Dr n. med. Adam Błażelonis

•

Leczenie OZT w ocenie EBM

- żywienie dojelitowe

istotną rolę w hamowaniu progresji OZT odgrywa wyłącznie żywienie doustne

1. Jaką drogą prowadzić żywienie ?

-

preferowana jest droga dojelitowa moc zalecenia A

- podawanie dożołądkowe

moc zalecenia C

- kompletne żywienie pozajelitowe we wczesnym okresie

pooperacyjnym

i w wybranych przypadkach moc zalecenia B

* probiotyki, jako element składowy żywienia dojelitowego, mogą

zmniejszać

ryzyko powikłań septycznych

moc zalecenia A

** optymalny skład diety ( kaloryczność, ilość białka, ilość tłuszczy,

ż

ywienie immunologicznie czynne itp.) wymaga dalszych badań

1.

Włączane w 2-3 dniu choroby

2.

Zniesienie czynności
zewnątrzwydzielniczej trzustki

3.

Wzrost możliwości infekncji
(cewnik)

4.

Częste zaburzenia metaboliczne
i RKZ

5.

Załamanie bariery ochronnej
jelit, atrofia błony śluzowej i
zwiększenie jej
przepuszczalności

6.

Osłabienie układu
immunologicznego w obrębie
jelit

Ż

ywienie w OZT

Pozajelitowe (TPN)

Dojelitowe (EN)

1.

Prowadzone przez zgłebnik do
jelita czczego lub jejunostomię

2.

Zniesienie czynności
zewnątrzwydzielniczej trzustki

3.

Można utrzymać nawet ponad
30 dni

4.

Korzystny wpływ troficzny na
błonę śluzową jelit

5.

Znaczne ograniczenie zakażenia
przez utrzymanie warstwy
ochronnej jelit

6.

Niskie ryzyko powikłań
metabolicznych

7.

Mniejsze koszty żywienia

Zarówno TPN, jak i EN podobnie korzystnie wpływają na spadek śmiertelności u chorych

W okresie rekonwalescencji po ostrym
zapaleniu trzustki możemy wyodrębnić
trzy okresy różniące się rodzajem
zalecanej diety.

• Dieta jest wtedy najbardziej restrykcyjna (trwa to

około miesi

ą

ca).

• W ci

ą

gu dnia powinno si

ę

spo

ż

ywa

ć

5 posiłków, ale

o małej obj

ę

to

ś

ci.

• Najwa

ż

niejsze jest przestrzeganie odpowiedniej

zawarto

ś

ci tłuszczów, białek i w

ę

glowodanów.

Dzienna racja pokarmowa powinna dostarcza

ć

około 2000 kcal. Głównym

ź

ródłem energii musz

ą

tu by

ć

w

ę

glowodany w ilo

ś

ci około 345 g.

Ograniczeniu natomiast (w porównaniu do

diety człowieka zdrowego) powinna ulec zawarto

ść

tłuszczu - do 40 g (w diecie człowieka zdrowego
ok. 70 g) i w mniejszym stopniu białka - do 65 g (w
diecie człowieka zdrowego ok. 80 g).

• Wszystkie posiłki musz

ą

by

ć

lekko strawne, nie

obci

ąż

aj

ą

ce przewodu pokarmowego. Zaleca si

ę

gotowanie w wodzie i na parze, przecieranie lub
rozdrabnianie ugotowanych warzyw i owoców,
pieczenie w folii aluminiowej bez dodatku tłuszczu,
sma

ż

enie na parze (np. jajek).

• Nie wolno sma

ż

y

ć

i dusi

ć

potraw z dodatkiem

tłuszczu. Powinno si

ę

go dodawa

ć

po ugotowaniu

lub pod koniec gotowania.

• Przy przygotowywaniu sosów i zup nale

ż

y unika

ć

zasma

ż

ek i mocnych wywarów mi

ę

snych.

• Wa

ż

ny jest równie

ż

sposób przyprawiania potraw.

Poleca si

ę

stosowanie jedynie przypraw

łagodnych, takich jak cynamon, wanilia,
majeranek, tymianek, bazylia, pietruszka i koperek.

• Ograniczeniu musi ulec ilo

ść

soli u

ż

ywanej do

przygotowywania posiłków.

• Dieta powinna równie

ż

zawiera

ć

mniej błonnika

pokarmowego. Dlatego zaleca si

ę

wybieranie w

miar

ę

mo

ż

liwo

ś

ci młodych warzyw, pomijanie

warzyw zawieraj

ą

cych du

ż

o włókna (jak kapusta,

seler), usuwanie pestek, obieranie warzyw i
owoców. Grube kasze i makarony trzeba zast

ą

pi

ć

drobn

ą

kasz

ą

mann

ą

, krakowsk

ą

i drobnymi

makaronami. Nale

ż

y równie

ż

wykluczy

ć

wszystkie

produkty działaj

ą

ce wzdymaj

ą

co, np. warzywa

kapustne i str

ą

czkowe.

• Dla zachowania odpowiedniej ilo

ś

ci tłuszczu

w diecie powinno wybiera

ć

si

ę

produkty

chude, np. mleko o obni

ż

onej zawarto

ś

ci

tłuszczu, chude w

ę

dliny, np. drobiowe, a z

mi

ę

s - ciel

ę

cin

ę

, kurczaki, króliki, indyki.

• Produkty pochodzenia zwierz

ę

cego musz

ą

znale

źć

si

ę

w trzech podstawowych posiłkach

i nale

ż

y podawa

ć

je w takich ilo

ś

ciach, aby

nie przekroczy

ć

zalecanej ilo

ś

ci białka i

tłuszczu w diecie.

Z napojów poleca si

ę

soki owocowe i

warzywne, słab

ą

herbat

ę

. Mocna herbata i

kawa mo

ż

e niestety znacznie zaostrzy

ć

dolegliwo

ś

ci, dlatego nale

ż

y z niej

zrezygnowa

ć

.

W czasie całego okresu rekonwalescencji

obowi

ą

zuje równie

ż

bezwgl

ę

dny zakaz

picia alkoholu pod ka

ż

d

ą

postaci

ą

.

• Zwi

ę

ksza si

ę

ilo

ść

energii do 2200 kcal oraz

ilo

ść

tłuszczu i białka w diecie. W ci

ą

gu doby

mo

ż

na spo

ż

y

ć

70 g białka i 50 g tłuszczu.

• W dalszym ci

ą

gu nale

ż

y przestrzega

ć

zalece

ń

dotycz

ą

cych przygotowywania posiłków, tak

aby były one lekko strawne.

• Racja pokarmowa powinna by

ć

nadal

rozło

ż

ona na 5 posiłków.

• Mo

ż

na zwi

ę

kszy

ć

ilo

ść

produktów mlecznych

o obni

ż

onej zawarto

ś

ci tłuszczu.

• Dieta powinna by

ć

taka jak w

ż

ywieniu człowieka

zdrowego. Musi wobec tego pokrywa

ć

zapotrzebowanie danej osoby na energi

ę

i

składniki od

ż

ywcze zgodnie z obowi

ą

zuj

ą

cymi

normami. Zaleca si

ę

wprowadzenie wi

ę

kszego

urozmaicenia w jadłospisach.

• Mo

ż

na je

ść

4 posiłki zamiast 5 posiłków.

• Nie trzeba ju

ż

ogranicza

ć

produktów b

ę

d

ą

cych

dobrym

ź

ródłem błonnika. Owoce nie powinny by

ć

obierane przed spo

ż

yciem; np. pod skór

ą

jabłek

jest najwi

ę

cej witamin. Mo

ż

na równie

ż

spo

ż

ywa

ć

takie produkty zbo

ż

owe, jak pieczywo razowe oraz

grube kasze i makarony.

• Jedynym ograniczeniem, które w dalszym ci

ą

gu

powinno by

ć

stosowane, jest unikanie sma

ż

enia

jako metody przyrz

ą

dzania posiłków.

• Po wprowadzeniu diety tego typu nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

, czy nie pojawiaj

ą

si

ę

takie dolegliwo

ś

ci, jak

wzd

ę

cia, lekkie bóle brzucha, kłopoty z

wypró

ż

nianiem. Je

ż

eli bowiem si

ę

zdarzaj

ą

, trzeba

powróci

ć

do poprzedniej diety. Powinno si

ę

j

ą

wówczas stosowa

ć

jeszcze przez co najmniej

miesi

ą

c i dopiero pó

ź

niej ponownie przechodzi

ć

stopniowo na normalne

ż

ywienie.

• Nale

ż

y cały czas pami

ę

ta

ć

o o zakazie spo

ż

ywania

wszystkich gatunków alkoholu, w tym równie

ż

piwa.

Produkty dozwolone w diecie w

chorobach trzustki i dróg
żółciowych:

Niskotłuszczowe mleko, mleko odtłuszczone,
maślanka (maksymalnie 0,5 l dziennie), produkty
z kwaśnego mleka, odtłuszczony jogurt, chudy
twaróg i ser do 3% tłuszczu, kwaśna śmietana z
10% tłuszczu, mleko skondensowane z 5% i 7,5%
tłuszczu, kefir,

Mąka, mąka ziemniaczana, płatki owsiane i
pszenne, ryż, grysik, budyń, makarony, płatki
kukurydziane, kiełki soi, kiełki soczewicy,
kukurydza,

Chleb pszenny, grzanki, sucharki, chleb chrupki,
dobrze wypieczony chleb mieszany, Graham,
chleb razowy, ciasto drożdżowe, biszkopt, ciastko
z owocami, piernik, keks, kajzerki, chrupki
kukurydziane,

Cukier, fruktoza, glukoza, miód pszczeli,
galaretka, marmolada, słodziki,

Obrane jabłka i gruszki, banany, pomarańcze,
mandarynki, grejfruty, truskawki, maliny,
jeżyny, melony, kiwi, brzoskwinie, morele,
kompoty z wyżej wymienionych owoców,

Kminek, anyż, koper włoski, goździki,
cynamon, gałka muszkatołowa, liście laurowe,
jałowiec, ziele angielskie, przecier
pomidorowy, ketchup. Przy indywidualnej
tolerancji także: curry, chilli, czosnek, cebula,
papryka słodka, wszystkie zioła,

Czarna herbata, słaba kawa ziarnista, soki owocowe
i warzywne, koktajle mleczne, mleko kakaowe z
mleka odtłuszczonego lub niskotłuszczowego,
herbaty ziołowe, woda mineralna niegazowana,

Cielęcina, chuda wołowina, polędwica, jagnięcina,
flaki, wątroby, nerki, kura, kurczak, indyk, gołąb,
bażant, dzika kaczka, królik, zając, sarna, jeleń,
dzik, konina,

Szynka chuda bez tłuszczu, zimna pieczeń,
peklowane mięso w puszkach, cielęcina w
galarecie, drób w galarecie, wędliny drobiowe,

Chudy rosół na mięsie, lekko podprawione zupy,
sosy o małej zawartości tłuszczu,

Masła, margaryny miękkie, oleje roślinne
(słonecznikowy, sojowy, kukurydziany), oliwa z
oliwek,

Okoń, dorsz, flądra, sola, pstrąg, szczupak, lin,
kraby, raki, ryba w galarecie, świeży tuńczyk,
sandacz, morszczuk, mintaj, halibut, płastuga,

Ziemniaki w mundurkach, ziemniaki solone,
ziemniaki puree, kluski ziemniaczane z
gotowanych ziemniaków,

Młode marchewki, młoda kalarepa, szparagi,
kalafior, szpinak, kiszona kapusta, rzodkiew,
buraki, seler, pomidory i ogórki bez skórki,
pieczarki, sałata zielona, wszystkie sałatki
przyprawione octem winnym lub sokiem z
cytryny, oberżyna, cukinia, koper włoski,
brokuły,

Jajko na miękko, omlet z piany, luźna jajecznica,
jajko do zagęszczania zup, sosów, legumin,
sufletów, białko kurze. Żółtko jest
przeciwskazane w schorzeniach dróg
ż

ółciowych.

Produkty niedozwolone w diecie w

chorobach trzustki i dróg
żółciowych:

Tłusty ser, mocno przyprawione gatunki
serów, fromage, krówki,

Gruboziarniste produkty zbożowe, zarodki
pszenne, nasiona słonecznika, nasiona sezamu,
orzechy, migdały,

Ś

wieży chleb, torty, ciasto francuskie, wypieki

smażone na tłuszczu (pączki, naleśniki,
makaroniki), krakersy, ciastka kruche, bułki
maślane, ptysie, sernik, kruszonka,

Słodycze (cukierki, czekolada, pralinki lub
czekoladki),

Niedojrzałe owoce, śliwki, agrest, porzeczki,
jabłka i gruszki ze skórą, awokado,

Ostra musztarda, pieprz, papryka w większych
ilościach, angielskie sosy z esencji, majonez,

Mocna kawa ziarnista, napoje gazowane, alkohol,

Tłuste mięso wołowe, cielęce, wieprzowe,
baranie, mięso mocno peklowane, mięso mocno
przypieczone, panierowane, mięso wypiekane na
tłuszczu, tłusty drób (kaczka, gęś), serca, ozory,
móżdżek, skórki drobiowe,

Wszystkie tłuste i mocno wędzone gatunki
kiełbas, mielone mięso wieprzowe, mięso
siekane, pasztety, pasztetowa, salceson, salami,
parówki, kaszanka,

Tłusty rosół, sosy masłowe, wywary z kości,

Smalec, łój, słonina, margaryny twarde,

Karp, śledź, węgorz, makrela, łosoś, halibut,
turbot, tuńczyk w oleju, sardynki w oleju,

Frytki, sałatka ziemniaczana z majonezem,
placki ziemniaczane, smażone ziemniaki,

Cebula, czosnek, kapusta biała, czerwona,
włoska, groch, fasola, soja,

Jajka gotowane na twardo, jajka sadzone,
jajecznica na słoninie, żółtka.