http://www.chemia.sos.pl

- 1 -

1.

Elektrony walencyjne znajdują się na ostatniej powłoce. W przypadku glinu jest to powłoka opisana główną liczbą kwantową
n=3 (powłoka M). 3s

2

p

1

2.

Najtrwalszy stopień utlenienia uzyskuje jon gdy jego konfiguracja będzie identyczna z konfiguracją najbliższego gazu
szlachetnego. W przypadku glinu, jon musi przyjąć konfigurację neonu. W tym celu glin musi oddać swoje elektrony walencyjne
(łatwiej jest mu oddać 3 elektrony niż przyjąć 5 by upodobnić się do argonu). Po oddaniu 3 elektronów jon glinu uzyska ładunek
+3.

3.

„Chlorek glinu otrzymuje się w reakcji glinu z chlorowodorem, lub działając chlorem na glin”
Opis ten w zupełności wystarcza do zapisania równań reakcji:
2Al + 6HCl → 2AlCl

3

+ 3H

2

2Al + 3Cl

2

→ 2AlCl

3

Z równania reakcji widzimy, że:
2 mole glinu reaguje z 3 molami chloru, to
1 mol glinu przereaguje z x molami chloru, czyli x=

1,5mol

.

4.

„ Z roztworów tych krystalizuje uwodniona sól – tak zwany heksahydrat chlorku glin [gr. héks = sześć]. Hydraty (sole
uwodnione) to sole zawierające w sieci krystalicznej cząsteczki wody, np. dekahydrat węglanu sodu Na

2

CO

3

.

10H

2

O”

Heksahydrat chlorku glinu oznacza, że chlorek glinu krystalizuje z 6 cząsteczkami wody:

AlCl

3

.

6H

2

O

. Masę molową tej soli

policzymy sumując masy molowe wszystkich atomów. Masy molowe atomów odczytamy z układu okresowego pierwiastków:
M

Al

=27g/mol, M

Cl

=35,45g/mol, M

H

=1g/mol, M

O

=16g/mol: M=M

Al

+3M

Cl

+12M

H

+6M

O

=27+106,35+12+96=

241,35g/mol

.

5.

Benzen w obecności

katalizatora

(AlCl

3

, FeCl

3

, Al, Fe (glin i żelazo w obecności chloru utworzą chlorek glinu (żelaza)) ulega

reakcji z chlorem. Następuje substytucja (podstawienie) atomu wodoru przez chlor z utworzeniem

chlorobenzenu

:

Cl

+ Cl

2

AlCl

3

+ HCl

6.

W tablicy rozpuszczalności odnajdujemy, że jony chlorkowe tworzą nierozpuszczalny osad tylko z jonami Ag

+

(i Pb

2+

). Do

wytrącenia jonów chlorkowych należy użyć azotanu(V) srebra

AgNO

3

:

W skróconym równaniu jonowym należy zapisać tylko te jony, które biorą udział w reakcji (jest to jedyna forma poprawna

http://www.chemia.sos.pl

- 2 -

równania jonowego. Tak jak wyrażenie 3x+5=2x+4 jako rozwiązanie jest niedopuszczalne, tak równania typu:
Ag

+

+ NO

3

-

+ Na

+

+ Cl

-

→ AgCl + Na

+

+ NO

3

-

są niedokończone. Wyrazy podobne należy skrócić.)

Ag

+

+ Cl

-

→ AgCl

7.

W tablicy elektroujemności odnajdujemy, że elektroujemność tlenu wynosi 3,5, natomiast magnezu 1,2. Róznica
elektroujemności pomiędzy tymi pierwiastkami wynosi

Δ=3,5-1,2=

2,3

. Przyjmuje się, że jeżeli różnica elektroujemności jest

większa od 1,9, to pomiędzy atomami istnieje wiązanie jonowe. W MgO

Δ=2,3 – wiązanie jest

jonowe

.

Wszystkie związki o budowie jonowej mają wysokie

temperatury topnienia

i wrzenia i są

ciałami stałymi

. Właściwość ta jest

wykorzystywana do wykładanie wnętrz pieców hutniczych (w przypadku wykładzin temperatura wrzenia nie odgrywa żadne roli,
ponieważ po stopieniu się jej, przestaje ona spełniać swoje funkcje).

8.

„Związek ten (MgO) stosuje się również w medycynie jako składnik leków przeciw nadkwasocie (dolegliwości polegającej na
nadmiernym wydzielaniu się w żołądku kwasu solnego).”
Jeżeli lek zawiera tlenek magnezu, a żołądku znajduje się kwas solny, to pomiędzy tymi związkami następuje reakcja:
MgO + 2HCl → MgCl

2

+ H

2

O

W reakcji tej tlenek magnezu wiąże jony wodorowe pochodzące od kwasu solnego. Możliwe to jest dlatego, że tlenek magnezu
posiada charakter

zasadowy

.

9.

Amoniak w wodzie ulega rekacji:
NH

3

+ H

2

O

NH

4

+

+ OH

-

Pojawiające się jony wodorotlenkowe powdują alkaliczny odczyn roztworu powstałego po rozpuszczeniu amoniaku w wodzie.
Bromowodór natomiast ma charakter kwasowy i w wodzie ulega całkowitej dysocjacji:
HBr → H

+

+ Br

-

Wodny roztwór będzie miał charakter kwasowy.

http://www.chemia.sos.pl

- 3 -

10.

Podczas rozpuszczania NaOH w wodzie widzimy z wykresu, że

temperatura roztworu wzrasta

, wydziela się ciepło, czyli

reakcja jest

egzotermiczna

. Natomiast podczas rozpuszczania azotanu(V) amonu w wodzie (NH

4

NO

3

)

temperatura roztworu

maleje

, reakcja jest więc

endotermiczna

. (egzo oznacza na zewnątrz, endo – do wewnątrz).

11.

A

. Na podstawie wyników tego doświadczenia nie można wnioskować o efekcie cieplnym rozpuszczania związków jonowych w

wodzie, ponieważ wodorotlenek sodu i azotan(V) amonu nie są związkami jonowymi.
Nieprawda, zarówno wodorotlenek sodu jak i azotan(V) amonu są związkami jonowymi.
B

. Rozpuszczaniu związków jonowych w wodzie zawsze towarzyszy wydzielenie ciepła.

Nieprawda. Rozpuszczaniu NaOH towarzyszy wydzielenie ciepła, natomiast NH

4

NO

3

rozpuszczając się w wodzie pochłania

ciepło.
C

. Rozpuszczaniu związków jonowych w wodzie zawsze towarzyszy pochłonięcie ciepła.

Nieprawda, zobacz punkt C
D

. Rozpuszczaniu związków jonowych w wodzie może towarzyszyć wydzielenie lub pochłonięcie ciepła.

Prawda. Przykładem tego mogą być właśnie te dwie sole.

12.

Przyjmuje się, że sole są mocnymi elektrolitami i ulegają dysocjacji w 100%:
NaOH → Na

+

+ OH

-

NH

4

NO

3

→ NH

4

+

+ NO

3

-

13.

Stężenie procentowe liczone jest ze wzoru:

s

rozt

m

c% 100%

m

=

, gdzie m

rozt

jest masą roztworu, czyli masą rozpuszczalnika i

substancji rozpuszczonej. Z treści zadania wynika, że m

s

=

189,9g

, masa rozpuszczalnika m

rozp

=100g, czyli masa roztworu

m

rozt

= m

s

+m

rozp

=189,9g+100g=

289,9g

. Podstawiając dane do wzoru otrzymamy:

s

rozt

m

189,9g

c% 100%

100%

m

289,9

6 5

g

5, %

=

=

=

.

http://www.chemia.sos.pl

- 4 -

14.

Chociaż kwas octowy jest słabym kwasem, jest on jednak kilkaset razy
mocniejszy od kwasu węglowego. Dlatego wypiera kwas węglowy z
roztworów jego soli (z węglanu sodu). Kwas węglowy jest dodatkowo
nietrwały i rozkłada się na tlenek węgla(IV). Tlenek węgla(IV) uchodzi
do probówki z wodorotlenkiem wapnia. Jako bezwodnik kwasowy
(tlenek niemetalu) reaguje z wodorotlenkiem z utworzeniem soli.
Spostrzeżenia (obserwacje)

a) w kolbie obserwujemy burzenie się zawartości kolby i wydzielanie
bezbarwnego gazu
b) w próbówce obserwujemy że wprowadzany gaz rozpuszcza się w
roztworze wodorotlenku i wydziela (wytrąca) się biały osad.
W obserwacjach (spostrzeżeniach) opisujemy tylko to co jesteśmy
wstanie zauważyć. Nie wyciągamy żadnych wniosków.

15.

W kolbie silniejszy kwas wypiera słabszy z jego soli:
2CH

3

COOH + Na

2

CO

3

→ 2CH

3

COONa + [H

2

CO

3

] kwas węglowy jako nietrwały rozkłada się na tlenek węgla(IV) (bezwodnik

kwasowy) i wodę:
H

2

CO

3

→ H

2

O + CO

2

↑

W probówce tlenek węgla(IV) (tlenek niemetalu) reaguje z wodorotlenkiem dając sól. Węglan wapnia jest słabo rozpuszczalny
w wodzie i wydziela się w postaci osadu:
CO

2

+ Ca(OH)

2

→ CaCO

3

↓ + H

2

O

16.

Równanie reakcji w postaci jonowej zawiera jedynie te jony, które reagują ze sobą. Jeżeli nie mamy wprawy w zapisie tego
typu reakcji, możemy pomóc sobie następującą techniką:
- zapisać w formie zdysocjowanej wszystkie związki biorące udział w reakcji:
Cu + 2Fe

3+

+

6Cl

-

→ Cu

2+

+ 2Fe

+ 6Cl

-

w kolejnym kroku skreślamy jony, jony, które występują po lewej i prawej stronie równania reakcji:
Cu + 2Fe

3+

→ Cu

2+

+ 2Fe

2+

Celem sprawdzenia równania jonowego liczymy ładunek lewej i prawej strony równania reakcji. Musi wyjść taki sam:
L=2

.

(+3)=+6, P=+2+2

.

(+4)=+6

17.

Celem określenia stopnia utlenienia wychodzimy z następujących zależności:

¾

Pierwiastki w stanie wolnym są na 0 stopniu utlenienia

¾

chlor w jonach chlorkowych jest na –I stopniu utlenienia

¾

suma stopni utlenienia wszystkich atomów wchodzących w skład związku równa jest 0 lub ładunkowi jonu

¾

stopień utlenienia prostego jonu równy jest jego ładunkowi

a) Wychodząc z tych zależności otrzymamy:
stopień utlenienia

przed reakcją

po reakcji

miedzi 0

+II

żelaza +III

+II

Łatwo znaleźć pierwiastek, który się utlenił – czyli ten, który zwiększył swój stopień utlenienia (Cu). Ten, który zmniejszył swój
stopień utlenienia – uległ redukcji.
a) Cu → Cu

2+

+ 2e

b) 2Fe

3+

+ 2e → 2Fe

2+

18.

a) Tlenek miedzi, tak jak wszystkie tlenki metali reaguje z kwasem: CuO + 2HCl → CuCl

2

+ H

2

O

b) Wodorotlenki zawsze w reakcji z kwasem dają sól: Cu(OH)

2

+ 2HCl → CuCl

2

+ 2H

2

O

c) miedź w szeregu napięciowym metali leży za wodorem. Nie reaguje z kwasami beztlenowymi z wydzieleniem wodoru: Prawda
d) reakcja metal + niemetal jest jedną z metod otrzymywania soli.

http://www.chemia.sos.pl

- 5 -

19.

W chemii istnieje zasada, że zawsze bardziej reaktywny pierwiastek wypiera ze związków pierwiastek mniej reaktywny,
mocniejszy kwas wypiera słabszy z jego soli, mocniejsza zasada wypiera słabszą z jej soli. W 17 grupie reaktywność
(aktywność) pierwiastków wzrasta wraz ze zmniejszeniem się nr okresu (I<Br<Cl<F). Dlatego chlor może wyprzeć brom z soli
bromkowych. W celu identyfikacji tych roztworów należy użyć

Cl

2aq

.

Cl

2

+ 2KBr → Br

2

+ 2KCl

Wynikiem reakcji jest pojawienie się czerwonego roztworu pochodzącego od wydzielonego bromu. Dobrze jest do badanego
roztworu dodać nieco CCl

4

. Brom doskonale rozpuszcza się w CCl

4

barwiąc go na czerwono.

20.

Warunki reakcji, oraz tworzenie się alkoholu wskazują, że reakcja pierwsza jest reakcją addycji wody do alkenu (addycja
zgodna z regułą Markownikowa). W reakcji drugiej alkohol 2-rzędowy jest utleniany. Produktami takiej reakcji są związki
karbonylowe – ketnon.

C

H

3

C

H

CH

2

C

H

3

C

H

CH

3

OH

C

H

3

C CH

3

O

+H

2

O

H

2

SO

4

[O]

propen

propan-2-ol

propanon

21.

W reakcji pierwszej do propenu dodajemy cząsteczkę wody, jest to reakcja addycji.

22.

Aby utworzyć nazwę systematyczną związku należy odszukać najdłuższy prosty łańcuch, a następnie ponumerować atomy
węgla w łańcuchu (grupy które wystają ponad prosty łańcuch są podstawnikami)

CH

3

CH

2

CH

CH

3

CH

3

1

2

3

4

1

2

3

4

W kolejny kroku wypisujemy nr atomów węgla (lokanty) przy których znajdują się podstawniki.
Wybieramy zestaw, który rozpoczyna się mniejszym lokantem, podstawniki wymieniamy w
kolejności alfabetycznej, stawiając przed każdym podstawnikiem lokant.

2-metylobutan

23.

Wodorotlenek miedzi jest odczynnikiem służącym do identyfikacji alkoholi poliwodorotenowych, z którymi na zimno tworzy
szafirowy roztwór, oraz służy do identyfikacji grupy aldehydowej. Podczas ogrzewania grupa aldehydowa utleniana jest przez
Cu(OH)

2

do grupy karboksylowej, natomiast wodorotlenek miedzi(II) redukuje się do tlenku miedzi(I), który wydziela się z

roztworu w postaci ceglastoczerwonego osadu. Natomiast jeśli w związku nie ma grupy aldehydowej, to ogrzewanie
wodorotlenku miedzi(II) prowadzi do jego rozkładu – wydziela się tlenek miedzi(II), który wydziela się w postaci czarnego
osadu.
a) powstanie szafirowego roztworu świadczy, że zarówno w glukozie i w glicerolu znajdują się przynajmniej dwie grupy
hydroksylowe
b) w związku znajdującym się w probówce A znajduje się grupa aldehydowa. Związkiem tym musi być glukoza.

24.

Wanilina jest aminokwasem – czyli w cząsteczce tego związku znajduje się grupa karboksylowa i aminowa. Oczywiście grupa
karboksylowa reaguje z zasadami jak zwykły kwas, natomiast grupa aminowa z kwasami jak amina:

CH

3

CH

C

H

3

CH

NH

2

C

OH

O

CH

3

CH

C

H

3

CH

NH

2

C

ONa

O

CH

3

CH

C

H

3

CH

NH

2

C

OH

O

CH

3

CH

C

H

3

CH

NH

3

C

OH

O

Cl

-

+

+ NaOH

+ H

2

O

+ HCl

Walina jest słabym kwasem i słabą zasadą, dlatego reakcje z kwasem i zasadą są reakcjami odwracalnymi.

http://www.chemia.sos.pl

- 6 -

25.

W wanilinie znajdują się 4 atomy węgla + grupa karboksylowa. Kwas karboksylowy zawierający tyle samo atomów węgla co
wanilina będzie miał wzór cząsteczkowy C

4

H

9

COOH oraz może być opisany następującym wzorem grupowym:

CH

2

CH

2

CH

2

C

OH

O

C

H

3

CH CH

2

C

OH

O

C

H

3

CH

3

CH

2

CH C

OH

O

C

H

3

CH

3

CH

3

C C

OH

O

CH

3

CH

3

kwas pentanowy

kwas 3-metylobutanowy

kwas 2-metylobutanowy

kwas 2,2-metylopropanowy

26.

A

Działanie rakotwórcze oczywiście wywołują miedzy innymi węglowodory aromatyczne (2)

B

Eutrofizację powodują fosforany. Zwiększenie ilości fosforanów w zbiornikach wodnych powoduje gwałtowny rozkwit glonów,

które obumierając zużywają tlen rozpuszczony w wodzi. (1)
C

Za kwaśne deszcze odpowiedzialne są tlenki siarki i azotu ((4)

27.

A

Nie jest to prawda. Zwiększenie ilości ozonu w troposferze powoduje wzrost przypadków astmy i trudności z oddychaniem.

Natomiast zmniejszenie jej w stratosferze powoduje, że do Ziemi dociera więcej szkodliwego promieniowania UV
B

Pierwsza część zdania jest fałszywa ponieważ zmniejszenie jej w stratosferze powoduje, że do Ziemi dociera więcej

szkodliwego promieniowania UV
C

Druga część zdania jest fałszywa, zwiększenie ilości ozonu w troposferze powoduje wzrost przypadków astmy i trudności z

oddychaniem
D

Zarówno zmniejszenie ilości ozonu w stratosferze, jak i zwiększenie jego stężenia w troposferze jest zjawiskiem negatywnym