50

HOROBY ZAKAŹNE

C

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

MAJ-CZERWIEC • 3/2005

Jednakże szczepy C. psittaci izolo-

wane od ssaków są mniej chorobo-
twórcze dla człowieka w porównaniu
ze szczepami „ptasimi”. Chlamydia
są szeroko rozpowszechnione wśród
ptaków. Przyjmuje się, że są obecne
u 24-90% wszystkich ptaków, po-
wodując u nich choroby, zakażenia
utajone lub nosicielstwo. Ptaki są
naturalnym gospodarzem zarazka,
który jest przez nie wydalany z kałem,
śliną i śluzem jamy nosowo-gardłowej
(4). Człowiek może ulec zakażeniu od
ptaków niemal każdego gatunku (3).
Zakażenie następuje najczęściej drogą
oddechową, rzadziej przez spojówkę
oka czy uszkodzoną skórę (2, 3, 4, 5).
Nie zanotowano przypadku zakażenia
człowieka przez spożywanie potraw
z drobiu (3, 4). Szczególnie groźne są
przypadki zarażenia się ornitozą od
chorej osoby, jest to jednak rzadkość
(2, 3, 4, 5). Choroba jest notowana
stosunkowo często u osób związanych
w jakiś sposób z fermami hodowla-
nymi oraz zakładami przetwórczymi
drobiu (w tym oczywiście u lekarzy
weterynarii). W związku z rozwojem
ferm drobiarskich i upowszechnie-
niem się metod intensywnej hodowli
ptactwa domowego liczba notowanych
przypadków tej choroby w ostatnich
latach wzrosła (3). Istnieje także inna
grupa ryzyka. Stanowią ją miłośnicy
ptaków egzotycznych, głównie papug,
osoby zatrudnione w obrocie ptakami
egzotycznymi, pracownicy ogrodów
zoologicznych oraz lekarze weteryna-
rii stykający się z wyżej wymienioną
grupą zwierząt podczas wykonywania
swojej pracy. W tym przypadku zaka-
żenie może nastąpić drogą kontaktową

nia nerwów czaszkowych (2). Objawy
mózgowe zdarzają się w przypadku
zakażenia od chorego człowieka lub
papug (3). W ciężkim przebiegu mogą
występować objawy zapalenia mięśnia
sercowego i osierdzia (3). Najczęściej
jednak zakażenie człowieka C. psittaci
powoduje opisane śródmiąższowe za-
palenie płuc. Leczenie obejmuje poda-
wanie choremu doksycykliny w dawce
200 mg dziennie przez 21 dni (5).
Przechorowanie nie daje trwałej od-
porności (5). Nawroty choroby zdarzają
się rzadko (3). Niekiedy w przebiegu
ornitozy zdarzają się powikłania, takie
jak przewlekłe zapalenie oskrzeli, roz-
strzeń oskrzeli, dychawica oskrzelowa,
zwłóknienia płuc, przewlekłe zapalenie
wątroby (4). W okresie zdrowienia może
wystąpić zakrzepowe zapalenie żył (3).
Rozpoznanie stawiane jest na podsta-
wie badań serologicznych (test ELISA,
metoda immunof luorescencji), stosuje
się także metody biologii molekularnej
(PCR) (5).

W tym miejscu zostaną zaprezento-

wane dwa przypadki ornitozy. Dotyczy-
ły one małżeństwa, które na miesiąc
przed zachorowaniem dostało w pre-
zencie papugę pochodzącą z nieznane-
go i niepewnego źródła. Ptak padł po
dwóch tygodniach z niewyjaśnionych
przyczyn.

P

RZYPADEK

PIERWSZY

Mężczyzna, lat 47, chorujący na prze-

wlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli,
przez 2-3 dni czuł się osłabiony, miał
silne bóle mięśniowe. W czwar tym
dniu choroby wystąpiła u niego gorącz-
ka 40

o

C i pojawił się suchy, męczący

(5). Szczepy Chlamydia psittaci izolo-
wane od papug powodują szczególnie
groźne postacie choroby, zaś zakażenie
chlamydiami nabyte od papug okre-
ślane jest niekiedy mianem papuzicy
(choroby papuziej) (3, 5).

Okres wylęgania się choroby wynosi

około 1-2 tygodni (do około miesiąca)
(4). Rozpiętość objawów jest bardzo
duża. W typowym przebiegu wystę-
pują u chorego bóle głowy, gorączka
ciągła, zwolnienie tętna w stosunku
do temperatury, bóle mięśni, kaszel
(początkowo suchy), złe samopoczucie
i inne niespecyficzne objawy (2, 3, 4, 5).
U 60% osób zakażonych rozwija się
atypowe, śródmiąższowe zapalenie
płuc. Rozwija się ono bardzo powoli,
powodując długotrwałą gorączkę i ob-
fite poty. Stan zapalny narządu cofa się
stopniowo, bez żadnego momentu prze-
łomowego. Wykrztuszanie jest raczej
skąpe (1). Zmiany osłuchowe są zwykle
nieproporcjonalnie małe w stosunku do
obserwowanych na zdjęciach radiolo-
gicznych. Zmianom zapalnym w płu-
cach może towarzyszyć suche, rzadziej
wysiękowe zapalenie opłucnej. Może się
także rozwinąć zakażenie uogólnione
z objawami toksykemii oraz z wysypką
przypominającą dur wysypkowy. U nie-
których chorych mogą wystąpić objawy
ze strony układu pokarmowego, takie
jak bóle brzucha, nudności, biegunka,
niewielka żółtaczka. Stosunkowo częste
jest powiększenie wątroby i śledziony.
Rzadko mogą występować także objawy
ze strony centralnego układu nerwo-
wego, powodowane przez zapalenie
opon mózgowych i mózgu (2, 3, 4, 5).
Notowano także przypadki uszkodze-

Chlamydia

psittaci

GROŹNY „PREZENT” OD PTAKÓW

Jerzy Ziętek

, doktorant w Zakładzie Mikrobiologii Weterynaryjnej Instytutu Chorób Zakaźnych i Inwazyjnych

Wydziału Medycyny Weterynaryjnej AR w Lublinie

lek. med. Elżbieta Ziętek

, specjalista chorób zakaźnych

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

Chlamydia psittaci jest czynnikiem etiologicznym niebezpiecznej dla człowieka tzw.

choroby ptasiej, zwanej ornitozą lub psitakozą (ornitosis, psittacosis) (2, 3, 4, 5). Jest
to choroba odzwierzęca, często o ostrym przebiegu, zakaźna i zaraźliwa, o bogatej,
wielonarządowej symptomatologii (2, 4). Chlamydia psittaci jest gatunkiem szeroko roz-
powszechnionym w przyrodzie, występuje zarówno u ptaków, jak i u ssaków.

51

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

MAJ-CZERWIEC • 3/2005

CHOROBY ZAKAŹNE

kaszel. Mężczyzna zaczął leczyć się
na własną rękę. Przyjmował sterydy
wziewne i leki rozszerzające oskrzela
oraz leki przeciwgorączkowe. Jednak-
że stan chorego ciągle się pogarszał.
W 6. dniu choroby mężczyzna zgłosił
się do lekarza. Osłuchowo stwierdzono
nad płucami niewielkie zmiany. Na-
tomiast obraz RTG wykazał rozległe
śródmiąższowe zapalenie płuc. Chory
z objawami niewydolności oddechowej
został poddany hospitalizacji. Leczony
był na sali intensywnej opieki medycz-
nej, otrzymywał dożylnie cefalospory-
ny. Po uzyskaniu niewielkiej poprawy
chory wypisał się ze szpitala na własną
prośbę. W obrazie RTG nadal utrzy-
mywały się zmiany charakterystyczne
dla śródmiąższowego zapalenia płuc.
Na podstawie zdjęć rentgenowskich
i wywiadu zorientowano się, że chory
może mieć chorobę papuzią. Zalecono
leczenie doksycykliną przez okres trzech
tygodni. Leczenie okazało się skuteczne,
zaś zmiany w obrazie RTG ustąpiły po
miesiącu.

P

RZYPADEK

DRUGI

Kobieta, lat 51, w okresie hospitali-

zacji męża skarżyła się na osłabienie,
miała stany podgorączkowe, nie kwa-
lifikowała się do pracy. Po wizycie u le-
karza otrzymała zwolnienie lekarskie.
Po tygodniu pojawił się u niej suchy
kaszel i duszność, temperatura wzrosła
do 39

o

C. Badaniem fizykalnym i w ob-

razie RTG klatki piersiowej wykazano
wysiękowe zapalenie opłucnej. Kobieta
była leczona ambulatoryjnie z podejrze-
niem papuzicy. U chorej zastosowano
leczenie doksycykliną przez okres trzech
tygodni. Po miesiącu kobieta powróciła
do zdrowia.

Wprawdzie choroba nie została po-

twierdzona serologicznie, lecz objawy
kliniczne, obraz choroby i reakcja na
podane leki pozwalają z dużym praw-

dopodobieństwem domniemywać, że
u opisanych chorych wystąpiło zakażenie
C. psittaci.

Jak wspomniano, opisywana cho-

roba może powodować zachorowania
wśród pracowników narażonych na
kontakt z ptakami zakażonymi C. psittaci.
W roku 1951 zarejestrowano 31 przypad-
ków zachorowań u personelu Warszaw-
skiego Ogrodu Zoologicznego i członków
ich rodzin (2, 7). W roku 1968 w Kielcach
miała miejsce epidemia ornitozy u pra-
cowników zakładu jajczarsko-drobiar-
skiego. Zachorowało wówczas 56 osób,
z czego 35 hospitalizowano. W roku 1980
w tym samym zakładzie zachorowały 43
osoby. W czasie leczenia i pielęgnacji
chorych w szpitalu kieleckim 10 osób
z personelu zachorowało na ornitozę (2).
W RFN w latach 1980-1986 zanotowa-
no 1312 przypadki chlamydiozy u ludzi
(przy 2893 przypadkach chlamydiozy
u ptaków). Według amerykańskiego Cen-
ters for Disease Control and Prevention
w latach 1987-1996 zanotowano w USA
619 przypadków tej choroby u ludzi. Źró-
dłem zakażenia dla 70% z nich były ptaki
ozdobne (6).

Osoby narażone na zakażenie powinny

ściśle przestrzegać zasad higieny pracy,
a także higieny osobistej. Dużą rolę w za-
pobieganiu chorobie odgrywa okresowe
oczyszczanie i odkażanie pomieszczeń,
urządzeń i sprzętu. Chlamydie są wraż-
liwe na działanie czynników chemicz-
nych (etanol 70%, alkohol izopropylowy
70%, lizol 1%, nadtlenek wodoru 3%,
azotan srebra) oraz fizycznych (tempe-
ratura) (6).

Ornitoza jest jedną z wielu chorób,

w zwalczaniu których konieczna jest
współpraca lekarzy medycyny z leka-
rzami weterynarii. Bardzo istotna jest
identyfikacja i unieszkodliwienie źródła
zakażenia. Import ptaków egzotycznych

objęty jest nadzorem weterynaryjnym,
wspomniane ptaki winny posiadać świa-
dectwo zdrowia i przechodzić kwarantan-
nę, a podczas transportu podaje się im
tetracykliny. W przypadku podejrzenia
zakażenia drobiu w zakładach przetwór-
czych wprowadza się odzież ochronną
(maski, rękawiczki, okulary). Pomiesz-
czenia, w których znajdowały się cho-
re zwierzęta, poddaje się oczyszczeniu
i dezynfekcji. Wskazana jest likwidacja
zarażonych ptaków (5). Jak widać, lekarz
weterynarii spełnia dużą rolę w zapobie-
ganiu tej chorobie u ludzi. Jest to jeden
z licznych przykładów, w których w peł-
ni realizuje się szczytna zasada pro salute
animlilum et hominum.

‰

Bibliografia

1. Barbara A. Bannister, Norman T.

Begg, Stephen H. Gillespie, Choroby
zakaźne.

2. Boroń Piotr, Choroby odzwierzęce,

praca zbiorowa.

3. Dziubek Zdzisław, Choroby zakaźne

i pasożytnicze, praca zbiorowa.

4. Januszkiewicz Jerzy, Zarys kliniki

chorób zakaźnych, praca zbiorowa.

5. Magdzik Wiesław, Nar uszewicz-

-Lesiuk Danuta, Zieliński Andrzej,
Choroby zakaźne i pasożytnicze – epi-
demiologia i profilaktyka.

6. Rzedzicki Jerzy, Tokarzewski Stani-

sław, Ptaki jako potencjalne źródło za-
każenia ludzi chlamydiami, „Medycyna
Weterynaryjna”, 2001, 57 (7).

7. Szczepańska Halina, Ostre choroby

zakaźne u dzieci.

lek. wet. Jerzy Ziętek

doktorant w Zakładzie Mikrobiologii

Instytutu Chorób Zakaźnych

i Inwazyjnych,

WMW AR

20-950 Lublin, ul. Akademicka12

e-mail: [e-mail]