137_432302_dyspozytor_transportu

Spis tre

1. Dane identyfikacyjne zawodu ...................................................

1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu w klasyfika-

cjach .................................................................................

1.2. Notka metodologiczna i autorzy .......................................

2. Opis zawodu ................................................................................

2.1. Synteza zawodu ..............................................................

2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania, obszary wyst

powania zawodu .............................................................

2.3.

rodowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narz

dzia

pracy, zagro

enia, organizacja pracy) ............................

2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne, w tym prze-

ciwwskazania do wykonywania zawodu .........................

2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezb

dne do podj

cia

pracy w zawodzie .............................................................

2.6. Mo

liwo

ci rozwoju zawodowego, potwierdzania/wali-

dacji kompetencji .............................................................

2.7. Zadania zawodowe ..........................................................

2.8. Wykaz kompetencji zawodowych ....................................

2.9. Relacje mi

dzy kompetencjami zawodowymi a pozio-

mem kwalifikacji w ERK/PRK ..........................................

3. Opis kompetencji zawodowych ................................................ 10

3.1. Realizowanie zlece

transportowych Kz1 ...................... 10

3.2. Sporz

dzanie i kontrolowanie dokumentacji transporto-

wej Kz2 ............................................................................ 11

3.3. Kompetencje społeczne KzS .......................................... 12

4. Profil kompetencji kluczowych ................................................. 13

5. Słownik ........................................................................................ 14

1. Dane identyfikacyjne zawodu

1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu

w klasyfikacjach:

Według Klasyfikacji zawodów i specjalno

ci na potrzeby rynku pracy (KZiS

2010):

432302 Dyspozytor transportu samochodowego

Grupa wielka 4 – Pracownicy biurowi (w Mi

dzynarodowej Klasyfika-

cji Standardów Edukacyjnych ISCED 2011 – poziom 4).

Grupa elementarna 4323 – Pracownicy do spraw transportu (w Mi

dzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 odpowiada
grupie 4323 Transport clerks).

Według Polskiej Klasyfikacji Działalno

ci (PKD 2007):

Sekcja H. Transport i gospodarka magazynowa, Dział 52. Magazy-
nowanie i działalno

ść

usługowa wspomagaj

ca transport, Grupa

52.2. Działalno

ść

usługowa wspomagaj

ca transport.

1.2. Notka metodologiczna i autorzy

Opis standardu kompetencji zawodowych wykonano na podstawie: ana-
lizy

ródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, mi

dzynarodowe) oraz

głównie wyników bada

analitycznych na 15 stanowiskach pracy w 7

przedsi

biorstwach (du

e – 1,

rednie – 3, małe − 2, mikro − 1, w tym

handlowe − 1, usługowe − 6), przeprowadzonych w marcu 2013 r.

Zespół Ekspercki:

•

Piotr

akowski – KUHN Polska Sp. z o.o. w Łomiankach,

•

Tomasz Wojtasi

ski – Global Cosmed Group w Radomiu,

•

Krzysztof Witos – Westdijk Polska Sp. z o.o. w Krakowie,

•

Krzysztof Witowski – Auto-Tech w Warszawie.

Ewaluatorzy:

•

Robert Madej – Miejskie Przedsi

biorstwo Komunikacyjne w Cz

stochowie,

•

Aleksandra Czajka – Szkoła Główna Handlowa w Warszawie.

2. Opis zawodu

2.1. Synteza zawodu

Dyspozytor transportu samochodowego planuje, nadzoruje, koordy-

nuje i rozlicza prac

kierowców i pojazdów w przedsi

biorstwie.

2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania,

obszary wyst

powania zawodu

Dyspozytor transportu samochodowego organizuje i koordynuje

prac

podległych kierowców oraz floty samochodowej. Przyjmuje zle-

cenia transportowe, ustala harmonogram przewozów zgodnie z obo-
wi

zuj

cymi przepisami a nast

pnie przekazuje je kierowcom. Przed

wyjazdem pojazdu w tras

nadzoruje jego stan techniczny oraz w uza-

sadnionych przypadkach sprawdza trze

ść

kierowcy. W przypadku

uszkodzenia pojazdu organizuje pomoc techniczn

lub zamian

pojaz-

du na inny, a w przypadku utrudnie

drogowych organizuje trasy za-

pcze na liniach komunikacyjnych. Do jego obowi

zków nale

y rozli-

czanie czasu pracy kierowców oraz powierzonych im zada

. Kontroluje

ycie paliwa oraz płynów i

rodków eksploatacyjnych pojazdu. Pro-

wadzi dokumentacj

transportow

. Mo

e tak

e by

odpowiedzialny za

załatwianie interwencji i reklamacji dotycz

cych usług przewozowych.

Dyspozytor pracuj

cy w przedsi

biorstwie zajmuj

cym si

przewozem

osób mo

e udziela

informacji podró

nym o rozkładzie jazdy autobu-

sów. Dyspozytor transportu samochodowego mo

e podj

ąć

prac

w przedsi

biorstwach komunikacji samochodowej, firmach przewozo-

wych, spedycyjnych.

2.3.

rodowisko pracy (warunki pracy, maszyny

i narz

dzia pracy, zagro

enia, organizacja pracy)

Miejscem pracy dyspozytora transportu samochodowego jest po-

mieszczenie biurowe dyspozytornia lub pomieszczenie dy

urnego ru-

chu. Wykonuj

c powierzone zadania zawodowe u

ywa telefonu, kom-

putera z dost

pem do Internetu, faksu, kserokopiarki, skanera oraz

wewn

trznych sieci informacyjnych. Dyspozytor pracuje samodzielnie,

ale ze wzgl

du na kontakty z lud

mi (kierowcami, klientami, współpra-

cownikami) wykonywana przez niego praca ma charakter zespołowy.
Wielogodzinna praca w pozycji siedz

cej z u

yciem komputera mo

prowadzi

do powstania dolegliwo

ci układu mi

ęś

niowo-szkieletowego:

np. bóle ramion, pleców, r

k, nadgarstków oraz bóle głowy i dolegliwo

narz

du wzroku. Du

a odpowiedzialno

ść

, stres i praca pod presj

czasu

powoduje obci

ąż

enia psychosomatyczne: uczucie napi

cia psychiczne-

go, alergie, bezsenno

ść

, pobudzenie, nerwowo

ść

. Praca dyspozytora

e przebiega

w systemie jedno-, dwu- lub trzyzmianowym, w zale

ci od charakteru przedsi

biorstwa. Jest ona wykonywana równie

w niedziele i

ta oraz w nocy.

2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne,

w tym przeciwwskazania do wykonywania zawodu

Ze wzgl

du na obci

ąż

enia fizyczne prac

dyspozytora zalicza si

prac lekkich. Prowadzenie równocze

nie kilku spraw wymaga zdolno

koncentracji, analitycznego my

lenia, podejmowania szybkich decyzji,

odporno

ci na stres, dobrej pami

ci oraz ukierunkowania na rozwi

zy-

wanie problemów. Dyspozytor powinien by

dokładny, kreatywny, sys-

tematyczny i asertywny. Powinien równie

mie

łatwo

ść

nawi

zywania

kontaktów interpersonalnych i rozwi

zywania konfliktów. Przeciwwska-

zaniem do pracy w zawodzie dyspozytora s

wady wzroku i słuchu,

niepodlegaj

ce korekcji, oraz niesprawno

ść

ruchowa uniemo

liwiaj

kontakt ze współpracownikami i klientami. Praca pod presj

czasu,

odpowiedzialno

ść

, konieczno

ść

szybkiego podejmowania decyzji sta-

nowi du

e obci

ąż

enie psychiczne i jest przeciwwskazaniem do wyko-

nywania zawodu przez osoby nerwowe, ze schorzeniami kardiologicz-
nymi.

2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezb

dne do podj

cia

pracy w zawodzie

Osoby podejmuj

ce prac

w zawodzie dyspozytora transportu samo-

chodowego powinny posiada

wykształcenie

rednie ogólne lub

rednie

techniczne. Dyspozytor powinien mie

prawo jazdy kat. B oraz obsługi-

komputerowe programy biurowe. Dyspozytor pracuj

cy w firmie

zajmuj

cej si

transportem mi

dzynarodowym powinien posługiwa

zykiem obcym na poziomie

redniozaawansowanym. Po

żą

danymi

pracownikami s

osoby posiadaj

ce do

wiadczenie w pracy w działach

logistyki, spedycji i transportu. Niezb

dna jest dobra znajomo

ść

zdolno-

ci przewozowych i parametrów eksploatacyjnych pojazdów oraz przepi-

sów zwi

zanych z prowadzeniem działalno

ci transportowej i znajomo

ść

topografii obszaru, na którym realizowane s

przewozy. Dodatkowym

atutem b

dzie posiadanie zawodowego prawa jazdy kategorii C lub D.

2.6. Mo

liwo

ci rozwoju zawodowego, potwierdzania/

/walidacji kompetencji

Kandydat do pracy w zawodzie zazwyczaj zaczyna prac

jako asy-

stent dyspozytora, a nast

pnie mo

e awansowa

na stanowisko dys-

pozytora. Mo

e podwy

sza

swoje kwalifikacje zawodowe w systemie

formalnym – szkolnym zdobywaj

c zawód 333107 Technik logistyk lub

333108 Technik spedytor. Mo

e te

kontynuowa

nauk

na wy

szych

uczelniach na kierunkach zwi

zanych z logistyk

lub transportem. Mo

liwe jest równie

kształcenie pozaformalne, w systemie kursów i szko-

w celu zdobycia zawodu 333104 Pracownik działu logistyki lub

432303 Ekspedytor. Dyspozytor transportu samochodowego powinien
uczestniczy

w szkoleniach zarówno wewn

trznych, w przedsi

bior-

stwie, jak zewn

trznych, organizowanych przez organizacje bran

owe

i o

rodki szkoleniowe – dotycz

ce przepisów prawa w zakresie prze-

wozu ładunków i warunków pracy kierowców oraz u

ytkowania

rod-

ków transportu.

2.7. Zadania zawodowe

Z1. Przyjmowanie zlece

transportowych (niezb

dne kompetencje:

Kz1, KzS).

Z2. Ustalanie harmonogramów przewozów (niezb

dne kompetencje:

Kz1, KzS).

Z3. Wydawanie dyspozycji przewozu kierowcom (niezb

dne kompe-

tencje: Kz1, KzS).

Z4. Planowanie i rozliczanie pracy kierowców i pojazdów (niezb

dne

kompetencje: Kz1, Kz2, KzS).

Z5. Kontrolowanie kosztów jednostkowych poszczególnych kursów

(niezb

dne kompetencje: Kz2, KzS).

Z6. Prowadzenie ksi

ąż

ki dyspozycyjnej (niezb

dne kompetencje: Kz2,

KzS).

Z7. Prowadzenie i przechowywanie dokumentacji przewozowej (nie-

dne kompetencje: Kz2, KzS).

Z8. Organizowanie stanowiska pracy zgodnie z przepisami BHP,

ochrony ppo

., ochrony

rodowiska oraz ergonomii (niezb

dne

kompetencje: Kz1, Kz2, KzS).

2.8. Wykaz kompetencji zawodowych

Kz1 – Realizowanie zlece

transportowych (potrzebne do wykonywania

zada

: Z1, Z2, Z3, Z4, Z8).

Kz2 – Sporz

dzanie i kontrolowanie dokumentacji transportowej (po-

trzebne do wykonywania zada

: Z4, Z5, Z6, Z7, Z8).

KzS – Kompetencje społeczne (potrzebne do wykonywania zada

Z1÷Z8).

2.9. Relacje mi

dzy kompetencjami zawodowymi

a poziomem kwalifikacji w ERK/PRK

Kompetencje zawodowe potrzebne do wykonywania zada

w za-

wodzie sugeruje si

wykorzysta

do opisu kwalifikacji na poziomie 4

wła

ciwym dla wykształcenia

redniego w Europejskiej i Polskiej Ramie

Kwalifikacji. Poziom ten jest uzasadniony miejscem usytuowania zawo-
du w Klasyfikacji zawodów i specjalno

ci (grupa wielka 4 i jej odpo-

wiednik w ISCED 2011).

Osoba wykonuj

ca zawód dyspozytora transportu samochodowego:

1) w zakresie wiedzy: zna i rozumie poszerzone fakty, zasady, procesy

i umiarkowanie zło

one poj

cia w zawodzie dyspozytora transportu

samochodowego; zna i rozumie poj

cia i

zale

ci w zawodzie

oraz w szerokim zakresie podstawowe uwarunkowania prowadzenia
działalno

ci w bran

y transportowej;

2) w zakresie umiej

tno

ci: posiada umiej

tno

ci wymagane do reali-

zacji zada

i rozwi

zywania problemów poprzez wybieranie pod-

stawowych metod, narz

dzi, materiałów i informacji zwi

zanych

z transportem samochodowym; potrafi wykonywa

proste zadania

według ogólnej instrukcji, najcz

ęś

ciej w typowych warunkach; umie

rozwi

zywa

proste typowe problemy najcz

ęś

ciej w standardowych

warunkach, odbiera

i formułowa

proste wypowiedzi, tak

e naj-

prostsze wypowiedzi w j

zyku obcym.

3. Opis kompetencji zawodowych

Opis kompetencji dotyczy tylko kompetencji zawodowych zdefinio-

wanych w badaniach na stanowiskach pracy.

Wykonanie zada

zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4, Z8 wymaga posia-

dania kompetencji zawodowej Kz1.

3.1. Realizowanie zlece

transportowych Kz1

Wiedza – zna i rozumie poszerzone
fakty, zasady, procesy i umiarko-
wanie zło

one poj

cia i zale

zwi

zane z realizacj

zlece

trans-

portowych, w szczególno

ci zna:

−

zasady i przepisy BHP, ochro-
ny ppo

., ergonomii i ochrony

rodowiska

w zakresie realiza-

cji zlece

transportowych;

−

zasady planowania

przewozów;

−

procedury post

powania w przy-

padku utrudnie

w ruchu oraz

sytuacji awaryjnych;

−

przepisy ruchu drogowego;

−

przepisy dotycz

ce czasu pracy

kierowców;

−

ustaw

o transporcie drogo-

wym;

−

podstawy eksploatacji pojaz-
dów samochodowych;

−

typy pojazdów i naczep.

Umiej

tno

ci – wykonuje niezbyt

zło

one zadania zwi

zane z reali-

zacj

zlece

transportowych,

w szczególno

ci potrafi:

−

stosowa

zasady i przepisy

BHP, ochrony ppo

., ergonomii,

ochrony

rodowiska w zakresie

realizacji zlece

transportowych;

−

planowa

przewozy z optymal-

nym wykorzystaniem dost

nego sprz

tu i ludzi;

−

organizowa

trasy zast

pcze;

−

stosowa

procedury post

po-

wania w sytuacjach awaryjnych;

−

stosowa

przepisy ruchu dro-

gowego;

−

stosowa

przepisy o transpor-

cie drogowym;

−

stosowa

przepisy prawa doty-

ce czasu pracy kierowców;

−

nadzorowa

stan techniczny

pojazdów;

−

rozró

nia

typy i przeznacze-

nie pojazdów samochodowych
oraz naczep.

Wykonanie zada

zawodowych Z4, Z5, Z6, Z7, Z8 wymaga posia-

dania kompetencji zawodowej Kz2.

3.2. Sporz

dzanie i kontrolowanie dokumentacji

transportowej Kz2

Wiedza – zna i rozumie poszerzone
fakty, zasady, procesy i umiarko-
wanie zło

one poj

cia i zale

zwi

zane ze sporz

dzaniem i kon-

trol

dokumentacji, w szczególno

zna:

−

zasady i przepisy BHP, ochrony
ppo

., ergonomii i ochrony

ro-

dowiska

w zakresie

pracy biu-

rowej;

−

obsług

komputerowych pro-

gramów biurowych;

−

zasady prowadzenia ksi

ąż

dyspozycyjnej;

−

zasady i normy zu

ycia paliwa

oraz

rodków

eksploatacyj-

nych;

−

przepisy prawa dotycz

ce czasu

pracy kierowców;

−

zasady i metody obliczania,
planowania i optymalizacji kosz-
tów transportu;

−

podstawy analizy i statystyki;

−

zasady organizacji pracy i obie-
gu dokumentacji przedsi

bior-

stwa transportowego.

Umiej

tno

ci – wykonuje niezbyt

zło

one zadania zwi

zane ze spo-

dzaniem i kontrol

dokumentacji,

w szczególno

ci potrafi:

−

stosowa

zasady i przepisy

BHP, ochrony ppo

., ergonomii,

ochrony

rodowiska w zakresie

pracy biurowej;

−

stosowa

komputerowe progra-

my biurowe do sporz

dzania

i ewidencjonowania

dokumen-

tów;

−

prowadzi

ksi

ąż

dyspozycyj-

;

−

kontrolowa

ycie

paliwa

oraz

rodków eksploatacyjnych;

−

sporz

dza

dokumentacj

do-

tycz

ca czasu pracy kierow-

ców;

−

ewidencjonowa

i przechowy-

dokumentacj

transporto-

;

−

sporz

dza

zestawienia kosz-

tów transportu;

−

stosowa

podstawy

analizy

i statystyki do obliczania i utrzy-
mywania wska

nika kosztów

transportu;

−

stosowa

zasady organizacji

pracy i zasady obiegu dokumen-
tacji przedsi

biorstwa transpor-

towego mi

dzy poszczególnymi

komórkami organizacyjnymi;

−

współpracowa

z innymi komór-

kami organizacyjnymi w przed-
si

biorstwie transportowym.

4. Profil kompetencji kluczowych

Ocen

ci kompetencji kluczowych dla zawodu dyspozytora

transportu samochodowego przedstawia rys. 1.

Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu

stosowanego w Mi

dzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Doro-

słych − projekt PIAAC (OECD).

Umiejętność obsługi komputera i wykorzystania Internetu

Umiejętności matematyczne

Umiejętność czytania ze zrozumieniem i pisania

Sprawność motoryczna

Planowanie i organizowanie pracy

Wywieranie wpływu/przywództwo

Komunikacja ustna

Współpraca w zespole

Rozwiązywanie problemów

Serie1

Zbędne

Mało ważne

Ważne

Istotne

Bardzo ważne

Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu 432302 Dyspozytor

transportu samochodowego

5. Słownik

Zawód

−

zbiór zada

(zespół czynno

ci) wyodr

bnionych w wyniku społecz-

nego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami
przez poszczególne osoby i wymagaj

cych odpowiednich kwalifikacji

i kompetencji (wiedzy, umiej

tno

ci oraz kompetencji społecznych)

zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu
stanowi

ródło dochodów.

Specjalno

ść

−

jest wynikiem podziału pracy w ramach zawodu, zawiera cz

ęść

czynno

ci o podobnym charakterze (zwi

zanych z wykonywan

funkcj

lub przedmiotem pracy) wymagaj

cych pogł

bionej lub do-

datkowej wiedzy i umiej

tno

ci zdobytych w wyniku dodatkowego

szkolenia lub praktyki.

Zadanie
zawodowe

−

logiczny wycinek lub etap pracy w ramach zawodu o wyra

nie okre-

lonym pocz

tku i ko

cu, wyodr

bniony ze wzgl

du na rodzaj lub

sposób wykonywania czynno

ci zawodowych powi

zanych jednym

celem, ko

cy si

produktem, usług

lub decyzj

Kompetencje
zawodowe

−

wszystko to, co pracownik wie, rozumie i potrafi wykona

, odpowied-

nio do sytuacji w miejscu pracy. Opisywane s

trzema zbiorami: wie-

dzy, umiej

tno

ci oraz kompetencji społecznych.

Wiedza

−

zbiór opisów faktów, zasad, teorii i praktyk przyswojonych w procesie

uczenia si

, odnosz

cych si

do dziedziny uczenia si

lub działalno-

ci zawodowej.

Umiej

tno

−

zdolno

ść

wykonywania zada

i rozwi

zywania problemów wła

ci-

wych dla dziedziny uczenia si

lub działalno

ci zawodowej.

Kompetencje
społeczne

−

zdolno

ść

autonomicznego i odpowiedzialnego uczestniczenia w

yciu

zawodowym i społecznym oraz kształtowania własnego rozwoju,
z uwzgl

dnieniem kontekstu etycznego.

Kompetencje
kluczowe

−

wiedza, umiej

tno

ci i postawy odpowiednie do sytuacji, niezb

dne

do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem,
integracji społecznej i zatrudnienia.

Standard
kompetencji
zawodowych

−

norma opisuj

ca kompetencje zawodowe konieczne do wykonywania

zada

zawodowych wchodz

cych w skład zawodu, akceptowana

przez przedstawicieli organizacji zawodowych i bran

owych, praco-

dawców, pracobiorców i innych kluczowych partnerów społecznych.

Kwalifikacja

−

zestaw efektów uczenia si

(zasób wiedzy, umiej

tno

ci oraz kompe-

tencji społecznych), których osi

gni

cie zostało formalnie potwier-

dzone przez uprawnion

instytucj

Europejska
Rama
Kwalifikacji

−

przyj

ta w Unii Europejskiej struktura i opis poziomów kwalifikacji,

umo

liwiaj

cy porównywanie kwalifikacji uzyskiwanych w ró

nych

krajach. W Europejskiej Ramie Kwalifikacji wyró

niono 8 poziomów

kwalifikacji opisywanych za pomoc

efektów uczenia si

; stanowi

one układ odniesienia krajowych ram kwalifikacji.

Polska Rama
Kwalifikacji

−

opis hierarchii poziomów kwalifikacji wpisywanych do zintegrowane-

go rejestru kwalifikacji w Polsce.

Krajowy
System
Kwalifikacji

−

ogół rozwi

słu

żą

cych ustanawianiu i nadawaniu kwalifikacji

(potwierdzaniu efektów uczenia si

) oraz zapewnianiu ich jako

ci.