1

Temat 5:

Teoria równowagi i popytu konsumenta

UŜyteczność

to satysfakcja z konsumpcji 

dóbr i usług.

UŜyteczność całkowita 

to suma satysfakcji       

z konsumpcji całego posiadanego przez 
konsumenta zasobu dóbr.

UŜyteczność krańcowa

to  uŜyteczność ostatniej 

konsumowanej  jednostki  dobra.  Inaczej  jest  to 
przyrost 

zadowolenia 

z 

tytułu 

przyrostu 

konsumpcji dobra    o jednostkę.

UŜyteczność

gdzie: Q

ś

C

- u

Ŝ

yteczno

ść

całkowita, Q

ś

K

- u

Ŝ

yteczno

ść

kra

ń

cowa

gdzie: X – ilo

ść

konsumowanego dobra X

∑

=

śK

śC

Q

Q

X

Q

Q

śC

śK

∆

∆

=

UŜyteczność krańcowa

Czekolada

Q

śK

1

2

3

4

5

6

7

I Prawo H.H.Gossena

Wraz ze wzrostem konsumpcji maleje 

uŜyteczność kaŜdej następnej 
konsumowanej jednostki, ceteris paribus.

U

Ŝ

yteczno

ść

kra

ń

cowa i całkowita

X

Q

śK

X

1

Q

śC

2

U

Ŝ

yteczno

ść

całkowita

X

Q

śC

X

opt

Q

śC

(x)

max

U

Ŝ

yteczno

ść

a ceny

X

Q

śK

Cena rynkowa

Optimum 

konsumenta

NadwyŜka (renta) 

konsumenta

U

Ŝ

yteczno

ść

ró

Ŝ

nych dóbr

gruszki

Q

ŜK

jabłka

Q

Ŝ

K

(gruszki)

Q

Ŝ

K

(jabłka)

Optimum

II Prawo H.H.Gossena

D

ąŜą

c do maksymalizacji satysfakcji z konsumpcji 

konsument tak rozdysponowuje swoje dochody, 

aby u

Ŝ

yteczno

ść

kra

ń

cowa wszystkich dóbr 

wyrównała si

ę

.

Równowaga konsumenta

Warunek równowagi konsumenta

Q

ś

K(A)

= Q

ś

K(B)

= Q

ś

K(C)

=...

(przy zało

Ŝ

eniu, 

Ŝ

e w wszystkie dobra maj

ą

takie same 

ceny)

oraz

(przy ró

Ŝ

nych cenach)

...

)

(

)

(

)

(

=

=

=

C

C

śK

B

B

śK

A

A

śK

p

Q

p

Q

p

Q

Szereg oboj

ę

tno

ś

ci

Szereg oboj

ę

tno

ś

ci to zestawienie 

ilo

ś

ciowych kombinacji dwóch dóbr, które 

przedstawiaj

ą

konsumentowi identyczn

ą

u

Ŝ

yteczno

ść

.

Dobro A

Dobro B

1

4

5

6

7

2

3

60

45 35 30 27

25 24

3

Ograniczenie bud

Ŝ

etowe

gdzie:M - dochód, p

A

, p

B

- ceny dóbr A i B, 

A, B - ilo

ść

dóbr A i B

po przekształceniu

B

p

A

p

M

B

A

⋅

+

⋅

=

A

p

p

p

M

B

B

A

B

⋅

−

=

Ograniczenie bud

Ŝ

etowe

Dobro A

Dobro B

Kombinacje 

niedostępne

Kombinacje 

dostępne

Równowaga konsumenta

Dobro A

Dobro B

Optimum 

konsumenta

A

1

B

1

O

1

2

3

Prawo Engla

Wraz ze wzrostem dochodu maleje

udział dóbr Ŝywnościowych 

w strukturze konsumpcji.

Krzywa Engla

dochód

W

y

d

a

tk

i 

n

a

 d

o

b

r

a

 

Ŝ

y

w

n

o

ś

c

io

w

e

Teoria popytu

4

POPYT

Popyt to zapotrzebowanie zgłaszane na 

towary i usługi przy danym poziomie 
cen (strumie

ń

wydatków).

Prawo popytu

Wraz ze wzrostem ceny wielkość

popytu maleje, a gdy cena spada, 

wielkość popytu rośnie, ceteris 

paribus. 

Funkcja popytu

Funkcja liniowa

gdzie: D -popyt, p- cena, a,b - parametry funkcji

Funkcja nieliniowa

gdzie: n- elastyczno

ść

cenowa popytu

b

p

a

D

+

⋅

−

=

b

p

a

D

n

+

⋅

=

−

Funkcja popytu

Cena

Popyt

F

1

p

1

D

1

A

D

2

p

2

B

Wzrost popytu

Cena

Popyt

F

1

Działanie czynników 

pozacenowych

F

2

Determinanty popytu

dochody 

ceny innych dóbr

oczekiwania co do zmian cen i dochodów

gusty i preferencje 

efekty na

ś

ladownictwa i demonstracji

czynniki demograficzne (liczba konsumentów, 
struktura wiekowa i płci)

warunki klimatyczne

działalno

ść

pa

ń

stwa

5

Paradoksy popytu



Paradoks 

Paradoks 

Paradoks 

Paradoks Veblena

Veblena

Veblena

Veblena – wzrost popytu na dobra 

luksusowe wraz ze wzrostem ich ceny 
(ostentacyjna konsumpcja)



Paradoks 

Paradoks 

Paradoks 

Paradoks Giffena

Giffena

Giffena

Giffena – wzrost cen dóbr 

podrzędnych powoduje wzrost popytu na te 
dobra (ceny dóbr podrzędnych są względnie 
niskie w porównaniu z dobrami wyższego 
rzędu)



Paradoks spekulacyjny

Paradoks spekulacyjny

Paradoks spekulacyjny

Paradoks spekulacyjny – wzrost popytu wraz 
ze wzrostem ceny w warunkach 
przewidywań co do dalszego ich wzrostu (np. 
inflacji)

Elastyczność cenowa popytu

Wskaźnik  elastyczności  cenowej  popytu  mierzy 

reakcję popytu  na  zmianę ceny.  Inaczej  jest  to 
względna  (procentowa)  zmiana  popytu  do 
względnej (procentowej) zmiany ceny.

p

p

D

D

pD

E

∆

÷

∆

=

D - popyt, p - cena

Elastyczność cenowa popytu

Cena

Popyt

p

1

D

1

A

D

2

p

2

B

F

1

1

1

2

1

1

2

p

p

p

D

D

D

pD

E

−

÷

−

=

Elastyczny, stosunkowo 
elastyczny

(-

∞

∞

∞

∞

, -1)

Doskonale elastyczny

-

∞

∞

∞

∞

Jednostkowo elastyczny, 
jednostkowy

-1

Nieelastyczny, stosunkowo 
nieelastyczny

(-1, 0)

Sztywny, doskonale
nieelastyczny

0

Charakter popytu

Wskaźnik cenowej 

elastyczności popytu

Determinanty cenowej elastyczności 

popytu

Liczba substytutów

Udział wydatków na dane dobro w 
budŜecie konsumenta

Czas reakcji

Elastyczno

ść

mieszana popytu

Mierzy reakcję popytu na zmianę ceny innych 

dóbr.

B

p

p

D

D

MpD

E

B

A

A

∆

÷

∆

=

Wskaźnik mieszanej elastyczności popytu 

to względna zmiana popytu na dane dobro 

do względnej zmiany ceny innego dobra

.

6

Elastyczność mieszana popytu

Wskaźnik mieszanej elastyczności 

popytu 

Charakter i siła związku  

między badanymi towarami 

Dodatni w przedziale 

( )

1,

+∞

 

Substytucyjność, silny związek 

Dodatni w przedziale (0,1) 

Substytucyjność, słaby związek 

Zerowy 

Dobra niezaleŜne 

Ujemny w przedziale (-1,0) 

Komplementarność, słaby związek 

Ujemny w przedziale

(

)

−∞−

, 1

 

Komplementarność, silny związek