Populacja biologiczna – zespól organizmów jednego gatunku żyjących równocześnie w

określonym środowisku i wzajemnie na siebie wpływających.

Rozrodczość – wrodzona zdolność populacji do wzrostu jej liczebności drogą rozrodu.

Śmiertelność populacji – liczba osobników umierających w populacji w danym czasie.

Struktura wiekowa – cecha charakterystyczna populacji, obrazująca zróżnicowanie wiekowe
osobników. Wyróżniamy 3 okresy:

1. Przedrozrodczy – młody organizm nie osiągnął jeszcze zdolności do rozrodu
2. Rozrodczy – dorosły (dojrzały) organizm jest zdolny do wydawania potomstwa
3. Porozdrodczy – organizm w wieku starczym utracił zdolność do rozrodu; zazwyczaj

okres najkrótszy, wydłużony tylko u człowieka

POPULACJA

rozwijająca się

wymierająca

ustabilizowana

3

3

3

2

2

2

1

1

1

Liczebność populacji – liczba osobników zasiedlających dany obszar.
Zmiany zależą od:

-

liczby osobników przybywających do populacji na drodze rozrodu bądź imigracji,
czyli napływu nowych osobników do populacji,

-

liczby osobników ubywających z populacji przez wymieranie i emigrację, czyli
odejście osobników poza swoją macierzystą populację.

Rozkład przestrzenny populacji – rozmieszczenie organizmów w przyrodzie.

Rozmieszczenie równomierne - spotykane na polach uprawnych,

w ogródkach działkowych i szkółkach leśnych. Nie za
często spotykane w przyrodzie. Można je spotkać wśród
roślin na łące (łan) i u zwierząt broniących swojego
terytorium.

Rozmieszczenie przypadkowe – występuje w przyrodzie, gdy

osobniki rozmieszczone są losowo. Bardzo rzadko
spotykane wśród zwierząt i roślin. Najczęściej spotykane w
środowisku, w którym zaszły wyniszczające zmiany, np.
powódź. U roślin spotykane jest podczas zasiedlania
nowego terenu. U zwierząt charakteryzują je krócionogi
żyjące w ściółce leśnej.

Rozmieszczenie skupiskowe – najczęściej spotykane. Łączenie się
osobników w grupy, kolonie i stada. Daje to pewną przewagę w
poszukiwaniu pokarmu, miejsca do zamieszkania i rozrodu oraz w
walce z drapieżnikami. (wilki, renifery, żubry, mrówki, osy,
pszczoły). Są też zbiorowości skupiające się na jakiś czas, np. na
czas rozrodu ( mewy, rybitwy, kormorany).

Oddziaływanie antagonistyczne – populacja jednego gatunku wyrządza szkody drugiemu.

Oddziaływanie nieantagonistyczne – obie populacje lub jedna z nich są ze sobą korzystnie
powiązane.

ANTAGONISTYCZNE

Typ oddziaływania

Wynik oddziaływania

KONKURENCJA

Populacje rywalizują o zasoby środowiska: światło,
przestrzeń pożywienie.

DRAPIEŻNICTWO

Ofiara jest pokarmem drapieżcy.

PASOŻYTNICTWO

Pasożyt jest ściśle związany z organizmem gospodarza,
który jest jego żywicielem.

NIEANTAGONISTYCZNE

Typ oddziaływania

Wynik oddziaływania

MUTUALIZM

Populacje nie są zdolne do życia jedna bez drugiej.

PROTOKOOPERACJA

Populacje odnoszą wzajemne korzyści, ale mogą także żyć
samodzielnie

KOMENSALIZM

Współżycie przynosi korzyść populacji jednego z
gatunków, ale nie wywiera wpływu na populację drugiego.
Najczęściej chodzi o pożywienie.

Populacje zwierzęce i roślinne zajmujące określoną przestrzeń są od siebie uzależnione. Żyjąc
wspólnie w tym środowisku, tworzą jego biocenozę.

ENERGIA SŁONECZNA

↓

Rośliny
(producenci)

↓

Zwierzęta roślinożerne
(konsumenci I rzędu)

↓

Zwierzęta mięsożerne
(konsumenci II, III, IV rzędu)

↓

Destruenci
(bakterie, grzyby)

Piramida ekologiczna - (piramida biomasy, piramida troficzna) - tradycyjny sposób
przedstawiania struktur ekosystemu. Podstawę piramidy ekologicznej stanowią producenci,
na niej ustawia się kolejne poziomy troficzne konsumentów kolejnych rzędów. Najniższy
stopień piramidy pokazuje ilość energii zgromadzonej w ciałach producentów. Następne
stopnie, z których każdy jest około 10 razy krótszy od poprzedniego, ilustrują ilość energii
zebranej w ciałach konsumentów stanowiących kolejne ogniwa łańcucha pokarmowego.

Chłopiec

1

Cielęta
4,5

Lucerna

20 000 000

Piramida liczb
Potrzeba 20 milionów roślin lucerny (4ha), aby wyżywić 4,5 cielęcia, stanowiącego przez rok
wyłącznego pokarmu chłopca.

Chłopiec 48kg

Wołowina 1035kg

Lucerna 8211kg

Piramida biomas
Liczby osobników zastąpione biomasami.

Tkanki człowieka

34,8 x 10

3

kJ

Produkcja wołowiny

5,0 x 10

6

kJ

Produkcja lucerny

6,2 x 10

7

kJ

Dochodząca energia słoneczna

26,46 x 10

10

kJ

Piramida energii
Na schemacie zaznaczono dodatkowo energię słoneczną docierającą do powierzchni Ziemi.

Biocenoza – zespół populacji organizmów roślinnych (fitocenoza), zwierzęcych (zoocenoza)
i mikroorganizmów danego środowiska (biotopu), należących do różnych gatunków, ale
powiązanych ze sobą różnorodnymi czynnikami ekologicznymi i zależnościami
pokarmowymi, tworzących całość, która pozostaje w przyrodzie w stanie homeostazy (czyli
dynamicznej równowagi). Biocenoza oraz biotop, czyli środowisko fizyczne (nieożywione)
tworzą ekosystem.
Biocenozy mogą być naturalne (sawanna, las, jezioro) i sztuczne (park, ogród).