- 1 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
Makroekonomia – opracowanie
1.
Ruch okrężny w gospodarce
Schemat Ruchu Okrężnego w Gospodarce pokazuje przepływy (strumienie) rzeczowe i pieniężne
(finansowe), dokonujące się między czterema grupami podmiotów gospodarczych:
•
gospodarstwami domowymi
•
przedsiębiorstwami
•
państwem
•
zagranicą
Oznaczenia
Y - dochody za usługi czynników produkcji
B - transfery dla gospodarstw domowych
C - konsumpcja
T
d
- podatki bezpośrednie
S - oszczędności
T
e
- podatki pośrednie
I – inwestycje
X - eksport
G - wydatki państwa na dobra i usługi
EX = X - Z - eksport netto
- 2 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
Rozpoczynamy naszą analizę, eliminując z rozważań państwo i możliwość dokonywania
transakcji z zagranicą. Tabela 1. zawiera prostą klasyfikację różnych transakcji
przeprowadzanych między gospodarstwami domowymi a przedsiębiorstwami w gospodarce
zamkniętej, w której nie występuje państwo. Gospodarstwa domowe dysponują czynnikami
produkcji lub inaczej nakładami niezbędnymi w procesie produkcji. Dysponują m.in. własną
pracą, którą mogą wynająć (sprzedać) przedsiębiorstwom w zamian za płace. Wiemy, że
gospodarstwa domowe są także faktycznymi właścicielami przedsiębiorstw. To gospodarstwa
domowe właśnie wykładają pieniądze jako indywidualni przedsiębiorcy, udziałowcy w
spółkach czy akcjonariusze w zamian za prawo do uczestniczenia w zyskach przedsiębiorstw.
Wynika stąd, że choć na pozór może się wydawać, iż pozostałe czynniki produkcji, tj. kapitał i
ziemia, znajdują się w posiadaniu firm, w ostatecznym rozrachunku ich właścicielami są
gospodarstwa domowe.
Gospodarstwa domowe
Przedsiębiorstwa
•
Dysponują czynnikami produkcji, które
dostarczają przedsiębiorstwom
•
Otrzymują dochody od przedsiębiorstw
w zamian za dostarczane czynniki
wytwórcze
•
Wydają dochody na dobra i usługi
wytwarzane przez przedsiębiorstwa
•
Wykorzystują czynniki produkcji
dostarczane przez gospodarstwa
domowe do wytwarzania dóbri usług
•
Płacą gospodarstwom domowym za
wykorzystanie czynników produkcji
•
Sprzedają dobra i usługi gospodarstwom
domowym
Tabela 1.
Jak wynika z tabeli 1. gospodarstwa domowe oferują przedsiębiorstwom podaż usług
czynników produkcji, przedsiębiorstwa zaś wykorzystują te czynniki do wytwarzania dóbr i
usług. Tym usługom odpowiadają pewne płatności. Gospodarstwa domowe otrzymują
dochody z tytułu świadczonych usług (płace, opłaty z tytułu dzierżawy/najmu, zyski),
wypłacane przez przedsiębiorstwa za dostarczone i wykorzystane czynniki wytwórcze.
Następnie gospodarstwa domowe wydają swoje dochody na zakup od przedsiębiorstw dóbr i
usług, dając tym samym przedsiębiorstwom pieniądze potrzebne do zapłacenia za usługi
czynników wytwórczych wykorzystane w produkcji.
1
1
źródło D. Begg, Makroekonomia s. 23
- 3 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
2.
Makroekonomiczny bilans dochodów i wydatków
C + I = produkt
produkt = dochód (Y)
Y = C + S
C + I = C + S
I = S
Wniosek.
W gospodarce zamkniętej bez udziału państwa oszczędności gospodarstw
domowych [S] finansują inwestycje przedsiębiorstw [I].
3.
Gospodarka zamknięta z udziałem Państwa
Budżet Państwa - plan finansowy, określający dochody i wydatki państwa (sektora publicznego)
w danym przedziale czasu (roku budżetowym)
DOCHODY BUDŻETOWE
WYDATKI BUDŻETOWE
- podatki
- wydatki na produkty i usługi G
bezpośrednie (dochodowe, majątkowe) T
d
- wydatki transferowe (renty, emerytury,
pośrednie (konsumpcyjne) T
e
zasiłki, stypendia, subwencje) B
- cła, opłaty skarbowe
- wydatki na obsługę długu publicznego
- kary, mandaty, grzywny,
(spłatę odsetek od długu)
- dochody z majątku państwowego (zyski z
przedsiębiorstw państwowych, czynsze
dzierżawne, odsetki)
- dochody ze sprzedaży (prywatyzacji)
majątku państwowego
- zysk z NBP
- dochody z funduszy UE
4.
Saldo budżetu państwa
równowaga budżetowa:
dochody budż. = wydatki udż.
nadwyżka budżetowa:
dochody budż. > wydatki budż.
deficyt budżetowy:
dochody budż. < wydatki budż.
5.
Źródła finansowania deficytu budż. (krajowe lub zagraniczne)
•
sprzedaż obligacji Skarbu Państwa
•
kredyty w bankach komercyjnych
•
pożyczki od rządów obcych państw i instytucji międzynarodowych
- 4 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
6.
Dług publiczny (krajowy i zagraniczny) - zadłużenie Skarbu Państwa wynikające z przeszłych
deficytów budżetowych
C + I + G - T
e
= produkt
produkt = dochód (Y)
Y +B - T
d
= C + S
C + I - T
e
+ G +B – T
d
= C + S
I + [(G +B) - (T
e
- T
d
)] = S
Wniosek.
W gospodarce zamkniętej z udziałem państwa oszczędności gospodarstw
domowych finansują inwestycje przedsiębiorstw oraz deficyt budżetu państwa
[(G +B) - (Te - Td)].
7.
Gospodarka otwarta z udziałem państwa
Saldo bilansu handlowego
równowaga handlowa:
eksport = import
nadwyżka handlowa:
eksport > import
deficyt handlowy:
eksport < import
C + I + G - Te + X - Z
=
produkt
produkt
=
dochód (Y)
Y +B - T
d
+ X - Z
=
C + S
C + I - T
e
+ G +B - T
d
+ X - Z
=
C + S
I+ [(G +B) - (T
e
- T
d
)] + (X - Z)
=
S
Wniosek.
W gospodarce zamkniętej z udziałem państwa oszczędności gospodarstw
domowych finansują inwestycje przedsiębiorstw, deficyt budżetu państwa oraz deficyt
handlowy zagranicy w obrotach z danym krajem (równy nadwyżce handlowej danego kraju w
obrotach z zagranicą (X - Z).
8.
PKB – Produkt Krajowy Brutto
Produkt krajowy brutto (PKB) - miara wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze
zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem; w
określonym okresie (np. roku). PKB obejmuje tylko produkcję rejestrowaną statystycznie i
przechodzącą przez rynek (pominięte zostają np. produkty i usługi wykonane we własnym
- 5 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
zakresie i na własne potrzeby w gospodarstwie domowym jak również efekty działalności
gospodarczej tzw. szarej strefy).
•
PKB to suma wydatków na dobra finalne:
PKB = Y = C + I + G + X - M
dobra finalne - gotowe, nie podlegające przetwarzaniu
dobra niefinalne (pośrednie) - częściowo przetworzone, zużywane przy produkcji innych dóbr,
np. surowce, półprodukty
Uwaga!
Nie sprzedana w danym okresie część produkcji tworzy przyrost zapasów w
przedsiębiorstwach. Sprzedana w danym okresie produkcja, wytworzona w poprzednich
okresach, oznacza ubytek zapasów. Zmianę zapasów można włączyć do szeroko rozumianych
inwestycji (traktując jako inwestycje w zapasy) lub wyodrębnić jako dodatkową pozycję (ΔZ):
PKB = Y = C + I + ΔZ + G + X - M
•
PKB to suma wartości dodanych w przedsiębiorstwach
wartość dodana - przyrost wartości dobra na danym etapie ciągu produkcyjnego
koszty rzeczowe są wynikiem zużywania dóbr pośrednich.
dobra finalne + dobra pośrednie = produkt globalny produkt globalny - zużycie dóbr
pośrednich = suma wartości dodanych = PKB
2
•
PKB to suma wynagrodzeń za usługi czynników produkcji (suma dochodów właścicieli
czynników produkcji).
2
zachęcam do zajrzenia do D. Begg Makroekonomia s. 26-29
- 6 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
Produkt narodowy brutto (PNB) - miara wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki
wytwórcze będące własnością obywateli danego kraju.
PNB = PKB + dochody netto z własności i pracy za granicą
9.
Popyt globalny (krajowy): planowane wielkości zakupów dóbr krajowych przez gospodarstwa
domowe, przedsiębiorstwa, państwo (sektor budżetowy) i podmioty zagraniczne
AD = C + I + G + X – Z (dla gospodarki zamkniętej, E
x
, I
m
,
3
G=0 AD = C+I)
założenia:
•
konsumpcja zależy liniowo od dochodu (funkcja liniowa: y = b + ax)
funkcja konsumpcji: C = Ca + MPC * Y np. C = 20 + 0,8 * Y
Ca - konsumpcja autonomiczna (niezależna od dochodu)
Ci = MPC * Y - konsumpcja indukowana (zależna od dochodu)
MPC = ΔC/ΔY - krańcowa skłonność do konsumpcji
MPS = ΔS/ΔY – krańcowa skłonność do oszczędzania
wyprowadzenie funkcji oszczędności:
Y = C + S
S = Y – C
C = Ca + MPC*Y
S = Y – (Ca + MPC*Y)
MPS+MPC = 1
MPC = 1 – MPS
S = Y – [Ca + (1 – MPS)*Y]
S = Y – [Ca + Y – MPS*Y]
S = Y – Ca – Y + MPS*Y
S = - Ca + MPS*Y
•
inwestycje nie zależą od dochodu (są autonomiczne, tz. : I = const), np. I = 30
zatem funkcja popytu globalnego przyjmuje postać
AD = C + I
C= Ca + MPC * Y
3
E
x
, - eksport I
m
, - import
- 7 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
AD = I + Ca + MPC*Y
dane do wykresu:
Ca = 20, I = 30
MPC = 0,8
AD = 20 + 30 + 0,8*Y
AD = 50 + 0,8*Y
Rys. Funkcja konsumpcji i funkcja popytu globalnego
•
Równowaga na rynku dóbr
AD = AS
AD = Y
AD = C + I
Y = C + S
C+S = C+ I
I = S
- 8 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
•
Obliczenie dochodu (produktu) równowagi [Y
e
]
AD = Y
e1
AD = 50 + 0,8*Y
e1
Y
e1
= 50 + 0,8*Y
e1
Y
e1
– 0,8*Y
e1
= 50
0,2*Y
e1
= 50
Y
e1
= 250
produkt w tym:
Y = C + I
250
dochód w tym:
Y = C + S
250
popyt globalny w tym:
AD = C + I; [C =Ca+Ci]
4
250
dobra i usługi
konsumpcyjne
220
na zakupy dóbr
konsumpcyjnych
220
konsumpcja
20
autonomiczna [Ca]
konsumpcja zależna
200
od dochodu [Ci]
dobra i usługi
inwestycyjne
30
oszczędności [S]
30
inwestycje [I]
30
obliczenia Ci, S
Ci = MPC*Y
Ci = 0,8*250
Ci = 200
S = - Ca + MPS*Y
MPC+MPS = 1
MPS = 1 – MPC
MPS = 1 – 0,8
MPS = 0,2
4
na konsumpcję składa się konsumpcja autonomiczna Ca (niezależna od dochodu) i indukowana Ci (zależna
od dochodu)
- 9 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
S = - 20 + 0,2*250
S = -20 + 50
S = 30
•
Nierównowaga na rynku dóbr a relacja planowanych oszczędności planowanych inwestycji:
o
nierównowaga popytowa: AD > Y
C + I > C + S
I > S
o
nierównowaga podażowa: AD < Y
C + I < C + S
I < S
•
Mechanizm równoważący rynek dóbr i usług:
założenia:
o
konsumpcja planowana jest zawsze zrealizowana (konsumpcja planowana =
konsumpcja faktyczna)
o
(oszczędności planowane = oszczędności faktyczne)
Część planowanych inwestycji stanowią planowane inwestycje w zapasy. Inwestycje
faktyczne mogą się różnić od inwestycji planowanych. Różnica przejawia się w
niezaplanowanych wzrostach lub spadkach zapasów. Oznacza to, że faktyczne inwestycje w
zapasy mogą być > (<) od planowanych inwestycji w zapasy.
o
jeśli AD > Y - niezaplanowane spadki zapasów w przedsiębiorstwach ↑Y (inwestycje
faktyczne < inwestycje planowane)
o
jeśli AD < Y - niezaplanowane wzrosty zapasów w przedsiębiorstwach ↓Y (inwestycje
faktyczne > inwestycje planowane)
- 10 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
10.
Materiały dodatkowy
5
1.
Równowaga na rynku dóbr i usług
•
właściwa gospodarce jest nierównowaga (globalna podaż (Y)
≠
globalny popyt (AD)
2. Zjawisko samopogłębiania – samo pojawienie się nierównowagi wywołuje ciąg
przyczynowo skutkowy, którego efektem jest wyższa niż na początku nierównowaga
(jeśli byłyby same to działaby w nieskończoność, gdyby nie działające w gospodarce
mechanizmy równoważące, które starają się zrównoważyć popyt globalny z globalną
podażą.
3. W rachunku dochodu narodowego PKB jest równy dochodowi PKB = Dochód (Y)
PKB (od strony nakładów) = Amortyzacja + Zysk niepodzielony (dochód firmy) +
Dochody ludności produkcyjnej.
Amortyzacja – to część wartości kapitału, o którą zmniejsza się stopniowo wartość
kapitału trwałego w wyniku jego zużycia. Amortyzacja w postaci odpisów
amortyzacyjnych jest wliczana do ceny wyrobów i w związku z tym stanowi przychód
firmy (dochód).
PKB = Dochód
PKB = Y
4. Równowaga na rynku dóbr i usług. Warunki, które muszą być łącznie spełnione.
a) globalna podaż = globalny popyt
Y = AD
Wytworzony PKB w okresie t jest równy popytowi na ten produkt w tym okresie.
b) oszczędności = inwestycje
S = I
dochód = konsumpcja + oszczędności Y = C+S
popyt globalny = konsumpcja + oszczędności AD = C+I
Y= AD; C = C; S = I
5
materiały z konwersatoriów Makroekonomia prowadzonych przez mgr K. Gajewską
popytowa AD>Y (gospodarka centralnie
zarządzana)
podażowa AD<Y (gospodarka rynkowa)
- 11 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
5. Oszczędności – nie skonsumowana część dochodu, oszczędności ludności
produkcyjnej,
amortyzacja (odpisy amortyzacyjne odkładane są na specjalnym koncie), zysk
niepodzielony (zysk nie skonsumowany, tzn. zaoszczędzony).
6. Inwestycje – to zakup dóbr konsumpcyjnych i inwestycji realizowanych w celu:
•
bezwzględnego zwiększenia posiadanych środków kapitału trwałego (inwestycje
netto).
•
w celu odtworzenia zużytych elementów kapitału trwałego (inwestycje
odtworzeniowe)
I
netto
+ I
odtworzeniowe
= I
brutto
7. Popyt globalny to suma wszystkich popytów zgłaszanych przez podmioty
gospodarcze.
Popyt globalny (AD):
są finansowane z zysku niepodzielonego + oszczędności ludności
produkcyjnej
są finansowane wyłącznie z amortyzacji
popyt konsumpcyjny autonomiczny (pierwotny) (Ca)
•
konsumpcja niezależna od rodzaju dochodu,
•
istnieje nawet wtedy, gdy nie ma dochodu (wówczas jest finansowana ze
zgromadzonych oszczędności, pożyczek, kredytów)
•
marginalna skłonność do konsumpcji nie wpływa na rozmiary konsumpcji
autonomicznej
popyt konsumpcyjny indukowany (wtórny) (Cy) = Y*MPC
•
konsumpcja zależy od rozmiarów dochodu
•
nie istnieje wtedy, kiedy nie ma dochodu
•
MPC (marginalna skłonność do konsumpcji) wpływa na Cy
popyt inwestycyjny (inwestycje) (I) – patrz def. inwestycji
- 12 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
AD = Ca + Cy + I, ponieważ Cy = Y*MPC
AD = Ca + Y*MPC + I
AD = Ca + I + Y*MPC – popyt globalny
8. Marginalna (krańcowa) skłonność do konsumpcji i oszczędzania
9. Teoria mnożnika
Mnożnik jest liczbą, która mówi o ile zmienia się produkt i dochód w wyniku
pierwotnego impulsu popytu (zmiana o jednostkę). Jest to dodatnie sprzężenie
zwrotne, gdzie skutek wzmacnia przyczynę i efekt mnożnika (cykl mnożnika):
popyt (pierwotny impuls) > produkt > dochód > popyt > produkt > dochód > …
A
Cy
=
Y*MPC
C = Ca + Y*MPC
AD = I + Ca + Y*MPC
Ca
Y
wykres 1.
lina 45
o
(linia równowagi na
rynku dóbr i usług)
marginalna skłonność do konsumpcji (MPC) – ułamek, który mówi jaką część
dodatkowego dochodu przeznaczamy na konsumpcję
Y
C
MPC
∆
∆
=
marginalna skłonność do oszczędzania (MPS) – to ułamek ukazujący jaką część
dodatkowego dochodu przeznaczamy na oszczędności
Y
S
MPS
∆
∆
=
- 13 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
Założenia teorii:
•
działa na gruncie paradygmatu keynesowskiego tzn. przy niepełnym wykorzystaniu
czynników produkcji oraz sztywnych płacach i cenach
•
efekt mnożnika działa w obu kierunkach
•
efekt mnożnikowy nie działa w nieskończoność z uwagi na coraz mniejsze przyrosty
popytu i oszczędności. Granicą działania mnożnika jest produkt wytworzony przy
optymalnym (pełnym) wykorzystaniu czynników produkcji.
Formuła na łączny przyrost produkcji (dochodu):
MPC
AD
Y
−
⋅
∆
=
∆
1
1
Formuła mnożnika:
MPC
M
−
=
1
1
lub
MPS
M
−
=
1
1
MPC + MPS = 1
MPS = 1-MPC
10. Mechanizm przywracania równowagi na rynku dóbr i usług
a) MPC wzrasta
•
gdy wzrasta MPC, rośnie popyt konsumpcyjny zależny od rozmiarów dochodu
(Cy), co powoduje przy innych czynnikach niezmienionych powstanie nadwyżek
popytu globalnego
•
jeżeli istnieją w gospodarce wolne moce produkcyjne to rozpoczynane są procesy
równoważenia gospodarki – następuje wzrost produkcji i w efekcie popytu
globalnego
•
osiągany jest nowy produkt równowagi, ale przy wyższym poziomie produktu
- 14 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
b) MPC spada
•
spadek MPC, powoduje, że zmniejsza się konsumpcja zależna od rozmiarów
dochodu, ponieważ jest ona składnikiem popytu globalnego, spada on
•
pojawia się nadwyżka podaży globalnej
•
zostają uwolnione mechanizmy równoważące polegające na likwidacji tej
nadwyżki poprzez likwidacje popytu globalnego
•
pojawia się nowy punkt równoważący, ale przy niższym poziomie produktu
A
Y*MPC
2
AD
2
= Ca + I + Y*MPC
2
AD
1
= Ca + I + Y*MPC
1
Ca + I
Y
e2
Y
e1
Y
wykres 3.
Y*MPC
1
Ca
MPC
2
<MPC
1
Y
e1
<Y
e2
A
Y*MPC
1
AD
1
= Ca + I + Y*MPC
1
AD
2
= Ca + I + Y*MPC
2
Ca + I
Y
e1
Y
e2
Y
wykres 2.
Y*MPC
2
Ca
MPC
2
>MPC
1
Y
e1
>Y
e2
lina 45
o
(linia równowagi na
rynku dóbr i usług)
lina 45
o
(linia równowagi na
rynku dóbr i usług)
- 15 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
11. Punkt równowagi na rynku dóbr i usług - wzór
Y
e
= Y
0
+ (Ca + R
od
+ Y
0*
MPC – Y
0
)*M
Y
e
– punkt równowagi, od którego rozpoczynamy obliczenia (poprzedni,
wyjściowy)
Ca – konsumpcja autonomiczna
R
od
– to pozostałe składniki popytu globalnego, po wyodrębnieniu konsumpcji
autonomicznej i konsumpcji indukowanej
MPC – marginalna skłonność do konsumpcji
M – mnożnik
MPC
M
−
=
1
1
Y
e
= Y
0
+ (Ca + R
od
+ Y
0
*MPC – Y
0
)*
MPC
−
1
1
R
od
= I
12. Dążenie do równowagi na rynku dóbr i usług jest korzystne, o tyle o ile punkt
równowagi jest możliwie najbliższy produktowi potencjalnemu.
Produkt potencjalny – najwyższy PKB jaki w danym kraju może zostać wytworzony
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
11.
Zadanie: O ile wzrośnie dochód (produkt) równowagi, jeśli popyt inwestycyjny wzrośnie o 100?
ΔI = 100
ΔI = I
2
– I
1
Ca = 20
I
1
= 30
MPS = 0,8
I
2
= ΔI + I
1
I
2
= 100 + 30 = 130
AD = Ca + I +MPC*Y
AD = Y
e2
Y
e2
= Ca + I
2
+ MPC*Y
e2
Y
e2
= 20 + 130 + 0,8* Y
e2
Y
e2
– 0,8* Y
e2
= 150
0,2* Y
e2
= 150
Y
e2
= 750
ΔY = Y
e2
- Y
e1
ΔY = 750 – 250
ΔY = 500
6
6
Odpowiedź na pytanie: Dlaczego dochód (produkt) równowagi wzrósł?
powoduje wzrost dochodu.
- 16 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
Zadanie: O ile wzrośnie dochód (produkt) równowagi, jeśli popyt inwestycyjny wzrośnie o 100?
Dlaczego dochód (produkt) równowagi wzrósł? Wzrost popytu inwestycyjnego
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
Zadanie: O ile wzrośnie dochód (produkt) równowagi, jeśli popyt inwestycyjny wzrośnie o 100?
Wzrost popytu inwestycyjnego
- 17 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
Zadanie. W pewnej gospodarce: konsumpcja autonomiczna = 30, popyt inwestycyjny = 100,
krańcowa skłonność do oszczędzania = 0,1.
a)
oblicz poziom dochodu równowagi
Ca = 30
I = 100
MPS = 0,1
MPC = 1 – MPS
MPC = 1 – 0,1 MPC = 0,9
AD = Ca + I + MPC*Y
AD = Y
e1
Y
e1
= Ca + I + MPC*Y
e1
Y
e1
= 30 + 100 + 0,9* Y
e1
Y
e1
– 0,9* Y
e1
= 130
0,1* Y
e1
= 130
Y
e1
= 1300
b)
jak zmieni się dochód równowagi, jeśli popyt inwestycyjny spadnie o 10?
ΔI = - 10
ΔI = I
2
- I
1
I
2
= ΔI + I
1
I
2
= 100 – 10
I
2
= 90
Y
e2
= 30 + 90 + 0,9* Y
e2
(analogicznie jak powyżej)
Y
e2 =
1200
ΔY = Y
e2
- Y
e1
ΔY = 1200 – 1300
ΔY = -100 – dochód równowagi spadnie o 100 jednostek
7
7
Przy spadku popytu inwestycyjnego ΔI przedsiębiorstwa ograniczają produkcję. Gospodarstwa Domowe
uzyskują tym samym niższe dochody ograniczając swój popyt konsumpcyjny. Przedsiębiorstwa dokonują
dalszych cięć rozmiarów produkcji. W wyniku tego dochody gospodarstw domowych spadna jeszcze
bardziej, co pogłębi spadek konsumpcji D. Begg s. 64
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
12.
Problem 2: jak zmieni się dochód (produkt) równowagi, jeżeli krańcowa skłonność do konsumpcji
spadnie do 0,5 (czyli krańcowa skłonność do oszczędzania wzrośnie do 0,5)?
AD
1
= 250 – (odczytane z wykresu)
Y
e1
= 100
MPC
2
= 0,5
Y
e2
= 100 – (analogicznie jak wyżej, przy założeniu Ca + I = 50)
ΔY = Y
e2
- Y
e1
ΔY = 100 – 250
ΔY = -150
10
8
odpowiedź patrz 14.
9
wartość produktu odczytałem z wykresu, albo ja coś przeoczyłem na zajęciach albo zadania nie do końca
są ze sobą zgodne. Dla mnie logiczne być powinno, że spadek MPC do 0,5 powinien odnosić się do danych z
poprzedniego zadania. Wówczas
10
odpowiedź na pytanie: Dlaczego produkt równowagi spadł?
gospodarstwa domowe postanawiają przy każdym poziomie dochodu wydawać o określoną kwotę więcej,
a zatem i oszczędzać o ową kwotę mniej. Przyczyną tej wzmożonej konsumpcji
dochodu rozporządzalnego może być
realnych zasobów pieniądza. Powoduje to równoległe przesunięcia funkcji konsumpcji w górę, natomiast
funkcji oszczędności w dół. Wzrost p
zagregowanego (na wykresie jest to równoległe przesunięcie funkcji popytu globalnego w górę). Zmienia
się również punkt przecięcia funkcji popytu globalnego z linią 45°, wyznaczający wielkość produkc
dochód zapewniający równowagę na rynku dóbr. W rezultacie działania mechanizmu mnożnikowego,
zmiana poziomu dochodu i produkcji w punkcie równowagi będzie większa niż zmiana konsumpcji
autonomicznej. Zmiana rozmiarów oszczędności planowanych przez gos
poziomie dochodu prowadzi do zmiany wielkości dochodu zapewniającego równowagę. Oszczędności w
punkcie równowagi nie ulegają jednak zmianie, ponieważ muszą one być równe inwestycjom, które jako
autonomiczny składnik popytu glob
gospodarce zamkniętej bez udziału państwa to inwestycje = oszczędności)
- 18 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
Problem 2: jak zmieni się dochód (produkt) równowagi, jeżeli krańcowa skłonność do konsumpcji
spadnie do 0,5 (czyli krańcowa skłonność do oszczędzania wzrośnie do 0,5)?
8
wykresu)
9
jak wyżej, przy założeniu Ca + I = 50)
wartość produktu odczytałem z wykresu, albo ja coś przeoczyłem na zajęciach albo zadania nie do końca
są ze sobą zgodne. Dla mnie logiczne być powinno, że spadek MPC do 0,5 powinien odnosić się do danych z
poprzedniego zadania. Wówczas ΔY = - 1235.
Dlaczego produkt równowagi spadł? Zakładamy, że z pewnych przyczyn
gospodarstwa domowe postanawiają przy każdym poziomie dochodu wydawać o określoną kwotę więcej,
a zatem i oszczędzać o ową kwotę mniej. Przyczyną tej wzmożonej konsumpcji
może być efekt majątkowy, wzrost podaży kredytu konsumpcyjnego czy
. Powoduje to równoległe przesunięcia funkcji konsumpcji w górę, natomiast
funkcji oszczędności w dół. Wzrost popytu konsumpcyjnego powoduje więc również wzrost popytu
zagregowanego (na wykresie jest to równoległe przesunięcie funkcji popytu globalnego w górę). Zmienia
się również punkt przecięcia funkcji popytu globalnego z linią 45°, wyznaczający wielkość produkc
dochód zapewniający równowagę na rynku dóbr. W rezultacie działania mechanizmu mnożnikowego,
zmiana poziomu dochodu i produkcji w punkcie równowagi będzie większa niż zmiana konsumpcji
autonomicznej. Zmiana rozmiarów oszczędności planowanych przez gospodarstwa domowe przy każdym
poziomie dochodu prowadzi do zmiany wielkości dochodu zapewniającego równowagę. Oszczędności w
punkcie równowagi nie ulegają jednak zmianie, ponieważ muszą one być równe inwestycjom, które jako
autonomiczny składnik popytu globalnego nie ulegają zmianie (pamiętajmy, że warunek równowagi w
gospodarce zamkniętej bez udziału państwa to inwestycje = oszczędności) źródło: wikipedia
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
Problem 2: jak zmieni się dochód (produkt) równowagi, jeżeli krańcowa skłonność do konsumpcji
8
wartość produktu odczytałem z wykresu, albo ja coś przeoczyłem na zajęciach albo zadania nie do końca
są ze sobą zgodne. Dla mnie logiczne być powinno, że spadek MPC do 0,5 powinien odnosić się do danych z
Zakładamy, że z pewnych przyczyn
gospodarstwa domowe postanawiają przy każdym poziomie dochodu wydawać o określoną kwotę więcej,
a zatem i oszczędzać o ową kwotę mniej. Przyczyną tej wzmożonej konsumpcji przy każdym poziomie
, wzrost podaży kredytu konsumpcyjnego czy efekt
. Powoduje to równoległe przesunięcia funkcji konsumpcji w górę, natomiast
opytu konsumpcyjnego powoduje więc również wzrost popytu
zagregowanego (na wykresie jest to równoległe przesunięcie funkcji popytu globalnego w górę). Zmienia
się również punkt przecięcia funkcji popytu globalnego z linią 45°, wyznaczający wielkość produkcji i
dochód zapewniający równowagę na rynku dóbr. W rezultacie działania mechanizmu mnożnikowego,
zmiana poziomu dochodu i produkcji w punkcie równowagi będzie większa niż zmiana konsumpcji
podarstwa domowe przy każdym
poziomie dochodu prowadzi do zmiany wielkości dochodu zapewniającego równowagę. Oszczędności w
punkcie równowagi nie ulegają jednak zmianie, ponieważ muszą one być równe inwestycjom, które jako
alnego nie ulegają zmianie (pamiętajmy, że warunek równowagi w
źródło: wikipedia
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
13.
Produkt potencjalny maksymalna możliwa do wytworzenia wielkość produktu w danej
gospodarce, w danym okresie, przy
wykorzystaniu dostępnych czynników produkcji (mocy produkcyjnych) Produkt potencjalny
rośnie wtedy, gdy następuje przyrost zasobów w gospodarce (przyrost naturalny, wzrost
aktywności zawodowej, inwe
•
luka PKB = Y
p
- Y
e
(różnica pomiędzy produktem potencjalnym i rzeczywistym, świadczy o
niepełnym wykorzystaniu zasobów w gospodarce (np. o bezrobociu)
Y
e
- produkt rzeczywisty (produkt równowagi)
Y
p
- produkt potencjalny
- 19 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
Produkt potencjalny maksymalna możliwa do wytworzenia wielkość produktu w danej
gospodarce, w danym okresie, przy pełnym i możliwie efektywnym (w ramach danej technologii)
wykorzystaniu dostępnych czynników produkcji (mocy produkcyjnych) Produkt potencjalny
rośnie wtedy, gdy następuje przyrost zasobów w gospodarce (przyrost naturalny, wzrost
aktywności zawodowej, inwestycje) i / lub odbywa się postęp techniczno -organizacyjny.
(różnica pomiędzy produktem potencjalnym i rzeczywistym, świadczy o
niepełnym wykorzystaniu zasobów w gospodarce (np. o bezrobociu)
produkt rzeczywisty (produkt równowagi)
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
Produkt potencjalny maksymalna możliwa do wytworzenia wielkość produktu w danej
pełnym i możliwie efektywnym (w ramach danej technologii)
wykorzystaniu dostępnych czynników produkcji (mocy produkcyjnych) Produkt potencjalny
rośnie wtedy, gdy następuje przyrost zasobów w gospodarce (przyrost naturalny, wzrost
organizacyjny.
(różnica pomiędzy produktem potencjalnym i rzeczywistym, świadczy o
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
•
luka inflacyjna - różnica pomiędzy nadmiernym popytem rzeczywistym a popytem
zapewniającym pełne wykorzystanie mocy produkcyjnych w gospodarce
14.
Cykl koniunkturalny - wahania
•
faza ekspansji (ożywienia, dobrej koniunktury gospodarczej)
wynika z linii trendu
•
faza recesji (pogorszenia, złej koniunktury gospodarczej)
wynika z linii trendu
11
Cykl koniunkturalny – zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych
charakteryzujących poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego
w długim okresie. Najczęściej tymi zmiennymi są: PKB, zatrudnienie, ceny, wielkość eksportu i importu,
wskaźniki rynku kapitałowego, nakłady inwestycyjne i zapasy
obroty i zyski przedsiębiorstw. źródło wikipedia
- 20 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
różnica pomiędzy nadmiernym popytem rzeczywistym a popytem
zapewniającym pełne wykorzystanie mocy produkcyjnych w gospodarce
wahania rzeczywistych rozmiarów produkcji wokół linii trendu
aza ekspansji (ożywienia, dobrej koniunktury gospodarczej) - produkt rośnie szybciej niż to
aza recesji (pogorszenia, złej koniunktury gospodarczej) - produkt rośnie wolniej
zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych
teryzujących poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego
w długim okresie. Najczęściej tymi zmiennymi są: PKB, zatrudnienie, ceny, wielkość eksportu i importu,
wskaźniki rynku kapitałowego, nakłady inwestycyjne i zapasy przedsiębiorstw, dochody i wydatki ludności,
źródło wikipedia
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
różnica pomiędzy nadmiernym popytem rzeczywistym a popytem
rzeczywistych rozmiarów produkcji wokół linii trendu
11
produkt rośnie szybciej niż to
produkt rośnie wolniej niż to
zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych
teryzujących poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego
w długim okresie. Najczęściej tymi zmiennymi są: PKB, zatrudnienie, ceny, wielkość eksportu i importu,
przedsiębiorstw, dochody i wydatki ludności,
- 21 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
15.
Polityka fiskalna - ogół czynności związanych z poborem podatków oraz rozdysponowaniu sum
zebranych w rezultacie tego poboru. Politykę fiskalną prowadzi rząd, w oparciu o ustawy
uchwalane przez parlament (ustawa budżetowa, ustawy podatkowe). Polityka fiskalna stanowi
instrument oddziaływania państwa na koniunkturę gospodarczą za pomocą:
•
podatków (T)
•
wydatków rządowych (G)
•
wydatków transferowych (B)
16.
Polityka ekspansywna vs restrykcyjna
typ polityki
fiskalnej
Ekspansywna
Restrykcyjna
na czym polega?
na pobudzaniu koniunktury poprzez
zwiększanie popytu globalnego
na chłodzeniu koniunktury
poprzez obniżanie popytu globalnego
kiedy ?
w fazie recesji
w fazie ekspansji
cel
- zwiększenie produkcji
- zmniejszenie bezrobocia
- ograniczenie inflacji
- redukcja długu publicznego
jak?
- wzrost G i B
- ograniczenie T
↑G →↑AD
↑ B → ↑RDO
12
→↑C →↑AD
↓T → ↑ RDO → ↑C → ↑ AD
- ograniczenie G i B
- podniesienie T
↓G →↓AD
↓B → ↓RDO →↓C →↓AD
↑T → ↓ RDO → ↓C → ↓AD
sytuacja w budżecie
państwa
tendencja do wzrostu deficytu
budżetowego
tendencja do zmniejszania
deficytu budżetowego (możliwość
nadwyżki budżetowej)
skutki negatywne
- powstanie luki inflacyjnej → wzrost cen
- wzrost długu publicznego → wzrost
stóp procentowych →hamowanie
inwestycji prywatnych (efekt wypierania)
- nadmierne schłodzenie gospodarki
może wywołać recesję i wzrost
bezrobocia
17.
Polityka fiskalna
•
aktywna - działania rządu reagującego na bieżącą sytuację w gospodarce
•
pasywna - działanie automatycznych stabilizatorów koniunktury (ASK)
o
ASK - mechanizmy zainstalowane w gospodarce, reagujące automatycznie (bez
aktywnego działania rządu) na bieżący stan koniunktury gospodarczej, wywołujące
tendencje przeciwstawne do tych, które ich działanie uruchomiły
zasiłki dla bezrobotnych np.: osłabienie koniunktury →
↑ bezrobocia l
i
czby
wypłacanych zasiłków →
↑ RDO → ↑ AD — pobudzenie koniunktury
progresywny system podatkowy np.: ekspansja →
↑Y — przesuwanie się do
wyższych progów podatkowych →
↑T →↓AD → schłodzenie koniunktury
12
RDO – Rozporządzalne Dochody Osobiste
- 22 -
autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim
opracowanie Olek
18.
Efekt mnożnika zrównoważonego budżetu - polega na tym, że zwiększenie wydatków
budżetowych, przy jednoczesnym wzroście wpływów podatkowych o taką samą kwotę (ΔG = ΔT),
powoduje wzrost popytu globalnego w gospodarce
przykład:
MPC = 0,8
ΔG = ΔT = 100
↑G(100) = ↑AD(100) – wzrost wydatków budżetowych spowoduje wzrost popytu globalnego
↑T(100) = ↓RDO(100) = ↓C(80) = ↓AD(80)
↑AD(20) – w konsekwencji nastąpi wzrost popytu globalnego o 20 jednostek (100 – 80 = 20)
skoro ↑AD to rośnie również ↑Y