Kadrowanie i kompozycja obrazu - przewodnik

Z kompozycją obrazu mamy wiele problemów. Czy nie zdarzyło się wam przy oglądaniu
wakacyjnych fotosów znaleźć w kadrze elementu kompletnie psującego nastrój, rażącego czy
odwracającego wzrok widza od głównego tematu?

Z kompozycją obrazu mamy wiele problemów. Większość naszych zdjęć robimy pod wpływem
chwili i prawie nigdy nie mamy czasu na pewne, choćby ogólne zaplanowanie naszego obrazu. Czy
nie zdarzyło się wam przy oglądaniu wakacyjnych fotosów znaleźć w kadrze elementu kompletnie
psującego nastrój, rażącego czy odwracającego wzrok widza od głównego tematu? Kilka
podstawowych informacji z zakresu kompozycji pomoże uniknąć większości błędów
pojawiających się w naszych domowych albumach.

Dzisiejsze kanony fotograficzne znacząco różnią się od tych, przyjętych wiele lat temu. Na
zdjęciach nawet największych mistrzów nowoczesnej fotografii możemy zaobserwować
rozluźnienie panujących przez lata norm. Pojawiają się nowe dotychczas pomijane tematy
związane z brakiem estetyki, wykorzystywanie nienaturalnych i odrażających skrótów i
zniekształceń. W portrecie pojawiła się moda na przecinanie modela krawędzią zdjęcia w najmniej
oczekiwanych miejscach (np. ucinanie fragmentów głowy). Z czasem coraz trudniej nam będzie
obłożyć kompozycje fotograficzną jakimikolwiek regułami. Ale jak na razie pewne zasady ogólnie
przyjętego poczucia piękna i estetyki obrazu istnieją i należy się do nich w jak największym
stopniu stosować.

Sposób w jaki przedstawimy fotografowany temat zależy od wielu czynników. Pierwszym z nich
jest motyw, inaczej będziemy traktować kadr w przypadku portretu, ujęcia artystycznego czy
martwej natury, a inne są warunki wykonania udanej pocztówki a wakacji.

Poprawna interpretacja kompozycyjna poszczególnych motywów zależy od umiejętności i
spostrzegawczości autora. Musi on znaleźć motyw, oddzielić go niejako od obojętnego otoczenia i
należycie go skomponować, czyli tak rozłożyć jego części w ramach obrazu, aby zespół linii i plam
był miły dla oka, a odpowiednio dobrane oświetlenie stapiało poszczególne części motywu w
jedną, pełną plastyki i ekspresji całość. Pojęcia motywu i kompozycji są ze sobą nierozerwalnie
splecione. Im piękniejszy jest motyw, tym pozornie mniejszy jest wysiłek kompozycyjny. Jeśli
wybieramy niepozorny element musimy się liczyć z koniecznością kombinacji dla uzyskania
pożądanego efektu.

Po pierwsze rodzaje kadrów. Ogólnie mamy do dyspozycji trzy możliwe kadry:

•

poziomy prostokątny

•

pionowy prostokątny

•

kwadratowy

Oczywiście w zależności od posiadanego przez nas sprzętu mogą występować różne wielkości. W
fotografii analogowej (tradycyjnej) mamy głownie do czynienia z czterema formatami negatywu 24
na 36 mm, 6 na 6 cm, 6 na 7 cm i 6 na 9 centymetrów. Większe zdarzają się w profesjonalnej
fotografii w większości studyjnej.
Kolejnymi ważnymi elementami obrazu są punkty, linie i plamy czy to tonalne (w skali szarości)
czy barwne. Wrażenie jakie zrobi nasze zdjęcie na obserwatorze w dużej mierze zależy od układu
tych detali. Pamiętajmy, że punkt może oznaczać jeden przedmiot lub ich grupę. A linii nie musi
tworzyć jednolita kreska, może to być szpaler drzew czy latarnie przy ulicy. Ułożenie tych linii
może sugerować stałość kompozycji (linie proste), wielkość, monumentalność (linie pionowe).
Skośny układ przedmiotów w obrazie wymusza dynamikę, ruch.

| fotopolis.pl © | sharing >> a u d i o k s i a z k i.org |

1

a

u

d

i o

k

s

i

a

z

k i

.o

rg

Przyjęło się stosować kompozycję asymetryczną, jako żywszą, bardziej interesującą i tak linia
horyzontu nie powinna przecinać kadru na pół. Staramy się unikać pionowych, poziomych czy
skośnych linii, odcinających ostro część zdjęcia. Każdy Fotograf, nawet ten początkujący powinien
słyszeć o mocnych punktach obrazu. Mowa o punktach przecięcia się pewnych linii w kadrze.

Istnieją trzy takie podziały. Jeden z nich zakłada przecięcie obrazu czterema liniami, dwiema
pionowymi i dwiema poziomymi (rys.1 ). Zdjęcie mamy podzielone na trzy równe części zarówno
w pionie jak i w poziomie. Podział, tak zwany ?złoty? przewiduje podobnie jak poprzednio również
cztery linie, z tym, że odcinki podziału nie są równe (rys.2 ). Mniejsza część odcinka ma się do
większej, jak większa do całości. Liczbowo można to przestawić jako 3:5; 5:8; 8:13 itd. Trzeci
sposób polega na podziale prostokątnego kadru przekątną, i poprowadzeniu od niej dwóch prostych
prostopadłych do pozostałych wierzchołków (rys.3 ). Mocne punkty obrazu te powstały jeszcze
zanim narodziła się fotografia. Już malarze umieszczali ważniejsze elementy w tychże miejscach.
Trudno powiedzieć czy to oczy obserwatora automatycznie biegną do tych punktów i dlatego
autorzy zarówno obrazów czy rysunków, jak i fotografowie wykorzystują je do uwypuklenia
pewnych przedmiotów czy to widz przyzwyczaił się prze lata do takiej właśnie formy wskazania
zasadniczego przedmiotu kadru.

rys. 1

rys. 2

| fotopolis.pl © | sharing >> a u d i o k s i a z k i.org |

2

a

u

d

i o

k

s

i

a

z

k i

.o

rg

rys. 3

Umieszczenie obiektu w jednym z tych punktów gwarantuje nam rozpoznanie przez obserwatora
głównego motywu naszego obrazu. Trzeba jednak pamiętać, że wykorzystujemy tylko jeden punkt,
umieszczenie większej liczby przedmiotów na wszystkich przecięciach powoduje, że ktoś kto
ogląda nasze dzieło błądzi wzrokiem od jednego punktu do drugiego nie wiedząc co wybrać.
Oczywiście nie musimy malować na matówce naszego aparatu wspomnianych wyżej miejsc,
wystarczy jeśli mniej więcej zapamiętamy gdzie się one znajdują.

W naszych obrazach musimy uwidocznić przewodni motyw kompozycji. Jeżeli sposób ukazania go
wzbudza w widzu wątpliwości, czy na pewno to jest główny przedmiot zdjęcia, to możemy uznać
je za nieudane. Jeśli uwieczniamy grupę przedmiotów to musimy zadbać aby była ona spójna,
tworzyła pewną całość. Musimy za wszelką cenę pilnować porządku w kadrze. Zbyt duża ilość
elementów psuje kompozycje, gmatwa i komplikuje, powoduje że to co staraliśmy się pokazać staje
się mało przejrzyste.

Jeżeli chcemy aby nasze zdjęcia miały jakąkolwiek wartość estetyczną, musimy jeszcze przed
przyłożeniem wizjera naszego aparatu do oka zdawać sobie sprawę z tego co chcemy pokazać
widzowi. Kiedy już to wiemy dążymy do zamierzonego celu przy użyciu jak najprostszych
sposobów. Chodzi o to, abyśmy nie kombinowali nad zdjęciem godzinami, np. próbując wszystkich
możliwych filtrów jakie znajdziemy w torbie.

Prócz zasadniczych przedmiotów znajdujących się na zdjęciu, to znaczy ostrych wyraźnych,
pojawiają się często w tle plamy, na tyle duże lub jaskrawe że odwracają uwagę widza od
głównego przedmiotu dzieła. Mogą one służyć jako równowaga dla zasadniczego punktu
zainteresowania. Mogą wypełniać puste przestrzenie poza tematem. Ale trzeba uważać aby nie
zlewały się z głównym tematem. Można nimi "wyważać" obraz. Jeśli główny element umieszczony
jest po jednej stronie zdjęcia wówczas pożądane jest umieszczenie jakiejś plamy po jego drugiej
stronie aby obraz był równomiernie rozłożony w kadrze.

Z kadrowaniem i kompozycja łączy się także oświetlenie przedmiotu. Jeżeli oświetlimy
przestrzenny przedmiot o pewnej fakturze światłem płaskim, rozproszonym to zatracimy jego
wypukłość, stanie się on płaski, monotonny i nieciekawy. Ale jeżeli popracujemy odrobinę nad
kierunkiem padania światła czy to przesuwając odpowiednio jego źródło lub czekając aż Słońce
przesunie się po widnokręgu i aby jego promienie padały pod zadowalającym nas kątem, przedmiot
trójwymiarowy za pośrednictwem pasującej gry świateł i cieni zostanie uwypuklony na obrazie, nie
zatraci swej przestrzenności.

| fotopolis.pl © | sharing >> a u d i o k s i a z k i.org |

3

a

u

d

i o

k

s

i

a

z

k i

.o

rg

rys. 4

Jak widać z powyższego zdjęcia zasada ta odnosi się głównie do fotografii
czarno-białych ale i fotografując w kolorze musimy o niej pamiętać. Trudno jest w ciekawy,
poruszający sposób przedstawić np. jesienny las, kiedy niebo spowite jest grubą warstwą chmur,
które działają jak ekran rozpraszający lub matówka. Takie zdjęcie zatraci żywość kolorów jesieni,
będzie płaskie, smutne i nieciekawe.

I na koniec jeszcze jedna rzecz o której nie wolno wam zapomnieć, przynajmniej przy fotografii
klasycznej, trzymajcie pion i poziom. Złudzenie "walenia" się budynków czy drzew na naszym
obrazie odstrasza widza. Wszyscy wiedzą, że drzewa prócz wyjątkowych sytuacji rosną prawie
idealnie pionowo do góry. Jeżeli robiąc zdjęcie nie mamy zamiaru utrwalić momentu żywej
zabawy dzieci na plaży, horyzont i linia wody powinna przechodzić przez obraz poziomo.
Kolumny świątyń starożytnych nie mogą wyglądać jakby je powyginał wiatr. Niestety mało który
aparat fotograficzny daje możliwość korygowania zniekształceń perspektywicznych. Można je
jednak zniwelować w pewnym zakresie przez dobranie odpowiednich obiektywów. Pamiętajmy, że
największe przerysowania powodują szkła szerokokątne. Powstaje niemiły efekt wyolbrzymienia
przedmiotów znajdujących się blisko aparatu przy znacznym zmniejszeniu planów dalszych.

Jeśli spróbujecie zastosować powyższe reguły w codziennym fotografowaniu efekty waszej pracy
twórczej będą dużo lepsze i bez skrępowania będziecie mogli pochwalić się waszymi pamiątkami
znajomym i krewnym. Nie będziecie już zawiedzeni oglądając swoje pocztówki mówiąc sobie w
duchu: byłoby ładne zdjęcie, gdyby...

| fotopolis.pl © | sharing >> a u d i o k s i a z k i.org |

4

a

u

d

i o

k

s

i

a

z

k i

.o

rg