prawo administracyjne i dewizowe

POJ

CIE ADM. FIN. PUBL. (a) w znaczeniu podmiotowym oznacza osob

lub cz

ęś

ciej zorganizowany

zespół osób (jedn.org.), którym powierza si

administrowanie fin.publ.; (b) funkcj

(zadaniem) adm.fin.publ.

jest realizowanie zada

stwa lub ST w dziedzinie gromadzenia i wydatkowania publ.

rodków

pieni

ęż

nych; (c) na okre

lenie adm.fin.publ. u

ywa si

równie

innych terminów np. aparat fin., aparat fin-

ksi

gowy, słu

by fin., organy fiskusa.

SYSTEMATYKA ADM.FIN.PUBL.

I. Organy

II. Organy fin. (wykonuj

A. Zarz

dzaj

ce fin. publ.

działalno

ść

fin.)

1. Minister Fin. i RM

1. Urz

dy Skarbowe (I instancji)

2. Rada Polityki Pieni

ęż

nej

2. Izby skarbowe (II instancji)

3. Sejm i Senat

wła

ciwe dla:

B. Organy kontroli fin.

* post

powania podatkowego

Najwy

sza Izba Kontroli (NIK)

* p. karno-skarbowego

Regionalna Izba Obrachunkowa (RIO)

* p. egzekucji

wiadcze

KPWiG

podatkowych

Urz

d Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Komisja Nadzoru Bankowego i

Inspektorat Nadzoru Bankowego

Biegli rewidenci

W ramach publ. działalno

ci fin. mo

na realizowa

dwa ró

ne zadania: (1) kierowa

i zarz

dza

działalno

fin.; (2) wykonywa

działalno

ść

fin.

Organy zarz

dzaj

ce (A-1 itp) realizuj

funkcje kierownicze w procesie zarz

dzania fin. publ., do funkcji

tych nale

żą

: (a) programowanie fin. publ.; (b) projektowanie i tworzenie prawa fin.; (c) planowanie

finansowe; (d) organizacja i kierowanie wykonawstwem planowych zada

fin.; (e) kontrola finansowa

dokonywana przez NIK.

Organy wykonuj

ce zad. fin. (Urz

dy, Izby...) Ich podstawow

rol

jest wykonywanie zada

stwa lub

ST zwi

zanych z konkretyzacj

indywidualnych uprawnie

i obowi

zków prawno-fin. podmiotów biernych

stosunków prawno-fin. Organy fin. działaj

zatem jako podmioty czynne wydaj

c indywidualne akty

finansowe (np. organ podatkowy wydaj

c decyzj

w sprawie podatku). W znaczeniu prawnym organy fin. s

organami pa

stwowymi powołanymi wył

cznie dla realizacji zada

adm. fin. publ. Jako takie tworz

one

resort finansów.

KOMPETENCJA MINISTRA FIN.

MF jest naczelnym organem adm. pa

stwowej, kieruj

cy sprawami fin.

gosp. narodowej oraz oddziałuj

cy na jej funkcjonowanie i rozwój stosowanie do potrzeb społecznych i

gosp., zgodnie z polityk

stwa. Urz

d ten przeszedł historycznie znaczn

ewolucj

, w Polsce chodziło

o to, aby model Urz

du MF wykształcony w okresie gosp. planowej zmieni

na model typowy dla nowo

tworz

cej si

gosp. rynkowej. Organizacj

, kompetencje i zasady działania MF i Ministerstwa Fin. reguluje

rozporz

dzenie prezesa RM z dnia 20.10.2001 w sprawie szczegółowego zakresu działania MF. W

rozporz

dzeniu tym przyj

to,

e do zada

MF nale

y kierowanie nast

puj

cymi działaniami adm. rz

dowej:

(a) bud

et; (b) finanse publiczne; (c) instytucje finansowe.

Do zakresu działania MF nale

y w szczególno

ci:

(1)

przygotowanie i przedstawienie RM:
(a) projektów zało

systemu fin.publ., w tym bud

etowego, podatkowego, ubezpiecze

maj

tkowych i osobowych; (b) projektów systemu planowania fin. jedn. realizuj

cych zadania obj

tych

bud

etem pa

stwa i bud

etami ST; (c) projekt ustawy bud

etowej; (d) sprawozdania z realizacji

bud

etu; (e) bilans fin. sektora publ. i prognozy bilansu płatniczego; (f) projekty ustaw i rozporz

dze

RM dotycz

cej fin. publ.

(2)

zapewnienie realizacji dochodów i wydatków bud

etu pa

stwa oraz wykonywanie kontroli w tym

zakresie;

(3)

ogólny nadzór w sprawach podatkowych i dewizowych;

(4)

realizacja polityki zaci

gania długu publ., w tym opracowania polityki emisji oraz warunków emisji

skarbowych pap. wart. przeznaczonych na rynek krajowy lub zagraniczne rynki fin. oraz zasad
organizacji rynku pierwotnego i wtórnego, skarbowych pap. wart. oraz zasad i warunków zaci

gania

przez pa

stwo po

yczek i kredytów;

(5)

organizowanie poboru nale

ci bud

etowych oraz udział w mi

dzynarodowej współpracy

podatkowej;

(6)

udzielanie por

cze

i gwarancji SP, w tym ich ewidencji i obsługa;

(7)

kontrola skarbowa oraz nadzór nad organami kontroli skarbowej;

(8)

opracowywanie zasad funkcjonowania rynku fin.;

(9)

inicjowanie polityki pa

stwa oraz realizacja zada

wobec banków, zakładów ubezp. i innych instytucji

fin.

(10) udział w opracowaniu systemu regulacji nadzoru bankowego;
(11) sprawowanie nadzoru i kontroli nad działalno

podmiotów urz

dzaj

cych i prowadz

cych gry

losowe lub zakłady wzajemne;

(12) prowadzenie krajowej ewidencji podatników;
(13) zapewnienie jednolitego stosowania prawa podatkowego przez podmioty podległe MF.

Obsług

MF zapewnia MINISTERSTWO FIN. Ministerstwo Fin. składa si

z nast

puj

cych komórek

organizacyjnych:
(1) DEPARTAMENT - słu

żą

do realizacji merytorycznych zada

Ministerstwa np. Departament Bud

etu

stwa; D. Finansów ST; D. Polityki zagranicznej; D. Długu Publ.; D. Systemu Podatkowego; D.

Organizacji Skarbowo

ci; D. Rachunkowo

ci; D. Kontroli Skarbowej; D. Ceł; D. Polityki Regionalnej i

Rolnictwa; D. Gwarancji i Por

cze

(2) BIURA - słu

żą

do realizacji zada

w zakresie obsługi Ministerstwa np. Biuro Kadr i Szkolenia; B.

Prasowe; B. Kontroli Resortowej; B. Dokumentacji Skarbowej; B. d/s Dyscypliny Fin. Publ.
(3) SEKRETARIATY - słu

żą

do obsługi MF oraz Komitetów, Rad i Zespołów.

(4) WYDZIAŁY jako komórki organizacyjne wyst

puj

ce wewn

trz Departamentów i Biur.

MF podlegaj

i s

nadzorowane przez niego nast

puj

ce organy i jedn. org.:

Prezes Głównego Urz

du Ceł;

Generalny Inspektor Celny;

Generalny Inspektor Informacji Fin.

Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej;

Izby i Urz

dy Skarbowe;

Urz

dy Kontroli Skarbowej;

Krajowa Izba Biegłych Rewidentów.

URZ

DY I IZBY SKARBOWE

1. Poj

cie stosunku adm.-prawnego, strony czynnej i biernej tego stosunku

Stosunek adm.-prawny jest to stosunek prawny zachodz

cy mi

dzy organem fin. (Urz

d Skarbowy, Izba

Skarbowa) a obywatelem charakteryzuj

cy si

nierównorz

dno

stron tzn. pozycj

nadrz

zajmuje

organ fin., który jest podmiotem czynnym, obywatel za

biernym. Organ fin. jest podmiotem czynnym, gdy

poprzez wydawane przez niego decyzje kształtuje on prawa i obowi

zki obywatela.

2. Aktem normatywnym reguluj

cym działanie Urz

dów i Izb Skarbowych jest ustawa z dn. 21.06.96r.

„O Urz

dach i Izbach Skarbowych”

3. Urz

dy i Izby Skarbowe s

organami wła

ciwymi dla:

*post

powania podatkowego; *p. karno-skarbowego; *p. egzekucyjnego w zakresie

wiadcze

podstawowych. Urz

dy działaj

jako pierwsza instancja, Izby s

organami odwoławczymi od decyzji

wydawanych przez Urz

dy Skarbowe, czyli działaj

jako organy drugiej instancji.

4. Zakres działania Urz

du Skarbowego:

(a) ustalanie lub okre

lanie i pobór podatków oraz nie podatkowych nale

ci bud

etowych;

(b) rejestracja podatników oraz przyjmowanie deklaracji podatkowych;
(c) wykonywanie kontroli podatkowej;
(d) podział i przekazywanie na zasadach okre

lonych w odr

bnych przepisach dochodów bud

etowych

dzy bud

etem pa

stwa i bud

etami gmin;

(e) prowadzenie dochodze

w sprawach karno-skarbowych;

(f) rozstrzyganie w pierwszej instancji w sprawach karno-skarbowych;
(g) wykonywanie egzekucji administracyjnej nale

ci pieni

ęż

nych, kar maj

tkowych w zakresie

okre

lonym przepisami kodeksu karno-wykonawczego i ustawy karno-skarbowej.

5. Struktura organizacyjna US – na czele US stoi Naczelnik, który jest powoływany i odwoływany przez MF
na wniosek dyrektora Izby Skarbowej. Drugim organem jest z-ca Naczelnika, który jest powołany przez
dyrektora Izby Skarbowej na wniosek Naczelnika.

6. Zakres działania Izby Skarbowej:
(a) sprawowanie nadzoru nad Urz

dami Skarbowymi;

(b) rozstrzyganie w drugiej instancji spraw nale

żą

cych w pierwszej instancji do Urz

du Skarbowego;

(c) wykonywanie innych zada

okre

lonych w odr

bnych przepisach.

7. Struktura organizacyjna IS – na czele IS stoi dyrektor, który jest powoływany i odwoływany przez MF.
Zast

puje go Wicedyrektor powoływany i odwoływany przez MF na wniosek dyr. IS

8. Terytorialny zakres działania oraz siedziby Urz

dów i Izb Skarbowych okre

la w drodze

rozporz

dzenia Minister wła

ciwy do spraw fin. publ. w porozumieniu z Ministrem wła

ciwym do spraw adm.

publ.

9. Urz

dy i Izby Skarbowe maj

prawo

żą

od podmiotów obj

tych kontrol

podatkow

, sprawozda

fin.

oraz innych materiałów niezb

dnych do kontroli prawidłowo

ci rozlicze

podatkowych.

ORGANY KONTROLI SKARBOWEJ

(1) Akt prawny reguluj

cy funkcjonowanie i struktur

organizacyjn

organów kontroli skarbowej to ustawa z

dn. 28.09.91 r. o kontroli skarbowej.

(2) Cel kontroli skarbowej - ochrona interesów i praw maj

tkowych SP oraz zapewnienie skuteczno

wykonywania zobowi

podatkowych i innych nale

ci stanowi

cych dochód bud

etu pa

stwa,

stwowych funduszy celowych oraz bud

etów jedn. ST.

(3) Zakres przedmiotowy kontroli skarbowej
(a) kontrola rzetelno

ci deklarowanych podstaw opodatkowania i prawidłowo

ci obliczenia i płacenia

podatków;
(b) ujawnienie i kontrola nie zgłoszonej do opodatkowania działalno

ci gosp., a tak

e dochodów nie

znajduj

cych pokrycia w ujawnionych

ródłach przychodu;

(c) kontrola celowo

ci i zgodno

ci z prawem gospodarowania

rodkami pochodz

cymi z bud

etu pa

stwa,

rodkami pa

stwowych jedn. bud

etowych, pa

stwowych jedn. gosp. poza bud

etowej oraz

rodków

stwowych funduszy celowych. Zarówno przekazuj

cych te

rodki, jak i otrzymuj

cy;

(d) wykonywanie szczególnego nadzoru podatkowego (szczególny nadzór podatkowy dotyczy wszystkich
procesów wytwarzania produktów akcyzowych);
(e) badanie prawidłowo

ci stosowania cen umownych w zakresie obj

tym ograniczenia swobodnego

kształtowania ich poziomu;
(f) badanie prawidłowo

ci obrotu dewizowego.

(4) Zakres podmiotowy kontroli skarbowej
(a) kontroli podlegaj

zobowi

zani do

wiadcze

pieni

ęż

nych na rzecz SP lub pa

stwowych funduszy

celowych (podatnicy);
(b) wydatkuj

rodki z bud

etu pa

stwa (dysponenci bud

etowi);

(c) władaj

cy i zarz

dzaj

cy mieniem pa

stwowym;

(d) płatnicy i inkasenci podatku
(5) Organy kontroli skarbowej zaliczamy:
(a) MF jako naczelny organ kontroli skarbowej;
(b) Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej jako organ wy

szego stopnia nad Inspektorami Kontroli

Skarbowej;
(c) Inspektorzy Kontroli Skarbowej

GIKS powołuje i odwołuje prezes RM na wniosek Ministra Fin. Inspektorzy za

powoływani i odwoływani

przez GIKS. GIKS sprawuje nadzór nad działalno

Inspektorów oraz pracowników operacyjnych w

zakresie realizacji zada

okre

lonych w ustawie. Inspektorzy Kontroli Skarb. co do zasady prowadz

samodzielnie post

powanie kontrolne.

Inspektorami mog

osoby posiadaj

ce wył

cznie:

* obywatelstwo polskie i korzystaj

ce z pełni praw cywilnych i obywatelskich; * posiadaj

ce nienagann

opini

i nie karan

za przest

pstwo z winy umy

lnej; * musz

posiada

sze wykształcenie prawnicze,

ekonomiczne lub inne wy

sze o specjalno

ci przydatnej do kontroli skarbowej; * wymóg zatrudnienia w jedn.

kontroli skarbowej i posiadanie co najmniej 5-letniego sta

u pracy w organach adm. podatkowej albo 3-letni

praktyk

w jedn. kontroli skarbowej; * zło

enie egzaminu kwalifikacyjnego na stanowisko insp. przed komisj

powołan

przez GIKS.

Jednostkami org. kontroli skarbowej s

: Urz

dy Kontroli Skarbowej i Ministerstwo Fin. W ramach kontroli

skarbowej działaj

Inspektorzy Kontroli Skarbowej, którzy prowadz

kontrol

skarbow

wg wła

ciwo

miejscowej (terytorialnego zasi

gu) działania urz

du kontroli skarbowej.

POST

POWANIE KONTROLNE ORAZ PRAWA I OBOWI

ZKI PRAWA KONTROLNEGO

(1) Post

powanie wszczyna Inspektor Kontroli Skarbowej po okazaniu kontrolowanemu:

(a) legitymacji słu

bowej;

(b) upowa

nienia do przeprowadzania kontroli, które jest wydawane przez dyrektora Urz

du Kontroli

Skarbowej lub GIKS, okre

la ona dane identyfikuj

ce inspektora, oznaczenie kontrolowanego i termin

ci upowa

nienia; (c) dor

czenie zawiadomienia o wszcz

ciu post

powania kontrolnego.

Zawiadomienie jest wystawiane przez inspektora i powinno zawiera

jego imi

i nazwisko, przewidywany

czas trwania kontroli, miejsce prowadzenia kontroli, zakres kontroli oraz prawa i obowi

zki kontrolowanego

(2) Inspektor ma obowi

zek:

zapozna

kontrolowanego z jego prawami i obowi

zkami wynikaj

cymi z ustawy, kontrolowany za

potwierdza na zawiadomieniu o wszcz

ciu post

powania kontrolnego swoim podpisem,

e zapoznał si

swoimi prawami i obowi

zkami

(3) Czynno

ci kontrolowane prowadzone s

przede wszystkim w siedzibie kontrolowanego

oraz

w innych

miejscach zwi

zanych z prowadzon

przez niego działalno

i w godzinach jej prowadzenia.

(4) Obowi

zki kontrolowanego:

(a) zobowi

zany jest zło

wiadczenie o swoim stanie maj

tkowym;

(b) udost

pni

obiekty, urz

dzenia, składniki maj

tkowe, których badanie wchodzi w zakres kontroli;

wgl

d w dokumentacj

i przeprowadzone ewidencje

(d) sporz

dzi

kopie dokumentów okre

lonych przez inspektora kontroli:

(e) zapewni

w miar

liwo

ci samodzielne pomieszczenie i miejsce do przechowywania dokumentów;

(f) umo

liwi

fotografowanie i filmowanie oraz dokonywanie nagra

kowych, je

eli tego typu dowody s

przedmiotem kontroli;
(g) przeprowadzi

inwentaryzacj

żą

danie inspektora;

(h) w sprawach obj

tych zakresem kontroli, kontrolowany ma obowi

zek w wyznaczonym terminie udzieli

wyja

nie

lub dostarczy

żą

dany dokument inspektorowi

(5) Czynno

ci kontrolne:

(a) badanie dokumentów i ewidencji obj

tych zakresem kontroli;

(b) zabezpieczenie zebranych dowodów;
(c) zarz

dzenie inwentaryzacji;

(d) dokonywanie ogl

dzin;

(e) przesłuchiwanie

wiadków;

(f) zasi

ganie z opinii biegłych.

(6) Prawa kontrolowanego:
(a) prawo do uczestniczenia w czynno

ciach kontrolnych (a-f);

(b) prawo w terminie 3 dni od podpisania protokołu kontrolnego zło

na pi

mie wyja

nienia b

zgłosi

zastrze

enia do tre

ci protokołu, a inspektor jest zobowi

zany ustosunkowa

do tych zastrze

bez

dnej zwłoki w formie odpowiedniej adnotacji;

z cał

dokumentacj

kontroln

i zło

w ci

gu 3 dni od zapoznania si

z ni

żą

dania

uzupełnienia tej dokumentacji poprzez wskazanie czynno

ci kontrolnych, które nale

ałoby podj

ąć

dokumentów, które nale

ałoby doł

czy

do akt kontrolnych

przeprowadzenia ponownej oceny zebranej dokumentacji w celu weryfikacji ustale

kontrolnych.

Inspektor w terminie 3 dni powinien zawiadomi

kontrolowanego o sposobie ich załatwienia.

(7) Czynno

ci kontrolne maj

ce znaczenie dla wyniku kontroli podlegaj

dokumentowaniu, czyli

sporz

dzaniu protokołów z badania dokumentów, ogl

dzin, przesłucha

wiadków, inwentaryzacji.

(8) Z przeprowadzonej kontroli sporz

dza si

i wydaje:

(a) decyzje – w przypadku, gdy ustalenia kontrolne dotycz

podatków i innych nale

ci bud

etowych,

których okre

lenie lub ustalenie nale

y do wła

ciwo

ci Urz

dów Skarbowych;

(b) wynik kontroli – gdy ustalenia dotycz

innych prawidłowo

ci ni

podatkowe lub gdy nieprawidłowo

ci nie

stwierdzono.

(ad a) decyzja dor

czana jest kontrolowanemu i wła

ciwemu organowi skarbowemu. Kontrolowany mo

wnie

ść

odwołanie od niniejszej decyzji do Izby Skarbowej, gdy decyzj

wydał inspektor organu kontroli

skarbowej albo odwołanie wnosi si

do GIKS, gdy decyzj

wydał inspektor zatrudniony w Ministerstwie Fin.

Odwołanie wnosi si

do organu, który wydał zaskar

decyzj

tj. do inspektora w terminie 14 dni od

dor

czenia decyzji.

(9) W zakresie nieuregulowanym ustaw

o kontroli skarbowej do post

powania kontrolnego stosuje si

przepisy ustawy „Ordynacja podatkowa” z dn. 29.08.97 r.

(10) Tajemnica skarbowa regulowana w art.34 ustawy o kontroli skarbowej, która stanowi,

e informacje

gromadzone i przetwarzane w ramach kontroli skarbowej stanowi

tajemnic

skarbow

Do przestrzegania tajemnicy skarbowej zobowi

zane s

* pracownicy urz

dów kontroli skarbowej; * GIKS; * pracownicy Ministerstwa Fin.; * osoby, które na

podstawie odr

bnych przepisów odbywaj

praktyk

zawodow

w Urz

dach kontroli skarbowej.

Osoby ww. składaj

na pi

mie przyrzeczenie dochowania tajemnicy skarbowej. Zachowanie tajemnicy

skarbowej obowi

zuje równie

po ustaniu zatrudnienia lub praktyki zawodowej. Tajemnica skarbowa nie

dotyczy (w zakresie informacji udzielonych przez banki co do sytuacji fin. deponenta, czyli informacji
obj

tych tajemnic

bankow

) nast

puj

cych podmiotów: * Ministra Fin.; * Izbie skarbowej; * GIKS w toku

prowadzonego przez nich post

powania podatkowego lub karno-skarbowego; * Generalnemu Inspektorowi

Informacji Fin. w zwi

zku z przeciwdziałaniem wprowadzenia do obrotu fin. warto

ci maj

tkowych

pochodz

cych z nielegalnych lub nieujawnionych

ródeł; * Naczelnemu S

dowi Adm. (NAS) w razie zło

enia

skargi przez stron

; * Ministrowi Sprawiedliwo

ci; * pierwszemu prezesowi S

du Najwy

szego, prezesowi

NSA w zwi

zku z badaniem sprawy w celu zło

enia rewizji nadzwyczajnej; * Rzecznikowi Praw

Obywatelskich, je

eli strona wniesie podanie o zło

enie rewizji nadzwyczajnej; * Urz

dom Skarbowym w

zwi

zku z wszcz

tym przez nie post

powaniem podatkowym; * Prokuratorowi Generalnemu.

Inne informacje ni

te obj

te tajemnic

bankow

udost

pni

na NIK w zwi

zku z tocz

cym si

post

powaniem kontrolnym, S

dowi lub prokuratorowi w tocz

cym si

post

powaniu s

dowym, biegłym

powołanym w toku post

powania kontrolnego, organom podatkowym, organom celnym i inspekcji celnej,

rejonowym Urz

dom Pracy, jednostkom organizacyjnym ZUS.

NAJWY

SZA IZBA KONTROLI

(1) Podstawa prawna – ust. z 23.12.94r. o NIK

NIK jest naczelnym organem kontroli pa

stwowej. Podlega jedynie sejmowi, czyli jest niezale

na od władzy

wykonawczej. NIK działa na zasadzie kolegialno

ci.

(2) Struktura organizacyjna NIK
(a) Prezes NIK stoi na czele Izby i ni

kieruje oraz ponosi odpowiedzialno

ść

przed sejmem za jej działalno

ść

Powoływany jest na wniosek marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów przez sejm w drodze
głosowania (wi

kszo

ść

bezwzgl

dna - połowa posłów obecnych +1), ponadto musi by

wyra

ona zgoda

przez senat (ma 1 m-c od dnia otrzymania uchwały sejmu o powołane Prezesa NIK). Przed przyst

pieniem

do wykonywania obowi

zków prezes NIK składa przysi

sejmowi i od dnia jej zło

enia liczy si

termin jego

kadencji (6 lat). Ta sama osoba max mo

e pełni

dwie kadencje (12 lat, nie wi

cej). Prezes NIK nie mo

nale

do partii politycznej, zajmowa

innego stanowiska (z wyj

tkiem stanowiska profesora szkoły

szej) i wykonywa

innych zaj

ęć

zawodowych, ani prowadzi

działalno

ci publicznej nie daj

cej si

pogodzi

z godno

jego urz

du (ma to zagwarantowa

apolityczno

ść

NIK). Prezesowi NIK przysługuje

immunitet, co oznacza,

e prezes NIK-u nie mo

e by

bez uprzedniej zgody sejmu poci

gni

ty do

odpowiedzialno

ci karnej, ani pozbawiony wolno

ci, nie mo

e by

zatrzymany lub aresztowany z wyj

tkiem

cia go na gor

cym uczynku popełnienia przest

pstwa i je

eli jego zatrzymanie jest niezb

dne do

zapewnienia prawidłowego toku post

powania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia si

Marszałka

sejmu, ten mo

e nakaza

natychmiastowe zwolnienie prezesa NIK;

(b) wiceprezes NIK (2-4) s

oni powoływani i odwoływani przez Marszałka sejmu na wniosek prezesa NIK-u.

Ze stanowiskiem wiceprezesa NIK-u nie mo

na ł

czy

mandatu posła lub senatora,

z prezesa NIK jako przewodnicz

cego, wiceprezesów, dyrektora generalnego

NIK, 14 członków kolegium. Członków kolegium powołuje Marszałek sejmu na wniosek prezesa NIK,
kadencja członków wynosi 3 lata.

(3) Zakres kontroli dokonywanej przez NIK (NIK sprawuje kontrol

nad działalno

(a) organów adm. rz

dowej, NBP, pa

stwowych osób prawnych i innych jedn. organów administr;

(b) organy ST, samorz

dowe osoby prawne i inne sam. jedn. organizacyjne;

biorstwa) w zakresie w jakim wykorzystuj

one

maj

tek publiczny lub

rodki komunalne, a tak

e gdy wywi

zuj

z zobowi

fin. na rzecz pa

stwa,

chodzi tu w szczególno

ci o takie podmioty jak: * podmioty wykonuj

ce zadania zlecone przez pa

stwo lub

ST; *podmioty, które organizuj

lub wykonuj

prace interwencyjne albo roboty publiczne; *podmioty

korzystaj

ce z pomocy w formie por

czenia lub gwarancji udzielonej przez pa

stwo lub ST; *podmioty, które

korzystaj

z pomocy, o której mowa w ustawie o warunkach dopuszczalno

ci i nadzorowania pomocy

publicznej dla przedsi

biorstw; *podmioty, które wykonuj

zadania z zakresu powszechnego ubezp.

zdrowotnego;

(d) kontrola i wykonanie bud

etu pa

stwa, gospodarki fin. i maj

tkowej nast

puj

cych organów władzy

stwowej:

*Kancelarii Prezydenta RP;
*Kancelarii Sejmu i Senatu;
*Kancelarii Trybunału Konstytucyjnego;
*Kancelarii Rzecznika Praw Obywatelskich;
*Kancelarii Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji;
*Kancelarii Generalnego Insp. Ochrony Danych Osobowych;
*Kancelarii IPN-u (Komisji

cigania Zbrodni przeciw Narodowi Polskiemu);

*Kancelarii Krajowego Biura Wyborczego;
*Kancelarii S

du Najwy

szego i Naczelnego S

du Adm.

(4) Kryteria według których wykonywana jest kontrola NIK
dot. pkt. 3 (a) kryterium legalno

ci, k. gospodarno

ci, k. celowo

ci, k. rzetelno

ci;

(b) kryterium legalno

ci, k. gospodarno

ci, k. rzetelno

ci;

ci, k. gospodarno

ci.

(5) Sprawozdania składane przez NIK
* NIK przedkłada sejmowi analiz

wykonania bud

etu pa

stwa i zało

polityki pieni

ęż

nej;

* opini

w przedmiocie udzielenia absolutorium RM;

* informacj

o wynikach kontroli zlecanych przez sejm lub jego organy, informacj

o wynikach kontroli

przeprowadzonych na wniosek Prezydenta, Prezesa RM oraz innych wa

niejszych podmiotów;

* sprawozdania z działalno

ci NIK-u za rok ubiegły, wyst

pienia zawieraj

ce wynikaj

ce z kontroli zarzuty

dotycz

ce działalno

ci osób wchodz

cych w skład RM.

(6) Prezes NIK posiada uprawnienia do wyst

powania do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami

do:
*stwierdzenie zgodno

ci ustaw i umów mi

dzynarodowych z Konstytucj

;

* stwierdzenie zgodno

ci ustaw z ratyfikowanymi umowami mi

dzynarodowymi;

* stwierdzenia zgodno

ci przepisów prawa wydawanych przez centralne organy pa

stwowe z konstytucj

ratyfikowanymi umowami mi

dzynarodowymi i ustawami.

Prezes NIK mo

e tak

żą

stwierdzenia zgodno

ci z Konstytucj

celów lub działalno

ci partii

politycznych, mo

e tak

e zwróci

do Trybunału Konstytucyjnego o rozstrzygni

cie sporu

kompetencyjnego pomi

dzy centralnymi organami pa

stwa.

(7) Post

powanie kontrolne ma na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalno

ci jednostek

poddanych kontroli, rzetelnego jego udokumentowania i dokonania oceny kontrolowanej działalno

ci.

Kontrola przeprowadzana jest przez pracowników NIK (kontrolerzy) na podst. legitymacji słu

bowej, innego

upowa

nienia okre

laj

cego jedn. kontrolowan

i podstaw

prawn

do podj

cia kontroli.

Upowa

nieni kontrolerzy NIK maj

prawo do:

* swobodnego wst

pu do pomieszcze

i obiektów kontrolowanych;

* wgl

du do wszelkich dokumentów zwi

zanych z działalno

jedn. kontrolowanych;

* zabezpieczania dokumentów i innych mat. dowodowych z zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo
chronionej;
* przeprowadzania ogl

dzin obiektów składników maj

tkowych;

* wzywania i przesłuchiwania

wiadków;

żą

dania od pracowników jedn. kontrolowanych udzielania ustnych lub pisemnych wyja

nie

;

* korzystania z pomocy opinii biegłych i innych specjalistów.

REGIONALNE IZBY OBRACHUNKOWE (RIO)

I. Podstawa prawna: ustawa z dn. 7.10.92r. o Regionalnych Izbach Obrachunkowych
(1)

RIO s

stwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki fin. jedn. ST oraz dokonuje kontroli

gospodarki fin. i zamówie

publicznych:

zwi

zków mi

dzy gminnych;

stowarzysze

gmin oraz stowarzysze

gmin i powiatów;

zwi

zków powiatów;

stowarzysze

powiatów;

samorz

dowych jedn. organizacyjnych i samorz

dowych osób prawnych;

innych podatników w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z bud

etów jedn. ST.

(2) Nadzór nad RIO – sprawuje prezes RM na podstawie kryterium zgodno

ci z prawem. W razie

naruszania prawa przez RIO prezes RM na wniosek Ministra ds. administracji publ. mo

e rozwi

kolegium RIO podaj

c jednocze

nie termin (nie dłu

szy ni

3 m-ce) na powołanie kolegium w nowym

składzie. Rozwi

zanie kolegium jest równoznaczne z odwołaniem prezesa i z-cy prezesa izb. RIO s

stwowymi jednostkami bud

etowymi.

II. Zadania RIO:
(1) kontroluje gosp. finansow

, w tym realizuje zobowi

zania podatkowe oraz zamówienia publiczne

podmiotów wymienionych w punkcie 1 na podstawie kryterium zgodno

ci z prawem i zgodno

dokumentacji ze stanem faktycznym.
(2) kontroluje gospodark

fin. jedn. ST w zakresie zada

zleconych przez adm. rz

dow

na podstawie

ustaw lub zawieranych porozumie

. Kompleksowa kontrola gospodarki fin. jedn. ST powinna by

przeprowadzana zgodnie z delegacj

art. 7 ust. 1 Ustawy o RIO co najmniej raz na 4 lata.

III. Organizacje i zasady działania RIO
(1) Organami Izby s

(a) kolegium izby

(b) prezes

ca w sprawach o naruszenie dyscypliny bud

etowej

(ad a) w jego skład wchodzi przewodnicz

cy, który jest prezesem izby oraz członkowie kolegium powoływani

przez prezesa RM spo

ród kandydatów przedstawionych przez kolegium izby, a ci z kolei zgłaszani s

przez

organy stanowi

ce jedn. ST. Członkowie kolegium s

niezawi

li w zakresie realizowanych zada

nadzorczych i funkcji kontrolnych i podlegaj

jedynie ustawie.

Członkiem kolegium mo

e by

osoba, która spełnia wymagania:

pełna zdolno

ść

do czynno

ci prawnych;

jest obywatelem Polski i korzysta z pełni praw publicznych;

nie była skazana prawomocnym wyrokiem za przest

pstwo z winy umy

lnej;

ma uko

czone studia wy

sze administracyjne, prawnicze, ekonomiczne;

posiada 4 letni sta

w jedn. zwi

zanych z funkcjonowaniem ST lub finansów publicznych.

(ad b) powoływany i odwoływany przez prezesa RM po zaci

gni

ciu opinii kolegium izby. Reprezentuj

izb

na zewn

trz kieruje sprawami niezastrze

onymi dla innych organów izby, jest przeło

onym

pracowników izby, kieruje obradami kolegium, wchodzi w skład Krajowej Rady RIO. Zast

puje go wice

prezes, który jest powoływany i odwoływany przez prezesa RM na wniosek prezesa izby spo

ród członków

kolegium izby.

(ad c) składa si

z przewodnicz

cego, którym jest z-ca prezesa izby, z-ców przewodnicz

cego od 3-9

członków. Członkowie i z-cy powoływani s

przez prezesa RIO, kadencja Komisji trwa 4 lata, komisja działa

na podstawie odr

bnych przepisów.

Pracownicy RIO, którzy zajmuj

nast

puj

ce stanowiska: prezesa, członka kolegium, inspektora d/s kontroli

gospodarki fin. s

dotkni

ci ograniczeniami w prowadzeniu działalno

ci gosp.stosownie do przepisów o

ograniczaniu działalno

ci gosp. przez osoby pełni

ce funkcje publiczne. Stanowisk ww. nie mo

na ł

czy

członkostwem w organach jedn. ST i samorz

dowych kolegiach odwoławczych.

IV. Krajowa Rada RIO
Tworzona jest przez prezesów RIO oraz po jednym reprezentancie wybranym przez kolegium izb. Jest ona
uprawniona do:

reprezentowanie RIO wobec naczelnych i centralnych organów adm. pa

stwowej;

zajmuje si

upowszechnianiem dorobku i do

wiadcze

izb;

uzgadniania planów i programów szkole

pracowników izb;

koordynowanie planów i programów kontroli;

coroczne przedkłada Sejmowi i Senatowi do 30.06 sprawozdania z działalno

ci izb i wykonania bud

etu

przez jedn. ST.

V. POST

POWANIE KONTROLNE

(1)

Czynno

ci kontrolne wykonywane s

przez inspektorów d/s kontroli gospodarki fin., którzy maj

prawo

do:
(a)

żą

dania niezb

dnych informacji dotycz

cych jedn. kontrolowanych w szczególno

ci ich gospodarki fin. z

zakresu realizacji bud

etu;

(b) wst

pu na teren i do pomieszcze

kontrolowanych;

d w dokumentacje jednostek kontrolowanych;

(d) zabezpieczenie dokumentów i innych dowodów;

(e) wgl

du w indywidualn

dokumentacj

podatkow

podmiotów ponosz

cych ci

ęż

ary publ. na rzecz jedn.

ST;

(f) dost

pu do danych osobowych dotycz

cych kwalifikacji i uposa

enia pracowników samorz

dowych.

(2) Protokoły z przeprowadzonej kontroli – z przeprowadzanej kontroli sporz

dza si

protokół, który

podpisuje: inspektor d/s kontroli gospodarki fin., kierownik kontrolowanej jednostki oraz skarbnik (gł.
ksi

gowy lub ich zast

pca)

(3) Wyst

pienie pokontrolne – na podstawie wyników kontroli izba kieruje do kontrolowanej jednostki

wyst

pienie pokontrolne, w którym wskazuje

ródła i przyczyny nieprawidłowo

ci, ich rozmiary, osoby

odpowiedzialne za te nieprawidłowo

ci oraz wnioski zmierzaj

ce do ich usuni

cia i usprawnienia badanej

działalno

ci. Jednostka kontrolowana po otrzymaniu wyst

pienia zobowi

zana jest w terminie do 30 dni od

dnia jego dor

czenia zawiadomi

izb

o wykonaniu wniosku lub przyczynach ich niewykonania.

(4) Odwołanie od wniosków zawartych w wyst

pieniu pokontrolnym – zastrze

enia. Jednostka

kontrolowana ma prawo do zło

enia zastrze

enia co do wniosków zawartych w wyst

pieniu pokontrolnym.

Zastrze

enie powinno by

zło

one w terminie 14 dni od otrzymania wyst

pienia pokontrolnego. Zastrze

enie

e by

oparte jedynie na naruszeniu prawa poprzez jego bł

wykładni

(interpretacje) lub niewła

ciwe

zastosowanie. Zastrze

enie rozpatrywane jest przez kolegium Izb Obrachunkowych.

(5) Kontrola RIO w zakresie wykonywania uchwał bud

etowych jedn. ST.

(a) zgodnie z art. 9a ustawy o RIO izby kontroluje pod wzgl

dem rachunkowym i formalnym kwartalne

sprawozdanie z wykonania bud

etów jedn. ST oraz wnioski o przyznanie cz

ęś

ci rekompensuj

cej subwencje

ogólne;
(b) izba bada uchwały podejmowane przez organy jedn. ST w sprawach dotycz

cych:

procedury uchwalania bud

etu i jego zmian;

zaci

ganie zobowi

wpływaj

cych na wysoko

ść

długu publicznego jedn. ST oraz udzielenie

yczek;

zasad i zakresu przyznawania dotacji, podatków i opłat lokalnych;

uchwały w sprawie absolutorium dla zarz

etu przez organ stanowi

cy jedn. ST do 31.03 roku bud

etowego izba

ustala bud

et tej jednostki do 30.04 roku bud

etowego w zakresie obowi

zkowych zada

własnych i

zleconych przez adm. rz

dow

na podstawie ustaw i porozumie

(d) RIO mog

uniewa

w cz

ęś

ci lub w cało

ci uchwał

bud

etow

zawieraj

istotne naruszenie prawa,

w przypadku takiego naruszenia bud

et w cz

ęś

ci uniewa

nionej ustala kolegium izby.

PRAWO DEWIZOWE

1. Podstawa prawna – Ustawa z dn. 18.12.1998 r. Prawo dewizowe.
2. Przepisy prawne Ustawy Prawo dewizowe reguluj

(zakres przedmiotowy):

a) zasady obrotu dewizowego
b) nadzwyczajne ograniczenia w wypadku zaistnienia zagro

stabilno

ci i integralno

ci systemu fin.

RP.

c) zasady kontroli dewizowej
d) wła

ciwo

ść

organów w sprawach dewizowych.

3. Podstawowe poj

cia i instytucje prawne z zakresu prawa dewizowego:

rezydent – osoba fizyczna, osoba prawna, jedn. organizacyjna nie posiadaj

ca osobowo

ci prawnej,

maj

ca miejsce zamieszkania, siedzib

na terytorium RP, posiadaj

ca zdolno

ść

do czynno

ci prawnych

(zdolno

ść

do zaci

gania zobowi

i nabywania praw we własnym imieniu). Rezydentem s

tak

polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urz

dy konsularne, misje specjalne korzystaj

ce z

immunitetów i przywilejów dyplomatycznych i konsularnych.

nierezydent – osoba fizyczna, osoba prawna, jedn. organizacyjna nie posiadaj

ca osobowo

ci prawnej,

nie maj

ca miejsca zamieszkania, siedziby na terytorium RP, posiadaj

ca zdolno

ść

do zaci

gania

zobowi

i nabywania praw we własnym imieniu. Nierezydentem s

tak

e osoby fizyczne, osoby

prawne i jedn. org. nie posiadaj

ce osobowo

ci prawnej, które maj

miejsce zamieszkania, siedzib

terytorium RP, w zakresie, w którym prowadz

działalno

ść

za granic

poprzez swoje przedstawicielstwo,

oddział, maj

ce siedzib

za granic

, a tak

e obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, konsularne, misje

specjalne i organizacje mi

dzynarodowe.

warto

ci dewizowe – nale

żą

do nich:

waluty obce – s

nimi pieni

dze nie b

ce w RP prawnym

rodkiem płatniczym, zaliczamy do

nich mi

dzynarodowe jednostki rozrachunkowe (EURO).

dewizy – pełni

funkcje płatnicze (weksle, czeki, czeki podró

nicze, akredytywa, polecenie

wypłaty, przekazy, płatne w walutach obcych).

złoto i platyna – w stanie nieprzerobionym, tak

e w postaci sztab, monet bitych po 1850r.

nominowane w walutach obcych papiery warto

ciowe nie b

ce zagranicznymi

rodkami

płatniczymi.

obrót dewizowy – czynno

ść

prawna lub zdarzenie powoduj

ce powstanie płatno

rodkami

stanowi

cymi warto

ci dewizowe (patrz wy

ej), przeniesienie własno

ci warto

ci dewizowych,

przeniesienie prawa maj

tkowego oraz przej

cie lub przyst

pienie do długu, których przedmiotem

wiadczenia s

warto

ci dewizowe. Poprzez obrót dewizowy rozumie

dziemy tak

e płatno

krajowymi

rodkami płatniczymi, przeniesienie własno

ci takich

rodków, przeniesienie prawa

maj

tkowego oraz przej

cie lub przyst

pienie do długu, których przedmiotem

wiadczenia s

krajowe

rodki płatnicze, o ile zdarzenia te maj

miejsce w stosunkach miedzy rezydentem i

nierezydentem.
-

eli obrót dokonywany jest mi

dzy rezydentem a nierezydentem, jest to obrót dokonywany za

granic

Obrotem dewizowym jest tak

e transfer warto

ci dewizowych lub krajowych

rodków płatniczych.

Poprzez transfer rozumiemy wywóz, przewóz, wysyłanie, przesyłanie, sprowadzanie oraz wszelkie
inne sposoby przemieszczenia warto

ci dewizowych lub krajowych

rodków płatniczych przez

granic

RP.

Na gruncie ustawy Prawo dewizowe wyró

na nast

puj

ce rodzaje obrotów dewizowych z

zagranic

obrót bie

żą

cy – obrót dewizowy z zagranic

, którego przedmiotem s

umowy o nabywaniu towarów

wiadczenie usług

roszczenie odszkodowawcze i odszkodowania

emerytury, renty, alimenty.

obrót kapitałowy – w ramach niego wyró

niamy:

inwestycje bezpo

rednie np. nabywanie przedsi

biorstwa, tworzenie i prowadzenie

przedsi

biorstwa oraz dokonywanie nakładów na rozszerzenie prowadzonego

przedsi

biorstwa, nabywanie własno

ci i innych praw na nieruchomo

ci w zwi

zku z

prowadzonym przedsi

biorstwem

inwestycje portfelowe – obrót kapitałowy w zakresie papierów warto

ciowych np.

emitowanie, nabywanie, obejmowanie i zbywanie pap. wart. na uznanym rynku (giełda lub
inny rynek, gdzie obrót pap. wart. odbywa si

zgodnie z regułami okre

lonymi przez przepisy

kraju, w którym funkcjonuje ten rynek)

obrót kredytowy – przedmiotem s

yczki i kredyty

obrót gwarancyjny – przedmiotem s

osobiste (por

czenie) i rzeczowe (hipoteka, zastaw)

zabezpieczenia wierzytelno

obrót depozytowy – przedmiotem s

czynno

ci w zakresie rachunków prowadzonych przez

banki

obrót pozagospodarczy – inny ni

inwestycje portfelowe, obrót kredytowy, gwarancyjny,

depozytowy dokonywany przez osoby fizyczne nie pozostaj

ce w zwi

zku z prowadzon

przez nie działalno

gosp. lub wykonywanym wolnym zawodem, którego wielko

ść

nie

przekracza jednorazowo równowarto

ci 10 tys. EURO.

działalno

ść

kantorowa – polega na kupnie i sprzeda

y walut obcych, złota dewizowego lub

platyny dewizowej, a tak

e na po

rednictwie w kupnie i sprzeda

y tych walut.

4. Organem wła

ciwym w sprawach dewizowych jest MF, sprawuje on ogólny nadzór w sprawach

dewizowych i w ramach tego nadzoru zapewnia jednolite stosowanie przepisów ustawy Prawo
Dewizowe.

Poj

cie i charakter Prawa Dewizowego

Prawo dewizowe stanowi integraln

w wa

dziedzin

prawa finansowego, chocia

bardzo

powi

zan

z innymi gał

ziami prawa: administracyjnym, karno – skarbowym, cywilnym.

Prawo dewizowe jest to zespół przepisów prawnych reguluj

cych zasady posiadania i posługiwania si

obrocie obc

walut

i innymi warto

ciami uwa

anymi za warto

ci dewizowe. W warunkach gospodarki

wolnorynkowej PD, a zarazem przewidziane w tym prawie reglamentacje dewizowe s

uwa

ane za taki dział

prawa, którego rozwi

zanie stanowi

pewne ograniczenia w swobodzie zawierania umów. Ograniczenia te

w pewnym stopniu niezb

dne ze wzgl

du na ró

norodne powi

zania i umowy gospodarcze i polityczne

dzy poszczególnymi pa

stwami, maj

one gwarantowa

jednolito

ść

rozwi

prawnych w ramach

tworz

cych si

wspólnot mi

dzynarodowych (Unia Europejska). Ustawa Prawo dewizowe ma dostosowa

polsk

regulacj

obrotu dewizowego do nowoczesnej gospodarki rynkowej, do zmienionej sytuacji

wynikaj

cej z członkostwa RP w Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) oraz przyszłej

integracji z UE.

2. Przedmiotowy zakres PD

jest on

le zwi

zany z dwoma podstawowymi poj

ciami (zdefiniowanymi w Ustawie PD):

poj

cie warto

ci dewizowych

poj

cie obrotu dewizowego.

Odno

nie obrotu bie

żą

cego ustawa gwarantuje swobod

jego dokonywania. Obrót bie

żą

cy obejmuje

wskazane imiennie w ustawie PD czynno

ci obrotu gospodarczego i poza gospodarczego. Ka

obrót, który nie jest obrotem bie

żą

cym jest obrotem kapitałowym. Na te wszystkie rodzaje obrotu

kapitałowego wymagane s

zezwolenia dewizowe.

3. Podmiotowy zakres PD

jest zwi

zany z poj

ciami:

rezydenta

nierezydenta

Poj

cia te zast

piły obowi

zuj

ce na gruncie starego PD poj

cia osoby krajowej i zagranicznej.

Podstawowym kryterium uznania podmiotu za rezydenta lub nierezydenta jest miejsce zamieszkania
osoby fizycznej lub siedziba osoby prawnej. Obywatelstwo nie ma znaczenia.

4. Zakres PD na gruncie Ust. D sprowadzony został do dwóch odr

bnych grup zagadnie

a) regulacji obrotu dewizowego w warunkach zwyczajnych. Obejmuje:

zasady obrotu dewizowego

zasady kontroli dewizowej

wła

ciwo

ść

organów w sprawach dewizowych

b) regulacji nadzwyczajnych ogranicze

dewizowych. Mog

one mie

zastosowanie w wypadku

zaistnienia zagro

stabilno

ci i integralno

ci systemu finansowego RP i maj

charakter blankietowy.

Oznacza to,

e przepisy PD dotycz

ce regulacji nadzwyczajnych zawieraj

delegacj

dla Rady

Ministrów do wprowadzenia na

le okre

lony okres dodatkowych ogranicze

dewizowych. Ustawa PD

przewiduje dwa rodzaje takich ogranicze

1) polega na wprowadzeniu ograniczenia przez RM w drodze rozporz

dzenia wydawanego zgodnie z

wnioskiem Rady Polityki Pieni

ęż

nej (RPP jest organem NBP, czyli BC) w sytuacji zagro

enia

realizacji zało

polityki pieni

ęż

nej. Ograniczenia te maj

polega

na nakazie utrzymywania nie

oprocentowanego depozytu na specjalnym rachunku bankowym w NBP, nakaz ten mo

e by

skierowany zarówno do rezydentów, jak i nierezydentów, którzy dokonuj

obrotów kapitałowych.

2) wprowadzone w drodze rozporz

dzenia wydawane przez RM na wniosek RPP na okres nie dłu

szy

6 m-cy w wypadku zaistnienia nadzwyczajnego zagro

enia stabilno

ci i integralno

ci systemu

finansowego RP. W drodze takiego rozporz

dzenia RM mo

e wprowadzi

•

obowi

zek odsprzeda

y warto

ci dewizowych i dokonywanie płatno

ci w obrocie z zagranic

wył

cznie w walutach wymienialnych.

•

obowi

zek uzyskiwania zezwole

na dokonywanie czynno

ci obrotu dewizowego, które na

podstawie tre

ci Ustawy PD nie wymagaj

takiego zezwolenia

•

ograniczenie w stosunku do podmiotów zagranicznych polegaj

ce na pozbawieniu tych

podmiotów prawa nabywania warto

ci dewizowych w kantorach.

Jest to bardzo daleko id

ca reglamentacja dewizowa dopuszczalna ..............polegaj

cego na:

zmniejszeniu rezerw dewizowych RP

załamaniu równowagi bilansu płatniczego, które bezpo

rednio zagra

a zdolno

ci płatniczej RP

wobec zagranicy
-

wzrost poda

y pieni

dza wywołanego napływem kapitału zagranicznego w takim zakresie, który

utrudnia lub uniemo

liwia kontrol

tej poda

bezpo

rednie zagro

enie stabilno

ci i integralno

ci polityki pieni

ęż

nej wywołanej przepływem

kapitału mi

dzy krajem a zagranic

Nadzwyczajne ograniczenia mog

zastosowane do wszystkich podmiotów dewizowych i do

wszystkich czynno

ci obrotu dewizowego, czyli tak

e do obrotów bie

żą

cych, które w

wietle Ustawy PD

maj

cieszy

pełn

swobod

ich dokonywania.

Pojawiaj

zdania w doktrynie i w literaturze przedmiotu, i

zastosowanie nadzwyczajnych ogranicze

dewizowych jest sprzeczne z Konstytucj

RP, poniewa

dla ich zastosowania i wprowadzenia nie

wymaga si

formy prawnej – ustawy, a jedynie rozporz

dzenia, czyli aktu o ni

szej randze prawnej.

SYSTEM OGRANICZE

DEWIZOWYCH W RAMACH ZWYKŁEGO OBROTU DEWIZOWEGO

Ustawa PD stanowi,

e warto

ci dewizowe mog

przedmiotem własno

ci rezydentów w kraju i za

granic

oraz nierezydentów w kraju. Oznacza to,

e nie potrzeba w tym okresie uzyskiwa

adnego

zezwolenia dewizowego. PD opiera si

na zasadzie,

e wszystko co nie jest ograniczone lub zabronione jest

tym samym dozwolone, nie mo

na wi

c zatem stosowa

adnych analogii lub interpretacji rozszerzaj

cych

zakazy czy nakazy dewizowe. Ustawa PD wskazuje podmioty, których nie dotycz

ograniczenia

dewizowe, których b

dzie mowa poni

ej.

Nie dotycz

NBP

SP, gdy jest on reprezentowany przez Ministra Finansów lub Ministra Skarbu Pa

stwa.

banków w zakresie przyznanych im uprawnie

do dokonywania obrotu dewizowego na podstawie

Prawa bankowego
-

zakłady ubezpiecze

lub inne podmioty np. biura maklerskie.

Banki s

jedynie obj

te obowi

zkami sprawozdawczymi i kontrolnymi przewidzianymi w PD.

Przewidziane w Ustawie PD ograniczenia dewizowe s

wyra

nie zró

nicowane w zale

ci od 3 kryteriów:

1) podmioty, które dokonuj

obrotu dewizowego (rezydent czy nierezydent),

2) kwalifikacje obrotu dewizowego (obrót dewizowy z zagranic

, obrót kapitałowy czy bie

żą

cy),

3) rodzaje obrotu kapitałowego (obrót portfelowy, depozytowy, gwarancyjny...)

Obj

te reglamentacj

czynno

ci obrotu dewizowego wymagaj

dla ich wa

nego dokonania zezwolenia

dewizowego. Czynno

ci obrotu dewizowego dokonane bez takiego zezwolenia nie mo

e rodzi

skutków

prawnych wła

ciwych dla czynno

ci dokonanej z zachowaniem warunków wymagalnych dla jej wa

ci.

Czynno

ść

taka dotkni

ta jest niewa

, co nie przes

dza o innych skutkach takich czynno

ci np.

roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, odszkodowanie dla kontrahenta wynikaj

ce z

niewykonania zlecenia, a ponadto osoba dokonuj

ca czynno

ci bez zezwolenia dewizowego mo

jednocze

nie popełni

czyn stanowi

cy przest

pstwo lub wykroczenie dewizowe okre

lone w Kodeksie

Karno – Skarbowym.
Katalog ogranicze

dewizowych jest do

ść

obszerny i obejmuje

le wskazane w Ustawie PD czynno

obrotu dewizowego (obrotu kapitałowego) dokonywanego zarówno przez rezydentów i nierezydentów.

Reglamentowane czynno

ci dotycz

przede wszystkim:

inwestycji portfelowych

inwestycji bezpo

rednich

obrotu kredytowego

o. depozytowego

o. gwarancyjnego i innych obrotów kapitałowych.

Ograniczenia dewizowe regulowane ustaw

a) zezwolenia wymaga dokonywanie przez rezydentów inwestycji bezpo

rednich wówczas, gdy s

one

realizowane w krajach nie nale

żą

cych do OECD lub w takich krajach, z którymi Polska nie zawarła

umów o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji.

b) zakaz dewizowy dotyczy tak

e rezydentów dokonuj

cych za granic

obrotu depozytowego. Jedynie w

dwóch przypadkach nie jest wymagane zezwolenie dewizowe:

obrót dewizowy zwi

zany z inwestycjami bezpo

rednimi lub portfelowymi, które nie wymagaj

zezwole

dewizowych

dotycz

osób fizycznych w czasie ich pobytu za granic

c) zarówno rezydenta jak i nierezydenta dotyczy zakaz dokonywania krótkoterminowych inwestycji

portfelowych w zakresie pap. wart. Analogicznie został ograniczony obrót kredytowy, zarówno rezydenci
jak i nierezydenci musz

uzyskiwa

zezwolenia na taki obrót wówczas, gdy termin spłaty długu jest

krótszy ni

1 rok.

d) zarówno rezydenci jak i nierezydenci obj

ci s

zakazem dokonywania obrotu gwarancyjnego we

wszystkich tych sytuacjach, gdy czynno

ść

, której dotyczy gwarancja tak

e obj

ta jest reglamentacj

e) do nierezydentów adresowany jest zakaz obrotu depozytowego wówczas, gdy depozyty dotycz

waluty

polskiej, przybieraj

posta

lokat krótkoterminowych (krócej ni

3 m-ce) przy warto

ci depozytu ponad 5

tys. zł.

f) reglamentacj

obj

te s

równie

czynno

ci pozostałego obrotu kapitałowego. Zezwolenie dewizowe nie

jest wymagane w nast

puj

cych sytuacjach:

nabywanie lub obejmowanie przez nierezydentów udziałów w spółkach, które maj

siedzib

w kraju.

transfer za granic

przez nierezydentów b

cych osobami fizycznymi zagranicznych

rodków

płatniczych wwiezionych uprzednio do kraju, je

eli fakt ten został zgłoszony Urz

dowi Celnemu, a

tak

e gdy zagraniczne

rodki płatnicze zostały przekazane z zagranicy do kraju na rzecz

nierezydenta.

nabywanie własno

ci warto

ci dewizowych w kantorach przez osoby fizyczne b

ce tak

rezydentami jak i nierezydentami.

przyjmowanie przez rezydentów darowizn od nierezydentów

g) reglamentacja dewizowa dotyczy tak

e prowadzenia działalno

ci gosp. polegaj

cej na skupowaniu lub

sprzedawaniu warto

ci dewizowej oraz na po

rednictwie w dokonywaniu tych czynno

ci (działalno

ść

kantorowa). Działalno

ść

kantorow

mog

prowadzi

tylko podmioty b

ce rezydentami z wyj

tkiem

banków przy spełnieniu okre

lonych w samej Ustawie warunków i po uzyskaniu indywidualnego

zezwolenia dewizowego.

h) reglamentacyjne ograniczenia dewizowe przewidziane w Ustawie wyst

puj

równie

w formie nakazów

dewizowych skierowanych przede wszystkim do rezydentów.
Wyró

niamy nast

puj

ce nakazy:

nakaz niezwłocznego transferu do kraju posiadanej za granic

warto

ci dewizowej i krajowych

rodków płatniczych

nakaz korzystania z po

rednictwa banków przy dokonywaniu obrotu dewizowego w postaci

realizowania płatno

ci i transferu. Po

rednictwo banków nie jest jednak konieczne w nast

puj

cych

sytuacjach:

przyjmowanie od nierezydentów płatno

ci za sprzedane w kraju towary i usługi

dokonywanie mi

dzy osobami fizycznymi płatno

ci nie zwi

zane z prowadzon

działalno

gosp. czy z wykonywanym wolnym zawodem

realizowanie płatno

ci w ramach działalno

ci kantorowej

dokonywanie przekazów do równowarto

ci 5 tys. EURO za po

rednictwem poczty polskiej, a

tak

e przekazów do równowarto

ci 10 tys. EURO realizowanych przez polskie placówki

dyplomatyczne i konsularne

podejmowanie czynno

ci obrotu dewizowego za po

rednictwem biur maklerskich

nakaz korzystania z biur maklerskich przy dokonywaniu inwestycji portfelowych

wszyscy uczestnicy obrotu dewizowego (rezydenci i nierezydenci) s

zobowi

zani dokonywa

płatno

w obrocie dewizowym z zagranic

tylko w walutach wymienialnych lub w walucie polskiej.

do wszystkich podmiotów PD s

adresowane obowi

zki o charakterze informacyjno – kontrolnym. Taki

charakter ma nakaz przedstawienia bankom odpowiednich dokumentów dotycz

cych rodzaju i podstawy

prawnej obrotu dewizowego z zagranic

(obrót z zagranic

przekraczaj

cy 20 tys. EURO). Rezydenci s

zobowi

zani do przechowywania przez 5 lat wszelkich dokumentów zwi

zanych z obrotem dewizowym.

Wszyscy uczestnicy obrotu dewizowego (rezydenci i nierezydenci) s

zobowi

zani przekazywa

do NBP

dane niezb

dne do sporz

dzenia bilansu płatniczego oraz bilansu nale

ci i zobowi

zagranicznych pa

stwa.

ZEZWOLENIA DEWIZOWE I KONTROLA DEWIZOWA

Dla wa

ci dokonania czynno

ci obrotu dewizowego (obrotu kapitałowego z zagranic

) wymagane jest

uzyskanie zezwolenia dewizowego (brak zezwolenia rodzi sankcje – patrz zaj

cia poprzednie).

ZEZWOLENIA DEWIZOWE
Na gruncie Ustawy PD wyró

niamy dwa rodzaje zezwole

1. Indywidualne – s

udzielone w formie decyzji wydawanej przez prezesa NBP, ewentualnie

upowa

nionego przez prezesa NBP dyrektora departamentu lub oddziału tego banku. Jest to decyzja

administracyjna i jako taka podlega wymaganiom k. post

powania administracyjnego. Powinna wi

c by

uzasadniona, a prawomocna decyzja mo

e by

zaskar

ona do NSA. Ustawa PD zachowała prawo

odmowy udzielenia indywidualnego zezwolenia ze wzgl

du na ochron

równowagi bilansu płatniczego.

2. System zwolnie

z ogranicze

i obowi

zków dewizowych – wprowadzono w miejsce istniej

cych za

panowania starego PD zezwole

ogólnych. Zwolnienie to ma form

rozporz

dzenia wydawanego przez

Ministra Finansów. Zwolnienie mo

e by

udzielone dla wszystkich lub wskazanych kr

gów rezydentów i

nierezydentów. Konstrukcja tych zwolnie

e by

bezwarunkowa lub te

skorzystanie ze zwolnienia

wymaga dodatkowo spełnienia wskazanych w samym zwolnieniu warunków.

KONTROLA DEWIZOWA
1. Zakres przedmiotowy kontroli dewizowej

Kontroli dewizowej podlega dokonywanie obrotu dewizowego

Podejmowanie czynno

ci nie stanowi

cego w prawdzie obrotu dewizowego, ale wymagaj

zezwolenia dewizowego np. ustanowienie innych ni

ustawowe terminów płatno

ci nale

pieni

ęż

nych w stosunkach z zagranic

, co opó

nia transfer

rodków płatniczych do kraju.

Zgłoszenie mienia

2. Zakres podmiotowy kontroli dewizowej

Dotyczy zarówno rezydentów jak i nierezydentów – w ramach tej kontroli wymienione podmioty
podlegaj

omówionym ju

obowi

zkom dewizowym o charakterze kontrolnym tzn. obowi

zek udzielania

informacji, przedstawienie okre

lonych dokumentów, okazywanie warto

ci dewizowych b

cych

przedmiotem transferu.

3. Organy kontroli

Organy kontroli skarbowej

Organy kontroli celnej i stra

y granicznej w zakresie kontroli granicznej dewizowej i kontroli

dewizowej przesyłek pocztowych

Organy administracji pocztowej w zakresie nadawania przesyłek pocztowych za granic

NBP w zakresie czynno

ci obj

tych indywidualnymi zezwoleniami dewizowymi i upowa

nie

udzielonych bankom

Inne banki i biura maklerskie w zakresie obrotu dewizowego dokonywanego za po

rednictwem tych

banków i biur maklerskich.

Kontrola dewizowa jest wi

c dokonywana w trybie i na zasadach kontroli skarbowej oraz na podstawie

odr

bnych przepisów. Ponadto PD przewiduje dokonywanie kontroli specjalnej, któr

wykonuj

organy

kontroli okre

lone przez prezesa Rady Ministrów, Ministra Obrony Narodowej oraz MSWiA.

Polskie PD powinno podlega

procesowi dostosowania do rozwi

stosowanych w pa

stwach UE. Wi

ąż

to z jego liberalizacj

, znoszeniem nakazów i zakazów reglamentacyjnych, umo

liwianiem przepływu

kapitału i realizacjom inwestycji przez rezydentów w kraju jak i nierezydentów za granic

. Rozszerzenie

swobody obrotu dewizowego z zagranic

nie mo

e zagra

stabilizacji systemu finansowego RP.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron