo-

wiskowego rezerwatu przyrody w S³opcu w odleg³oœci oko³o

2 km na po³udniowy-zachód, nad zalewem rekreacyjnym w

Borkowie. W odleg³oœci oko³o 3 km przebiega niebieski szlak

turystyczny (Chêciny – Pasmo Zagórskie – Pasmo Dymiñskie

– Mówcza – Niestachów – Daleszyce – Pasmo Cisowskie

– £agów). Kamienio³om po³o¿ony jest w otulinie Cisowsko-

Or³owiñskiego Parku Krajobrazowego.

Przedstawiony obiekt przyrody nieo¿ywionej wzbogaca

listê obiektów geologicznych Gór Œwiêtokrzyskich o nowe

interesuj¹ce elementy przydatne dla dalszych badañ nauko-

wych, a tak¿e stanowi now¹ ofertê edukacyjn¹ i turystyczno-

poznawcz¹ gminy Daleszyce.

The Palezoic limestones quarry in S³opiec

The limestone quarry (recently inactive) is located north

from S³opiec village, about 550 meters from the road Kielce-

Borków-S³opiec-Daleszyce, at the foot of the Jab³onna Hill

(316 meters a.s.l.), which is the tallest point of the Daleszyce

4484

5628

1

2

3

219

Wybrana literatura: 378, 434, 435, 463

S³opiec

Range. The area belongs to the northeastern part of the

Ga³êzice-Bolechowice-Borków Syncline built of Middle and

Upper Devonian strata.

In the quarry wall, almost 100 meters long and up to 8

meters high, the Middle Devonian thick-bedded and platy

limestone are exposed. The layers dip at 10° to the east.

Lithology includes organogenic limestones composed of

colonial, calcareous coelenterates –

Stromatoporoidea and

Amphipora.

The limestones are affected by paleokarst processes

Autorzy karty stanowiska dokumentacyjnego i fotografii:

M. Kuleta, M. Nowak (2005)

active during the Cainozoic. These are narrow fractures

developed along joint planes and sinkholes, all filled with

reddish-brown, sandy clays of features characteristic for

volcanoclastic material. Karst dissolution exposes and ex-

tracts from the rock the large specimens of stromatopores

and amphipores.

The limestone quarry in S³opiec has been proposed as a

documentation site due to its unique, scientific and educa-

tional values as one of the examples of Cainozoic paleokarst

in the Holy-Cross Mts.

1

3

2