Obrót pieniężny bezgotówkowy - środki pieniężne na rachunkach bankowych

Obrót pienięŜny bezgotówkowy - środki pienięŜne na rachunkach bankowych

1. W jakim przypadku przedsiębiorca ma obowiązek dokonywania płatności za pośrednictwem banku?

Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. nr 155, poz. 1095 ze
zm.), dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem
rachunku bankowego przedsiębiorcy w kaŜdym przypadku, gdy:

1) stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz

2) jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15.000 euro
przeliczonych na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia miesiąca
poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano transakcji.

Przykład

Spółka z o.o. „X” zawarła ze spółką jawną „Y” w lipcu 2009 r. umowę sprzedaŜy towarów. Transakcja opiewała na kwotę: 70.000 zł,
która zgodnie z umową jest płatna w dwóch równych ratach po: 35.000 zł.

Równowartość 15.000 EUR przeliczonych na złote według kursu: 4,4696 zł/EUR (średni kurs euro ogłoszony przez NBP na dzień 30
czerwca 2009 r. w tabeli nr 125/A/NBP/2009) wyniosła: 67.044 zł.

Zatem, mimo iŜ kaŜda z rat nie przekroczy kwoty: 67.044 zł, jednostka jest zobowiązana dokonać płatności za pośrednictwem
rachunku bankowego. Jednorazowa wartość transakcji wynosi: 70.000 zł, przekroczyła więc 15.000 EUR.

Zasady tworzenia i funkcjonowania rachunków bankowych zostały określone w art. 49-62 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo
bankowe (Dz. U. z 2002 r. nr 72, poz. 665 ze zm.).

Banki mogą prowadzić w szczególności następujące rodzaje rachunków bankowych:

1) rachunki rozliczeniowe, w tym bieŜące i pomocnicze,

2) rachunki lokat terminowych,

3) rachunki oszczędnościowe, rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe oraz rachunki terminowych lokat oszczędnościowych,

4) rachunki powiernicze.

2. Kiedy i na jakiej podstawie moŜna dokonywać rozliczeń bezgotówkowych za pośrednictwem banków?

W sytuacji gdy przynajmniej jedna ze stron rozliczenia pienięŜnego (dłuŜnik lub wierzyciel) posiada rachunek bankowy, wówczas
zgodnie z art. 63 ustawy Prawo bankowe, rozliczenia pienięŜne mogą być przeprowadzane za pośrednictwem banków.

Bezgotówkowe rozliczenia pienięŜne przeprowadzane za pośrednictwem banków dokonywane są w szczególności:

•

poleceniem przelewu,

•

poleceniem zapłaty,

•

czekiem rozrachunkowym,

•

kartą płatniczą,

•

akredytywą.

Polecenie przelewu (art. 63c ustawy Prawo bankowe) stanowi udzieloną bankowi dyspozycję dłuŜnika obciąŜenia jego rachunku
określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Bank wykonuje dyspozycję dłuŜnika w sposób przewidziany w umowie
rachunku bankowego.

Polecenie zapłaty (art. 63d ustawy Prawo bankowe) stanowi udzieloną bankowi dyspozycję wierzyciela obciąŜenia określoną kwotą
rachunku bankowego dłuŜnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Dyspozycja wierzyciela oznacza równocześnie jego zgodę na
cofnięcie przez bank dłuŜnika obciąŜenia rachunku dłuŜnika i cofnięcie uznania rachunku wierzyciela w przypadku dokonanego przez
dłuŜnika odwołania polecenia zapłaty.

Czek rozrachunkowy (art. 63e ustawy Prawo bankowe) stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną trasatowi do obciąŜenia jego
rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku. Na wniosek wystawcy czeku
bank moŜe potwierdzić czek rozrachunkowy, rezerwując jednocześnie na rachunku wystawcy odpowiedni fundusz na pokrycie czeku.
Bank moŜe potwierdzić równieŜ czek niezupełny. Czek rozrachunkowy moŜe być przedstawiony do rozrachunku ze skutkami zapłaty
bezpośrednio u trasata lub w banku, w którym posiadacz czeku ma rachunek. Uznanie rachunku posiadacza czeku sumą czekową,
z zastrzeŜeniem następuje po uzyskaniu przez bank posiadacza czeku od trasata środków wystarczających do zapłaty czeku.
Szczegółowe warunki przedstawienia czeku do rozrachunku ze skutkami zapłaty w banku innym niŜ trasata określa umowa między
tym bankiem i posiadaczem czeku.

Karta płatnicza (art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo bankowe) to karta identyfikująca wydawcę i upowaŜnionego posiadacza,
uprawniająca do wypłaty gotówki lub dokonywania zapłaty, a w przypadku karty wydanej przez bank lub instytucję ustawowo
upowaŜnioną do udzielania kredytu - takŜe do dokonywania wypłaty gotówki lub zapłaty z wykorzystaniem kredytu. Zasady
wydawania i uŜywania kart płatniczych oraz prawa i obowiązki stron umów o karty płatnicze reguluje ustawa z dnia 12 września
2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz. U. nr 169, poz. 1385 ze zm.).

Akredytywa (art. 85 i 86 ustawy Prawo bankowe) to forma rozliczeń, polegająca na zobowiązaniu banku (działającego na zlecenie
klienta, ale we własnym imieniu) wobec osoby trzeciej (beneficjenta) dokonania zapłaty beneficjentowi akredytywy ustalonej kwoty
pienięŜnej, po spełnieniu przez beneficjenta wszystkich warunków określonych w akredytywie.

3. Jak powinna przebiegać ewidencja księgowa środków pienięŜnych na rachunkach bankowych?

Ewidencję krajowych i zagranicznych środków pienięŜnych znajdujących się na rachunkach bankowych, w tym takŜe lokat,
akredytyw i kredytów, prowadzi się na przeznaczonym do tego celu koncie 13 „Rachunki i kredyty bankowe”. Podstawę zapisów na
tym koncie stanowią wyciągi bankowe potwierdzające wpływ i rozchód środków z rachunku. Po stronie Wn księgowane są wpływy
ś

rodków na rachunek bankowy, naliczone przez bank odsetki od lokat oraz spłaty kredytów. Po stronie Ma tego konta ujmuje się

rozchody środków pienięŜnych z rachunku, otrzymane kredyty wraz z naliczonymi odsetkami, koszty usług bankowych oraz własne
czeki rozrachunkowe.

rodki pienięŜne jednostki gromadzone są w banku na jej rachunku bieŜącym, przy czym w miarę potrzeby jednostki oraz gdy

wynika to z obowiązujących przepisów prawnych, środki pienięŜne wyodrębnia się równieŜ na rachunku bankowym innym niŜ
rachunek bieŜący. Prowadzenie odrębnego rachunku bankowego jest wymagane m.in. przepisami:

•

art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 1996 r. nr 70, poz. 335
ze zm.),

•

art. 33 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. nr 14, poz. 92 ze zm.).

Ewidencja szczegółowa do konta 13 powinna umoŜliwić:

•

wyodrębnienie stanu środków na poszczególnych rachunkach bankowych,

•

ustalenie stanu wykorzystanych kredytów i ich podział w zaleŜności od terminu spłaty,

•

podział rachunków bankowych według walut obcych i ich wyraŜenie w walucie polskiej.

Do konta 13 moŜna prowadzić następujące konta analityczne:

•

konto 13-0 „Rachunek bieŜący”,

•

konto 13-1 „Rachunek walutowy” (ewidencja i wycena środków pienięŜnych w walucie obcej będzie tematem odrębnego
opracowania),

•

konto 13-4 „Kredyty bankowe”,

•

konto 13-5 „Inne rachunki bankowe” - np. Rachunek bankowy wyodrębnionych środków pienięŜnych ZFŚS lub ZFRON,
Rachunki bankowe lokat terminowych (według poszczególnych lokat), Rachunek bankowy akredytywy (według
poszczególnych kontrahentów),

•

konto 13-9 „Środki pienięŜne w drodze”.

Konto 13 moŜe wykazywać saldo:

•

debetowe - wyraŜające stan środków pienięŜnych na rachunku,

•

kredytowe - wyraŜające stan wykorzystanych kredytów.

Podstawą zapisów księgowych na koncie 13 są otrzymywane z banku dokumenty, tzw. wyciągi bankowe wraz z załączonymi
dowodami, które stanowiły podstawę zapisów na rachunku bankowym, tj.: polecenie przelewu, polecenie zapłaty, bankowe dowody
wpłat, czeki.

rodki pienięŜne wykazuje się w księgach rachunkowych danej jednostki w wartości nominalnej, z tym Ŝe wartość gotówki na

rachunkach bankowych obejmuje takŜe skapitalizowane odsetki od lokat i na rachunku bieŜącym. Odsetki te zalicza się
do przychodów finansowych, oprócz odsetek od środków zgromadzonych na rachunku zakładowego funduszu świadczeń socjalnych
i ZFRON, które zwiększają te fundusze (Ma konto 85).

3.1. Ewidencja wpłat i wypłat środków pienięŜnych na rachunku bankowym

Przykład

I. ZałoŜenia:

W czerwcu 2009 r. w jednostce „X” miały miejsce następujące operacje dotyczące środków pienięŜnych na rachunku bankowym -
fragment wyciągu bankowego za czerwiec 2009 r.:

Data
księgowania

Data
operacji

Opis operacji

Kwota
operacji

2009/06/02

2009/06/02 Nr rachunku przeciwstawnego: 12 1250 0011 0025 1111 3021 0235

Dane rachunku przeciwstawnego: Zakład Budowlany Jan Mak 66-
400 Gorzów Wlkp. ul. Długa 22 Tytuł: Faktura VAT nr 567/2008
z 19.05.2009

7.320,00 zł

2009/06/05

2009/06/05 Wpłata gotówki z utargu

8.000,00 zł

2009/06/09

2009/06/09 Nr rachunku przeciwstawnego: 11 1150 0011 0000 1111 3021 0298

Dane rachunku przeciwstawnego: DEKOR spółka z o.o. 02-251
Warszawa ul. Krótka 2 Tytuł: Faktura VAT nr 1234/2008
z 26.05.2009

- 9.520,00 zł

2009/06/09

2009/06/09 Tytuł: Prowizja za operację: Faktura VAT nr 1234/2009

z 26.05.2009

- 1,50 zł

2009/06/20

2009/06/20 Nr rachunku przeciwstawnego: 32 1010 1704 0023 8122 2300 0000

Dane rachunku przeciwstawnego: Urząd Skarbowy w Gorzowie
Wlkp. Tytuł: ID:N5992826165 Okres: 09M05 PIT-4

- 225,00 zł

2009/06/30

2009/06/30 Tytuł: Odsetki pełne

0,05 zł

II. Dekretacja:

Konto

Opis operacji

Kwota

1. WB - uregulowanie przez kontrahenta naleŜności z tytułu dostaw i usług (wpływ
ś

rodków pienięŜnych)

7.320,00 zł

13-0

2. WB - wpłata na rachunek bieŜący środków pienięŜnych z utargu

8.000,00 zł

13-0

13-9
lub 10

3. WB - zapłata zobowiązania wobec kontrahenta z tytułu dostaw i usług (rozchód
ś

rodków pienięŜnych)

9.520,00 zł

13-0

4. WB - potrącenie prowizji bankowej od operacji zapłaty

1,50 zł

13-0

5. WB - zapłata zobowiązania z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych

225,00 zł

13-0

6. WB - wpływ odsetek od środków zgromadzonych na rachunku bieŜącym

0,05 zł

13-0

75-0

III. Księgowania:

3.2. Otrzymanie kredytu

Przykład

I. ZałoŜenia:

Jednostka otrzymała 15 kwietnia 2009 r. kredyt obrotowy w wysokości: 100.000 zł. Zgodnie z umową, prowizja za udzielenie kredytu
wyniosła: 2.000 zł. Oprocentowanie kredytu wynosiło 8% w skali roku. Spłatę kredytu rozłoŜono na 2 lata. Ustalono, iŜ raty będą
płatne miesięcznie wraz z odsetkami. Rata kredytu wynosi: (100.000 zł : 24 m-ce) = 4.166,67 zł. Spłata pierwszej raty przypadała na
15 maja 2009 r.

II. Dekretacja:

Konto

Opis operacji

Kwota

1. WB - zapłata prowizji za uruchomienie kredytu

2.000,00 zł

75-1

13-0

2. WB - uruchomienie kredytu - kwota przyznanego kredytu

100.000,00 zł

13-0

13-4

3. WB - spłata raty kredytu wraz z odsetkami:
a) rata kredytu

4.166,67 zł

13-4

13-0

b) odsetki za okres od 15 kwietnia 2009 r. do 15 maja 2009 r.:
[(100.000 zł x 8%) : 12 m-cy] =

666,67 zł

75-1

13-0

III. Księgowania:

3.3. Środki pienięŜne na lokatach bankowych

Przykład

I. ZałoŜenia:

Spółka z o.o. posiadała na własnym rachunku bieŜącym: 50.000 zł, całą kwotę wpłaciła na lokatę terminową. Po upływie kwartału
otrzymała odsetki (5% w stosunku rocznym) w kwocie: 625 zł.

II. Dekretacja:

Konto

Opis operacji

Kwota

1. WB - załoŜenie lokaty - przesunięcie środków z rachunku
bieŜącego

50.000 zł

13-5/1

13-0

2. WB - likwidacja lokaty (w dniu likwidacji bank przypisał
odsetki):
a) kwota lokaty

50.000 zł

13-0

13-5/1

b) przypisane odsetki

625 zł

13-0

75-0

III. Księgowania:

3.4. Zapłata naleŜności czekiem rozrachunkowym

Przykład

I. ZałoŜenia:

Jednostka posiada naleŜność z tytułu sprzedaŜy towarów w wysokości: 12.000 zł. Kontrahent dokonał zapłaty czekiem
rozrachunkowym. Jednostka oddała czek do realizacji przez bank.

II. Dekretacja:

Konto

Opis operacji

Kwota

1. Zapłata za fakturę czekiem rozrachunkowym

12.000 zł

2. Oddanie czeku do realizacji przez bank jednostki

12.000 zł

13-9

3. Wyciąg bankowy z rachunku bieŜącego potwierdzający realizację czeku
rozrachunkowego

12.000 zł

13-0

13-9

III. Księgowania:

3.5. Pobranie gotówki z bankomatu za pomocą karty płatniczej

Przykład

I. ZałoŜenia:

1. Przy uŜyciu karty płatniczej jednostka w sierpniu podjęła z bankomatu do kasy gotówkę w łącznej kwocie: 20.000 zł.

2. Prowizje za podejmowanie gotówki z bankomatu (na podstawie zestawienia banku) wyniosły łącznie: 10 zł.

3. Z przyjętych przez jednostkę zasad (polityki) rachunkowości wynika, Ŝe pobranie gotówki z bankomatu za pośrednictwem karty
płatniczej jednostka ewidencjonuje przy uŜyciu konta 13-9 „Środki pienięŜne w drodze”.

II. Dekretacja:

Konto

Opis operacji

Kwota

1. KP - podjęcie gotówki z bankomatu i przyjęcie do kasy

20.000 zł 10

13-9

2. WB - obciąŜenie rachunku bankowego kwotą podjętej gotówki

20.000 zł 13-9

13-0

3. WB - prowizje od operacji związanych z podejmowaniem
gotówki z bankomatu

10 zł

13-0

III. Księgowania:

3.6. Ewidencja księgowa akredytywy

Przykład

I. ZałoŜenia:

Spółka została zobowiązana do utworzenia akredytywy na rzecz kontrahenta. W związku z tym przekazała, zgodnie z umową,
z rachunku bieŜącego na rachunek akredytywy kwotę: 15.000 zł. Jednostka zobowiązana była do opłacenia kosztów załoŜenia
akredytywy, w związku z czym bank pobrał z rachunku bieŜącego kwotę: 100 zł. Dostawca przedstawił bankowi dokumenty
wymagane do wypłaty akredytywy.

II. Dekretacja:

Konto

Opis operacji

Kwota

1. WB - utworzenie akredytywy - przesunięcie środków

15.000 zł 13-5/2

13-0

2. WB - dodatkowe koszty dotyczące otwarcia akredytywy

100 zł

75-1

13-0

3. Faktura VAT od dostawcy (dla uproszczenia zaksięgowano
wyłącznie zobowiązanie)

15.000 zł

4. WB - przelew środków z konta akredytywy na rachunek
wierzyciela

15.000 zł 21

13-5/2