PARTIE POLITYCZNE
PARTIE POLITYCZNE
W EUROPEJSKICH SYSTEMACH
W EUROPEJSKICH SYSTEMACH
POLITYCZNYCH
POLITYCZNYCH
PARTIE POLITYCZNE
PARTIE POLITYCZNE
W EUROPEJSKICH SYSTEMACH
W EUROPEJSKICH SYSTEMACH
POLITYCZNYCH
POLITYCZNYCH
PARTIA POLITYCZNA
PARTIA POLITYCZNA
-
-
POJ
POJ
Ę
Ę
CIE
CIE
ź
ź
r
r
ó
ó
d
d
ł
ł
os
os
ł
ł
ó
ó
w
w
–
–
od
od
ł
ł
aci
aci
ń
ń
skiego
skiego
pars
pars
(cz
(cz
ęść
ęść
) i
) i
czasownika
czasownika
partire
partire
(dzieli
(dzieli
ć
ć
)
)
w dawnej Polsce s
w dawnej Polsce s
ł
ł
owo
owo
„
„
partia
partia
”
”
oznacza
oznacza
ł
ł
o
o
pocz
pocz
ą
ą
tkowo kr
tkowo kr
ą
ą
g zwolennik
g zwolennik
ó
ó
w jakiej
w jakiej
ś
ś
wa
wa
Ŝ
Ŝ
nej
nej
osobisto
osobisto
ś
ś
ci b
ci b
ą
ą
d
d
ź
ź
te
te
Ŝ
Ŝ
klientel
klientel
ę
ę
jednego z
jednego z
magnat
magnat
ó
ó
w
w
obecne znaczenie upowszechni
obecne znaczenie upowszechni
ł
ł
o si
o si
ę
ę
dopiero
dopiero
w czasach nowo
w czasach nowo
Ŝ
Ŝ
ytnych
ytnych
PARTIA POLITYCZNA
PARTIA POLITYCZNA
-
-
DEFINICJA
DEFINICJA
Trzy typy definicji:
Trzy typy definicji:
•
•
unitarne
unitarne
–
–
podkre
podkre
ś
ś
lenie jednego elementu
lenie jednego elementu
wyodr
wyodr
ę
ę
bniaj
bniaj
ą
ą
cego parti
cego parti
ę
ę
spo
spo
ś
ś
r
r
ó
ó
d innych organizacji
d innych organizacji
spo
spo
ł
ł
ecznych (
ecznych (
np
np
. program, struktura wewn
. program, struktura wewn
ę
ę
trzna,
trzna,
zamierzony cel)
zamierzony cel)
•
•
podrz
podrz
ę
ę
dnie z
dnie z
ł
ł
o
o
Ŝ
Ŝ
one
one
–
–
okre
okre
ś
ś
lenie partii jako
lenie partii jako
organizacji o specyficznej strukturze, d
organizacji o specyficznej strukturze, d
ąŜą
ąŜą
cej do
cej do
posiadania wp
posiadania wp
ł
ł
ywu na w
ywu na w
ł
ł
adz
adz
ę
ę
•
•
nadrz
nadrz
ę
ę
dnie z
dnie z
ł
ł
o
o
Ŝ
Ŝ
one
one
–
–
okre
okre
ś
ś
lenie partii jako
lenie partii jako
organizacji posiadaj
organizacji posiadaj
ą
ą
cej konkretny program i
cej konkretny program i
struktur
struktur
ę
ę
wewn
wewn
ę
ę
trzn
trzn
ą
ą
, zmierzaj
, zmierzaj
ą
ą
c
c
ą
ą
do zdobycia
do zdobycia
w
w
ł
ł
adzy metodami nierewolucyjnymi
adzy metodami nierewolucyjnymi
Przyk
Przyk
ł
ł
ady definicji ustawowej partii politycznych w
ady definicji ustawowej partii politycznych w
wybranych pa
wybranych pa
ń
ń
stwa europejskich
stwa europejskich
PARTIA POLITYCZNA
PARTIA POLITYCZNA
-
-
DEFINICJA
DEFINICJA
Partia polityczna to wyspecjalizowana
Partia polityczna to wyspecjalizowana
organizacja spo
organizacja spo
ł
ł
eczna posiadaj
eczna posiadaj
ą
ą
ca
ca
okre
okre
ś
ś
lony program, b
lony program, b
ę
ę
d
d
ą
ą
cy podstaw
cy podstaw
ą
ą
do uzyskania szerszego poparcia
do uzyskania szerszego poparcia
spo
spo
ł
ł
ecznego i t
ecznego i t
ą
ą
drog
drog
ą
ą
do zdobycia
do zdobycia
w
w
ł
ł
adzy oraz maksymalizacj
adzy oraz maksymalizacj
ę
ę
pozycji w
pozycji w
systemie politycznym
systemie politycznym
STADIA ROZWOJOWE PARTII
STADIA ROZWOJOWE PARTII
POLITYCZNYCH
POLITYCZNYCH
ugrupowa
ugrupowa
ń
ń
o strukturze rodowej
o strukturze rodowej
(staro
(staro
Ŝ
Ŝ
ytny Rzym)
ytny Rzym)
ugrupowa
ugrupowa
ń
ń
arystokratycznych
arystokratycznych
(W. Brytania w XVII w.)
(W. Brytania w XVII w.)
partii klubowych
partii klubowych
(prze
(prze
ł
ł
om XVIII i XIX w. we Francji i USA)
om XVIII i XIX w. we Francji i USA)
partii masowych
partii masowych
-
-
II
II
po
po
ł
ł
. XIX w.
. XIX w.
partii masowej integracji
partii masowej integracji
–
–
po 1945 r.
po 1945 r.
FUNKCJE PARTII POLITYCZNYCH
FUNKCJE PARTII POLITYCZNYCH
W demokracjach liberalnych istnieje silna tendencja o
W demokracjach liberalnych istnieje silna tendencja o
konstytucyjnego okre
konstytucyjnego okre
ś
ś
lenia roli, cel
lenia roli, cel
ó
ó
w i zada
w i zada
ń
ń
partii
partii
politycznych w pa
politycznych w pa
ń
ń
stwie
stwie
Respektowanie podstawowych zasad demokratycznych i
Respektowanie podstawowych zasad demokratycznych i
odrzucenie przemocy jako
odrzucenie przemocy jako
ś
ś
rodka do forsowania swoich
rodka do forsowania swoich
interes
interes
ó
ó
w
w
Czechy
Czechy
Wp
Wp
ł
ł
ywanie metodami demokratycznymi na kszta
ywanie metodami demokratycznymi na kszta
ł
ł
towanie
towanie
polityki pa
polityki pa
ń
ń
stwa
stwa
Polska
Polska
Wyra
Wyra
Ŝ
Ŝ
anie pluralizmu politycznego, wsp
anie pluralizmu politycznego, wsp
ó
ó
ł
ł
dzia
dzia
ł
ł
anie w
anie w
kszta
kszta
ł
ł
towaniu i manifestowaniu woli ludu, bycie
towaniu i manifestowaniu woli ludu, bycie
podstawowym instrumentem uczestnictwa politycznego
podstawowym instrumentem uczestnictwa politycznego
Hiszpania
Hiszpania
Wsp
Wsp
ó
ó
ł
ł
dzia
dzia
ł
ł
anie w kszta
anie w kszta
ł
ł
towaniu woli politycznej narodu
towaniu woli politycznej narodu
Niemcy
Niemcy
FUNKCJE PARTII
FUNKCJE PARTII
PA
PA
Ń
Ń
ST
ST
WO
WO
FUNKCJE PARTII POLITYCZNYCH
FUNKCJE PARTII POLITYCZNYCH
Funkcje partii politycznych
Funkcje partii politycznych
sensu largo
sensu largo
:
:
•
•
artykulacji potrzeb
artykulacji potrzeb
•
•
rekrutacji politycznej
rekrutacji politycznej
•
•
wyborcza
wyborcza
•
•
rz
rz
ą
ą
dzenia
dzenia
Funkcje partii politycznych
Funkcje partii politycznych
sensu
sensu
stricto
stricto
:
:
•
•
wy
wy
ł
ł
anianie elit w
anianie elit w
ł
ł
adzy w pa
adzy w pa
ń
ń
stwie
stwie
•
•
kszta
kszta
ł
ł
towanie opini
towanie opini
ę
ę
publiczn
publiczn
ą
ą
•
•
formu
formu
ł
ł
owanie okre
owanie okre
ś
ś
lone doktryny i programy
lone doktryny i programy
polityczne
polityczne
•
•
wype
wype
ł
ł
nianie luk
nianie luk
ę
ę
mi
mi
ę
ę
dzy narodem a pa
dzy narodem a pa
ń
ń
stwem
stwem
CHARAKTERYSTYKA
CHARAKTERYSTYKA
WYBRANYCH FUNKCJI
WYBRANYCH FUNKCJI
Funkcja artykulacji a agregacji potrzeb oraz
Funkcja artykulacji a agregacji potrzeb oraz
interes
interes
ó
ó
w spo
w spo
ł
ł
ecznych:
ecznych:
Proces artykulacji potrzeb i interes
Proces artykulacji potrzeb i interes
ó
ó
w spo
w spo
ł
ł
ecznych
ecznych
wi
wi
ąŜ
ąŜ
e si
e si
ę
ę
z ujawnieniem, formu
z ujawnieniem, formu
ł
ł
owaniem,
owaniem,
hierarchizowaniem i reprezentowaniem w procesie
hierarchizowaniem i reprezentowaniem w procesie
decyzyjnym przez partie polityczne preferencje
decyzyjnym przez partie polityczne preferencje
odpowiednich grup spo
odpowiednich grup spo
ł
ł
ecznych b
ecznych b
ę
ę
d
d
ą
ą
cych
cych
zwolennikami tych ugrupowa
zwolennikami tych ugrupowa
ń
ń
Partie buduj
Partie buduj
ą
ą
swoj
swoj
ą
ą
to
to
Ŝ
Ŝ
samo
samo
ść
ść
dzi
dzi
ę
ę
ki procesowi
ki procesowi
krystalizacji i artykulacji sprzecznych interes
krystalizacji i artykulacji sprzecznych interes
ó
ó
w oraz
w oraz
ukrytych napi
ukrytych napi
ęć
ęć
tkwi
tkwi
ą
ą
cych w strukturze spo
cych w strukturze spo
ł
ł
ecznej
ecznej
CHARAKTERYSTYKA
CHARAKTERYSTYKA
WYBRANYCH FUNKCJI
WYBRANYCH FUNKCJI
Funkcja wyborcza:
Funkcja wyborcza:
odgrywa donios
odgrywa donios
ł
ą
ł
ą
rol
rol
ę
ę
w funkcjonowaniu
w funkcjonowaniu
demokratycznego systemu politycznego
demokratycznego systemu politycznego
pozwala uzyska
pozwala uzyska
ć
ć
zwyci
zwyci
ę
ę
skiemu ugrupowaniu
skiemu ugrupowaniu
legitymizacj
legitymizacj
ę
ę
spo
spo
ł
ł
eczn
eczn
ą
ą
obejmuje dwa sk
obejmuje dwa sk
ł
ł
adniki:
adniki:
•
•
selekcj
selekcj
ę
ę
kandydat
kandydat
ó
ó
w
w
•
•
formu
formu
ł
ł
owanie programu
owanie programu
CHARAKTERYSTYKA
CHARAKTERYSTYKA
WYBRANYCH FUNKCJI
WYBRANYCH FUNKCJI
Rz
Rz
ą
ą
dzenie:
dzenie:
Cel istnienia partii,
Cel istnienia partii,
Realizowane w samodzielnie lub w koalicji lub przez
Realizowane w samodzielnie lub w koalicji lub przez
kontrol
kontrol
ę
ę
dzia
dzia
ł
ł
a
a
ń
ń
rz
rz
ą
ą
du (opozycja)
du (opozycja)
Rola partii w kierowaniu pa
Rola partii w kierowaniu pa
ń
ń
stwem polega na
stwem polega na
personalnym obsadzaniu najwy
personalnym obsadzaniu najwy
Ŝ
Ŝ
szych organ
szych organ
ó
ó
w
w
pa
pa
ń
ń
stwa i decydowaniu za ich po
stwa i decydowaniu za ich po
ś
ś
rednictwem
rednictwem
Miernikiem funkcji rz
Miernikiem funkcji rz
ą
ą
dzenia jest
dzenia jest
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik
czynnik
partycypacji
partycypacji
(stosunek liczby gabinet
(stosunek liczby gabinet
ó
ó
w, w kt
w, w kt
ó
ó
rych
rych
uczestniczy dana partia do sumy gabinet
uczestniczy dana partia do sumy gabinet
ó
ó
w w danym
w w danym
czasie) i
czasie) i
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik odpowiedzialno
czynnik odpowiedzialno
ś
ś
ci
ci
(stosunek okresu czasu, kiedy dana partia posiada
(stosunek okresu czasu, kiedy dana partia posiada
premiera do badanego okresu czasu)
premiera do badanego okresu czasu)
INSTYTUCJONALIZACJA PARTII
INSTYTUCJONALIZACJA PARTII
POLITYCZNYCH
POLITYCZNYCH
System tworzenia partii politycznych:
System tworzenia partii politycznych:
koncesyjny
koncesyjny
–
–
odpowiedni organ pa
odpowiedni organ pa
ń
ń
stwowy udziela koncesji
stwowy udziela koncesji
na dzia
na dzia
ł
ł
anie partii politycznych pod warunkiem spe
anie partii politycznych pod warunkiem spe
ł
ł
nienia
nienia
wymog
wymog
ó
ó
w przewidzianych w ustawie; w przypadku odmowy
w przewidzianych w ustawie; w przypadku odmowy
nie przys
nie przys
ł
ł
uguje prawo za
uguje prawo za
Ŝ
Ŝ
alenia do organu wy
alenia do organu wy
Ŝ
Ŝ
szego szczebla
szego szczebla
administracyjny
administracyjny
–
–
organy administracji pa
organy administracji pa
ń
ń
stwowej sprawuj
stwowej sprawuj
ą
ą
nadz
nadz
ó
ó
r nad dzia
r nad dzia
ł
ł
alno
alno
ś
ś
ci
ci
ą
ą
partii politycznych, kt
partii politycznych, kt
ó
ó
ra jest
ra jest
ś
ś
ci
ci
ś
ś
le
le
reglamentowana
reglamentowana
rejestracyjny
rejestracyjny
–
–
pe
pe
ł
ł
na swoboda tworzenia i dzia
na swoboda tworzenia i dzia
ł
ł
ania partii
ania partii
politycznych, kt
politycznych, kt
ó
ó
re po z
re po z
ł
ł
o
o
Ŝ
Ŝ
eniu i spe
eniu i spe
ł
ł
nieniu pewnych warunk
nieniu pewnych warunk
ó
ó
w
w
formalnoprawnych zostaj
formalnoprawnych zostaj
ą
ą
zarejestrowane; odmowa rejestracji
zarejestrowane; odmowa rejestracji
mo
mo
Ŝ
Ŝ
e nast
e nast
ą
ą
pi
pi
ć
ć
wy
wy
ł
ą
ł
ą
cznie z powod
cznie z powod
ó
ó
w okre
w okre
ś
ś
lonych prawem i
lonych prawem i
mo
mo
Ŝ
Ŝ
e zosta
e zosta
ć
ć
zaskar
zaskar
Ŝ
Ŝ
ona
ona
INSTYTUCJONALIZACJA PARTII
INSTYTUCJONALIZACJA PARTII
POLITYCZNYCH
POLITYCZNYCH
Partie polityczne w ustawodawstwie wybranych
Partie polityczne w ustawodawstwie wybranych
pa
pa
ń
ń
stw europejskich:
stw europejskich:
pierwsze ustawy o partiach pojawi
pierwsze ustawy o partiach pojawi
ł
ł
y si
y si
ę
ę
w latach
w latach
60
60
-
-
tych XX w,
tych XX w,
znacz
znacz
ą
ą
ca cz
ca cz
ęść
ęść
regulacji funkcjonowania partii
regulacji funkcjonowania partii
politycznych dotyczy kwestii finansowych
politycznych dotyczy kwestii finansowych
INSTYTUCJONALIZACJA PARTII
INSTYTUCJONALIZACJA PARTII
POLITYCZNYCH
POLITYCZNYCH
Finansowanie partii:
Finansowanie partii:
Finansowanie z bud
Finansowanie z bud
Ŝ
Ŝ
etu pa
etu pa
ń
ń
stwa
stwa
Dochody uzyskiwane przez parti
Dochody uzyskiwane przez parti
ę
ę
z w
z w
ł
ł
asnej
asnej
dzia
dzia
ł
ł
alno
alno
ś
ś
ci i maj
ci i maj
ą
ą
tku
tku
Ś
Ś
wiadczenia od os
wiadczenia od os
ó
ó
b prywatnych oraz grup
b prywatnych oraz grup
interesu
interesu
INSTYTUCJONALIZACJA PARTII
INSTYTUCJONALIZACJA PARTII
POLITYCZNYCH
POLITYCZNYCH
Pozytywne aspekty finansowania partii z
Pozytywne aspekty finansowania partii z
bud
bud
Ŝ
Ŝ
etu:
etu:
uwolnienie partii spod nacisku zorganizowanych
uwolnienie partii spod nacisku zorganizowanych
interes
interes
ó
ó
w partykularnych
w partykularnych
wyr
wyr
ó
ó
wnanie szans partii w systemie partyjnym
wnanie szans partii w systemie partyjnym
stworzenie dla partii finansowych gwarancji jej sta
stworzenie dla partii finansowych gwarancji jej sta
ł
ł
ej
ej
dzia
dzia
ł
ł
alno
alno
ś
ś
ci
ci
stabilizacja systemu partyjnego
stabilizacja systemu partyjnego
zapobie
zapobie
Ŝ
Ŝ
enie przekszta
enie przekszta
ł
ł
cenia si
cenia si
ę
ę
partii politycznych
partii politycznych
w dochodowe przedsi
w dochodowe przedsi
ę
ę
biorstwa
biorstwa
INSTYTUCJONALIZACJA PARTII
INSTYTUCJONALIZACJA PARTII
POLITYCZNYCH
POLITYCZNYCH
Negatywne aspekty finansowania partii z
Negatywne aspekty finansowania partii z
bud
bud
Ŝ
Ŝ
etu:
etu:
os
os
ł
ł
abienie opozycji
abienie opozycji
petryfikacja systemu partyjnego
petryfikacja systemu partyjnego
ingerencja organ
ingerencja organ
ó
ó
w pa
w pa
ń
ń
stwowych w dzia
stwowych w dzia
ł
ł
alno
alno
ść
ść
partii poprzez dost
partii poprzez dost
ę
ę
p do sprawozda
p do sprawozda
ń
ń
finansowych
finansowych
wzmacnianie si
wzmacnianie si
ę
ę
proces
proces
ó
ó
w etatyzacji partii
w etatyzacji partii
politycznych
politycznych
pojawienie si
pojawienie si
ę
ę
niebezpiecze
niebezpiecze
ń
ń
stwa wzmocnienia
stwa wzmocnienia
partyjnej biurokracji kosztem cz
partyjnej biurokracji kosztem cz
ł
ł
onk
onk
ó
ó
w
w
KLASYFIKACJA
KLASYFIKACJA
–
–
KRYTERIUM
KRYTERIUM
ORGANIZACYJNE
ORGANIZACYJNE
Klasyczne podzia
Klasyczne podzia
ł
ł
M.
M.
Duvergera
Duvergera
:
:
partie kadrowe:
partie kadrowe:
•
•
nieliczne
nieliczne
•
•
lu
lu
ź
ź
na struktura organizacyjna
na struktura organizacyjna
•
•
aktywizacja jedynie w okresie wybor
aktywizacja jedynie w okresie wybor
ó
ó
w
w
partie p
partie p
ó
ó
ł
ł
masowe:
masowe:
•
•
rozwini
rozwini
ę
ę
ta organizacja
ta organizacja
•
•
klarowna struktura
klarowna struktura
•
•
anga
anga
Ŝ
Ŝ
uj
uj
ą
ą
swoich cz
swoich cz
ł
ł
onk
onk
ó
ó
w nie tylko do cel
w nie tylko do cel
ó
ó
w
w
wyborczych
wyborczych
•
•
zrzeszaj
zrzeszaj
ą
ą
niewielki odsetek swoich wyborc
niewielki odsetek swoich wyborc
ó
ó
w
w
KLASYFIKACJA
KLASYFIKACJA
–
–
KRYTERIUM
KRYTERIUM
ORGANIZACYJNE
ORGANIZACYJNE
Klasyczne podzia
Klasyczne podzia
ł
ł
M.
M.
Duvergera
Duvergera
c.d.:
c.d.:
partie masowe:
partie masowe:
•
•
rozwini
rozwini
ę
ę
ta struktura biurokratyczna,
ta struktura biurokratyczna,
•
•
d
d
ąŜą
ąŜą
do maksymalizacji liczby swoich cz
do maksymalizacji liczby swoich cz
ł
ł
onk
onk
ó
ó
w
w
•
•
prowadzi systematyczn
prowadzi systematyczn
ą
ą
prac
prac
ę
ę
partyjn
partyjn
ą
ą
•
•
tworzy afiliowane organizacje (
tworzy afiliowane organizacje (
np
np
. m
. m
ł
ł
odzie
odzie
Ŝ
Ŝ
ó
ó
wki)
wki)
KLASYFIKACJA
KLASYFIKACJA
–
–
KRYTERIUM
KRYTERIUM
IDEOLOGICZNO
IDEOLOGICZNO
–
–
PROGRAMOWE
PROGRAMOWE
ugrupowania konserwatywne
ugrupowania konserwatywne
ugrupowania liberalne
ugrupowania liberalne
ugrupowania socjaldemokratyczne
ugrupowania socjaldemokratyczne
ugrupowania radykalne:
ugrupowania radykalne:
•
•
prawicowe
prawicowe
•
•
lewicowe
lewicowe
KLASYFIKACJA
KLASYFIKACJA
–
–
PODZIA
PODZIA
Ł
Ł
NA
NA
LEWIC
LEWIC
Ę
Ę
I PRAWIC
I PRAWIC
Ę
Ę
Pochodzenie podzia
Pochodzenie podzia
ł
ł
u
u
Stereotyp lewicowy:
Stereotyp lewicowy:
•
•
idea r
idea r
ó
ó
wno
wno
ś
ś
ci spo
ci spo
ł
ł
ecznej
ecznej
•
•
pa
pa
ń
ń
stwo redukuje nier
stwo redukuje nier
ó
ó
wno
wno
ś
ś
ci spo
ci spo
ł
ł
eczne
eczne
•
•
znacz
znacz
ą
ą
ca rola pa
ca rola pa
ń
ń
stwa w gospodarce
stwa w gospodarce
Stereotyp prawicowy:
Stereotyp prawicowy:
•
•
idea wolno
idea wolno
ś
ś
ci jednostki (polityczna i ekonomiczna)
ci jednostki (polityczna i ekonomiczna)
•
•
nier
nier
ó
ó
wno
wno
ś
ś
ci s
ci s
ą
ą
naturalnym skutkiem
naturalnym skutkiem
funkcjonowania swobodnej konkurencji podmiot
funkcjonowania swobodnej konkurencji podmiot
ó
ó
w
w
•
•
ograniczona rola pa
ograniczona rola pa
ń
ń
stwa
stwa
KLASYFIKACJA
KLASYFIKACJA
–
–
PODZIA
PODZIA
Ł
Ł
NA
NA
LEWIC
LEWIC
Ę
Ę
I PRAWIC
I PRAWIC
Ę
Ę
R
R
ó
ó
Ŝ
Ŝ
nice mi
nice mi
ę
ę
dzy warto
dzy warto
ś
ś
ciami lewicy i prawicy
ciami lewicy i prawicy
zgoda na zwi
zgoda na zwi
ą
ą
zki
zki
homoseksualne
homoseksualne
brak zgody na zwi
brak zgody na zwi
ą
ą
zki
zki
homoseksualne
homoseksualne
wysokie podatki
wysokie podatki
niskie podatki
niskie podatki
zniesienie kary
zniesienie kary
ś
ś
mierci
mierci
kara
kara
ś
ś
mierci
mierci
legalizacja aborcji
legalizacja aborcji
delegalizacja aborcji
delegalizacja aborcji
egalitaryzm
egalitaryzm
aprobata hierarchii
aprobata hierarchii
spo
spo
ł
ł
ecznej
ecznej
etatyzm
etatyzm
wolny rynek
wolny rynek
LEWICA
LEWICA
PRAWICA
PRAWICA
KLASYFIKACJA
KLASYFIKACJA
–
–
PODZIA
PODZIA
Ł
Ł
NA
NA
LEWIC
LEWIC
Ę
Ę
I PRAWIC
I PRAWIC
Ę
Ę
Rozmieszczenie libera
Rozmieszczenie libera
ł
ł
ó
ó
w i konserwatyst
w i konserwatyst
ó
ó
w
w
KLASYFIKACJA
KLASYFIKACJA
–
–
PODZIA
PODZIA
Ł
Ł
NA
NA
LEWIC
LEWIC
Ę
Ę
I PRAWIC
I PRAWIC
Ę
Ę
Rozmieszczenie ultraprawicy
Rozmieszczenie ultraprawicy
KLASYFIKACJA
KLASYFIKACJA
Rodziny partii politycznych w Europie Zachodniej:
Rodziny partii politycznych w Europie Zachodniej:
blok partii lewicowych
blok partii lewicowych
blok partii liberalnych
blok partii liberalnych
blok partii konserwatywno
blok partii konserwatywno
–
–
chrze
chrze
ś
ś
cija
cija
ń
ń
skich
skich
blok partii radykalnych
blok partii radykalnych
BLOK PARTII LEWICOWYCH
BLOK PARTII LEWICOWYCH
–
–
PARTIE SOCJALDEMOKRATYCZNE
PARTIE SOCJALDEMOKRATYCZNE
partie socjaldemokratyczne
partie socjaldemokratyczne
–
–
najsilniejsza
najsilniejsza
rodzina partii lewicowych
rodzina partii lewicowych
grawituj
grawituj
ą
ą
ku centrum spectrum politycznego
ku centrum spectrum politycznego
przeci
przeci
ę
ę
tne poparcie w Europie Zachodniej po
tne poparcie w Europie Zachodniej po
1945 r.
1945 r.
–
–
31,7%
31,7%
wzrost poparcia w latach 1945
wzrost poparcia w latach 1945
–
–
2005 o 9,2%
2005 o 9,2%
zalicza si
zalicza si
ę
ę
je do partii relewantnych
je do partii relewantnych
partie socjaldemokratyczne w latach 1945
partie socjaldemokratyczne w latach 1945
-
-
2005 najlepsze wyniki wyborcze uzyskiwa
2005 najlepsze wyniki wyborcze uzyskiwa
ł
ł
y w
y w
Wielkiej Brytanii, Norwegii i Austrii, a najgorsze
Wielkiej Brytanii, Norwegii i Austrii, a najgorsze
w Irlandii i Islandii
w Irlandii i Islandii
BLOK PARTII LEWICOWYCH
BLOK PARTII LEWICOWYCH
–
–
PARTIE SOCJALDEMOKRATYCZNE
PARTIE SOCJALDEMOKRATYCZNE
Wsp
Wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik partycypacji i odpowiedzialno
czynnik partycypacji i odpowiedzialno
ś
ś
ci
ci
partii socjaldemokratycznych w latach
partii socjaldemokratycznych w latach
1945
1945
-
-
2005
2005
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik partycypacji najwy
czynnik partycypacji najwy
Ŝ
Ŝ
szy w
szy w
przypadku Austrii, Szwajcarii i Szwecji
przypadku Austrii, Szwajcarii i Szwecji
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik partycypacji najni
czynnik partycypacji najni
Ŝ
Ŝ
szy w przypadku
szy w przypadku
Irlandii, Malty, Niemiec i Francji
Irlandii, Malty, Niemiec i Francji
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik odpowiedzialno
czynnik odpowiedzialno
ś
ś
ci najwy
ci najwy
Ŝ
Ŝ
szy w
szy w
przypadku Szwecji, Danii i Norwegii
przypadku Szwecji, Danii i Norwegii
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik odpowiedzialno
czynnik odpowiedzialno
ś
ś
ci najni
ci najni
Ŝ
Ŝ
szy w
szy w
przypadku Islandii, Irlandii i W
przypadku Islandii, Irlandii i W
ł
ł
och
och
BLOK PARTII LEWICOWYCH
BLOK PARTII LEWICOWYCH
–
–
POZOSTA
POZOSTA
Ł
Ł
E
E
rodzina partii lewicowo
rodzina partii lewicowo
–
–
libertariarnych
libertariarnych
:
:
•
•
partie lewicowo
partie lewicowo
–
–
socjalistyczne
socjalistyczne
–
–
pomi
pomi
ę
ę
dzy zbyt
dzy zbyt
reformistycznymi partiami socjaldemokratycznymi, a
reformistycznymi partiami socjaldemokratycznymi, a
zbyt zachowawczymi partiami komunistycznymi
zbyt zachowawczymi partiami komunistycznymi
•
•
zieloni
zieloni
–
–
skupiaj
skupiaj
ą
ą
si
si
ę
ę
na kwestii ochrony
na kwestii ochrony
ś
ś
rodowiska
rodowiska
niekomunistyczne partie lewicy
niekomunistyczne partie lewicy
–
–
odrzuci
odrzuci
ł
ł
y
y
ideologi
ideologi
ę
ę
i symbolik
i symbolik
ę
ę
komunistyczn
komunistyczn
ą
ą
(
(
np
np
. Francuska Partia Komunistyczna)
. Francuska Partia Komunistyczna)
BLOK PARTII LIBERALNYCH
BLOK PARTII LIBERALNYCH
dominowa
dominowa
ł
ł
y w XIX i w pierwszych dw
y w XIX i w pierwszych dw
ó
ó
ch
ch
dekadach XX w.
dekadach XX w.
reformy pa
reformy pa
ń
ń
stwa w duchu idea
stwa w duchu idea
ł
ł
ó
ó
w liberalnych
w liberalnych
stworzy
stworzy
ł
ł
a warunki sprzyjaj
a warunki sprzyjaj
ą
ą
ce ukszta
ce ukszta
ł
ł
towaniu si
towaniu si
ę
ę
modelu demokracji masowej, a partie liberalne nie
modelu demokracji masowej, a partie liberalne nie
by
by
ł
ł
y przystosowane do funkcjonowania w ramach
y przystosowane do funkcjonowania w ramach
tego nowego mechanizmu rywalizacji politycznej
tego nowego mechanizmu rywalizacji politycznej
po 1945 r. dwa nurty: liberalizm konserwatywny
po 1945 r. dwa nurty: liberalizm konserwatywny
(niemiecka FDP) i liberalizm lewicowy
(niemiecka FDP) i liberalizm lewicowy
(Liberalni Demokraci w W. Brytanii)
(Liberalni Demokraci w W. Brytanii)
BLOK PARTII LIBERALNYCH
BLOK PARTII LIBERALNYCH
przeci
przeci
ę
ę
tne poparcie na poziomie 17,5%
tne poparcie na poziomie 17,5%
w latach 1945
w latach 1945
–
–
2005 wzrost poparcia o 10,5%
2005 wzrost poparcia o 10,5%
najwy
najwy
Ŝ
Ŝ
sze poparcie w Danii, Islandii,
sze poparcie w Danii, Islandii,
Szwajcarii i Szwecji
Szwajcarii i Szwecji
najni
najni
Ŝ
Ŝ
sze poparcie w Austrii, Irlandii,
sze poparcie w Austrii, Irlandii,
Niemczech i W
Niemczech i W
ł
ł
oszech
oszech
posiadaj
posiadaj
ą
ą
piwotalny
piwotalny
charakter
charakter
BLOK PARTII LIBERALNYCH
BLOK PARTII LIBERALNYCH
Wsp
Wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik partycypacji i odpowiedzialno
czynnik partycypacji i odpowiedzialno
ś
ś
ci
ci
partii liberalnych w latach 1945
partii liberalnych w latach 1945
-
-
2005
2005
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik partycypacji najwy
czynnik partycypacji najwy
Ŝ
Ŝ
szy w
szy w
przypadku Finlandii, Niemiec, i Holandii
przypadku Finlandii, Niemiec, i Holandii
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik partycypacji najni
czynnik partycypacji najni
Ŝ
Ŝ
szy w
szy w
przypadku Wielkiej Brytanii i Austrii
przypadku Wielkiej Brytanii i Austrii
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik odpowiedzialno
czynnik odpowiedzialno
ś
ś
ci najwy
ci najwy
Ŝ
Ŝ
szy w
szy w
przypadku Finlandii
przypadku Finlandii
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik odpowiedzialno
czynnik odpowiedzialno
ś
ś
ci najni
ci najni
Ŝ
Ŝ
szy w
szy w
przypadku Austrii, Wielkiej Brytanii, Holandii i
przypadku Austrii, Wielkiej Brytanii, Holandii i
Irlandii
Irlandii
RODZINA PARTII CHADECKICH
RODZINA PARTII CHADECKICH
powsta
powsta
ł
ł
y na prze
y na prze
ł
ł
omie XIX i XX w.
omie XIX i XX w.
odpowiadaj
odpowiadaj
ą
ą
podzia
podzia
ł
ł
om religijnym w Europie
om religijnym w Europie
Zachodniej (katolicy
Zachodniej (katolicy
vs
vs
. protestanci)
. protestanci)
proponuj
proponuj
ą
ą
model spo
model spo
ł
ł
ecznego kapitalizmu
ecznego kapitalizmu
(alternatywny wobec
(alternatywny wobec
socjalademokratyznego
socjalademokratyznego
modelu pa
modelu pa
ń
ń
stwa opieku
stwa opieku
ń
ń
czego)
czego)
nale
nale
Ŝą
Ŝą
do kategorii partii du
do kategorii partii du
Ŝ
Ŝ
ych i
ych i
relewantnych
relewantnych
przeci
przeci
ę
ę
tne poparcie
tne poparcie
–
–
24%
24%
spadek poparcia w latach 1945
spadek poparcia w latach 1945
–
–
2005 o 49%
2005 o 49%
RODZINA PARTII CHADECKICH
RODZINA PARTII CHADECKICH
Wsp
Wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik partycypacji i odpowiedzialno
czynnik partycypacji i odpowiedzialno
ś
ś
ci
ci
partii chadeckich w latach 1945
partii chadeckich w latach 1945
–
–
2005
2005
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik partycypacji najwy
czynnik partycypacji najwy
Ŝ
Ŝ
szy w
szy w
przypadku Austrii, Belgii, Holandii,
przypadku Austrii, Belgii, Holandii,
Luksemburga i W
Luksemburga i W
ł
ł
och
och
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik partycypacji najni
czynnik partycypacji najni
Ŝ
Ŝ
szy w
szy w
przypadku Szwecji, Danii i Finlandii
przypadku Szwecji, Danii i Finlandii
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik odpowiedzialno
czynnik odpowiedzialno
ś
ś
ci najwy
ci najwy
Ŝ
Ŝ
szy w
szy w
przypadku Belgii, Holandii, Luksemburga i
przypadku Belgii, Holandii, Luksemburga i
W
W
ł
ł
och
och
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik odpowiedzialno
czynnik odpowiedzialno
ś
ś
ci najni
ci najni
Ŝ
Ŝ
szy w
szy w
przypadku Francji i Norwegii
przypadku Francji i Norwegii
RODZINA PARTII
RODZINA PARTII
KONSERWATYWNYCH
KONSERWATYWNYCH
powsta
powsta
ł
ł
y na prze
y na prze
ł
ł
omie XIX i XX w.
omie XIX i XX w.
g
g
ł
ł
ó
ó
wne postulaty programowe:
wne postulaty programowe:
•
•
reformy rynkowe
reformy rynkowe
•
•
ograniczenie interwencjonizmu pa
ograniczenie interwencjonizmu pa
ń
ń
stwowego
stwowego
•
•
zapewnienie
zapewnienie
ł
ł
adu i bezpiecze
adu i bezpiecze
ń
ń
stwa
stwa
•
•
zachowanie tradycyjnych warto
zachowanie tradycyjnych warto
ś
ś
ci
ci
ś
ś
rednie poparcie w latach 1945
rednie poparcie w latach 1945
–
–
2005
2005
–
–
26,6%
26,6%
wzrost poparcia o 25%
wzrost poparcia o 25%
w pa
w pa
ń
ń
stwach w kt
stwach w kt
ó
ó
rych funkcjonuj
rych funkcjonuj
ą
ą
relewantne
relewantne
partie chadeckie, nie pojawiaj
partie chadeckie, nie pojawiaj
ą
ą
si
si
ę
ę
partie
partie
konserwatywne
konserwatywne
RODZINA PARTII
RODZINA PARTII
KONSERWATYWNYCH
KONSERWATYWNYCH
Wsp
Wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik partycypacji i odpowiedzialno
czynnik partycypacji i odpowiedzialno
ś
ś
ci
ci
partii konserwatywnych w latach 1945
partii konserwatywnych w latach 1945
–
–
2005:
2005:
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik partycypacji najwy
czynnik partycypacji najwy
Ŝ
Ŝ
szy w
szy w
przypadku Irlandii, Malty i Francji
przypadku Irlandii, Malty i Francji
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik partycypacji najni
czynnik partycypacji najni
Ŝ
Ŝ
szy w
szy w
przypadku Szwecji i W
przypadku Szwecji i W
ł
ł
och
och
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik odpowiedzialno
czynnik odpowiedzialno
ś
ś
ci najwy
ci najwy
Ŝ
Ŝ
szy w
szy w
przypadku Irlandii i Malty
przypadku Irlandii i Malty
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
czynnik odpowiedzialno
czynnik odpowiedzialno
ś
ś
ci najni
ci najni
Ŝ
Ŝ
szy w
szy w
przypadku Finlandii, Szwecji i W
przypadku Finlandii, Szwecji i W
ł
ł
och
och
BLOK PARTII RADYKALNYCH
BLOK PARTII RADYKALNYCH
partie antysystemowe
partie antysystemowe
podstaw
podstaw
ą
ą
oceny ich miejsca w przestrzeni rywalizacji
oceny ich miejsca w przestrzeni rywalizacji
politycznej staje si
politycznej staje si
ę
ę
stosunek do nich partii
stosunek do nich partii
ustabilizowanych
ustabilizowanych
typy
typy
antypolityki
antypolityki
doby postindustrialnej 0 lewicowy i
doby postindustrialnej 0 lewicowy i
prawicowy
prawicowy
s
s
ą
ą
to partie ma
to partie ma
ł
ł
e (poni
e (poni
Ŝ
Ŝ
ej 15% poparcia)
ej 15% poparcia)
przyk
przyk
ł
ł
ady partii dalekiej prawicy:
ady partii dalekiej prawicy:
•
•
Austriacka Partia Wolno
Austriacka Partia Wolno
ś
ś
ci,
ci,
•
•
Lista
Lista
Pima
Pima
Fortuyna
Fortuyna
•
•
Liga P
Liga P
ó
ó
ł
ł
nocna
nocna
•
•
Blok Flamandzki
Blok Flamandzki
KLASYFIKACJA
KLASYFIKACJA
Rodziny partii politycznych w Europie
Rodziny partii politycznych w Europie
Ś
Ś
rodkowej i Wschodniej:
rodkowej i Wschodniej:
biegun socjalistyczny,
biegun socjalistyczny,
biegun konserwatywno
biegun konserwatywno
–
–
chadecki
chadecki
biegun liberalny
biegun liberalny
biegun ekstremalny
biegun ekstremalny
pozosta
pozosta
ł
ł
e
e
BIEGUN SOCJALISTYCZNY
BIEGUN SOCJALISTYCZNY
W pa
W pa
ń
ń
stwach Europy
stwach Europy
Ś
Ś
rodkowej i Wschodniej
rodkowej i Wschodniej
ukszta
ukszta
ł
ł
towa
towa
ł
ł
y si
y si
ę
ę
nast
nast
ę
ę
puj
puj
ą
ą
ce formy
ce formy
organizacyjne lewicy:
organizacyjne lewicy:
zreformowana lewica postkomunistyczna
zreformowana lewica postkomunistyczna
reaktywowana socjaldemokracja
reaktywowana socjaldemokracja
nowoutworzona lewica o niekomunistycznym
nowoutworzona lewica o niekomunistycznym
rodowodzie
rodowodzie
Ś
Ś
rednie poparcie w latach 1990
rednie poparcie w latach 1990
–
–
2004
2004
–
–
21,3%
21,3%
BIEGUN KONSERWATYWNO
BIEGUN KONSERWATYWNO
-
-
CHADECKI
CHADECKI
kraje, w kt
kraje, w kt
ó
ó
rych ruch konserwatywny wcze
rych ruch konserwatywny wcze
ś
ś
nie
nie
przybra
przybra
ł
ł
posta
posta
ć
ć
jednej partii: Litwa
jednej partii: Litwa
kraje, w kt
kraje, w kt
ó
ó
rych widoczna jest dekoncentracja
rych widoczna jest dekoncentracja
ruchu konserwatywnego: Polska,
ruchu konserwatywnego: Polska,
Ł
Ł
otwa,
otwa,
Czechy, Albania
Czechy, Albania
Kraje, w kt
Kraje, w kt
ó
ó
rych nie wykszta
rych nie wykszta
ł
ł
ci
ci
ł
ł
si
si
ę
ę
ruch
ruch
konserwatywny: Bu
konserwatywny: Bu
ł
ł
garia, S
garia, S
ł
ł
owacja, Rumunia)
owacja, Rumunia)
Ś
Ś
rednie poparcie w latach 1990
rednie poparcie w latach 1990
–
–
2004
2004
–
–
27,5%
27,5%
BIEGUN LIBERALNY
BIEGUN LIBERALNY
formacje socjalliberalne:
formacje socjalliberalne:
Demokraci.pl
Demokraci.pl
centrowe partie liberalne: KLD
centrowe partie liberalne: KLD
partie konserwatywno
partie konserwatywno
–
–
liberalne: PO
liberalne: PO
Ś
Ś
rednie poparcie w latach 1990
rednie poparcie w latach 1990
–
–
2004
2004
–
–
15,7%
15,7%
BIEGUN EKSTREMALNY
BIEGUN EKSTREMALNY
zatarta r
zatarta r
ó
ó
Ŝ
Ŝ
nica mi
nica mi
ę
ę
dzy
dzy
„
„
prawicowo
prawicowo
ś
ś
ci
ci
ą
ą
”
”
i lewicowo
i lewicowo
ś
ś
ci
ci
ą
ą
popierane przez ludzi rozczarowanych transformacj
popierane przez ludzi rozczarowanych transformacj
ą
ą
ekonomiczn
ekonomiczn
ą
ą
antydemokratyczno
antydemokratyczno
ść
ść
i autorytaryzm
i autorytaryzm
przyk
przyk
ł
ł
ady:
ady:
•
•
LPR
LPR
•
•
Liberalna
Liberalna
–
–
Demokratyczna Partia Rosji
Demokratyczna Partia Rosji
•
•
Komunistyczna Partia Czech i Moraw
Komunistyczna Partia Czech i Moraw
Ś
Ś
rednie poparcie w latach 1990
rednie poparcie w latach 1990
–
–
2004
2004
–
–
16,5%
16,5%