Piekarz_741[02]_Z2.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Transport i magazynowanie surowców

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Maszyny i urządzenia magazynowe

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten może okazać się dla Ciebie pomocny w przyswojeniu zagadnień związanych

z użytkowaniem maszyn i urządzeń magazynowych. Poradnik zawiera

wiadomości dotyczące

transportu i magazynowania surowców piekarskich oraz maszyn i urządzeń magazynowych.

Dużą wagę zwrócono na zastosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas

posługiwania się maszynami i urządzeniami stanowiącymi wyposażenie magazynów zakładów
piekarskich.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, jakie są konieczne byś mógł przystąpić do realizacji tej jednostki
modułowej,

−

cele kształcenia, które opanujesz podczas kształcenia w tej jednostce modułowej,

−

materiał nauczania (podzielony na dwa rozdziały) umożliwiający samodzielne opanowanie
materiału i przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianu. W celu
poszerzenia wiedzy powinieneś zapoznać się ze wskazaną literaturą oraz innymi źródłami
informacji np. katalogami, dokumentacjami techniczno-ruchowymi maszyn i urządzeń,

−

pytania sprawdzające – przed przystąpieniem do ćwiczeń w celu sprawdzenia stopnia
opanowania materiału powinieneś udzielić odpowiedzi na zawarte pytania,

−

ćwiczenia po każdym z rozdziałów, które pozwolą osiągnąć umiejętności praktyczne
związane z tą jednostką modułową,

−

sprawdzian postępów, który umożliwi Ci sprawdzenie poziomu wiedzy po wykonaniu
ćwiczeń,

−

sprawdzian osiągnięć, który pozwoli Ci na sprawdzenie wiadomości i umiejętności
opanowanych podczas realizacji programu jednostki modułowej. Sprawdzian podany jest
w formie testu,

−

wykaz literatury.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

interpretować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

charakteryzować zagrożenia związane z wykonywaniem pracy,

−

określać sposoby udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

−

określać zasady i techniki utrzymania higieny produkcji,

−

posługiwać się instrukcjami obsługi maszyn i urządzeń,

−

posługiwać się Dokumentacją Techniczno-Ruchową maszyn i urządzeń,

−

odczytywać schematy i rysunki techniczne,

−

sporządzać schematy i rysunki techniczne,

−

charakteryzować maszyny i urządzenia stosowane w przetwórstwie spożywczym,

−

charakteryzować instalacje techniczne zakładu spożywczego oraz rozpoznawać
i odczytywać ich oznakowanie,

−

określać zasady korzystania z urządzeń elektrycznych i racjonalnego wykorzystywania
energii elektrycznej,

−

określać zasady obsługi urządzeń chłodniczych,

−

określać zasady posługiwania się sprzętem i aparaturą kontrolno-pomiarową,

−

charakteryzować materiały konstrukcyjne,

−

charakteryzować surowce, dozwolone substancje dodatkowe oraz substancje stosowane
w procesie przetwarzania,

−

korzystać z przepisów, receptur i norm obowiązujących w produkcji piekarskiej,

−

odczytywać oraz sporządzać schematy technologiczne,

−

charakteryzować etapy procesu technologicznego, sporządzać harmonogram produkcji,

−

określać zdolność produkcyjną zakładu,

−

magazynować oraz prowadzić racjonalną gospodarkę surowcami, dozwolonymi
substancjami dodatkowymi oraz substancjami wspomagającymi procesy przetwarzania,

−

określać zasady dokonywania organoleptycznej oceny surowców piekarskich,

−

obliczać namiary surowców na podstawie receptur,

−

przygotowywać surowce do procesu produkcji,

−

sporządzać dokumentację produkcyjną,

−

określać zagrożenia związane z produkcją piekarską,

−

przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

scharakteryzować magazyny zakładów piekarskich,

−

scharakteryzować środki transportu wewnętrznego i zewnętrznego stosowane
w piekarniach,

−

dobrać środki transportu w zależności od potrzeb produkcyjnych,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
podczas obsługi środków transportu,

−

scharakteryzować i porównać systemy przyjmowania mąki,

−

dokonać charakterystyki pneumatycznego transportu mąki,

−

zestawić ciąg pneumatycznego transportu mąki,

−

odczytać wskazania przyrządów kontrolno-pomiarowych stosowanych w magazynach,

−

scharakteryzować wyposażenie magazynu podłogowego,

−

określić zasady budowy silosów,

−

określić sposoby zapobiegania zwisom mąki w silosach,

−

scharakteryzować oraz porównać konstrukcje przesiewaczy,

−

obsłużyć maszyny i urządzenia magazynowe,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
podczas obsługi maszyn i urządzeń magazynowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Transport i magazynowanie surowców

4.1.1. Materiał nauczania

W każdym zakładzie piekarskim znajdują się pomieszczenia magazynowe, przeznaczone

do  gromadzenia  i  czasowego  przechowywania  zapasu  towarów.  Magazyny  w  zależności  od
potrzeby  mogą  być  uniwersalne  lub  specjalne.  W  piekarni  najczęściej  wyodrębniony  jest
magazyn  mąki,  magazyn  dodatków  i  opakowań  oraz  magazyn  wyrobów  gotowych.  Małe
piekarnie  posiadają  zazwyczaj jeden magazyn mąki, z którego pobiera się mąkę do produkcji.
W dużych zakładach jest magazyn główny i produkcyjny (zmianowy lub dobowy).

Magazyn mąki powinien być suchy, czysty, jasny, wolny od obcych zapachów. Jego

podłogi  powinny  być  betonowe,  gładkie,  bez  nierówności,  szpar  i  pęknięć.  Ewentualne  okna
w  pomieszczeniach  magazynowych  muszą  być  zabezpieczone  gęstymi  siatkami  chroniącymi
przed  dostaniem  się  szkodników.  Należy  stosować  specjalne  tynki  i  pokrycia  ścian
o  właściwościach  grzybo-  i  bakteriobójczych.  Optymalna  temperatura  składowania  mąki
wynosi  15–18˚C,  wilgotność  powietrza  do  75%.  Magazyn  powinien  być  wyposażony
w instalację  elektryczną  i  wentylacyjną. Wentylacja i przewietrzenie zapobiegają gromadzeniu
się  pyłu,  powstawaniu  wilgoci  i  gromadzeniu  się  niekorzystnych  dla  przechowywanych
towarów „obcych” zapachów.

Do sprzątania magazynów zaleca się stosowanie odkurzacza przemysłowego.

Dostawa i magazynowanie mąki /surowców/ w opakowaniu

Mąka do piekarni dostarczana jest w workach, najczęściej o masie 45 lub 50 kg. Worki

mogą być wykonane z tkaniny (z juty), papieru (wielowarstwowe) lub tworzywa sztucznego
(gęsto tkane z tasiemki polipropylenowej).

Worki z mąką dostarczane są do zakładu piekarskiego przeważnie transportem

samochodowym, rzadziej koleją.

Worki w magazynie układane są w określony sposób na drewnianych podestach, zwanych

paletami  lub  legarami.  Palety  przeważnie  są  zrobione  z  drewnianych  desek.  Jest  to  sztywna
podstawa  złożona  z  płyty  górnej  i  z  zamontowanych  od  dołu  trzech  podłużnych  podstaw,
między  którymi  są  wolne  przestrzenie,  umożliwiają  one  wsunięcie  dwóch  płaskich  platform
wózka widłowego.

Rys. 1. a) paleta drewniana, b) worki ułożone na palecie [6, s. 30]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bezpośrednie stawianie worków na podłodze sprzyja przenikaniu wilgoci i jest

niehigieniczne. Worków z mąką nie należy opierać o ściany. Sposób układania worków zależy
od  wilgotności  mąki,  pory  roku  (temperatury)  również  od  posiadanych  środków  transportu
(układanie  worków  z  mąką  w  stosy  liczące  powyżej  6  warstw  ze  względów  bhp  powinno
odbywać się przy użyciu urządzeń mechanicznych). Zabrania się rozwiązywania, ściągania lub
wyciągania  worków z mąką ułożonych w stosie. Worki z mąką należy ze stosów zdejmować,
poczynając  od  najwyższej  warstwy.  Wchodzenie  na  stos  powinno  odbywać  się  przy  użyciu
drabin  zabezpieczonych  przed  pośliźnięciem.  Nie  należy  używać  drabin  do  wnoszenia  i
znoszenia worków.

Przejścia w magazynie powinny być dostępne i oświetlone. Podłogi suche i czyste.

Przejścia między rzędami stosów nie powinny być mniejsze niż 0.75 m.

Zabrania się trzepania worków w pomieszczeniach magazynach. W pomieszczeniach,

w  których  odbywa  się  trzepanie  worków,  powinny  być  zainstalowane  urządzenia  do
odprowadzania  pyłów, zabezpieczające przed przekroczeniem dopuszczalnego stężenia pyłów
w  powietrzu  strefy  roboczej.  W  zakładach  korzystających  z  energii  elektrycznej  trzepanie
worków  powinno  się  odbywać  przy  pomocy  urządzeń  mechanicznych,  z  równoczesnym
odciąganiem pyłów.

Surowce dodatkowe takie jak: sól, cukier, nasiona, miód itp. przechowuje się na paletach

lub regałach. Regały oraz szafy służą również do przechowywania drobnego sprzętu, ubrań
roboczych itp.

Jaja świeże powinny być przechowywane oddzielnie w pomieszczeniach chłodnych (do

10°C) i zaciemnionych.

Tłuszcze, mleko, drożdże i inne surowce które należy przechowywać w warunkach

obniżonej  temperatury  (ok.  4˚C)  umieszcza  się  w  urządzeniach  chłodniczych.  W  mniejszych
piekarniach  mają  zastosowanie  szafy  chłodnicze  natomiast  w  większych  zakładach  buduje się
specjalne  wyposażone  komory  chłodnicze.  Szafa  chłodnicza  ma  konstrukcję  stalową  i  jest
obudowana  blachą  stalową.  Wszystkie  powierzchnie  są  pokryte  specjalnymi  lakierami
ochronnymi.  Szafy  mają  od  1–3  komór  zamykanych  drzwiczkami.  Wewnętrzne  pułki  są
umocowane  w  odległościach  regulowanych  a  wewnątrz  szafy  jest  oświetlenie.  Temperatura
utrzymywana  jest  za  pomocą  termostatu.  Chłodzenie  przestrzeni  składowej  odbywa  się  za
pośrednictwem  specjalnego  agregatu  chłodniczego.  Miejsce  ustawienie  szafy  chłodniczej
powinno  być  suche,  przewiewne,  zaciemnione  i  oddalone  od  źródła  ciepła.  Urządzenia
chłodnicze  należy  utrzymywać  w  nieskazitelnej  czystości.  Wszelkie  czynności  eksploatacyjne
i konserwacyjne należy wykonywać zgodnie z dokumentacją techniczną.

Do przemysłowych zakładów piekarskich dostarcza się duże ilości surowców

w  różnych  opakowaniach.  Przyjmowanie  i  rozmieszczanie  ich  w  magazynach  jest  uciążliwe.
Dlatego  dąży  się  do  uproszczenia  czynności  wykonywanych  ręcznie  i  usprawniania  ich,
a  wręcz  ich  wyeliminowaniu.  Jeżeli  nie  ma  możliwości  uniknięcia  ręcznego  przemieszczania
ciężarów,  należy  podjąć  odpowiednie  przedsięwzięcia  dotyczące  prawidłowego  sposobu  ich
przenoszenia.  Pracownik  powinien  wykonywać  czynności  transportowe  zachowując
prawidłową pozycję ciała oraz przestrzegać dopuszczalnych mas ładunku. Dla mężczyzn masa
ta  nie  może  przekroczyć  30  kg  przy  pracy  stałej  i  50  kg  przy  pracy  dorywczej.  Dla  kobiet
12 kg  przy  pracy  stałej  i  20  kg  przy  pracy  dorywczej.  Pracownicy  młodociani  nie  mogą
przekroczyć  przy  dźwiganiu  i  przenoszeniu  masy  12  kg  dla  chłopców  (8  kg  dla  dziewcząt)
przy  powtarzalnym  obciążeniu  oraz  20  kg  dla  chłopców  (14  kg  dla  dziewcząt)  przy
jednostkowym obciążeniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do przewozu mąki i innych surowców ze środków transportowych do magazynów, jak

również z magazynów do pomieszczeń produkcyjnych, używa się różnego rodzaju środków
transportu wewnętrznego takich jak: pochylnie (ześlizgi), przenośniki i wózki.

Ześlizgi do worków

Ześlizgi służą do transportowania worków z mąką z kondygnacji wyższych na niższe.

Rozróżnia  się  ześlizgi  proste  i  spiralne.  Wykonane  są  często  z  blachy  stalowej.  Obrzeże
ześlizgu  jest  podniesione  w celu zabezpieczenia worków przed wypadnięciem. Kąt nachylenia
ześlizgu  nie  powinien  przekraczać  30–35

. Optymalny kąt nachylenia 20–25

. Płyta

wyładunkowa  ześlizgu  powinna  być  umieszczona  na  wysokości  umożliwiającej  łatwe
zdejmowanie  worków  z  mąką.  Ześlizgów  nie  wolno  używać  do  innych  celów,  np.  do
przesuwania  skrzyń.  Uszkodzone  powierzchnie  ześlizgów powinny  być natychmiast naprawione,
żeby  nie  powodować  rozrywania  worków.  Wloty  do  ślizgów  powinny  być  chronione
kratownicami. Konserwacja ześlizgów polega na ich czyszczeniu i naprawianiu.

Rys. 2. Ześlizgi do worków [1, s. 115]

a) spiralny, b) prosty, 1 – rynna ślizgowa, 2 – próg ześlizgu, 3 – pokrywa otworu

Przenośniki

Przenośnik taśmowy jest stosowany m.in. do poziomego transportowania worków

z mąką. Szerokość taśmy wynosi zazwyczaj 600 mm, długość wg potrzeby. Obsługa przenośnika
sprowadza

się

nakładania

worków

oraz

utrzymywania

przenośnika

w należytym stanie technicznym (sprawdzanie naciągu taśmy, smarowanie łożysk).

Przenośnik workowy (szczebelkowy) może być używany do pionowego transportu

worków  z  mąką  na  wyższe  kondygnacje.  Składa  się  on  z  głowicy,  stopy,  łańcucha  nośnego,
rynny transportowej, rynny spadowej i napędu. Rynna transportowa jest połączona za pomocą
śrub z głowicą oraz stopą i jest nachylona do poziomu pod kątem 82°. Worki podnoszone są
za  pomocą  poprzecznych  szczebli  przymocowanych  do  łańcuchów  nośnych.  Załadowanie
i  wyładowanie  worków  z  mąką  następuje  w  czasie  ruchu  podnośnika.  Worki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z mąką  podwozi  się  i  podnosi  do  podnośnika wózkiem  i  opiera  dnem  o szczebel, bokiem zaś
o  rynnę  transportową.  Worki  podniesione w  górę  są odbierane ręcznie lub kierowane do rynny
transportowej.  Podczas  eksploatacji  podnośników  workowych  należy  zwrócić  uwagę  na
odpowiedni  naciąg  łańcuchów  (nie  powinny one  zbytnio  przeciążać  łożysk  tocznych  ani  mieć
zbyt  dużych  luzów,  aby  nie  spowodować  uszkodzenia).  Wszystkie  pracujące  powierzchnie
podnośnika należy systematycznie smarować.

Rys. 3. Podnośnik worków z mąką

[1, s. 116]

1 – stopa, 2 – napęd, 3 – łańcuch, 4 – rynna

Przenośniki powinny być zbudowane w sposób zapewniający bezpieczeństwo pracy.

Urządzenia  przenośników  powinny  być  uziemione.  Stanowiska  obsługi  przenośników  muszą
być  wyposażone  w  wyłączniki  bezpieczeństwa  umieszczone  na  widocznym  miejscu
i  zaopatrzone  w  napisy  objaśniające  sposób  ich  użycia  oraz  instalację  sygnalizującą  o  ruchu
przenośników.  Miejsca  pracy  powinny  być  dobrze  oświetlone.  Dokonywanie  jakichkolwiek
napraw,  zdejmowanie  lub  otwieranie  osłon  urządzenia  w  czasie  ruchu  urządzenia,  przez
pracowników  obsługi  przenośnika  jest  zabronione.  Naprawy powinny być wykonywane przez
osoby  posiadające  odpowiednie  kwalifikacje  i  uprawnienia.  Przenośniki  wykazujące
uszkodzenia  powinny  być  bezzwłocznie  zatrzymane.  Przenośniki  należy  umieścić
w  odległości  nie  mniejszej  niż  1m  od  przedmiotów  stałych  (ścian,  słupów),  stanowisk  pracy,
szlaków  transportowych  i  innych  dróg  komunikacyjnych.  Zabronione  jest  przenoszenie
materiałów innych niż przewidziane dla danej konstrukcji przenośnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wózki

Najczęściej stosuje się:

−

wózki dwukołowe pionowe; wózek wykonany ze spawanych stalowych kształtowników,

w dolnej części ramy wózka znajduje się oś, na której umocowane są koła jezdne; na wózek
ten nie należy ładować więcej niż jeden worek z mąką lub np. dwa worki z cukrem, albo solą
kuchenną (nośność 75 kg),

−

wózki z platformą stałą; najczęściej czterokołowe; posiada masywną metalową ramę, na

której są przymocowane dwie osie z kołami na łożyskach; dwa koła są kołami kierunkowymi,
dwa pozostałe umocowane na stałe; na wózku można przewieźć 4–6 worków z mąką lub 5–8
worków z cukrem czy solą; wózków pustych lub obciążonych nie wolno ciągnąć za sobą, lecz
należy je pchać przed sobą,

Rys.4. Wózki z platformą stałą [6, s. 29],

a) dwukołowy, b) czterokołowy

−

wózki widłowe ręczne; wózek zbudowany jest z platformy opartej na podnoszonych

kółkach, z koła prowadzącego za pomocą zaczepu oraz układu hydraulicznego do
podnoszenia i opuszczania platformy wózka; wózek ten umożliwia transport palety
z surowcami; konstrukcja wózka wraz z ładunkiem powinna być ciągnięta przez pracownika za
pomocą specjalnego zaczepu,

−

wózki jezdne widłowe, o napędzie elektrycznym (akumulatorowe) z hydraulicznym

podnośnikiem  widłowym;  wózki  te  są  zwrotne,  szybkie,  posiadają  możliwość  szybkiego
załadunku i rozładunku oraz wysokiego podnoszenia materiałów składowanych piętrowo; tego
typu  wózki  stosowane  są  prawie  wyłącznie  do  transportu  surowców  ze  środków
transportowych  do  magazynu  lub  w  dużych  magazynach;  ułożenie  wielu  pojedynczych  sztuk
towaru na palecie umożliwia operowanie całymi jednostkami ładunkowymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 5. Wózki widłowe [2, s. 138]

a) ręczne z hydraulicznym układem podnoszenia, b) wózki elektryczne (akumulatorowe)

Masa ładunków przemieszczanych przy użyciu wózków nie powinna przekraczać

dopuszczalnej  nośności  tych  wózków.  Dopuszczalna  masa  ładunku  przemieszczanego  na
wózku po terenie płaskim o twardej powierzchni nie może przekroczyć 450 kg na pracownika,
łącznie z masą wózka. Sposób ładownia oraz rozmieszczenia ładunków na wózkach powinien
zapewniać  ich  równowagę  i  stabilność  podczas  przemieszczania.  Przedmioty  przewożone  nie
powinny  wystawać  poza  obrys  wózka  i  przysłaniać  pola  widzenia.  Niedozwolone  jest
przewożenie ludzi środkami transportu wewnętrznego.

Wózki jezdne podlegają dozorowi Urzędu Dozoru Technicznego. Nie wolno ich

użytkować bez aktualnej decyzji UDT. Wózki te podlegają oznakowaniu CЄ i powinny
spełniać wymagania zasadnicze. Do obsługi ich może być dopuszczony pracownik, który
ukończył 18 lat i uzyskał uprawnienia operatora do obsługi wózka.

W piekarni należy określić drogi transportowe, po których poruszają się środki transportu.

Wózki z napędem akumulatorowym nie zanieczyszczają powietrza, można z nich korzystać
w pomieszczeniach zamkniętych, w których pracują ludzie.

Dostawa i magazynowanie mąki /surowców/ luzem

Do piekarni mąkę można dostarczać luzem, czyli bez opakowania. Mąkę luzem dowozi się

w specjalnych cysternach (mąkowozach) i składuje w zbiornikach magazynowych – silosach. Ze
zbiorników mąka transportem pneumatycznym (niekiedy transportem spiralnym

lub mechanicznie)

jest transportowana do stanowiska przygotowania ciasta.

Duże piekarnie wyposażone są w silosy magazynowe i dobowe (produkcyjne), w mniejszych używa

się silosów jednego typu. Czasami bywa, że warunki lokalowe nie pozwalają na zastosowanie
silosów wewnętrznych, wówczas istnieje możliwość zainstalowania silosów zewnętrznych.

Silosy najczęściej budowane są ze stali, tworzywa sztucznego rzadziej żelbetonu,

o przekroju kwadratowym, prostokątnym lub okrągłym. Silosy w zależności od potrzeby mogą
mieć zróżnicowaną pojemność, najczęściej od 2 do 100 ton.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Mąkę doprowadza się do silosu od góry, przewodem. Pod wlotem instaluje się urządzenie

do wytracania prędkości mąki. Właściwe napełnienie zbiornika zapewniają wskaźniki poziomu
mąki. Zbiorniki opróżnia się przy użyciu tzw. wybieraków, umieszczonych w dnie zbiornika.
Wybieraki – mogą być pneumatyczne lub mechaniczne. Najczęściej stosowane są wybieraki
jedno-

lub

dwuślimakowe.

Zbiornik

jest

zwykle

zakończony lejem (stożkiem)

wprowadzającym mąkę do wybieraka. Główna część zbiornika wyposażona jest w filtr
odprowadzający nadmiar powietrza i klapę bezpieczeństwa.

Magazynowanie mąki w silosach likwiduje wiele czynności magazynowych takich jak

przewożenie mąki, warzenie i liczenie worków, układanie stosów, przekazywanie mąki do
produkcji. Ponadto system silosowy umożliwia lepsze wykorzystanie przestrzeni magazynowej
i ograniczenie jej powierzchni.

Negatywnym zjawiskiem magazynowania mąki w silosach, jest jej skłonność do tworzenia

zwisów. Zwisy mogą mieć charakter sklepień między ściankami. Powstają wskutek przylegania
mąki  do  ścian  silosów,  a  w  przypadku  zakłóceń  w  odpływie  (wybieraniu) mąki mogą tworzyć
się  po  bokach  komory  zastoiny  w  postaci  słupów  mąki.  Mąka  należy  do  materiałów  „trudno
płynących”  i  stwarza  wiele  kłopotów  podczas  składowania,  gdyż  ma  skłonność  do  osiadania,
co  prowadzi  do  jej  zbijania  się.  Mąka,  szczególnie  o  wilgotności  powyżej  15,5%  oraz
o temperaturze  powyżej  16˚C,  łatwo  przywiera  do  ścian  silosu,  tworząc  zgęszczenia,  mostki
i sklepienia.  Powstawanie  zwisów,  jak  i  ich  wielkość,  są  również  uwarunkowane  wielkością
współczynnika tarcia mąki o ściany silosu.

W celu zapobiegania powstawaniu zwisów mąki należy zapewnić jej swobodny wlot do

silosu  przez  wytrącanie  jej  prędkości  podczas  napełniania  silosów.  Mąka  transportowana
pneumatycznie  uzyskuje  znaczną  prędkość  (energię  kinetyczną)  zależną  od  ciśnienia
w przewodzie. Zmniejszenie  energii  mąki  sypanej  do silosu  można  uzyskać  przez zmniejszenie
wysokości  silosu,  a  więc  zmniejszenie  wysokości  swobodnego  spadku,  oraz  przez  użycie
urządzeń  do  wytracania  prędkości  mąki.  Do  wytracania  prędkości  mąki  używa  się  prostego
urządzenia w postaci obrotowego stożka zawieszonego pod otworem zasilającym. Wpadająca do
silosu mąka napotyka na swojej drodze powierzchnię stożkową i przez uderzenie o nią wytraca
swoją prędkość. Dzięki temu i równomiernemu opadaniu na całym przekroju silosu masa mąki
jest  równa  i  w  małym  stopniu  zbita,  co  zapewnia  jej  bezkolizyjne  wybieranie.  Mąka  spływa
równomiernie  warstwami  z  całego  przekroju  silosu.  Bez  tego  urządzenia  następuje  osuwanie  się
mąki  środkowym  torem.  Kształt  i  rozmiar  komór, gładkość  ich  ścian  mają ogromne znaczenie
dla  swobodnego,  niezakłóconego  wypływu  mąki  podczas  opróżniania  silosów.  Ściany  silosów
pokrywane  są  substancjami  antyadhezyjnymi,  co  zapewnia  im  powierzchnię  o  dużej  gładkości
i małej przyczepności. Mąka łatwo ześlizguje się po takiej powierzchni. Inny system ułatwiający
wybieranie mąki z silosu polega na zastosowaniu tzw. aeracji dennej.

Obsługiwanie silosów za pośrednictwem tablicy sterowniczej odbywa się dzięki

urządzeniom automatycznym.

Co pewien czas, należy całkowicie opróżniać silosy z mąki i czyścić ich wnętrze. Do pracy

w  silosach  mącznych  dopuszcza  się  tylko  specjalistów  odpowiednio  przeszkolonych.  Do
wnętrza silosu wolno tylko wpuszczać pracowników w specjalnym oprzyrządowaniu. Wszelkie
czynności  wykonywane  wewnątrz  komór  mącznych  powinny  odbywać  się  pod  nadzorem
osoby  specjalnie  wyznaczonej  przez  kierownika  zakładu.  Pracownicy  muszą  posiadać
odpowiedni  ubiór  ochronny,  powinni  być  wyposażeni  w  hermetyczne  lampy  elektryczne
o napięciu zredukowanym do 24V. W wyjątkowych przypadkach dopuszczalne jest używanie
w komorach mącznych hermetycznych lamp kieszonkowych o zasilaniu bateryjnym o napięciu
do 6V.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Mąkę magazynowaną luzem, w silosach dowozi się w specjalnych cysternach

(mąkowozach). Ze zbiorników mąka transportem pneumatycznym (niekiedy transportem
spiralnym

lub mechanicznie) jest przemieszczana do stanowiska przygotowania ciasta.

W małych zakładach załadunek mąki do silosu może odbywać się mechanicznie przy pomocy
przenośnika ślimakowego i czerpakowego.

Rys. 6. Schemat pneumatycznego transportu mąki w piekarni [1, s. 124], linia ciągła oznacza przewody dla

mieszaniny powietrza z mąką (70 kPa), przerywana – przewody czystego powietrza (70 kPa), linia przerywana

dwoma punktami – przewód sprężonego powietrza (600 kPa), 1 – silosy; 2 – waga wozowa, 3 – dmuchawy,

4 – wybieraki, 5 – przenośnik łańcuchowy, 6 – filtrocyklon, 7 – waga dozująca do mąki, 8 – zasilacze śluzowe

z napędem, 9 – rozdzielacze dwudrogowe, 10 – rozdzielacze ośmiodrogowe, 11 – filtry kopertowe,

12, 13 – przesiewacz z zasypem, 14 – zapora magnesowa, 15 – przenośnik, 16 – sygnalizatory napełnienia,

17 – sprężarka, 18 – kontrolne wzierniki, 19 – przenośnik ślimakowy, 20 – zbiornik, 21 – filtr rękawowy,
22 – rozdzielacze 3 – drogowe, 23 – sygnalizatory napełnienia zbiorników produkcyjnych, 24 – wybieraki

ślimakowe, 25 – wagi dozujące, 26 – miesiarki, 27 – filtr rękawowy, 28 – silosy produkcyjne (dzielone)

Cysterny rozładowywane są w piekarniach przemysłowych przy pomocy dmuchaw

(sprężarek)  stacjonarnych.  W  piekarniach  małych  i  średniej  wielkości  rozładunku  dokonuje
dostawca,  przy  użyciu  sprężarki  zainstalowanej  na  cysternie,  podłączenie  do  źródła  energii
elektrycznej  zapewnia  piekarnia.  Mąkowóz  rozładowuje  kierowca  pojazdu  po  połączeniu
króćca zbiornika z elastycznym wężem połączonym z rurą doprowadzającą mąkę do elementów
transportu pneumatycznego w piekarni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Główne elementy transportu pneumatycznego

Urządzenia tłoczące lub ssące – umożliwiają wytwarzanie sprężonego powietrza, które

transportuje mąkę. Zazwyczaj wykorzystywana jest dmuchawa rotacyjna (typu Roots’a).
Składa się ona z dopasowanych w kształcie cyfry „8” tłoków. Tłoki wirując zasysają powietrze
przez specjalny filtr, sprężają je i wypychają do przewodu rurowego.

Rys. 7. Schemat pracy dmuchawy typu Rootsa [1, s. 127],

1 – korpus, 2 – przewód ssący, 3 – przewód tłoczący, 4 – tłoki wirujące, 5 – przestrzeń ssąca,

6 – przestrzeń tłocząca, 7 – komora

Przewody transportujące – to odcinki proste i łukowe, bez szwu, o średnicy

90 – 100mm, wykonane ze stali lub z tworzywa sztucznego (z wkładką antystatyczną). Często
w przewód wstawia się okienka w postaci krótkich odcinków rur ze szkła w celu
obserwowania transportu.

Zasilacze – to urządzenia podające mąkę do sieci transportu pneumatycznego,

jednocześnie  uniemożliwiając  wypływ  powietrza  z  sieci  na  zewnątrz.  Często  stosowany  jest
zasilacz  śluzowy  (dozator  rotacyjny).  Dzięki  obrotom  silnika  mąka  przesypuje  się  między
łopatkami  do  dolnej  części  korpusu,  przez  którą  przepływa  powietrze.  Powietrze  miesza  się
z  mąką  i  wpływa  do  rury  transportowej.  Dozator  musi  być  szczelny  co  uzyskuje  się  przez
uszczelnienie łopatek wirnika dzięki nakładaniu na krawędzie wirnika listw z brązu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8. Zasilacz śluzowy [1, s. 134]

1 – korpus, 2 – wirnik na łożyskach tocznych, 3 – pokrywa z przelotem, 4 – przewód do

wyrównywania ciśnienia w komorach wirnika, 5 – uszczelniająca listwa z brązu, 6 – wlot

powietrza, wylot materiału, 8 – wylot mieszaniny

Przenośnik zgarniakowy (redler) – w przenośniku mąka jest przesuwana w rynnie przez

zgarniacze  zamocowane  na  łańcuchu,  którego  prędkość  wynosi  0,10  –  0,40m/s.  Stosuje  się
redlery  o  różnych  kształtach,  od  poziomych  przez  pochyłe  do  pionowych.  Dla  właściwej
eksploatacji  redlerów  niezbędny  jest  należyty  naciąg  łańcuchów  i  konserwowanie
mechanizmów, głównie smarowanie łożysk.

Zawory kierunkowe (rozdzielacze wielodrogowe) – umożliwiają zmianę drogi mąki

w sieci transportu pneumatycznego przez rozgałęzienie jednego przewodu w kilku kierunkach.
W głowicy zaworu jest tyle otworów wyjściowych w ilu kierunkach jest dostarczana mąka, a
tylko jeden otwór wlotowy. Przez odpowiednie przestawienie mąka może być kierowana do
różnych wylotów.

Przesiewacz – służy do wydzielania zanieczyszczeń z mąki oraz jej rozpulchniania

i  napowietrzania.  Głównymi  elementami  przesiewacza  są:  stożkowe  sito,  przenośnik
ślimakowy  i  wirnik  ze  szczotkami,  napędzane  silnikiem  elektrycznym  przez  przekładnię
pasową.  W  górnej  części  przesiewacza  znajduje się króciec, do którego można przymocować
rękaw

filtracyjny.

Mąka

dostaje

się

przesiewacza

przez

otwór

wlotowy

i  jest  przemieszczana  za  pomocą  ślimaka do stożkowego  sita,  przez które  przedostaje się,  by
opaść  do  wylotu.  Zanieczyszczenia  pozostałe  na  sicie  są  transportowane  za  pomocą  wirnika
i  odprowadzane  przez  otwór.  Stosowane  są  także  przesiewacze  dostosowane  do  przyjęcia
mąki w workach, zaopatrzone w urządzenie zasypowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 9. Przesiewacz mąki [1, s. 142]

1 – otwór wlotowy, 2 – wylot, 3 – otwór (wylot zanieczyszczeń)

Waga dozująca – jednorazowo umożliwia zważenie 150kg mąki. Składa się ze zbiornika

na  mąkę  i  układu  wagowego.  Napełnienie  zbiornika  odbywa  się  za  pośrednictwem  rękawów
elastycznych.  Ilość  mąki  do  zważenia  ustala  się  za  pomocą  wskazówki  na  skali  wagi.
Wyłącznik  wagi  działa  przez  układ  cięgnowy,  powodując  wstrzymanie  dozowania  mąki  do
dozownika  i  zsypanie  jej  lejem  po  uruchomieniu  dźwigni  otwierającej  wylot  mąki.  Waga
(dozownik) jest najczęściej zainstalowana w dziale produkcyjnym (ciastowni).

Rys. 10. Waga dozująca [1, s. 156]

1 – zbiornik mąki, 2 – elastyczne rękawy wlotu mąki, 3 – skala wagi z mechanizmem do ustalenia danej porcji

mąki, 4 – mechanizm wagi, 5 – układ cięgnowy, 6 – lej, 7 – dźwignia otwierająca wylot mąki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tablica sterująca – praca całej linii jest zautomatyzowana i sterowana automatycznie

często za pomocą modułu komputerowego.

Ciąg transportu pneumatycznego umożliwia również przyjmowanie mąki dostarczanej

awaryjnie w workach.

Instalacje transportu pneumatycznego są montowane w specjalnych pomieszczeniach,

zazwyczaj przylegających do ciastowni.

Instalacje transportu pneumatycznego w zależności od sposobu rozwiązania dzieli się na:

−

ssące,

−

tłoczące,

−

ssąco-tłoczące,

a pod względem wielkości ciśnienia na:

−

niskoprężne,

−

wysokoprężne.

Stosowane w piekarniach instalacje transportu pneumatycznego różnią się zarówno

rozwiązaniami funkcjonalnymi, w zależności od wielkości piekarni, jak i stopniem
zautomatyzowania.

Różnica między tradycyjnym przewozem mąki i przewozem luzem polega głównie na:

−

zastąpieniu ciężkich, ręcznych czynności ładunkowych czynnościami zmechanizowanymi
i zautomatyzowanymi,

−

wyeliminowaniu opakowania (worków) oraz pakowania,

−

zastosowaniu specjalnych pojazdów, zamiast uniwersalnych środków transportowych.

Korzyści wynikające z przewozu i składowania mąki luzem.

Korzyści techniczne:

−

wyeliminowanie ciężkich prac ładunkowych przez zastosowanie kompleksowej
mechanizacji i automatyzacji,

−

poprawa warunków bhp,

−

zmniejszenie niezbędnej powierzchni magazynowej,

−

przyspieszenie procesu dojrzewania mąki przez jej napowietrzenie podczas transportu
pneumatycznego i stworzenie możliwości podgrzewania mąki.

Korzyści ekonomiczne:

−

prawie dwukrotnym zwiększeniu wydajności pracy w sferze transportu, a także czynności
poprzedzających w młynie i wykonywanych w piekarni,

−

zmniejszeniu kosztów transportu i magazynowania,

−

większej efektywności inwestycji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie środki transportu wewnętrznego stosowane są w piekarni do transportu mąki

w workach?

2.  W jaki sposób należy prawidłowo obsługiwać wózki ręczne?
3.  Które z wózków podlegają Urzędowi Dozoru Technicznego?
4.  Z jakich elementów zbudowane są wózki widłowe?
5.  Które instalacje są niezbędne w magazynie?
6.  Jakie  środki  transportu  wewnętrznego  umożliwiają  przemieszczanie  worków  z  mąką

w kierunku pionowym?

7.  Z jakich głównych elementów składa się transport pneumatyczny?
8.  Jakie główne elementy budowy można wyróżnić w silosie?
9.  Na czym polega zjawisko powstawania zwisów mąki w silosie?
10.  Co jest przyczyną powstawania zwisów mąki w silosie?
11.  Które przenośniki umożliwiają mechaniczny załadunek i rozładunek silosów?
12.  Czym charakteryzuje się magazynowania mąki w opakowaniu?
13.  Czym charakteryzuje się magazynowania mąki luzem?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozwiąż krzyżówkę.

1.  Wózki, których nie wolno ciągnąć za sobą, lecz należy pchać przed sobą.
2.  Układa się na nich worki z mąką.
3.  Urząd Dozoru ................, któremu podlegają wózki jezdne.
4.  Jeden z ześlizgów.
5.  Podnośnik używany do transportu worków z mąką.
6.  Układ ......... umożliwiający podnoszenie i opuszczanie platformy wózka widłowego.
7.  Instalacja niezbędna w magazynie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z warunkami magazynowania mąki w workach,
2) przeanalizować budowę, działanie i obsługę środków transportu wewnętrznego służących

do transportu worków z mąką,

3)  rozwiązać krzyżówkę,
4)  odczytać hasło,
5)  zapisać i zaprezentować rozwiązanie krzyżówki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film dydaktyczny nt. „Dostawa i magazynowanie mąki w opakowaniu”,

−

schematy środków transportu wewnętrznego służących do transportu worków z mąką,

−

diagram krzyżówki,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Zidentyfikuj rodzaj podnośnika pokazanego na rysunku. Omów jego zastosowanie,

budowę, działanie i zasady prawidłowej eksploatacji.

Rysunek do ćwiczenia 2. Podnośnik .................... [7, s. 131]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić rodzaj podnośnika, który umożliwia transport mąki w workach,
2)  zapoznać się z budową i działaniem podnośnika,
3)  określić zasady prawidłowej eksploatacji zgodne z bhp,
4)  zaprezentować rozwiązanie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schemat budowy silosu na mąkę,

−

model silosu na mąkę,

−

foliogramy/plansze ukazujące powstawanie zwisów mąki w silosie,

−

zeszyt, przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Na schemacie przedstawiającym ciąg transportu pneumatycznego wskaż:

a) najkrótszą drogę przebiegu mąki z cysterny samochodowej do dzieży w ciastowni,
b) miejsca występowania zaworów kierunkowych (rozdzielaczy).

W oparciu o schemat budowy rozdzielacza dwudrożnego, wyjaśnij zasadę działania

zaworów kierunkowych.

Rysunek do ćwiczenia 3. Zawór kierunkowy [6, s. 18]

1 – otwór przelotowy, 2 – zamknięty otwór wylotu, 3 – głowica, 4 – tarcza przesłonowa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z budową, działaniem i obsługą ciągu transportu pneumatycznego,
2)  przeanalizować schemat ciągu transportu pneumatycznego,
3)  wskazać  najkrótszą  drogę  przebiegu  mąki  z  cysterny  samochodowej  do  dzieży

w ciastowni,

4)  wskazać miejsca występowania zaworów kierunkowych (rozdzielaczy),
5)  przeanalizować schemat budowy zaworu dwudrożnego,
6)  omówić działanie zaworu dwudrożnego,
7)  w  oparciu  o  działanie  rozdzielacza  dwudrożnego,  wyjaśnij  zasadę  działania  zaworów

kierunkowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film dydaktyczny nt. „Transport pneumatyczny mąki”,

−

schemat ciągu transportu pneumatycznego,

−

schemat budowy zaworu dwudrożnego (dwukierunkowego),

−

model zaworu dwudrożnego.

Ćwiczenie 4

Narysuj schemat budowy silosu magazynowego na mąkę. Wyjaśnij działanie

poszczególnych elementów budowy silosu. Oceń wpływ konstrukcji wybieraka ślimakowego
na prawidłową pracę silosu.

Rysunek do ćwiczenia 4. Schemat wybierania mąki ze zbiornika przy użyciu wybieraka ślimakowego [1, s. 131]

a) o zmiennym skoku i zmiennej średnicy zwojów, b) o stałym skoku i stałej średnicy zwojów

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z budową silosu, jego poszczególnymi elementami,
2) narysować uproszczony schemat budowy silosu zaznaczając jego poszczególne elementy

budowy,

3)  określić działanie poszczególnych elementów budowy silosu,
4)  przeanalizować budowę i działanie wybieraka ślimakowego,
5)  dokonać analizy pracy wybieraka w zależności od różnic związanych z jego konstrukcją,
6)  zapisać i zaprezentować rozwiązanie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schemat budowy silosu na mąkę,

−

model silosu na mąkę,

−

schemat przenośnika ślimakowego,

−

plansze/foliogramy przedstawiające konstrukcję i pracę wybieraka ślimakowego,

−

zeszyt, przybory do rysowania i pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 5

Zidentyfikuj elementy ciągu mącznego przedstawionego na schemacie.

Rysunek do ćwiczenia 5. Schemat ciągu mącznego w małym zakładzie piekarskim. [6, s. 132]

..... – przesiewacz,
..... – waga pomostowa zegarowa,
..... – silnik elektryczny,
..... – wsporniki wspierające silosy,
..... – rękaw, przez który zsypuje się mąkę,
..... – przenośnik ślimakowy (poziomy),
..... – podnośnik czerpakowy,
..... – bateria silosów mącznych,
..... – przenośnik ślimakowy,
..... – wzierniki umożliwiające kontrolę stopnia napełnienia silosów,
..... – boczny spust,
..... – przenośnik ślimakowy,
..... – kład ważąco – dozujący,
..... – dźwignia otwierająca zbiornik wagi,
..... – dzieża.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z działaniem ciągu mącznego,
2) przeanalizować schemat ciągu mącznego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) opisać jego zasadę działania,
4) dopasować nazwy poszczególnych elementów ciągu transportu pneumatycznego do cyfr

oznaczonych na schemacie (od 1 do 15), dopisując odpowiednie cyfry przy danym
elemencie,

5) wskazać różnice między ciągiem transportu pneumatycznego, a ciągiem mącznym często

stosowanym w małej piekarni (przedstawionym na schemacie),

6) zaprezentować rozwiązanie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schemat ciągu mącznego,

−

schemat ciągu transportu pneumatycznego,

−

zeszyt, przybory do pisania.

Ćwiczenie 6

Porównać i ocenić zalety i wady dostawy i magazynowania mąki w opakowaniu

i luzem.

Tabela do ćwiczenia 6. Magazynowanie mąki [opracowanie własne]

cechy

sposób dostawy
i magazynowania

zalety

wady

mąka w opakowaniu
(workach)

.....................

mąka luzem

.....................

......................

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się ze sposobem dostawy i magazynowania mąki w workach i luzem,
2)  porównać dostawę i magazynowanie mąki w workach i luzem,
3)  wskazać zalety i wady poszczególnych rodzajów dostawy i magazynowania mąki,
4)  wypełnić tabelkę,
5)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

filmy dydaktyczne nt. „Dostawa i magazynowanie mąki w opakowaniu”, „Transport
pneumatyczny mąki”,

−

foliogramy/plansze przedstawiające sposób magazynowania mąki w opakowaniu oraz
silosach,

−

zeszyt, przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić środki transportu wewnętrznego stosowane do transportu

mąki w workach?



2) określić prawidłowe zasady obsługi wózków ręcznych?



3) wskazać, które z wózków podlegają Urzędowi Dozoru

Technicznego?



4) scharakteryzować budowę wózków widłowych?



5) wskazać instalacje, które są niezbędne w magazynie?



6) wymienić środki transportu wewnętrznego umożliwiają

przemieszczanie worków z mąką w kierunku pionowym?



7) scharakteryzować budowę i działanie podnośnika szczebelkowego?



8) omówić działanie transportu pneumatycznego?



9) wymienić główne elementy transportu pneumatycznego?



10) określić przeznaczenie głównych elementów transportu

pneumatycznego?



11) scharakteryzować budowę i działanie zaworu kierunkowego?

12) określić cel stosowania głównych elementów budowy silosu?



13) scharakteryzować zjawisko powstawania zwisów mąki w silosie?



14) wskazać przyczyny powstawania zwisów mąki w silosie?



15) wskazać sposoby, które zapobiegają powstawanie zwisów mąki

w silosie?



16) wymienić przenośniki, które umożliwiają mechaniczny załadunek

i rozładunek silosów?



17) wymienić zalety i wady magazynowania mąki w opakowaniu?



18) wymienić zalety i wady magazynowania mąki luzem?



19) porównać warunki magazynowania mąki w opakowaniu i luzem?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Maszyny i urządzenia magazynowe

4.2.1. Materiał nauczania

Wyposażenie techniczne magazynów zależy od ich wielkości i konstrukcji.

W magazynie poza wyposażeniem podstawowym powinny znajdować się przesiewacze,
przyrządy kontrolno-pomiarowe: wagi, termometry, psychrometry itp. oraz sprzęt
przeciwpożarowy: gaśnice, hydranty, łopaty skrzynki z piaskiem.

Każda maszyna powinna być zaopatrzona w dokumentację techniczno-ruchową.

Pracownicy  przed  obsługą  maszyn  i  urządzeń  magazynowych  muszą  zaznajomić  się  z  DTR
i  przejść  odpowiednie  przeszkolenie.  Pracownikom  nie  wolno  dokonywać  napraw  maszyn
i  urządzeń  magazynowych.  Dozwolone  jest  to  tylko  osobom  specjalnie  przeszkolonym
i  wyznaczonym  do  napraw  i  konserwacji.  Pracowników  magazynu  obowiązuje  znajomość
postępowania  związanego  z  ochroną  przeciwpożarową  oraz  użytkowania  podstawowego
sprzętu gaśniczego.

Przesiewacze

Przesiewacze mąki umożliwiają oddzielenie od niej wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń

jednocześnie spulchniając ją i napowietrzając. Istnieje kilka rodzajów przesiewaczy.

W dużych zakładach piekarskich, w których znajduje się transport pneumatyczny,

przesiewacze znajdują się w ciągu transportu pneumatyczego lub stanowią jego zakończenie.
W zakładach rzemieślniczych stosowane są przesiewacze wolnostojące, do przesiania mąki
bezpośrednio z worków. Mąka po przesianiu podawana jest bezpośrednio do dzieży.

Przesiewacz odśrodkowy

Przesiewacz zazwyczaj wyposażony jest w stolik (podpórkę) przeznaczony do kładzenia

worka z mąką. Mąka wsypywana jest do sita przez wsyp mąki. Sito wykonuje ruch obrotowy,
siła  odśrodkowa  oddziałuje  na  cząstki  mąki,  powodując  jej  przesianie.  Przenośnik
przemieszcza  mąkę  na  wysokość  wylotu.  Kształt  rury  wysypowej  umożliwia  bezpośrednie
dozowanie  mąki  np.  do  miesiarki.  Po  przesianiu  mąki,  przy  wyłączonym  urządzeniu,  sito
należy  ręcznie  oczyścić  z  zanieczyszczeń  mąki.  Wymiana  sita  na  specjalną  tarkę  pozwala
użytkować urządzenie do tarcia bułki.

Rys. 11. Przesiewacz odśrodkowy a) widok ogólny [www.jeremy.pl], b) schemat budowy [opracowanie własne]

1 – zasyp mąki, 2 – sito, 3 – przenośnik ślimakowy, 4 – wylot przesianej mąki, 5 – korpus przesiewacza

z układem napędowym, 6 – podest do układania worka z mąką

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby przesiać mąkę należy:

−

włączyć maszynę,

−

wsypać mąkę (kosz mieści ok. 1 worka mąki),

−

odebrać przesianą mąkę do dzieży lub worka zamocowanego do rury wylotowej,

−

oczyścić sito przy wyłączonym urządzeniu.
Aby zetrzeć bułkę należy:

−

wyluzować śruby zaciskowe sita (dostęp przez drzwiczki serwisowe),

−

zamienić sito na tarkę,

−

wrzucać systematycznie kawałki suchej bułki,

−

odebrać tartą bułkę do worka.

Przesiewacz bębnowy

Mąka przez zasyp, a następnie przenośnik ślimakowym przedostaje się do sita bębnowego.

Tam jest rzucana za pomocą wirujących cepów. Przesiana mąka po przejściu przez otwory sita
spada do rynny, w której pracuje przenośnik ślimakowy. Zanieczyszczenia, które gromadzą się
wewnątrz  sita  bębnowego,  są  odprowadzane  przez  specjalny  wylot.  Z przesiewaczem  może
współpracować przenośnik czerpakowy, który odbiera przesianą mąkę i wynosi ją na dowolną
wysokość.  Przed  uruchomieniem  przesiewacza  bębnowego  należy  sprawdzić  czystość  sit,  ich
umocowanie do ram bębna, drożność wylotów na odpady, naciąg pasów przenoszących napęd
oraz  napełnienie  smarowniczek  smarem.  Sprawdzanie  przesiewacza  może  się  odbywać  tylko
podczas postoju maszyny.

Rys. 12. Przesiewacz bębnowy [opracowanie własne]

1 – zasyp mąki, 2 – przenośnik ślimakowy, 3 – sito, 4 – wylot przesianej mąki, 5 – wylot zanieczyszczeń

Typowe zagrożenia podczas pracy przy obsłudze przesiewaczy mąki to:

−

porażenie prądem elektrycznym,

−

uderzenie przez wózek z workiem mąki,

−

pochwycenie przez ruchome elementy przesiewacza (przesiewacza odśrodkowego),

−

szkodliwe działanie pyłów mąki unoszących się w powietrzu podczas przesiewania,

−

wybuch na skutek nagromadzenia się pyłu mącznego w powietrzu,

−

upadek np. worka z mąką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasady bezpieczeństwa pracy podczas obsługiwania przesiewaczy.

−

Pracownik  korzystający  z  przesiewcza  mąki  musi  posiadać  odpowiednie  przeszkolenie
w  zakresie  obsługi  tego  urządzenia  oraz być wyposażony w odpowiednie środki ochrony
indywidualnej,  takie  jak  fartuch  ochronny,  czepek,  rękawiczki,  odpowiednie  obuwie
antypoślizgowe.

−

Należy przestrzegać zasad ergonomii przy załadunku worków na wózek jezdny.

Oczyszczanie mąki z zanieczyszczeń magnetycznych odbywa się za pomocą

wychwytywacza

magnetycznego,

który

może

być

zainstalowany

jako

element

w przesiewaczu bębnowym lub jako oddzielne urządzenie.

Wagi

Wagi służą do pomiaru masy.
Wagi (działające w oparciu o porównanie siły, z jaką Ziemia przyciąga ważone ciało,

z siłą równoważącą, wytworzoną w układzie pomiarowym wagi) można podzielić na:

−

dźwigniowe /odważnikowe/: ze stałą lub zmienną długością ramion,

−

równoramienne np. szalkowa,

−

nierównoramienne np.: dziesiętna, pomostowa,

−

uchylne,

−

elektroniczne,

−

i inne.

Waga pomostowa-wozowa

Waga pomostowa wozowa służy do ważenia mąkowozów (pojazdów). W celu

skontrolowania  ilości  mąki  przyjmowanej  do  silosów  magazynowych  waży  się  cysternę
samochodową  z  mąką,  a  po  przyjęciu  mąki  do  silosów następuje  ponowne  ważenie  cysterny,
lecz już opróżnionej z mąki. Różnica ciężaru cysterny napełnionej i opróżnionej daje ilość mąki
przyjętej  do  silosów.  Pomost  wagowy,  na  który  wjeżdża  cysterna,  stanowi  płytę,  której
powierzchnia jest zrównana z powierzchnią nawierzchni jezdnej. Urządzenia wskazujące wynik
ważenia mogą być wprowadzone do pomieszczenia, w którym przebywa wagowy.

Pomost wagowy spoczywa na układzie dźwigniowym wspartym na nożach. Układ

wagowy  składa  się  z  dźwigni  ładunkowych,  dźwigni  przewodniej,  cięgna  i  dźwigni
przesuwnikowiej. Jeżeli pomost  wagi nie jest obciążony, wówczas prawy koniec dźwigni jest
uniesiony,  a  przesuwnik  znajduje  się  w  lewym  końcu,  natomiast  zębatka  znajduje  się
w  położeniu  najwyższym.  Jeżeli  na  pomost  wjedzie  cysterna,  dźwignia  pomocnicza  wraz
z przytwierdzonym do niej na stałe ciężarem unosi się. Odpowiednia zapadka zwalnia zębatkę,
która  spada  i  uruchamia  przesuwnik  za  pomocą  kół  zębatych.  Przesuwnik  porusza  się
w  kierunku  strzałki  i  dochodzi  do  miejsca,  w  którym  dźwignia  pozostanie
w  równowadze.  Następuje  wówczas  uruchomienie  liczydła  i  ewentualnie  mechanizmu
zapisującego wynik ważenia. Jeżeli cysterna zjedzie z pomostu, opadnie wówczas długie ramię
dźwigni  pod  wpływem  ciężaru.  Zębatka  unosi  się,  po  czym  przesuwnik  cofa  się
i  kasuje  liczydło  (ustawia  na  0).  Ponieważ  cysterna wjeżdżając  na pomost  wagi  powoduje  jej
wstrząsy,  w  celu  szybszego  uspokojenia  wagi  i  chronienia  jej  od  nadmiernych  wstrząsów
podłączony  jest  tłumik.  Należy  dbać,  żeby  przesuwniki  wagi  zawsze  były  ustawione
prawidłowo.

Podczas drukowania wyniku ważenia dźwigienka naciskowa do drukowania prawidłowo

powinna być uruchamiana ostrożnie. Wszystkie części wagi powinny być starannie przeglądane
i co najmniej raz w miesiącu czyszczone. Otoczenie wagi powinno być starannie sprzątane, a
jezdnia w dni upalne i wietrzne powinna być zraszana wodą. W zimie należy dbać o uprzątanie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

śniegu z otoczenia wagi. Między rampą pomostową a nawierzchnią terenu może się gromadzić
piasek,

kurz

błoto,

które

powodują

szybkie

zużywanie

się

noży

i dźwigni. Zanieczyszczone dźwignie należy oczyścić stalową szczotką i pomalować farbą
przeciwkorozyjną. Po oczyszczeniu waga powinna być sprawdzona ze zwróceniem uwagi na
to, czy wszystkie noże są osadzone prawidłowo. Nie wolno polewać pomostu wagi wodą.

Rys. 13. Waga pomostowa wozowa [6, s. 9]

1 – pomost wagowy, 2 – dźwignie ładunkowe, 3 – dźwignia przewodnia, 4 – cięgno, 5 – dźwignia

przesuwnikowa, 6 – przesuwnik, 7 – dźwignia pomocnicza, 8 – zębatka, 9 – koła zębate,

10 – tłumik, 11 – ciężar, 12 – cysterna

Najnowsze wagi samochodowe składają się z pomostów wagowych, przetworników

tensometrycznych, modułu cyfrowego oraz komputera PC. Pomost wagi może być zagłębiony
w

podłożu

lub

wyniesiony.

Obciążenie

max

może

wahać

się

30–60t

w zależności od wagi. Dokładność ważenia wynosi od 0,5kg do 2kg, odpowiednio do nośności
wagi. Umożliwia ważenie pojazdów o długości nie przekraczającej długości pomostu wagi.

Warunki prawidłowego użytkowania wagi samochodowej:

−

wjazd i zjazd z pomostu wagi z prędkością do 5 km/h,

−

zakaz nagłego hamowania na pomoście wagowym,

−

w czasie silnych wyładowań atmosferycznych należy wyłączyć zasilanie wagi.
Dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania wagi należy utrzymywać przestrzeń pod

pomostem wagi w czystości. Niedopuszczalne jest, aby w przestrzeni pomiędzy pomostami
oraz podłożem, a pomostami, znajdowały się materiały, które mogłyby spowodować złe
działanie lub uszkodzenie wagi. Szczególną uwagę należy zwrócić na to, aby przestrzeń obok
przetworników tensometrycznych była w należytej czystości (niedopuszczalne jest blokowanie
czymkolwiek pracy przetworników).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 14. Pomost wagi pomostowej wozowej zagłębiony w podłożu [www.radwag.pl]

Ważenie surowców w magazynie i półproduktów również w innych pomieszczeniach

produkcyjnych odbywa się m.in. na wagach pomostowych (mechanicznych lub
elektronicznych), dziesiętnych, szalkowych oraz uchylnych.

Waga pomostowo – uchylna (mechaniczna)

Wagi te mogą być wykonane w wersji wolnostojącej lub fundamentowej. Pomost wagi

oparty jest na czterech ostrzach noży ładunkowych, może się on kołysać na wszystkie strony.
Wielkość wahań ograniczają specjalne odboje pomostowe. Obciążenie pomostu przenosi się na
przyrząd uchylny, wskazujący samoczynnie wynik ważenia. Do ważenia nie używa się
odważników, odczyt odbywa się na skali kołowej. Przyrząd uchylny składa się z dwóch
równolegle pracujących dźwigni uchylnych, zawieszonych na elastycznych taśmach stalowych.

Przy obciążaniu pomostu stalowe taśmy nawijają się na odpowiednie krzywki powodując

ruch  wskazówki.  Przyrząd  uchylny  znajduje się w głowicy i  jest zabezpieczony przed kurzem
i  wilgocią  za  pomocą  uszczelki  gumowej  i  zamknięcia  hydraulicznego.  Specjalne  urządzenie
uruchamiane  korbką  umożliwia  zamknięcie  mechanizmu  wagi  dla  zabezpieczenia  go  przed
wstrząsem  przy  przenoszeniu.  Waga  posiada  regulowany  tłumik  olejowy,  tłumiący  wahania
wskazówki  podczas  ważenia  towaru.  Wagi  posiadają  zróżnicowane  wymiary  pomostów
i nośności maksymalną od 25 kg do 3000 kg w zależności od typu.

Rys. 15. Waga pomostowo-uchylna [www.wagmar.com.pl]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Waga dziesiętna – przesuwnikowa

Waga posiada dźwigniowy układu zwielokrotniający ciężar odważnika., dla wagi

dziesiętnej jest on 10 – krotnie zwiększony. Nadaje się do ważenia produktów o dużej masie
(powyżej kilku kilogramów). Nie wymaga stosowania kłopotliwych w użytkowaniu
i kosztownych dużych odważników.

Ważony przedmiot należy położyć na platformie, która związana jest z belką główną za

pośrednictwem dźwigni nośnych. Dzięki temu miejsce położenia ładunku na platformie nie ma
wpływu na wynik pomiaru. Długości dźwigni i miejsce ich zawieszenia na belce są tak dobrane,
że  równowaga  zostaje  osiągnięta  wówczas,  gdy  na  szalce  jest  odważnik  o  masie
dziesięciokrotnie  mniejszej  od  znajdującej  się  na  platformie.  W  celu  dokładnego
zrównoważenia  belki  nośnej,  jest  umieszczony  na  niej  ruchomy  obciążnik  zwany
przesuwnikiem.  Wynikiem  pomiaru  na  wadze  dziesiętnej  jest  suma  masy  odważnika
umieszczonego  na  szalce  pomnożona  przez  dziesięć  i  wartości  odpowiadającej  położeniu
przesuwnika.

Rys. 16. Waga dziesiętna [3, s. 128]

1 – przesuwnik, 2 – belka główna, 3 i 6 – dźwignie nośne, 4 – ważony ładunek, 5 – platforma,

7 – szalka odważnikowa

Waga szalkowa

Jest to waga mechaniczna, której działanie oparte jest na zasadzie porównywania mas.

Może być stosowana w miejscach o bardzo dużym zapyleniu i wilgotności. Można na niej
ważyć surowce (półprodukty) o max wadze od 1 do 20 kg w zależności od modelu wagi. Do
prawidłowego działania wymaga odważników legalizowanych.

Rys. 17. Waga szalkowa [www.exalt.home.pl/wagi.php]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 18. Komplet odważników [www.exalt.home.pl/wagi.php]

Waga uchylno-odważnikowa

Waga uchylno-odważnikowa pozwala na szybkie i dokładne ważenie towarów

o ciężarze do 1kg bez użycia odważników. Obciążenie maksymalne to 15 kg. Zakres ważenia
100g–15kg.  Siłą  równoważącą  wagi  jest  ciężar  wbudowanego,  umocowanego  obrotowo
obciążnika  oraz  ciężar  odważników  stawianych  na  szalce. Ważoną  masę  kładzie  się  na  szalce
opartej na łożysku nożowym związanym z belką. Na drugim końcu belki oparta jest szalka, na
którą  kładzie  się  odważniki  w  celu  zgrubnego  zrównoważenia  (z  dokładnością  do  l  kg).
Stateczność  szalek  zapewniają  dźwignie  oraz  wysięgniki.  Na  wysięgniku  znajduje  się  nóż
łożyska.  Jest  ono  związane  za  pomocą  łącznika  z dźwignią  połączoną  ze  wskazówką.  Na
końcu dźwigni jest umocowany obrotowy obciążnik równoważący ważoną masę w zakresie od
0  do  l  kg,  a  wynik  równoważenia  odczytuje  się  na  podzielni.  Wagi  uchylne  należy  bardzo
dokładnie  ustawić  względem  pionu,  stąd  są  wyposażone  są  one  w poziomnice  (najczęściej
kuliste) i wkręcane nóżki, służące do korekcji ustawienia.

Rys. 19. Waga uchylno – odważnikowa a) widok ogólny [www.wagmar.com.pl], b) schemat budowy [3, s.130]

1 – podzielnia, 2 – wskazówka, 3 i 4 – dźwignie, 5, 14 – wysięgniki, 6 – łącznik, 7 – nóż łożyska, 8 – szalka

na odważniki, 9 – nóżka, 10 – belka, 11 – szalka, na której kładzie się ważony produkt, 12 – obciążnik,

13 – dźwignia

Wagi mechaniczne nadal stosowane są w cukierniach lecz coraz częściej zastępowane są

przez wagi elektroniczne. Działanie wag elektronicznych opiera się na wykorzystaniu
zależność parametrów elektrycznych od siły przyłożonej do czujnika. Wagi wyposażone są
w cyfrowy układ wskazujący.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wagi pomostowe elektroniczne

Wagi te zbudowane są w oparciu o układ dźwigniowy podpomostowy oraz czujnik

tensometryczny.  Pomost  wagi  wykonany  jest  z  kształtowników  stalowych  i  pokryty  blachą.
Wagi  mogą  występować  w  wersji  wolnostojącej  i  zagłębionej  (fundamentowej).  Układ
elektroniczny  umieszczony  jest  w  obudowie  miernika  odczytowego  wolnostojącego.  Wagi
mogą pracować przy maksymalnym obciążeniu w zależności od typu od 15 do 300 kg.

Rys. 20. Waga pomostowa a) fundamentowa, b) wolnostojąca [www.fawag.pl/oferta.php]

Do odważania mniejszych mas często stosuje się tzw. wagi stołowe o różnej konstrukcji

np. z pomostem stałym (miernik na kolumnie lub przy szalce), zdejmowaną szalką.

Rys. 21. Wagi pomostowe stołowe [www.fawag.pl/oferta.php]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wagi elektroniczne zasilane są napięciem sieciowym 230V, z akumulatorów lub baterii.

Waga powinna stać w pomieszczeniu o ustabilizowanej temperaturze (temp. w pomieszczeniu
powinna  wynosić  0ºC – 40ºC i wilgotności (wilgotność względna od 45% do 75%). Powinna
być ustawiona z daleka od źródeł ciepła. Jeżeli elektryczność statyczna będzie miała wpływ na
wskazania  wagi,  należy  uziemić  jej  podstawę.  Wagi  te  poza  określaniem  masy  bardzo  często
posiadają  dodatkowe  funkcje  np.:  możliwość  wyboru  jednostki  ważenia,  automatyczne
zerowanie  masy  pustego  pomostu,  automatyczne  wygaszanie  wyświetlacza.  Ponadto  bardzo
często wagi elektroniczne posiadają możliwość współpracy z komputerem lub drukarką.

Warunki właściwego stosowania wag:

−

wagę należy ustawić na stabilnym nie podlegającym drganiom i wstrząsom podłożu lub
stole,

−

waga nie może być narażona na przeciągi i gwałtowne podmuchy powietrza,

−

waga powinna stać w pomieszczeniu o ustabilizowanej temperaturze i wilgotności,

−

wagę należy wypoziomować w celu zapewnienia odpowiedniej dokładności ważenia,

−

waga musi być czysta i nieuszkodzona,

−

wagi oraz odważniki podlegają legalizacji.

Legalizacja wag

Nowe wagi nie posiadają świadectwa legalizacji tylko odpowiednie naklejki i tabliczkę

znamionową.  Świadectwa  wydaje  się  tylko  i  wyłącznie  po  naprawie  wagi  na  zlecenie
właściciela  wagi  lub  zakładu  naprawiającego  wagę.  Ewentualnie  po  zniszczeniu  tabliczki
znamionowej  lub  naklejek  legalizacyjnych.  Wagi  mogą  być  również  zaopatrzone  w  tzw.
świadectwo  zgodności  CЄ  i  czasem  tzw.  zatwierdzenie  typu.  Ale  nie  jest  to  obowiązkowe.
Oznaczenia  dotyczą  wszystkich  wag  wyprodukowanych  po  01.05.2004r.  Oznaczenia
legalizacyjne  na  nowej  wadze  posiadającej  legalizację  są  umieszczone  na  tabliczce
znamionowej lub w jej pobliżu.

Waga posiada legalizację Wspólnoty Europejskiej (znak metrologiczny M)

Waga posiada certyfikat europejski

Rok legalizacji jest zamieszczony na naklejce legalizacyjnej. Rok legalizacji to dwie pierwsze
duże cyfry na naklejce z folii metalowej.

Nowe wagi posiadają tzw. pierwotną legalizację producenta lub importera. Kupując nową

wagę z tzw. pierwotną legalizacją zyskujemy dodatkowy okres ważności legalizacji gdyż
legalizacja pierwotna producenta ma 3 lata ważności (lub więcej w zależności od typu wagi)
podczas gdy legalizacja wtórna ma tylko 2 lata ważności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Termometry

Termometr to przyrząd do mierzenia temperatury.

Najczęściej stosuje się termometry rozszerzalnościowe lub elektryczne.

Termometry rozszerzalnościowe działają w oparciu o zmianę właściwości fizycznych tzw.

ciała termometrycznego (np. obojętność cieczy, rtęci, oporu drutu metalowego) pod wpływem
zmian temperatury w zetknięciu z badanym układem fizycznym.

Bardzo często stosowanym termometrem jest termometr cieczowy

rozszerzalnościowy,  w  którym  wykorzystano  zjawisko  rozszerzalności
cieplnej  cieczy.  Temperatura  jest  reprezentowana  przez  wysokość
poziomu  cieczy  zamkniętej  w  naczyniu.  Naczynie,  w  którym  zamknięta
jest  ciecz,  składa  się  ze  zbiorniczka  o  znacznej  objętości  oraz  rurki
o  małej  średnicy.  W  rurce  tej  zmienia  się  położenie  powierzchni  cieczy
w zależności od temperatury.

Nad powierzchnią cieczy jest próżnia. Obok rurki termometru

znajduje  się  podzielnia,  wyskalowana  w  jednostkach  temperatury.
Podzielnia  z  rurką  pomiarową  znajduje  się  wewnątrz  szklanej  osłony,
zakończonej  uchem  do  zawieszania  termometru.  Termometry  cieczowe
wypełniane  są  najczęściej  alkoholem  (w  celu  umożliwienia  odczytu
wysokości słupa cieczy w rurce termometru alkohol jest zabarwiony) oraz
rtęcią  w  termometrach  do  pomiaru  wysokich  temperatur  (do  360°C).
Termometry cieczowe umożliwiają pomiar z dokładnością do 0,02°C.

Rys. 24. Termometr cieczowy rozszerzalnościowy [3, s. 119]

1 – zbiornik z cieczą termometryczną, 2 – rurka
kapilarna, 3 – podzielnia, 4 – osłona szklana,
5 – ucho do zawieszenia termometru

Termometr rozszerzalnościowy bimetalowy mierzy temperaturę za

pomocą  dwóch  złączonych  pasków  metalowych  o  różnej  rozszerzalności  termicznej.
Zewnętrzna  warstwa  metalowa  rozszerza  się  w  czasie  ogrzewania  bardziej  i  powoduje
przesunięcie  wskazówki,  z  którą  jest  połączona.  W  czasie  chłodzenia,  zewnętrzny  pasek
bardziej się kurczy, co przekazywane jest na wskazówkę.

Coraz częściej stosowane są termometry elektryczne. Charakteryzują się one dużym

zakresem pomiarowym i możliwością umieszczania urządzenia wskazującego w dowolnym
miejscu. Może się on znajdować nawet w znacznym oddaleniu od punktu, w którym
dokonywany jest pomiar. Dodatkową zaletą jest możliwość rejestracji ich wskazań.

Przyrządy do pomiaru wilgotności powietrza

Higrometr – jest to przyrząd służący do wyznaczania wilgotności powietrza. Powszechnie

używa  się  higrometru  włosowego.  Jego  działanie  opiera  się  na  zdolności włosa ludzkiego  do
zmiany  długości  w  zależności  od  zmiany  wilgotności  względnej.  Można  nim  dokonywać
ciągłego  pomiaru  wilgotności  w  zakresie  0  –  100%,  z  dokładnością  nie  przekraczającą  3%.
Pod  wpływem  zmiany  wilgotności  otaczającego  powietrza  włos  ulega  wydłużeniu  lub
skróceniu. Powoduje to obrót związanej z nim wskazówki, umożliwiając odczyt wilgotności na
tarczy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 25. Higrometr włosowy [3, s. 137]

1 – włos, 2 – sprężyna, 3 – cięgno, 4 – wskazówka, 5 – szybka, 6 – tarcza

Psychrometr – przyrząd służący do pomiaru wilgotności powietrza. Głównymi elementami

urządzenia  są  umieszczone  obok  siebie  dwa  dokładne  termometry  rtęciowe:  suchy
i  mokry.  Zbiorniczek  rtęci  jednego  termometru  jest  owinięty  tkaniną,  której  wolny  koniec
zanurzono  w  naczyniu  z  wodą  destylowaną.  Dzięki  włoskowatości  tkaniny  woda  jest
doprowadzana  do  miejsca, w którym znajduje się zbiorniczek rtęci termometru (stąd nazwa –
termometr mokry).

W psychrometrach aspiracyjnych zbiorniczek termometru mokrego poddany jest działaniu

strumienia  powietrza  wytworzonego  przez  wentylator  napędzany  silnikiem  sprężynowym  lub
elektrycznym.  Termometr  suchy  wskazuje  temperaturę  otaczającego  powietrza.  Na  skutek
parowania wody termometr mokry będzie wskazywać temperaturę niższą. Pomiar wilgotności
powietrza  polega  na  odczytaniu  wskazań  obu  termometrów  i ustaleniu  na  tej  podstawie
wilgotności  względnej,  odczytanej  z  nomogramu  lub  z  wykresu  i  –  x  (zależności  entalpii  od
wilgotności bezwzględnej), przedstawionego na rysunku. Korzystanie z nomogramu polega na
połączeniu linią prostą (linijką) wskazania termometru suchego na podziałce t

ze wskazaniem

termometru mokrego na skali t

, miejsce przecięcia tej linii z osią φ wskaże wilgotność

względną wyrażoną w %.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 26. Psychrometr aspiracyjny a) wygląd zewnętrzny,

b) nomogram do odczytu wilgotności względnej [3, s. 137]

1 – termometr suchy (t

), 2 – termometr mokry (t

), 3 – substancja porowata, 4 – zbiornik wody

Termohigrometry

To przyrządy, które mierzą wilgotność i temperaturę powietrza oraz materiałów stałych.

Są  one  coraz  częściej  stosowane  w  piekarniach.  Wyposaża  się  je  w  układy  elektroniczne
służące  do  przetwarzania  uzyskiwanych  wyników  na  sygnały  binarne,  co  zdecydowanie
zwiększa  funkcjonalność  przyrządów  i  wydajność  pomiarów.  Takie  rozwiązania  umożliwiają
wyświetlanie  rezultatów  w  postaci  cyfrowej  na  wyświetlaczu,  szybkie  ich  zapisywanie
w pamięci  przyrządu  lub  bezpośrednie  przesyłanie  do  współpracującego  komputera  lub  do
urządzeń automatycznego sterowania.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie jest niezbędne wyposażenie magazynu piekarni?
2.  Jakie jest przeznaczenie poszczególnych maszyn i urządzeń magazynowych?
3.  Z jakich elementów zbudowany jest przesiewacz odśrodkowych?
4.  W jaki sposób działa przesiewacz odśrodkowy?
5.  Jakie czynności wykonuje się przy obsłudze przesiewacza odśrodkowego?
6.  Z jakich elementów zbudowany jest przesiewacz bębnowy?
7.  W jaki sposób działa przesiewacz bębnowy?
8.  Jakie czynności wykonuje się przy obsłudze przesiewacza bębnowego?
9.  Które rodzaje wag stosuje się w piekarni?
10.  Jakie jest przeznaczenie poszczególnych rodzajów wag?
11.  Jak jest zbudowany i jak działa psychrometr aspiracyjny?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaproponuj wyposażenie magazynu podłogowego w rzemieślniczym zakładzie

piekarskim.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przyjąć założenia, jakie musi spełniać magazyn,
2)  zapoznać się z rodzajami oraz przeznaczeniem maszyn i urządzeń magazynowych,
3)  dobrać odpowiednie wyposażenie magazynowe,
4)  uzasadnić swój wybór,
5)  zapisać i zaprezentować rozwiązanie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

katalogi maszyn i urządzeń magazynowych,

−

zeszyt, przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Dokonaj charakterystyki przesiewaczy.

−

małe gabaryty,

−

łatwa obsługa,

−

konieczność opróżniania sita z zanieczyszczeń,

−

praca ciągła,

−

praca okresowa,

−

oddzielanie zanieczyszczeń i usuwanie ich oddzielnym wylotem,

−

obudowa zaopatrzona w kółka;

Tabela do ćwiczenia 2. Charakterystyka przesiewaczy [opracowanie własne]

Przesiewacz odśrodkowy

Przesiewacz bębnowy

−

.....................

−

..........

−

....................

−

......

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z budową i działaniem przesiewaczy: odśrodkowego i bębnowego,
2)  znać sposób obsługi poszczególnych przesiewaczy,
3)  przeanalizować podane opisy dotyczące przesiewaczy,
4)  dopasować opisy do danych typów przesiewaczy (uzupełniając tabelkę),
5)  wpisać do tabelki inne cechy przesiewaczy (nie wymienione w opisie),
6)  wskazać różnice między przesiewaczami,
7)  zaprezentować rozwiązanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film dydaktyczny dotyczący przesiewaczy,

−

foliogramy/plansze przedstawiające schematy budowy przesiewacza odśrodkowego
i bębnowego,

−

modele przesiewaczy,

−

dokumentacje techniczne przesiewaczy,

−

zeszyt, przybory do pisania.

Ćwiczenie

Dobierz odpowiednią wagę do zważenia:

a)  surowców w magazynie np. worki z mąką, cukrem,
b)  surowców w niewielkich ilościach,
c)  przy sprawdzaniu ciężaru kęsów ciasta,
d)  większej ilości surowców i półproduktów w toku produkcji (np. dzieży z ciastem).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z budową, działaniem i przeznaczeniem wag,
2) zaproponować

wagę,

przy

pomocy

której

można dokonać pomiaru masy

w poszczególnych przypadkach,

3) odpowiedz uzasadnić,
4) zapisać i zaprezentować rozwiązanie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film dydaktyczny dotyczący wag,

−

foliogramy/plansze przedstawiające schematy budowy wag,

−

dokumentacje techniczne wag,

−

zeszyt, przybory do pisania.

Ćwiczenie

Odczytaj wartość wilgotności powietrza posługując się psychrometrem aspiracyjnym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z budową i działaniem psychrometru aspiracyjnego,
2)  odczytać wskazania temperatury na termometrze suchym i mokrym,
3)  nanieść odpowiednie wartości temperatur na nomogram,
4)  wyznaczyć na nomogramie wartość wilgotności względnej,
5)  zapisać i zaprezentować rozwiązanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

psychrometr aspiracyjny,

−

instrukcja postępowania przy odczycie wartości wilgotności za pomocą psychrometru
aspiracyjnego,

−

nomogram,

−

zeszyt, przybory do pisania.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić niezbędne wyposażenie magazynu piekarni?



2) wskazać zastosowanie maszyn i urządzeń magazynowych?



3) wymienić rodzaje przesiewaczy stosowanych w piekarni?



4) omówić budowę przesiewacza odśrodkowego?



5) określić działanie przesiewacza odśrodkowego?



6) wymienić kolejne czynności obsługi przesiewacza odśrodkowego?



7) scharakteryzować budowę przesiewacza bębnowego?



8) określić działanie przesiewacza bębnowego?



9) wymienić kolejne czynności obsługi przesiewacza bębnowego?



10) wskazać różnice i podobieństwa występujące między

przesiewaczami?



11) wymienić rodzaje wag stosowanych w piekarni?



12) omówić różnice charakteryzujące poszczególne wagi?



13) dobrać rodzaj wagi do danego procesu ważenia?



14) wskazać zastosowanie psychrometru aspiracyjnego?



15) omówić budowę i działanie psychrometru aspiracyjnego?



16) dokonać pomiaru wilgotności stosując psychrometr aspiracyjny?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test zawiera 20 zadań wyboru czterokrotnego (tylko jedna odpowiedz jest prawidłowa).
5.  Test  składa  się  z  pytań  o  różnym  stopniu  trudności:  pytania  10,  15, 18, 19 są z poziomu

ponadpodstawowego, pozostałe z poziomu podstawowego.

6. Odpowiedzi udzielaj na załączonej karcie odpowiedzi. Prawidłową odpowiedź zakreśl

„X”.

7. W przypadku pomyłki dotyczącej wyboru odpowiedzi, poprzednio zaznaczoną odpowiedź

zakreśl „kółkiem” i zaznacz ponownie „X” właściwą odpowiedź.

8.  Przestrzegaj podanej przez nauczyciela normy czasowej (40 min).
9.  Pracuj sam, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
10.  Porozumiewanie  się  z  innymi  uczniami  lub  korzystanie  ze  „środków  pomocy”  wiąże  się

z otrzymaniem oceny niedostatecznej.

11. Jeżeli masz jakieś wątpliwości dotyczące testu spytaj nauczyciela.
12. Po skończonej pracy test wraz z kartą odpowiedzi oddaj nauczycielowi.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Optymalne warunki w pomieszczeniach magazynowych to

a)  temperatura 0 – 10˚C, wilgotność do 75%.
b)  temperatura 10 – 15˚C, wilgotność do 45%.
c)  temperatura 15 – 18˚C, wilgotność do 75%.
d)  temperatura 18 – 23˚C, wilgotność do 65%.

2. Do przemieszczania worków z mąką w kierunku poziomym, w piekarni można

zastosować przenośnik
a)  zgarniakowy.
b)  taśmowy.
c)  szczebelkowy.
d)  ślimakowy.

3. Nośność wózka dwukołowego wynosi

a)  20 kg.
b)  45 kg.
c)  75 kg.
d)  90 kg.

4. Wózki widłowe jezdne może obsługiwać osoba, która

a)  przeczytała DTR dla wózka.
b)  zna budowę i działanie wózka.
c)  ma ukończone 17 lat.
d)  ma uprawnienia operatora obsługi wózka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Przedmioty przewożone na wózkach

a)  mogą wystawać za obrzeże wózka w granicach 30cm.
b)  nie mogą przysłaniać widoczności pracownika obsługującego wózek.
c)  muszą być przewożone pojedynczo.
d)  należy zawsze przypinać je specjalnymi linkami.

6. Mąkowóz służy do

a)  magazynowania mąki.
b)  transportu mąki.
c)  ogrzewania mąki.
d)  oczyszczania mąki.

7. W skład silosu wchodzą

a)  mąkowóz, zawór wielodrożny, filtr.
b)  wybierak, filtr, wskaźnik poziomu mąki.
c)  cyklon, filtr, przesiewacz.
d)  przesiewacz, przewody rurowe, wybierak.

8. Filtr w silosie umożliwia oddzielenie mąki od

a)  zanieczyszczeń mechanicznych.
b)  zanieczyszczeń ferromagnetycznych.
c)  sprężonego powietrza.

wilgotnego powietrza

9. Zwisy mąki w silosie można eliminować przez

a)  stosowanie urządzenia przyśpieszającego prędkość mąki na wlocie do silosu.
b)  magazynowanie mąki o wilgotności powyżej 16%.
c)  wytwarzanie  specjalnych  chropowatych  powierzchni  na  wewnętrznych  ściankach

silosu.

d) areację denną.

10. Do zbiornika wagi dozującej mąka pobierana jest z

a)  dozatora.
b)  zaworu wielodrożnego.
c)  silosu.
d)  worka.

11. Wadą transportu pneumatycznego jest

a)  koszt instalacji ciągu pneumatycznego.
b)  zmniejszenie powierzchni magazynowej.
c)  połączenie ciągu mąki z młyna do piekarni.
d)  cotygodniowe czyszczenie instalacji ciągu pneumatycznego.

12. W przesiewaczu bębnowym zanieczyszczenia oddzielone od mąki

a)  pozostają na sicie
b)  gromadzone są w specjalnym zbiorniku.
c)  transportowane są przenośnikiem zgarniakowym do wylotu.
d)  usuwanie są oddzielnym wylotem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Zaletą przesiewacza odśrodkowego jest

a)  wmontowana magneśnica.
b)  małe pylenie mąki.
c)  korpus na kółkach.
d)  ręczne oczyszczanie sita z zanieczyszczeń.

14. Znak CЄ na produkcie oznacza

a)  legalizację.
b)  świadectwo zgodności.
c)  bezpieczeństwo ekologiczne.
d)  zdatność do utylizacji.

15. Do odważania mąki o masie 20kg na wadze dziesiętnej należy użyć odważnika

a)  0.2 kg.
b)  20 kg.
c)  10 kg.
d)  2 kg.

16. Waga nie powinna być

a)  zalegalizowana.
b)  wytarowana.
c)  wypoziomowana.
d)  brudna.

17. Netto oznacza masę

a)  towaru bez opakowania.
b)  towaru z opakowaniem.
c)  opakowania.
d)  maszyny.

18. Urządzenie kontrolno-pomiarowe w magazynie wskazujące wartość 80% to

a)  higrometr.
b)  termometr.
c)  czasomierz.
d)  przepływomierz.

19. W termometrze rozszerzalnościowym wraz ze wzrostem temperatury

a)  zmienia się kolor cieczy.
b)  zwiększa się objętość cieczy.
c)  zmniejsza się objętość cieczy.
d)  zwiększa się ilość odparowanej cieczy.

20. Dwa termometry (mokry i suchy) wchodzą w skład

a)  higrometru.
b)  termohigrometru.
c)  psychrometru.
d)  wagi elektronicznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Użytkowanie maszyn i urządzeń magazynowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem: