GEODEZJA

GEODEZJA (Arystoteles

)

GEO - Ziemia + DESIA – dzielić (greka)

nauka i technika zajmująca się pomiarami
i badaniami rozmiarów i kształtu powierzchni kuli
Ziemskiej lub jej części oraz zastosowaniem ich
wyników

rozwiązywania

zagadnień

projektowych, badawczych w poszczególnych
dziedzinach techniki i inwestycji inżynieryjno-
budowlanych

GEODEZJA

p.n.e. – istniały budowle inżynierskie

XVIII w. p.n.e. – Starożytny Egipt

–

pierwszy

podręcznik

XII w. p.n.e. – Babilonia i Asyria

–

mapy (tabliczki gliniane)

VI w. p.n.e. – Pitagoras

–

hipoteza o kulistości Ziemi

IV w. p.n.e. – Arystoteles

–

rozwija hipotezę o kulistości Ziemi

Kopernik, Galileusz, Newton –

ogólny kształt bryły Ziemskiej jest zbliżony do

elipsoidy obrotowej, czyli bryły powstałej w wyniku obrotu elipsy wzdłuż jej mniejszej osi

GEOIDA

–

figura, która przybiera powierzchnia mórz i oceanów

w stanie spoczynku, przedłużona pod lądy.

Listing (uczony niemiecki) (1873)

Pomiary półosi i spłaszczenia elipsoidy obrotowej:

Bessel (1841), Clarce (1880), Helmert (1907), Hayfort (1909),

Krasowski (1940)

GEODEZJA

III w p.n.e. – Eratosthnes

pierwsze  pomiary  dla  wyznaczenia  wymiarów  kuli  ziemskiej  –  wyznaczył  długość  łuku  południka  pomiędzy
Aleksandrią  i  Syeną  (obecnie  Assuan).  Dokonał  obserwacji  astronomicznych  różnicy  szerokości  2  punktów
leżących  na  tym  samym  południku.  Promienie  słoneczne  tworzyły  z  pionem  w  Aleksandrii  kąt  =  1/50  kąta
pełnego, a w tym samym czasie w Syenie padły pionowo. Odległość oszacował według czasu trwania podróży.

DZIAŁY GEODEZJI

• geodezja niższa – ogólna

pomiar małych obszarów, które odnosimy do płaszczyzny oraz sporządzanie
map wieloskalowych

• rachunek wyrównawczy

matematyczne ujęcie wyników pomiarów, ocena dokładności prac oraz
wyrównanie nieuniknionych błędów pomiarowych

• fotogrametria

mapy na podstawie zdjęć naziemnych i lotniczych

• kartografia

odwzorowanie krzywej powierzchni Ziemi na płaszczyznę, opracowanie map i
ich reprodukcja

DZIAŁY GEODEZJI

• geodezja wyższa

pomiary i badania dużych obszarów z uwzględnieniem krzywizny odniesienia

• astronomia geodezyjna

określenie położenia punktów na Ziemi na podstawie obserwacji ciał niebieskich

• geodezja gospodarcza

w różnych dziedzinach gospodarki:
- inżynieryjna
- rolna
- leśna
- miejska
- górnicza - dział różniący się metodami pracy i stosowanymi narzędziami

Zadania geodezji górniczej:

• sporządzanie map sytuacyjnych – terenu

górniczego,

• pomiar, sporządzanie map i profili niezbędnych do

prowadzenia ruchu zakładu górniczego,

• dokonywanie pomiarów i przedstawianie na

mapach form zalegania złoża,

• prace związane z realizacją projektów robót

eksploatacyjnych i przygotowawczych,

• badanie procesu odkształceń występujących

w wyniku działalności kopalni.

Jednostki długości

metr – 1795 rok – Francja-

jedna dziesięciomilionowa część ćwiartki południka ziemskiego przechodzącego
przez Paryż.

Pomiar – porównanie danej wielkości z przyjętą jednostką miary

JEDNOSTKI MIAR

Grupa

Przedrostek

Mnożnik

Skrót

Nazwa

wielokrotne

kilo

kilometr

hekto

hektometr

jednostka podstawowa

metr

podwielokrotne

decy

-1

decymetr

centy

-2

centymetr

mili

-3

milimetr

mikro

-6

μm

mikrometr

nano

-9

nanometr

MIARY POWIERZCHNI

metr kwadratowy – 1m

– powierzchnia kwadratu o boku 1m

1km

– 1000000m

= 100ha

1ha (hektar) – 10000m

– 100a(ar)

1a (ar) – 100m

MIARY KĄTOWE

stopień, grad, radian

stopień – 1

– 1/360 część kąta pełnego

dzieli się na minuty, sekundy

= 60

’

, 1

’

= 60’’

grad – 1g – 1/400 część kąta pełnego

dzieli się na centygrady, decymiligrady

= 100

, 1

= 100

324

ZAMIANA:

STOPNIE – GRADY

GRADY – STOPNIE

100

1000

324

WIELKOŚCI PODLEGAJĄCE POMIAROM

cel – uchwycenie zależności miarowych charakteryzujących położenie szczegółów

Długość boku

–

odległość pozioma między dwoma punktami terenowymi

liczona między ich rzutami na płaszczyzną poziomą.

Azymut

–

kąt zawarty pomiędzy tak określonym kierunkiem, a kierunkiem na

dowolny punkt terenowy (0-360 – zgodnie z ruchem wskazówek zegara).

– azymut astronomiczny (geograficzny)

– azymut magnetyczny

– azymut kartograficzny

ZADANIA GEODEZJI I KARTOGRAFII

według ustawy prawo geodezyjne i kartograficzne z dnia 17 lipca 1989 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 100,

poz. 1086) przyjmuje się następujące określenia związane z zadaniami geodezji i kartografii:

•

prace geodezyjne – projektowanie i wykonywanie pomiarów geodezyjnych,

wykonywanie zdjęć lotniczych, dokonywanie obliczeń, sporządzanie

i przetwarzanie dokumentacji geodezyjnej, a także zakładanie i aktualizacja

baz danych, pomiarów i opracowań fotogrametrycznych, grawimetrycznych,

magnetycznych i astronomicznych związanych z realizacją zadań w dziedzinie

geodezji i kartografii oraz krajowego systemu informacji o terenie,

•

prace kartograficzne – opracowywanie i redagowanie map i opracowań

pochodnych oraz ich reprodukowanie,

•

osnowy geodezyjne – usystematyzowane zbiory punktów geodezyjnych, dla

których określono matematycznie ich wzajemne położenie i dokładność

usytuowania,

•

znaki geodezyjne – znaki z trwałego materiału, określające położenie

punktów osnowy geodezyjnej,

ZADANIA GEODEZJI I KARTOGRAFII

według ustawy prawo geodezyjne i kartograficzne z dnia 17 lipca 1989 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 100,

poz. 1086) przyjmuje się następujące określenia związane z zadaniami geodezji i kartografii:

•

mapa topograficzna – opracowanie kartograficzne o treści przedstawiającej
elementy środowiska geograficznego powierzchni Ziemi i ich przestrzenne
związki,

•

mapa zasadnicza – wielkoskalowe opracowanie kartograficzne, zawierające
aktualne

informacje

przestrzennym

rozmieszczeniu

obiektów

ogólnogeograficznych oraz elementach ewidencji gruntów i budynków,
a także sieci uzbrojenia terenu: nadziemnych, naziemnych i podziemnych,

•

ewidencja  gruntów  i  budynków  (kataster  nieruchomości)  EG  –  jednolity
dla  całego  kraju,  systematycznie  aktualizowany  zbiór  informacji  o  gruntach,
budynkach  i  lokalach,  ich  właścicielach  oraz  innych  osobach  fizycznych  lub
prawnych władających tymi gruntami, budynkami i lokalami,

ZADANIA GEODEZJI I KARTOGRAFII

według ustawy prawo geodezyjne i kartograficzne z dnia 17 lipca 1989 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 100,

poz. 1086) przyjmuje się następujące określenia związane z zadaniami geodezji i kartografii:

•

tereny zamknięte – tereny o charakterze zastrzeżonym ze względu na

obronność i bezpieczeństwo państwa, określone przez właściwych ministrów

i kierowników urzędów centralnych,

•

państwowy zasób geodezyjny i kartograficzny PZGK– zbiór map oraz

materiałów fotogrametrycznych, teledetekcyjnych, rejestrów, wykazów,

informatycznych baz danych, katalogów danych geodezyjnych i innych

opracowań powstałych w wyniku wykonania prac geodezyjnych i

kartograficznych,

•

sieci uzbrojenia terenu SUT – wszelkiego rodzaju nadziemne, naziemne i

podziemne przewody i urządzenia: wodociągowe, kanalizacyjne, gazowe,

cieplne, telekomunikacyjne, elektroenergetyczne i inne, z wyłączeniem

urządzeń melioracji szczegółowych, a także podziemne budowle, jak: tunele,

przejścia, parkingi, zbiorniki itp.,

ZADANIA GEODEZJI I KARTOGRAFII

według ustawy prawo geodezyjne i kartograficzne z dnia 17 lipca 1989 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 100,

poz. 1086) przyjmuje się następujące określenia związane z zadaniami geodezji i kartografii:

•

gleboznawcza klasyfikacja gruntów – podział gleb na klasy bonitacyjne ze
względu na ich jakość produkcyjną, ustaloną na podstawie cech genetycznych
gleb,

•

geodezyjna ewidencja sieci uzbrojenia terenu GESUT – uporządkowany
zbiór danych przestrzennych i opisowych sieci uzbrojenia terenu, a także
informacji o podmiotach władających siecią,

•

system informacji o terenie SIT – baza danych przestrzennych dotycząca
określonego obszaru oraz procedury i techniki służące systematycznemu
zbieraniu, aktualizowaniu i udostępnianiu danych.

Przestrzeń prawna w geodezji –

Polskie Normy

• PN-ISO 7737:

Tolerancje w budownictwie -

przedstawienie

danych

dotyczących

dokładności

wymiarów,

• PN-ISO 7976-1:

Tolerancje w budownictwie - metody

pomiaru budynków i elementów budowlanych - metody
i instrumenty,

• PN-ISO 7976-2:

Tolerancje w budownictwie - metody

pomiaru budynków i elementów budowlanych –
usytuowanie punktów pomiarowych,

Geodezja i kartografia

Służba

geodezyjna

i kartograficzna

Wykonawstwo

geodezyjne

i kartograficzne

Nauka i technika

Organy nadzoru geodezyjnego i kartograficznego:
Główny Geodeta Kraju
Wojewoda: wojewódzki inspektorat nadzoru
geodezyjnego i kartograficznego

Organy administracji geodezyjnej i kartograficznej:
Marszałek województwa: geodeta województwa
Starosta: geodeta powiatowy

Firmy wykonujące prace geodezyjne i kartograficzne
działające w gospodarce rynkowej:
przedsiębiorstwa państwowe
spółki prawa handlowego
osoby prowadzące działalność gospodarczą
osoby wykonujące wolny zawód

Jednostki organizacyjne administracji publicznej

Wydziały, instytuty i zakłady geodezyjne na uczelniach
Centrum badań Kosmicznych PAN
Instytut Geodezji i Kartografii
Firmy zajmujące się wytwarzaniem sprzętu
i programów geodezyjnych