biologia_pr_2008.vp

Biologia. Poziom rozszerzony

Miejsce

na naklejkê

z kodem

(Wpisuje zdaj¹cy przed

rozpoczêciem pracy)

KOD ZDAJ¥CEGO

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY

przygotowany przez

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

(Wpisuje zdaj¹cy przed rozpoczêciem pracy)

PESEL ZDAJ¥CEGO

Czas pracy 150 minut

Instrukcja dla zdaj¹cego
1. SprawdŸ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 24 strony. Ewentual-

ny brak zg³oœ przewodnicz¹cemu zespo³u nadzoruj¹cego egzamin.

2. Rozwi¹zania zadañ zamieœæ w miejscu na to przeznaczonym.
3. Pisz czytelnie. U¿ywaj d³ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/

/atramentem.

4. Nie u¿ywaj korektora, a b³êdne zapisy wyraŸnie przekreœl.
5. Pamiêtaj, ¿e zapisy w brudnopisie nie podlegaj¹ ocenie.
6. Wype³nij tê czêœæ karty odpowiedzi, któr¹ koduje zdaj¹cy. Nie

wpisuj ¿adnych znaków w czêœci przeznaczonej dla egzaminatora.

7. Na karcie odpowiedzi wpisz swoj¹ datê urodzenia i PESEL. Zama-

luj

¢ pola odpowiadaj¹ce cyfrom numeru PESEL. B³êdne zazna-

czenie otocz kó³kiem

¦ i zaznacz w³aœciwe.

¯yczymy powodzenia!

Za rozwi¹zanie

wszystkich zadañ

mo¿na otrzymaæ

³¹cznie 60 punktów.

Zadanie 1.

2 p.

Na rysunku przedstawiono budowê b³ony komórek eukariotycznych. Zewnêtrzna b³ona
jest otoczona warstewk¹ zbudowan¹ z ³añcuchów cukrowcowych po³¹czonych z bia³ka-
mi lub lipidami b³onowymi. Warstewka ta jest zwana glikokaliksem.

Podaj dwa przyk³ady funkcji, jakie mo¿e pe³niæ glikokaliks w komórkach organizmów
eukariotycznych.

...............................................................................................................................................................

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

œrodowisko
zewnêtrzne

czêœæ
cukrowcowa

glikolipid

fosfolipid

bia³ko

wnêtrze

komórki

Zadanie 2.

2 p.

Ni¿ej, na rysunku, przedstawiono chromosomy gamety cz³owieka zawieraj¹cej 22 auto-
somy i 1 chromosom p³ciowy.

Podaj rodzaj gamety (mêska czy ¿eñska) i uzasadnij jej wybór. Wyjaœnij pojêcie: autosomy.

...............................................................................................................................................................

Biologia. Poziom rozszerzony

Zadanie 3.

1 p.

Zdaniem wielu histologów nab³onek wielorzêdowy ma budowê poœredni¹ pomiêdzy
nab³onkiem jednowarstwowym a nab³onkiem wielowarstwowym. Jest te¿ nazywany
nab³onkiem pseudowarstwowym.
Na rysunku przedstawiono schemat nab³onka wielorzêdowego migawkowego.

Na podstawie analizy rysunku uzasadnij s³usznoœæ stosowanego podwójnego nazew-
nictwa przedstawionego rodzaju nab³onka.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 4.

1 p.

Na rysunku przedstawiono schemat budowy mitochondrium oraz przebieg jednej z za-
chodz¹cych w nim reakcji chemicznych. Podaj nazwê struktury, w której zachodzi
przedstawiona obok reakcja, oraz uzasadnij udzielon¹ odpowiedŸ.

...............................................................................................................................................................

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

grzebienie mitochondrialne

mitochondrium

matrix

kwas pirogronowy

NAD

acetylo-CoA

NADH

b³ona
podstawna

Zadanie 5.

1 p.

Na schemacie przedstawiono przebieg oddychania komórkowego zachodz¹cego
w obecnoœci tlenu. Podczas tego procesu zachodzi synteza ATP okreœlana mianem
fosforylacji substratowej (A) i fosforylacji oksydacyjnej (B).

Podaj ró¿nicê miêdzy fosforylacj¹ substratow¹ (A) a fosforylacj¹ oksydacyjn¹ (B).

...............................................................................................................................................................

Zadanie 6.

1 p.

Enzymy s¹ g³ównie bia³kami, które posiadaj¹ zdolnoœæ katalizowania reakcji metabo-
licznych zachodz¹cych w komórkach. Podobnie jak katalizatory nieorganiczne przy-
spieszaj¹ przebieg reakcji.
Podaj jedn¹ cechê ró¿ni¹c¹ enzymy od katalizatorów nieorganicznych i decyduj¹c¹
o liczbie katalizowanych reakcji.

...............................................................................................................................................................

Biologia. Poziom rozszerzony

glukoza

pirogronian

acetylo-CoA

cykl

Krebsa

ATP

ADP

glikoliza

–

³añcuch

oddechowy

H O

ATP

ADP

Zadanie 7.

3 p.

Przeczytaj opis:

U roœlin tych wystêpuje regularna przemiana pokoleñ. Proces p³ciowy w ca³oœci przebiega na

sporoficie, z którym gametofit jest œciœle zwi¹zany. Przenoszenie plemników nie wymaga œrodowis-
ka wodnego. Po zap³odnieniu komórki jajowej w rodni na gametoficie ¿eñskim rozwija siê sporofit,
najpierw jako zarodek, póŸniej jako roœlina o wzroœcie jednoosiowym.

Podaj nazwê grupy roœlin naczyniowych (paprotniki, roœliny nagonasienne, roœliny
okrytonasienne), której dotyczy powy¿szy opis. Przedstaw dwa argumenty uzasad-
niaj¹ce wybór.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 8.

2 p.

Na rysunku przedstawiono schematycznie wêdrówkê larwy glisty ludzkiej (oznaczonej
liter¹ X).

Oceñ prawdziwoœæ poni¿szych zdañ dotycz¹cych przedstawionego cyklu rozwojowego
glisty ludzkiej, wpisuj¹c znak „+” w odpowiedniej rubryce tabeli (P – prawda, F – fa³sz).

Zdanie

Larwa glisty ludzkiej musi dotrzeæ do p³uc, gdy¿ tylko w nich mo¿e siê
osiedliæ.

Larwa glisty ludzkiej przekszta³ca siê w postaæ doros³¹ dopiero po
odbyciu wêdrówki w ciele swego jedynego ¿ywiciela.

Larwa glisty ludzkiej wraz z pr¹dem krwi przep³ywa z p³uc do gardzieli.

Cykl ¿yciowy glisty ludzkiej to cykl paso¿yta jednodomowego.

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

jama ustna

gardziel

prze³yk

p³uca

serce

w¹troba

jelito

Zadanie 9.

2 p.

Na rysunku przedstawiono schemat dwóch po³¹czonych rodzajów cykli ¿yciowych wirusów.

Na podstawie analizy schematu podaj dwie cechy ró¿ni¹ce cykl lityczny od cyklu
lizogennego.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 10.

1 p.

Objêtoœæ wydalanej wraz z moczem wody jest œciœle zwi¹zana z wielkoœci¹ k³êbuszków
naczyniowych w nefronach nerek. Du¿e k³êbuszki zapewniaj¹ zwiêkszon¹ filtracjê wody.
Na schemacie przedstawiono mechanizm osmoregulacji kostnoszkieletowej ryby morskiej.

Okreœl, czy przedstawiona na rysunku ryba ma w nerkach nefrony z ma³ymi czy du¿ymi
k³êbuszkami naczyniowymi. OdpowiedŸ uzasadnij.

...............................................................................................................................................................

Biologia. Poziom rozszerzony

liza
komórki

otoczka bia³kowa

kwas
nukleoinowy
wirusa

namna¿anie siê wirusa

zainfekowana

komórka

wbudowanie DNA wirusa

do genomu komórki

CYKL

LITYCZNY

CYKL

LIZOGENNY

utrata wody i usuwanie chlorków

pije

wydaliny z du¿¹ iloœci¹ soli

Zadanie 11.

1 p.

Na rysunku przedstawiono schemat przeciwpr¹dowego przep³ywu wody i krwi w skrze-
lach zwierz¹t wodnych.

(Liczby odpowiadaj¹ ciœnieniu cz¹stkowemu tlenu w mmHg w wodzie i krwi).
Korzystaj¹c z informacji zamieszczonych na rysunku, uzasadnij s³usznoœæ twierdzenia:
Zasada przeciwpr¹dowego przep³ywu zapewnia optymaln¹ wymianê tlenu miêdzy wod¹ a krwi¹.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 12.

1 p.

Pobieranie wody przez korzenie roœlin jest zale¿ne od stê¿enia soli w roztworze glebowym.
Zbyt wysokie stê¿enie soli w roztworze glebowym powoduje wyp³yw wody z komórek ko-
rzenia, poniewa¿ transport wody zachodzi zgodnie z gradientem jej stê¿eñ – z roztworu roz-
cieñczonego do roztworu bardziej stê¿onego. Zjawisko to nosi nazwê suszy fizjologicznej.

Z wy¿ej podanych wykresów (A, B lub C) zaznacz ten, który prawid³owo ilustruje
zale¿noœæ pobierania wody przez roœlinê od stê¿enia soli. Uzasadnij swój wybór.

...............................................................................................................................................................

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

stê¿enie soli

iloœæ

pobieranej

wody

stê¿enie soli

iloœæ

pobieranej

wody

stê¿enie soli

iloœæ

pobieranej

wody

woda

krew

150

120

140

110

Zadanie 13.

1 p.

W zamkniêtych naczyniach z jednakow¹ iloœci¹ wody wapiennej (Ca(OH)

) zawieszono

w woreczkach z gazy jednakowe iloœci kie³kuj¹cych nasion (woreczki nie styka³y siê z wo-
d¹ wapienn¹). Zestawy na 3 godziny pozostawiono w ró¿nych temperaturach:

zestaw I w temperaturze 4°C,

zestaw II w temperaturze 20°C,

zestaw III w temperaturze 30°C.

W trakcie doœwiadczenia w wodzie wapiennej zaobserwowano w ka¿dym z zestawów
ró¿ne iloœci wytr¹canego osadu. Sformu³uj problem badawczy, który zbadano, wyko-
nuj¹c to doœwiadczenie.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 14.

2 p.

Na poni¿szym schemacie przedstawiono przemiany chlorofilu zachodz¹ce podczas fazy
œwietlnej fotosyntezy.

Podaj, który z ni¿ej wypisanych zwi¹zków jest:
a) bezpoœrednim Ÿród³em elektronów pobranych przez wzbudzony chlorofil,
b) akceptorem elektronów wybitych z chlorofilu.

ATP, NADP, woda, glukoza, dwutlenek wêgla

a) ............................................................................................................................................................

b)............................................................................................................................................................

Biologia. Poziom rozszerzony

œwiat³o

chlorofil

chlorofil wzbudzony

e–

Zadanie 15.

3 p.

Zaplanuj doœwiadczenie maj¹ce na celu zweryfikowanie nastêpuj¹cej hipotezy:

Wzrost stê¿enia dwutlenku wêgla w wodzie zwiêksza intensywnoœæ fotosyntezy.

Do doœwiadczenia wykorzystaj: 6 jednakowej d³ugoœci ga³¹zek moczarki kanadyjskiej
o porównywalnej liczbie listków; dwie zlewki: jedn¹ z wod¹, drug¹ z wodnym roztwo-
rem KHCO

oraz dwa lejki i dwie probówki. W planie doœwiadczenia uwzglêdnij:

próbê kontroln¹,

próbê badawcz¹,

sposób uzyskiwania wyników.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 16.

2 p.

Na poni¿szym schemacie zestawiono efekty fizjologiczne wywo³ywane przez hormon
roœlinny X.

a) Podaj nazwê hormonu roœlinnego X.

...................................................................................................................................................

b) Zaznacz na schemacie ten efekt jego dzia³ania, który wi¹¿e siê z przejœciem

roœliny ze stadium rozwoju wegetatywnego do stadium rozwoju generatywnego.

Zadanie 17.

1 p.

Na schemacie przedstawiono dwa rodzaje przewodzenia impulsu we w³óknach nerwo-
wych. Przewodzenie ci¹g³e (I) we w³óknach bezrdzennych, czyli szarych, oraz przewo-
dzenie skokowe (II) we w³óknach rdzennych, czyli bia³ych.

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

przerywanie spoczynku

bezwzglêdnego nasion

hormon roœlinny

stymulacja

kie³kowania nasion

stymulacja rozwoju

owoców partenokarpicznych

(pozbawionych nasion)

u niektórych roœlin, np. u winoroœli

stymulacja rozwoju

pêdów kwiatowych

stymulacja rozwoju

pêdów bocznych

Podaj nazwê rodzaju w³ókien (szare czy bia³e), które unerwiaj¹ szkieletowe miêœnie po-

przecznie pr¹¿kowane, oraz przedstaw wyjaœnienie swojej odpowiedzi.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 18

1 p.

Tabela przedstawia masê mózgu cz³owieka w zale¿noœci od wieku i p³ci (wartoœci œrednie).

Wiek

Masa mózgu (kg)

kobiety

mê¿czyŸni

Noworodek

0,3

0,4

2 lata

0,75

0,85

8 lat

1,12

1,2

21 lat

1,25

1,4

60–80 lat

1,13

1,285

Korzystaj¹c z danych przedstawionych w tabeli, sformu³uj wniosek dotycz¹cy tempa

przyrostu masy mózgu.

...............................................................................................................................................................

Biologia. Poziom rozszerzony

—

— — —

— — — —

+ +

— — — —

——

——+

— — —

— —

+ +

+ + — — —

— —

— — — —

——

——+

+ +

——

+ +

——

+ +

——

+ +

——

+ +

——

+ +

——

Zadanie 19.

2 p.

Przeczytaj uwa¿nie poni¿szy tekst.

Miêœnie g³adkie poszczególnych narz¹dów wewnêtrznych ró¿ni¹ siê stopniem unerwienia ich

przez uk³ad autonomiczny. Wyró¿nia siê dwa zasadnicze rodzaje miêœni g³adkich: miêœnie g³adkie
typu wielojednostkowego oraz miêœnie g³adkie typu jednostkowego (trzewnego). Miêœnie g³adkie
wielojednostkowe charakteryzuje obfite unerwienie, przeciêtna odleg³oœæ miêdzy zakoñczeniami
nerwowymi a komórkami miêœni g³adkich wynosi zaledwie 10–30 nm. W rezultacie ten rodzaj
miêœni g³adkich poddany jest silnej kontroli nerwowej i nie ma w³asnego automatyzmu. Miêœnie
g³adkie typu jednostkowego (trzewnego) charakteryzuje bardzo sk¹pe unerwienie i du¿e odleg³oœci
pomiêdzy komórkami miêœniowymi a zakoñczeniami nerwowymi, czêsto przekraczaj¹ce 100 nm.
Miêœnie g³adkie tego rodzaju s¹ znacznie s³abiej kontrolowane przez uk³ad autonomiczny, ale
charakteryzuj¹ siê du¿ym stopniem automatyzmu.

Skonstruuj tabelê, w której porównasz unerwienie, odleg³oœæ miêdzy zakoñczeniami
nerwowymi a komórkami miêœniowymi oraz kontrolê nerwow¹ wymienionych ro-
dzajów miêœni g³adkich, wpisuj¹c informacje podane w tekœcie.

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

Zadanie 20.

2 p.

Jeden kierunek przep³ywu krwi w organizmie wi¹¿e siê z sam¹ budow¹ serca i obecnoœci¹
zastawek, które uniemo¿liwiaj¹ cofanie siê krwi. Miêdzy przedsionkami a komorami serca
znajduj¹ siê zastawki przedsionkowo-komorowe. U podstawy dwóch du¿ych têtnic od-
chodz¹cych od komór – aorty i têtnicy p³ucnej – znajduj¹ siê zastawki pó³ksiê¿ycowate.
Uzupe³nij poni¿sz¹ tabelê, podaj¹c, który rodzaj zastawek jest otwarty, a który zamk-
niêty podczas skurczu i rozkurczu komór serca.

Faza cyklu

pracy serca

Zastawki

przedsionkowo-komorowe

Zastawki pó³ksiê¿ycowate

Rozkurcz komór

............................................................. .............................................................

Skurcz komór

............................................................. .............................................................

Zadanie 21.

1 p.

Objêtoœæ wydalanego moczu jest œciœle zwi¹zana z wydzielaniem wazopresyny produ-
kowanej przez podwzgórze, a magazynowanej i uwalnianej z tylnego (nerwowego)
p³ata przysadki mózgowej. Alkohol hamuje wydzielanie wazopresyny, a wysi³ek fizycz-
ny zwiêksza iloœæ tego hormonu w osoczu krwi.
Spoœród ni¿ej wymienionych (A–C) zaznacz zdanie zawieraj¹ce b³êdn¹ informacjê.

A. Alkohol, hamuj¹c wydzielanie wazopresyny, zwiêksza objêtoœæ wydalonego

moczu.

B. Wysi³ek fizyczny, stymuluj¹c wydzielanie wazopresyny, zmniejsza objêtoœæ wy-

dalanego moczu.

C. Alkohol, hamuj¹c wytwarzanie wazopresyny przez neurony podwzgórza, jedno-

czeœnie wp³ywa na zmniejszanie objêtoœci wydalanego moczu.

Podaj uzasadnienie wyboru.

...............................................................................................................................................................

Biologia. Poziom rozszerzony

Zadanie 22.

3 p.

Wytwarzanie moczu sk³ada siê z trzech etapów: filtracji, wch³aniania zwrotnego, któ-
remu towarzyszy zagêszczanie moczu, oraz wydzielania kanalikowego. W poni¿szej
tabeli przedstawiono sk³ad osocza krwi, moczu pierwotnego i moczu ostatecznego
(w g/100 ml p³ynu).

Sk³adniki

Osocze krwi

Mocz pierwotny

Mocz ostateczny

mocznik

0,03

2,0

kwas moczowy

0,004

0,05

glukoza

0,10

brak

aminokwasy

0,05

brak

sole nieorganiczne

0,72

1,50

bia³ka i inne koloidy

8,00

brak

Podaj, które substancje:

a) nie s¹ filtrowane,
b) s¹ w ca³oœci wch³aniane zwrotnie.

Wyjaœnij przyczynê wysokiego stê¿enia mocznika w moczu ostatecznym w stosunku do
moczu pierwotnego.

...............................................................................................................................................................

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

Zadanie 23.

1 p.

Jedn¹ z wa¿nych funkcji krwi jest transport gazów oddechowych. Przedstawiony po-
ni¿ej schemat ilustruje procesy zachodz¹ce w naczyniu w³osowatym tkanek.

Na podstawie analizy schematu przedstaw ró¿nicê w transporcie tlenu i dwutlenku
wêgla.

...............................................................................................................................................................

Biologia. Poziom rozszerzony

œciana
naczynia
w³osowatego
tkanki

osocze

TKANKA

œciana
naczynia
w³osowatego tkanki

reakcja
powolna

anhydraza
wêglanowa

erytrocyt

CO + H O

H CO

–

+ H

HbO

H CO

–

HCO

–

HCO

–

H O

H CO

TKANKA

Zadanie 24.

1 p.

Podwy¿szone stê¿enie CO

powoduje wzrost kwasowoœci krwi, przesuwaj¹c krzyw¹

dysocjacji oksyhemoglobiny w prawo, tak jak przedstawiono na poni¿szym schemacie.
Oznacza to, ¿e hemoglobina oddaje wiêksze iloœci tlenu. To zjawisko znane jest pod
nazw¹ efektu Bohra. Stwierdzono, ¿e hemoglobina drobnych ssaków jest bardziej wra¿-
liwa na zakwaszenie ni¿ hemoglobina du¿ych ssaków.

Wyjaœnij znaczenie silniejszego efektu Bohra dla utrzymania szybkiego tempa meta-
bolizmu komórkowego w organizmach ma³ych ssaków.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 25.

1 p.

Enzymy proteolityczne s¹ syntetyzowane i uwalniane w postaci nieczynnych pro-
enzymów, których uaktywnianie nastêpuje dopiero w œwietle przewodu pokarmowego
przy udziale hormonów tkankowych.
Uporz¹dkuj chronologicznie przedstawione ni¿ej etapy aktywacji pepsynogenu, wpi-
suj¹c w odpowiednie rubryki tabeli liczby od 1 do 4.

............ Wydzielanie pepsynogenu przez komórki g³ówne œciany ¿o³¹dka.

............ Komórki ok³adzinowe ¿o³¹dka wytwarzaj¹ kwas solny, który zakwasza treœæ

pokarmow¹ ¿o³¹dka.

............ Czêœæ odŸwiernikowa ¿o³¹dka wydziela gastrynê, która pobudza komórki ok³a-

dzinowe ¿o³¹dka.

............ Aktywacja pepsynogenu, który przekszta³ca siê w pepsynê.

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

wzrost
kwasowoœci

EFEKT BOHRA

Zadanie 26.

2 p.

Schemat ilustruje transport glukozy i fruktozy ze œwiat³a jelita.

Korzystaj¹c z powy¿szego schematu, okreœl – dla ka¿dego z wymienionych zwi¹zków
(glukoza, fruktoza) – rodzaj transportu warunkuj¹cy jego wch³anianie do wnêtrza ko-
mórek nab³onka jelita. Podaj wyjaœnienie ka¿dej z udzielonych odpowiedzi.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 27.

1 p.

Zestaw w pary komórki powsta³e w trakcie gametogenezy cz³owieka z wystêpuj¹cymi
w nich chromosomami p³ciowymi X lub Y.

I. spermatyda

II. cia³ko polarne (polocyt)

I. ...................
II. ...................

Biologia. Poziom rozszerzony

krew

wnêtrze

nab³onka

komórki

jelita

œwiat³o

jelita

b³ona komórkowa

stê

¿enie

(jednostki

umowne)

GLUKOZA

FRUKTOZA

GLUKOZA

FRUKTOZA

GLUKOZA

FRUKTOZA

Zadanie 28.

2 p.

U muszki owocowej czêstoœæ crossing-over miêdzy genami zredukowanych skrzyde³ v
i bia³ych oczu b wynosi 12%.

Przedstaw krzy¿ówkê genetyczn¹ miêdzy muszkami o genotypach:

bV/Bv

x bv/bv

Oblicz, jaki procent muszek w potomstwie tej krzy¿ówki bêdzie mia³ zredukowane
skrzyd³a i bia³e oczy.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 29.

2 p.

Jednym z podstawowych typów mutacji s¹ mutacje genomowe dotycz¹ce zmiany liczby
chromosomów w genomie j¹drowym.

Wiedz¹c, ¿e pewien organizm roœlinny ma 8 chromosomów w komórkach diploidal-
nych, podaj prawid³ow¹ liczbê chromosomów wystêpuj¹c¹ u:

a) triploida..............................................................................................................................

b) trisomika ............................................................................................................................

c) monosomika ......................................................................................................................

d) monoploida .......................................................................................................................

Zadanie 30.

1 p.

Mukowiscydoza – ciê¿ka choroba u ludzi – powodowana jest przez recesywny zmutowa-
ny allel a. Zdrowe ma³¿eñstwo ma jedno dziecko chore i jedno zdrowe. Podaj genotypy
rodziców i oblicz prawdopodobieñstwo urodzenia siê – jako kolejnego – chorego dziecka.

...............................................................................................................................................................

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

Zadanie 31.

2 p.

Je¿eli dwie (lub wiêcej) niezale¿ne pary genów maj¹ podobny wp³yw na tê sam¹ cechê,
a efekty tego wp³ywu sumuj¹ siê, to ten typ dziedziczenia okreœla siê jako dziedziczenie
wielogenowe, a geny nosz¹ nazwê poligenów. Cechy determinowane przez te geny
zmieniaj¹ siê w sposób ci¹g³y, poniewa¿ du¿a liczba mo¿liwych kombinacji alleli w poli-
genach decyduje o tym, ¿e wœród organizmów wystêpuj¹ wszystkie mo¿liwe iloœciowe
warianty danej cechy.
Za³ó¿my, ¿e barwa skóry u cz³owieka jest determinowana przez dwa geny: A i B, przy
czym oba odpowiadaj¹ za produkcjê takiej samej iloœci barwnika skóry.
Podaj, zapisuj¹c odpowiedni¹ krzy¿ówkê genetyczn¹, liczbê ró¿nych grup fenotypo-
wych, które mog¹ pojawiæ siê w potomstwie pary Mulatów o genotypach AaBb. Podaj
genotypy warunkuj¹ce wskazane rodzaje fenotypów.

...............................................................................................................................................................

Biologia. Poziom rozszerzony

Zadanie 32.

1 p.

Na schemacie przedstawiono mechanizm regulacji ekspresji genów w komórkach pro-
kariotycznych na przyk³adzie operonu laktozowego.

W genie koduj¹cym represor zasz³a mutacja powoduj¹ca niezdolnoœæ do przy³¹czania
laktozy przez represor.
Okreœl, jak zmieni siê aktywnoœæ enzymów operonu laktozowego (zmniejszy siê czy
zwiêkszy) u tego mutanta. Podaj wyjaœnienie udzielonej odpowiedzi.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 33.

1 p.

Na schemacie przedstawiono drogi metabolizmu fenyloalaniny u cz³owieka. Cyframi 1 i 2
oznaczono bloki metaboliczne wywo³ane zaburzeniami uwarunkowanymi genetycznie.

Przyporz¹dkuj cyfry do ni¿ej podanych nazw chorób wywo³anych przez powsta³e bloki
metaboliczne.
A. albinizm ...................

B. fenyloketonuria ...................

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

P – promotor
o – operator
z, y, x – geny koduj¹ce enzymy

DNA

polimeraza – RNA – przesuwa siê

m-RNA

bia³ko

enzymy

laktoza

represor

aktywny

represor

nieaktywny

CO + H O

fenyloalanina

tyrozyna

kwas homogentyzynowy

kwas acetooctowy

dihydroksyfenyloalanina

melanina

Zadanie 34.

2 p.

Na wykresie przedstawiono wp³yw selekcji na czêstoœæ (q) allelu recesywnego a – wywo-
³uj¹cego œmierteln¹ chorobê – w populacji, przy zupe³nej eliminacji homozygot rece-
sywnych.

Na podstawie analizy wykresu odczytaj liczbê pokoleñ konieczn¹ do spadku q od 0,5 do
0,1 oraz okreœl wartoœæ q, która jest ju¿ niezale¿na od liczby pokoleñ.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 35.

2 p.

Z wymienionych ni¿ej cech ssaków zaznacz dwie, które s¹ charakterystyczne wy³¹cznie
dla cz³owieka (Homo sapiens).

A. bezj¹drzaste erytrocyty.

B. dwuno¿noœæ.

C. przeciwstawny kciuk.

D. krêgos³up z czterema ³ukowatymi krzywiznami, upodobniaj¹cymi go do dwu-

krotnie powtórzonej litery S.

E. obecnoœæ paznokci.

F. wysklepiona stopa.

Zadanie 36.

1 p.

Izolowana od innych populacja przesz³a katastrofê, która spowodowa³a radykalne ogra-
niczenie liczebnoœci. Po up³ywie pewnego czasu populacja ta powróci³a do liczebnoœci
sprzed katastrofy.

Zaznacz wœród ni¿ej wymienionych opis zjawiska, które nie stanowi konsekwencji wspom-
nianej katastrofy.

A. Populacja ta mo¿e daæ pocz¹tek nowemu gatunkowi.

B. Populacja po katastrofie charakteryzuje siê wiêkszym stopniem heterozygotycznoœci.

C. Struktura genetyczna populacji powsta³ej po katastrofie jest odmienna.

Biologia. Poziom rozszerzony

0,5

0,2

0,1

q
n

– czêstoœæ allelu a

– liczba pokoleñ

0,05

Zadanie 37.

2 p.

Jeden z popularnych tygodników doniós³, ¿e glony zatru³y ju¿ kilka du¿ych jezior
w Chinach. Woda z tych jezior nie nadaje siê do picia, a na przyk³ad wystêpuj¹ce w nich
krewetki s¹ niejadalne. Przyczyn¹ s¹ truj¹ce glony, których bujny rozkwit spowodowa-
ny zosta³ nadmiern¹ iloœci¹ trafiaj¹cych do wód zwi¹zków azotu i fosforu. Ich obecnoœæ
powoduje eutrofizacjê (wzmo¿on¹ ¿yznoœæ) jezior. Eutrofizacji zbiorników wodnych nie
da siê ju¿ cofn¹æ, ale mo¿na spowodowaæ jej spowolnienie. Zaproponuj dwa rodzaje
zabiegów, które mog³yby prowadziæ do zmniejszania tempa eutrofizacji wód.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 38.

1 p.

Budowa nowych dróg i autostrad w Polsce jest konieczna. Nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e
ruchliwe trasy s¹ czêsto barier¹ odgradzaj¹c¹ p³azy od zbiorników wodnych, w których
sk³adaj¹ skrzek.

Podaj przyk³ad zabezpieczeñ, które powinny uwzglêdniæ firmy buduj¹ce autostrady.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 39.

1 p.

Na rysunkach zamieszczonych na nastêpnej stronie przedstawiono schematycznie prze-
bieg procesu klonowania organizmów zwierzêcych (rys. 1.) i otrzymywanie zwierz¹t
transgenicznych (rys. 2.).

Na podstawie analizy rysunków podaj zasadnicz¹ ró¿nicê miêdzy organizmami trans-
genicznymi a organizmami powsta³ymi w wyniku klonowania.

...............................................................................................................................................................

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

Biologia. Poziom rozszerzony

ZWIERZÊ
KLONOWANE –
DAWCA DNA

zwierzê

dostarczaj¹ce

oocyt

pobranie
komórki
somatycznej

pobranie
oocytu

pobranie
j¹dra
komórkowego

usuniêcie
materia³u
genetycz-
nego

przeniesienie
pobranego j¹dra
do oocytu

oocyt
z DNA
dawcy

hodowla do
stadium wczesnego
zarodka

implantacja
do macicy
matki zastêpczej

poród

jagniê –
KLON
DAWCY
DNA

fragment DNA
szczura, koduj¹cego
hormon wzrostu,
przygotowany do
transformacji

komórka
jajowa

mikropipeta

wprowadzenie
obcego DNA

umieszczenie
transformowanych
komórek jajowych
w macicy matki
zastêpczej

ekspresja obcego
DNA u czêœci
potomstwa

MYSZY

TRANSGENICZNE

Rys. 1.

Rys. 2.

BRUDNOPIS

...............................................................................................................................................................

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY