Opcje
na indeks
WIG20

Ulotka ma charakter edukacyjny. Podstawowym

êród∏em informacji o opcjach na WIG20 sà „Warunki

obrotu dla opcji kupna i sprzeda˝y na indeks WIG20”

dost´pne, wraz z szerszà informacjà na temat tego

instrumentu, na stronie internetowej Gie∏dy:

www.gpw.pl

Dodatkowe informacje

Rozliczanie – strona internetowa KDPW sekcja IRIP

www.kdpw.com.pl

Masz pytanie dotyczàce opcji? PrzeÊlij je pod adres

[e-mail]

©Gie∏da P

apierów W

artoÊciowych w W

arszawie SA

, 2003

inwestycyjnym. Przed rozpocz´ciem inwestowania
w opcje nale˝y zapoznaç si´ z czynnikami ryzyka
zamieszczonymi w „Warunkach obrotu dla opcji kupna
i sprzeda˝y na indeks WIG20”.

Przed zawarciem jakichkolwiek transakcji opcjami inwestor
powinien byç pewny, ˝e w pe∏ni rozumie wszystkie ryzyka
zwiàzane z tym instrumentem.

Zawarcie transakcji, czyli ile kosztuje opcja?

Kurs opcji zale˝y przede wszystkim od relacji kursu instru-
mentu bazowego i kursu wykonania (kurs wykonania po
zawarciu transakcji nie ulega zmianie – jest to wielkoÊç
statyczna), zmiennoÊci instrumentu bazowego, czasu do
wygaÊni´cia oraz oczywiÊcie relacji popytu i poda˝y.

Tabela pokazuje podstawowe czynniki wp∏ywajàce na war-
toÊç teoretycznà opcji .

Nale˝y zwróciç szczególnà uwag´ na fakt, ˝e dla posiadacza
opcji kupna up∏yw czasu jest niekorzystny i mo˝e wystàpiç
sytuacja, w której korzystny efekt zmiany ceny instrumentu
bazowego, bàdê wzrost jego zmiennoÊci, nie zrekompensujà
negatywnego wp∏ywu up∏ywu czasu i wartoÊç opcji spadnie.

Zalety opcji:

v

elastycznoÊç w tworzeniu portfeli inwestycyjnych,

v

zakup opcji nie wià˝´ si´ z ˝adnym zobowiàzaniem
i utrzymywaniem depozytów zabezpieczajàcych,

v

okreÊlone ryzyko dla nabywcy – strata nie mo˝e prze-
kroczyç wartoÊci zap∏aconej za opcj´,

v

mo˝liwoÊç spekulacji z wykorzystaniem du˝ej dêwigni
finansowej, ró˝nej dla ró˝nych serii opcji,

v

mo˝liwoÊç skutecznego zabezpieczenia swoich pozycji
na rynku akcji,

v

dost´pnoÊç wielu serii opcji kupna i opcji sprzeda˝y o ró˝-
nych kursach wykonania i ró˝nych terminach wygaÊni´cia,

v

zabezpieczenie wykonania opcji przez KDPW.

Opcje na WIG20
– krótka charakterystyka

Styl wykonania: europejski (prawo do wykonania opcji
wy∏àcznie w dniu wygaÊni´cia)
Mno˝nik: 10 z∏
Miesiàce wygaÊni´cia: dwa najbli˝sze z cyklu: marzec,
czerwiec, wrzesieƒ, grudzieƒ
Dzieƒ wygaÊni´cia: trzeci piàtek miesiàca wygaÊni´cia
Kurs rozliczeniowy: Êrednia arytmetyczna wartoÊci indek-
su WIG20 z ostatniej godziny notowaƒ ciàg∏ych oraz war-
toÊci indeksu na zamkni´ciu
Liczba serii w obrocie: dla ka˝dego typu opcji i terminu
wygaÊni´cia poczàtkowo po trzy serie. Wprowadzenie
nowych serii po przekroczeniu przez indeks WIG20
na zamkni´ciu skrajnego kursu wykonania
Obrót:

v

w systemie notowaƒ ciàg∏ych

v

kurs opcji podawany w punktach

v

w godzinach 9:00–16:20

v

wspomagany przez animatorów rynku

Rozliczanie: w KDPW
Depozyty zabezpieczajàce: wnoszone wy∏àcznie przez
wystawc´, nabywca opcji nie wnosi depozytów zabezpie-
czajàcych.

Przy okazji wprowadzania opcji Gie∏da oferuje nowy me-
chanizm u∏atwiajàcy zawieranie transakcji – tzw. zapytanie
o cen´. JeÊli inwestor zechce zawrzeç transakcje serià opcji,
dla której brak aktualnych ofert, mo˝e z∏o˝yç zapytanie
o cen´. Wtedy inni uczestnicy rynku b´dà mogli natych-
miast odpowiedzieç na zapytanie, sk∏adajàc swoje zlecenia.
Animatorzy opcji natomiast b´dà zobowiàzani (na okreÊlo-
nych przez Gie∏d´ warunkach) do odpowiadania na te za-
pytania.

Czynniki ryzyka

Inwestowanie w opcje, tak jak w niemal ka˝dy instru-
ment pochodny, wià˝e si´ z podwy˝szonym ryzykiem

Papier

y wartoÊciowe

Czynnik i jego zmiana

WIG20 roÊnie

WIG20 maleje

Zwi´ksza si´ zmiennoÊç WIG20
(zmiany cen wi´ksze)

Zmniejsza si´ zmiennoÊç WIG20
(zmiany cen mniejsze)

Zbli˝a si´ termin wygaÊni´cia
(zmniejsza si´ czas wa˝noÊci opcji)

WartoÊç opcji

kupna

roÊnie

maleje

roÊnie

maleje

maleje

WartoÊç opcji

sprzeda˝y

maleje

roÊnie

roÊnie

maleje

maleje

rozliczenia, poniewa˝ kurs rozliczeniowy (indeks WIG20)
jest wy˝szy ni˝ kurs wykonania. Traci wi´c ca∏à zainwesto-
wanà kwot´. Jednak˝e w przeciwieƒstwie do kontraktów
terminowych, jego strata jest ograniczona do wysokoÊci
pierwotnej inwestycji (ceny opcji), czyli do 600 z∏.

Poni˝szy wykres pokazuje, ile – w zale˝noÊci od poziomu
kursu rozliczeniowego (wysokoÊci indeksu w dniu wyga-
Êni´cia) – zarabia bàdê traci inwestor utrzymujàcy opcj´
sprzeda˝y do dnia jej wygaÊni´cia.

Opcje umo˝liwiajà wi´c równie˝:
v

osiàganie zysków porównywalnych lub przewy˝szajà-
cych zyski z kontraktów terminowych bez koniecznoÊci
uzupe∏niania depozytów,

v

inwestowanie z ryzykiem straty ograniczonym
do ceny opcji,

v

zarabianie na spadkach.

Innym sposobem wykorzystania opcji jest zabezpieczanie
przed spadkiem bàdê wzrostem cen. Przyk∏adowo:

v

kupujàc opcj´ kupna inwestor gwarantuje sobie, ˝e
w przysz∏oÊci cena zakupu nie przekroczy ceny wykona-
nia powi´kszonej o cen´ zap∏aconà za opcj´,

v

kupujàc opcj´ sprzeda˝y inwestor gwarantuje sobie,
˝e cena sprzeda˝y w przysz∏oÊci nie b´dzie ni˝sza ni˝ ce-
na wykonania pomniejszona o cen´ zap∏aconà za opcj´.

Zysk/strata inwestora D w dniu wygaÊni´cia w zale˝noÊci
od indeksu WIG20 w dniu wygaÊni´cia

— Zysk/strata [pkt]

1200

240

1300

140

1400

40

1500

- 60

1600

-60

1700

-60

1800

-60

1900

-60

2000

-60

•

•

•

•

•

•

100

50

0

-50

-100

Kurs rozliczeniowy WIG20

w dniu wygaÊni´cia [pkt]

Scenariusz 2

Strata inwestora D przy poziomie indeksu

1661 wynosi 600 z∏, czyli cena zap∏acona

za opcj´ sprzeda˝y

60 pkt (600 z∏)

Próg zyskownoÊci

= (kurs wykonania

- kurs opcji)

= 1500 pkt - 60 pkt

= 1440 pkt

Kurs wykonania

1500 pkt

Zysk/strata [pkt]

Scenariusz 1

Zysk inwestora D przy poziomie

indeksu 1350 pkt wynosi

900 z∏ = 90 pkt x10 z∏/pkt

90 pkt = (1500 pkt - 1350 pkt)

- 60 pkt

Historia opcji na indeksy gie∏dowe si´ga 1973 r., kiedy
amerykaƒska gie∏da opcji Chicago Board Options
Exchange rozpocz´∏a obrót opcjami na indeks S&P100.
Teraz równie˝ gie∏da warszawska, systematycznie rozbu-
dowujàc ofert´ produktowà, proponuje inwestorom pierw-
sze opcje. Sà to opcje kupna i sprzeda˝y na indeks
WIG20, które jednoczeÊnie uzupe∏niajà ofert´ instrumen-
tów pochodnych opartych na g∏ównym indeksie warszaw-
skiej gie∏dy.

WÊród wielu zalet tego instrumentu nale˝y podkreÊliç
bardzo atrakcyjne mo˝liwoÊci inwestycyjne, przede
wszystkim wysokà dêwigni´ finansowà umo˝liwiajàcà
osiàgni´cie zysków wielokrotnie przewy˝szajàcych koszt
inwestycji. Ponadto nabywca opcji nie sk∏ada depozytów
zabezpieczajàcych, przez co z góry znany jest mu maksy-
malny poziom ryzyka, jakie ponosi.

Czym jest opcja?

Opcja to prawo do:
1) nabycia indeksu WIG20 – w przypadku opcji kupna,
2) sprzeda˝y indeksu WIG20 – w przypadku opcji
sprzeda˝y.

Ka˝da opcja ma okreÊlony z góry tzw. kurs wykonania,
stanowiàcy podstaw´ rozliczenia w dniu jej wygaÊni´cia.
Nabycie opcji mo˝e nastàpiç w dowolnym terminie przed
dniem wygaÊni´cia opcji. Nabywca opcji p∏aci cen´ opcji,
którà ustala rynek. Mo˝e jà sprzedaç w dowolnym terminie
do dnia wygaÊni´cia. JeÊli nie sprzeda, wówczas w dniu
wygaÊni´cia nast´puje automatyczne rozliczenie pieni´˝ne.
Polega ono na wyp∏acie sumy, zwanej kwotà rozliczenia,
równej:

v

w przypadku opcji kupna:

(WIG20

w dniu wygaÊni´cia

- kurs wykonania) x 10 z∏

v

w przypadku opcji sprzeda˝y:

(kurs wykonania - WIG20

w dniu wygaÊni´cia

) x 10 z∏

Wyp∏aty te nast´pujà w przypadku, gdy kwoty rozliczenia
sà dodatnie. W pozosta∏ych przypadkach inwestycja
przynosi strat´ w wysokoÊci zap∏aconej ceny opcji.

Poni˝sze wykresy przedstawiajà kursy przyk∏adowych opcji
kupna i opcji sprzeda˝y w zale˝noÊci od wysokoÊci indeksu
WIG20.
Im wy˝sza jest wartoÊç indeksu WIG20, tym wy˝szy jest
kurs opcji kupna. Natomiast kurs opcji sprzeda˝y jest tym
wy˝szy, im ni˝sza jest wartoÊç indeksu WIG20.

Jak korzystaç z opcji?

Opcje dajà mo˝liwoÊç budowania niemal dowolnych stra-
tegii inwestycyjnych w zale˝noÊci od oczekiwaƒ co do
zmian cen oraz przysz∏ej zmiennoÊci indeksu.
Popularnym sposobem wykorzystania opcji jest spekulacja,

1

We wszystkich przyk∏adach zyski nie uwzgl´dniajà kosztów transak-
cyjnych.

2

Kursy opcji na WIG20, podobnie jak wysokoÊç indeksu WIG20,
podawane sà w punktach. Dla okreÊlenia cen wyra˝onych w z∏otych
nale˝y przemno˝yç kurs przez 10 z∏ (mno˝nik).

3

Kursy opcji w ulotce wyznaczane sà na podstawie modelu Black-
-Scholes z parametrami: zmiennoÊç 25%, stopa procentowa 6%, stopa
dywidendy 0%.

czyli gra na zmian´ kursów. Efekt spekulacji jest w przy-
padku opcji zwielokrotniany w wyniku dzia∏ania dêwigni
finansowej. Potencjalna strata nabywcy opcji
– w odró˝nieniu od kontraktów terminowych – nie mo˝e
jednak przekroczyç zainwestowanej kwoty (ceny opcji).
Poni˝sze przyk∏ady poka˝à kilka podstawowych sposobów
wykorzystania opcji.

Wykorzystanie opcji kupna
(oczekiwanie wzrostu kursów)

Rozpatrzmy trzy przyk∏ady

1

inwestycji ró˝niàcych si´ cza-

sem ich trwania. Za∏ó˝my, ˝e w momencie rozpoczynania
inwestycji indeks WIG20 wynosi 1470 pkt.

Przyk∏ad 1

Inwestycja trzymiesi´czna – do terminu wygaÊni´cia
opcji. Inwestorzy A i B oczekujà wzrostu indeksu w ciàgu
najbli˝szych trzech miesi´cy.

Strategia inwestora A oparta jest na inwestycji w akcje.
Za kwot´ 15000 z∏ kupuje on portfel akcji, którego zmiany
odpowiadajà zmianom indeksu WIG20.

Strategia inwestora B oparta jest na inwestycji w opcje.
Kupuje on opcj´ kupna wygasajàcà za 3 miesiàce
z kursem wykonania 1500 pkt

2

. W uproszczeniu mo˝na

powiedzieç, ˝e inwestor nabywa prawo do zakupu
za 3 miesiàce akcji z indeksu WIG20 o wartoÊci
15 000 z∏. Za opcj´ (prawo) p∏aci 700 z∏ (kurs opcji
wynosi 70 pkt

3

).

Inwestorzy nie dokonujà ˝adnych transakcji przez 3 miesiàce.

Scenariusz 1
Po trzech miesiàcach, w dniu wygaÊni´cia opcji, WIG20
(i tym samym kurs rozliczeniowy dla opcji) roÊnie do pozio-
mu 1630 pkt (wzrost o 10,9%).

Inwestor A ma mo˝liwoÊç sprzedania akcji i zrealizowania
zysku na poziomie 1635 z∏ (10,9% x 15000 z∏).

Inwestor B otrzymuje za wykonanà opcj´ (opcja wykony-
wana jest automatycznie) kwot´ rozliczenia 1300 z∏ [(1630
pkt - 1500 pkt) x 10 z∏]. Poniewa˝ kupujàc opcj´ zainwe-
stowa∏ 700 z∏, zarabia 600 z∏, czyli a˝ 85,7% [(1300 z∏
- 700z∏)/ 700 z∏]. Gdyby inwestor B zainwestowa∏ w opcje
takà kwot´, jak inwestor A w akcje (przy cenie opcji 700 z∏
móg∏by nabyç 21 opcji za kwot´ 14700 z∏), to jego zysk
wyniós∏by a˝ 12600 z∏, w porównaniu z 1635 z∏ inwestora
A. Jest to w∏aÊnie efekt dzia∏ania dêwigni finansowej.
OczywiÊcie, w przypadku spadku kursów strata posiadacza
opcji b´dzie bardziej dotkliwa ni˝ strata posiadacza akcji.

Inwestujàc w opcje wykorzystuje si´ dzia∏anie dêwigni
finansowej. Inwestujàc kwoty znacznie mniejsze ni˝
przy inwestycji w akcje, mo˝na uzyskaç analogiczne zy-
ski wyra˝one w z∏otych. Sà one znacznie wi´ksze w uj´-
ciu procentowym.

Scenariusz 2
Po trzech miesiàcach, w dniu wygaÊni´cia opcji, WIG20
spada do poziomu 1400 pkt (spadek o 4,76%).

Inwestor A traci 4,76%, czyli 714 z∏ (o tyle spada wartoÊç
posiadanych przez niego akcji).

Inwestor B traci ca∏à wartoÊç inwestycji, czyli 700 z∏, ponie-
wa˝ poziom indeksu WIG20 jest ni˝szy ni˝ kurs wykonania
posiadanej opcji.

W przypadku, gdy w dniu wygaÊni´cia indeks (kurs roz-
liczeniowy opcji) osiàgnie wartoÊç ni˝szà ni˝ kurs wyko-
nania, nabywca opcji kupna traci ca∏à zainwestowanà
kwot´. Kupujàcy opcj´ zna jednak z góry maksymalnà
potencjalnà strat´ równà cenie zap∏aconej za opcj´.

Poni˝szy wykres pokazuje, ile – w zale˝noÊci od poziomu
kursu rozliczeniowego (indeksu) w dniu wygaÊni´cia
– zarabia lub traci inwestor utrzymujàcy opcj´ kupna do
dnia jej wygaÊni´cia.

Przyk∏ad 2. Inwestycja miesi´czna

Inwestor B nie musi czekaç z realizacjà zysków do wyga-
Êni´cia opcji. Mo˝e jà sprzedaç wczeÊniej.

JeÊli po miesiàcu WIG20 wzroÊnie do poziomu 1570 pkt
(+6,8%), wówczas kurs opcji kupna wzroÊnie do poziomu
113,6 pkt (cena opcji 1136 z∏). Inwestor sprzedajàc opcj´,
realizuje zysk 43,6 pkt, czyli 436 z∏ (ok. 62%).

Przyk∏ad 3. Inwestycja kilkugodzinna

Inwestujàc w opcje mo˝na realizowaç równie˝ krótko-
terminowe zyski.

Je˝eli w czasie sesji, na której inwestor B naby∏ opcj´, in-
deks wzroÊnie do poziomu 1500 pkt (ok. 2%), kurs opcji
wzroÊnie do 84 pkt (840 z∏), a wi´c o 20% zainwestowa-
nej kwoty.

Wykorzystanie opcji sprzeda˝y
(oczekiwanie spadku kursów)

Przyk∏ad

Indeks WIG20 wynosi 1510 pkt. Inwestorzy C i D oczekujà
spadku indeksu w ciàgu najbli˝szych trzech miesi´cy.

Strategia inwestora C oparta jest na inwestycji w kon-
trakt terminowy (jako alternatyw´ mo˝na przyjàç krótkà
sprzeda˝). Inwestor sprzedaje jeden kontrakt wygasajàcy
za 3 miesiàce po kursie 1510 pkt i przyjmuje na siebie
zobowiàzanie sprzedania akcji za 15 100 z∏ (tyle wynosi
wartoÊç kontraktu w z∏otych). JednoczeÊnie wnosi depo-
zyt zabezpieczajàcy w wysokoÊci 1208 z∏ (8% wartoÊci
kontraktu). Inwestor zak∏ada, ˝e b´dzie uzupe∏nia∏ depo-
zyt zabezpieczajàcy przy wzrostach cen i nie b´dzie za-
myka∏ pozycji.

Strategia inwestora D oparta jest na inwestycji w opcje.
Inwestor kupuje opcj´ sprzeda˝y wygasajàcà za 3 miesiàce,
z kursem wykonania 1500 pkt. Tym samym nabywa prawo
do sprzedania akcji WIG20 o wartoÊci 15000 z∏ za 3 miesià-
ce. Za opcj´ (prawo) p∏aci 600 z∏ (kurs opcji wynosi 60 pkt).

Inwestor C utrzymuje pozycj´ w kontraktach terminowych
i – je˝eli jest to konieczne – uzupe∏nia depozyt zabezpie-
czajàcy.

Scenariusz 1
Indeks WIG20 spada zgodnie z oczekiwaniami do poziomu
1350 pkt (-10,6%).

Inwestor C zarabia wi´c 1600 z∏, co stanowi 132,5% war-
toÊci inwestycji (1600 z∏ /1208 z∏).

Inwestor D wykonuje opcj´ po kursie 1500 pkt i otrzymuje
kwot´ rozliczenia w wysokoÊci 1500 z∏ [(1500 pkt - 1350
pkt) x 10 z∏]. Poniewa˝ kupujàc opcj´ zainwestowa∏ 600 z∏,
zarobi∏ 900 z∏, co daje mu zwrot z inwestycji na poziomie
150%.

Scenariusz 2
Po trzech miesiàcach WIG20 wbrew oczekiwaniom inwe-
storów roÊnie i osiàga poziom 1661 pkt (wzrost o 10%).

Inwestor C traci 1510 z∏ (151 pkt x 10 z∏), co stanowi
125% wartoÊci pierwotnej inwestycji (musi dop∏aciç do
pierwotnie zainwestowanej kwoty).

Inwestor D nie wykonuje opcji (nie korzysta z prawa sprze-
da˝y po kursie wykonania 1500 pkt) i nie otrzymuje kwoty

Zysk/strata inwestora B w dniu wygaÊni´cia w zale˝noÊci
od indeksu WIG20 w dniu wygaÊni´cia

— Zysk/strata [pkt]

1200

-70

1300

-70

1400

-70

1500

-70

1600

30

1700

130

1800

230

1900

330

2000

430

300

200

100

0

-100

Kurs rozliczeniowy WIG20

w dniu wygaÊni´cia [pkt]

Zysk/strata [pkt]

Scenariusz 2

Strata inwestora B przy poziomie indeksu

1400 pkt wynosi 70 pkt (700 z∏ cena opcji)

Kurs

wykonania

1500 pkt

•

•

•

•

Scenariusz 1

Zysk inwestora B przy poziomie indeksu

1630 pkt wynosi 600 z∏ = 60 pkt x 10 z∏/pkt

60 pkt = (1630 pkt -1500 pkt) -70 pkt

Próg zyskownoÊci = (kurs wykonania

+kurs opcji) = 1500 pkt +70 pkt = 1570 pkt

Kurs opcji sprzeda˝y w zale˝noÊci od wysokoÊci indeksu WIG20

Kurs opcji spr

zeda˝y [pkt]

600

500

400

300

200

100

0

WysokoÊç WIG20 [pkt]

1000

1050

1100

1150

1200

1250

1300

1350

1400

1450

1500

1550

1600

1650

1700

1750

1800

1850

1900

1950

2000

Kurs opcji kupna w zale˝noÊci od wysokoÊci indeksu WIG20

Kurs opcji kupna [pkt]

600

500

400

300

200

100

0

WysokoÊç WIG20 [pkt]

1000

1050

1100

1150

1200

1250

1300

1350

1400

1450

1500

1550

1600

1650

1700

1750

1800

1850

1900

1950

2000

Kurs wykonania 1500 pkt

Czas do dnia wygaÊni´cia 3 miesiàce

Kurs wykonania 1500 pkt

Czas do dnia wygaÊni´cia 3 miesiàce