4

TEMAT NUMERU

PADACZKA

styczeń/luty 2007

P

RZYJACIEL

DR TOMASZ MAZURCZAK

P

adaczka jest jednym z naj-
częstszych, po bólach głowy,
schorzeniem układu nerwo-
wego u dzieci i młodzieży.
Ocenia się, że dotkniętych nią

jest od 0,5% do 5% ludzi na świecie
(w Polsce cierpi na nią ok. 400 tysięcy
osób). Szacuje się, że na świecie choruje
około 50 milionów ludzi, z czego połowa
jest źle leczona lub w ogóle nie jest le-
czona. Padaczka jest schorzeniem zna-
nym od starożytności (np. kodeks Ham-
murabiego, pisany ok. 1900 r. p.n.e.),
który mimo znacznego postępu wiedzy
zarówno medycznej, jak i psychologicz-
nej do dziś obarczony jest różnymi mita-
mi i przesądami wielu społeczeństw. Za-
zwyczaj przewlekły charakter choroby,
częstość jej występowania, konieczność
długotrwałego leczenia oraz konse-
kwencje społeczne stanowią potrzebę
rozpowszechniania wiedzy na temat pa-
daczki zarówno wśród samych chorych,
ich rodzin, jak również, a może przede
wszystkim społeczeństwa, w którym ży-
ją. Jak pokazują doświadczenia lekarzy,
rozmowy z rodzicami dzieci cierpiących
na padaczkę czy chorymi nie przynoszą
odpowiedzi na wszystkie pytania czy
wątpliwości. Jest to jeszcze bardziej wi-
doczne, gdyż obecne tendencje w medy-
cynie zmierzają do tego, by rodzice czy

chorzy współuczestniczyli w podejmo-
waniu decyzji co do swego zdrowia,
a przede wszystkim leczenia. Intencją
piszącego ten artykuł jest przybliżenie
niektórych problemów dotyczących dia-
gnozowania, a przede wszystkimi lecze-
nia chorego dziecka. Ponieważ każdy
przypadek dziecka z padaczką jest
w pewnym sensie niepowtarzalny, od-
mienny i nie można oceniać go standar-
dowo zarówno pod względem proble-
mów medycznych, psychologicznych,
jak i socjalnych.

DEFINICJA

Napad padaczkowy – powstaje

wskutek nieprawidłowych, nadmier-
nych wyładowań bioelektrycznych
w komórkach nerwowych mózgu. Stan
ten przy przekroczeniu progu krytycz-
nego manifestuje się objawami w po-
staci zaburzeń ruchowych (drgawki),
zmysłowych (np. zaburzenia widzenia,
odbierania bodźców dźwiękowych),
świadomości (np. utrata przytomności,
przymglenie), wegetatywnych (np.
nudności, wymioty), emocjonalnych,
czy poznawczych. Określenie ognisko
padaczkowe oznacza grupę zmienio-
nych, nadmiernie pobudliwych neuro-
nów. Istnieje wiele typów napadów pa-
daczkowych o bardzo zróżnicowanych
objawach. W każdym przypadku ko-
nieczne jest dokładne ustalenie typu

napadów występujących u danego
chorego. Służą temu głównie: dokład-
nie zebrany wywiad od chorego
i świadków napadu (najczęściej rodzi-
ny) oraz charakter zmian w badaniu
elektroencefalograficznym – EEG.

Wywiad jest pierwszym i podstawo-

wym elementem procesu diagnostycz-
nego. W czasie jego zbierania lekarz
powinien uzyskać informacje dotyczą-
ce wywiadu rodzinnego, przebiegu cią-
ży i porodu, rozwoju psychoruchowe-
go, początku i przebiegu choroby.

Informacje dotyczące napadów po-

winny uwzględniać porę dnia i oko-

zasady leczenia

Każdy przypadek dziecka z padaczką jest w pewnym
sensie niepowtarzalny, odmienny i nie można oceniać
go standardowo zarówno pod względem problemów
medycznych, psychologicznych, jak i socjalnych.

PADACZKA

dzieci i młodzieży

P

RZYJACIEL

styczeń/luty 2007

liczności, czas trwania napadu. Bar-
dzo istotną kwestią, choć trudną do
uchwycenia, jest początek napadu.
Kolejną ważną sprawą jest ocena sta-
nu świadomości, objawy towarzyszące
napadowi oraz zachowanie chorego
po napadzie. U każdej osoby wystąpie-
nie napadu padaczkowego powoduje
konieczność przeprowadzenia dokład-
nej diagnostyki. Jej celem jest ustale-
nie rodzaju napadów i padaczki oraz
ewentualnie przyczyny napadów. Za-
kres tych badań zależy od konkretnej
sytuacji. Do najczęściej wykonywa-
nych badań należą: badanie przed-

miotowe (pediatryczne i neurologicz-
ne), ocena laboratoryjna krwi, płynu
mózgowo-rdzeniowego i moczu. Ba-
danie elektroencefalograficzne (EEG)
oraz badania neuroobrazowe, takie jak
rezonans magnetyczny – zdecydowa-
nie preferowany i w mniejszym stop-
niu tomografia komputerowa głowy.

RODZAJE NAPADÓW
PADACZKOWYCH

Międzynarodowa Liga Przeciwpa-

daczkowa w swej klasyfikacji dzieli
napady padaczkowe na częściowe
(miejscowe, zlokalizowane) i uogól-

nione. Na kanwie tego podziału doko-
nuje się dalszej rozbudowy listy róż-
nych napadów.

Napad uogólniony

– może być

drgawkowy lub bezdrgawkowy, w przy-
padku pierwotnego uogólnienia do na-
padu dochodzi równocześnie w obu
półkulach mózgowych.

Napad nieświadomości

– (ab-

sence – wyłączenie świadomości) jest
przykładem napadu bezdrgawkowego
– podczas napadu dochodzi do prze-
rwania wcześniej wykonywanej czyn-
ności; chory nieruchomieje, oczy wpa-
trują się w jeden punkt, nie mówi

fot. MAREK

ZAWADKA

5

PADACZKA

TEMAT NUMERU

TEMAT NUMERU

PADACZKA

styczeń/luty 2007

P

RZYJACIEL

i z opóźnieniem reaguje, gdy się do
niego zwraca. Bodźce dźwiękowe lub
dotyk mogą niekiedy prowadzić do
przerwania napadu. Zwykle typowe
wyłączenie trwa kilka lub kilkanaście
sekund; znacznie rzadziej obserwuje
się dłuższe napady.

Napad miokloniczny

– nagle

występujące skurcze mięśniowe (mio-
klonie) zwykle określonych grup mię-
śniowych (często ramiona i barki)
wraz z wypuszczaniem z rąk trzyma-
nych w nich przedmiotów lub ich od-
rzuceniem na odległość, niekiedy
z upadkiem; z możliwością wystąpie-
nia zaburzeń świadomości.

Napad kloniczny

– klonie to ryt-

miczne skurcze mięśni o dłuższym
czasie trwania, które obejmują głów-
nie mięśnie zginacze głowy, ramion
i tułowia, ale również i nóg – co pro-
wadzi ostatecznie do upadku z możli-
wością doznania urazu. Napady tego
rodzaju mogą trwać nawet kilka mi-
nut. Ze względu na narastające niedo-
tlenienie dochodzi do zasinienia ust
i całej twarzy. Po napadzie chory jest
wyczerpany i zazwyczaj zasypia. Sa-
me napady kloniczne występują rzad-
ko; znacznie częściej są one częścią
składową tzw. napadów grand-mal,
tj. uogólnionych napadów toniczno-
-klonicznych.

Napad toniczny

– to nagle wy-

stępujący uogólniony skurcz całego
ciała lub grupy mięśni z towarzyszą-
cą utratą przytomności, który wpraw-
dzie trwa tylko kilka sekund, ale bu-
dzi szczególny niepokój ze względu
na możliwość upadku i doznania
urazu.

Napad atoniczny

– jest z kolei

postacią napadu, w którego przebiegu
dochodzi do nagłej utraty napięcia
mięśniowego z zaburzeniami świado-
mości i również wynikającym z tego
zagrożeniem upadkiem (urazem gło-
wy, np. chory siedzi przy stole).

Uogólniony napad toniczno-

-kloniczny

– dochodzi w nim do utra-

ty świadomości, upadku z pozycji sto-
jącej lub siedzącej; następnie w fazie
tonicznej napadu skurcz lub usztyw-
nienie całego ciała z wykrzywieniem
twarzy. W fazie klonicznej napadu po-
czątkowo obserwowane są mioklonie
a następnie rytmiczne kloniczne skur-
cze całego ciała. Napad kończy się
rozluźnieniem mięśni stopniowym od-
zyskaniem świadomości. Napad po-
kryty jest niepamięcią.

Napad częściowy

– w przypadku

prostych napadów częściowych świa-
domość pacjenta jest zachowana;
w trakcie napadów częściowych zło-
żonych dochodzi do zaburzeń świado-
mości. Napad częściowy może przejść
w napad uogólniony, czego ostatecz-
nym efektem jest wtórnie uogólniający
się napad toniczno-kloniczny.

Napad częściowy prosty

– jest

przez pacjenta zapamiętany i możliwy
do przypomnienia. Ze względu na
wiodące objawy wyróżnia się pięć
głównych postaci: napady częściowe
ruchowe, czuciowe, sensoryczne (zmy-
słowe), wegetatywne i psychiczne.

Napad częściowy złożony

–

może przebiegać jako zaburzenie
świadomości występujące już na po-
czątku napadu lub początek odpowia-
da napadowi częściowemu prostemu

z następczym przejściem w napad czę-
ściowy złożony. W przypadku obu po-
staci napadów często występują auto-
matyzmy (stereotypowe sekwencje
ruchowe) dotyczące mięśni twarzy
i kończyn górnych.

ROZPOZNANIE PADACZKI

Rozpoznanie padaczki ustala się

głównie na podstawie dokładnie ze-
branego wywiadu. Podstawową infor-
macją, jakiej potrzebuje lekarz, jest
opis początkowej fazy napadów, ich
częstotliwości oraz przebiegu. Bada-
nia dodatkowe mają znaczenie po-
mocnicze. W szczególności dotyczy to
EEG, które jest jedynym badaniem, za
pomocą, którego można wykazać ist-
nienie nieprawidłowej czynności bio-
elektrycznej mózgu, będącej istotą pa-
daczki. Charakter zapisu odgrywa
bardzo ważne znaczenie w rozpozna-
waniu typów napadów i rodzaju pa-
daczki. Ponadto często jest pomocny
przy ustaleniu sposobu leczenia i ro-
kowania. Jest sprawą dość dobrze
znaną i udokumentowaną, że u nie-
których chorych na padaczkę zapisy
EEG w okresach międzynapadowych
mogą być prawidłowe. Z drugiej stro-
ny sam fakt występowania zmian na-
padowych w EEG (stwierdzany u po-
nad 15% zdrowej populacji) nigdy nie
przesądza o rozpoznaniu padaczki.
Wynik EEG zawsze musi być inter-
pretowany łącznie z danymi z wywia-
du. Badania neuroradiologiczne po-
zwalają na uwidocznienie struktury
mózgu. Mają więc na celu ustalenie
przyczyn padaczki. Niektórzy chorzy
uważają, że ich prawidłowy wynik za-

Epilepsja jest chorobą, której

towarzyszy nadal wiele mitów
i przesądów. Pomimo rozwoju
medycyny i nauki, a także coraz
lepiej wykształconego społe-
czeństwa nietrudno spotkać się
ze stereotypami i ogólnym lę-
kiem przed spotkaniem się
z osobą chorą na padaczkę. Lęk
ten może potęgować pewna
nieobliczalność choroby, zwłasz-

cza jeśli atakowi nie
towarzyszy aura.

Czasem epilepsja

utożsamiana jest
z chorobą psychicz-
ną, mówiono o „opętaniu”
chorych. Dziś wiadomo, że pa-
daczce mogą, ale nie muszą
towarzyszyć ostre zaburzenia
psychiczne. Oprócz przed-
i ponapadowych zamoroczeń

wymienia się także
stany majaczeniowe,
zespoły depresyjne,
zespoły maniakalne,
zespoły schizofrenicz-
ne, zespoły parafre-
niczne i paranoiczne.
Jednak wymienione

wyżej powikłania nie odróżnia-
ją się częstotliwością syptoma-
tologiczną od psychoz wywo-
łanych innymi przyczynami niż
epilepsja. Częstość współwy-
stępowania wymienionych po-

wikłań z padaczką ocenia się
na około 17%. Typ powikłań
uzależniony jest od podłoża
padaczki, rozległości i umiej-
scowienia zmian organicz-
nych w mózgu, postaci oraz
częstotliwości napadów pa-
daczkowych.

U dzieci najczęstszym za-

burzeniem współwystępującym
z padaczką jest niepełnospraw-
ność intelektualna. Jest zatem
bardzo ważne, aby poza zadba-
niem o leczenie farmakologicz-

WIOLETTA BARTKIEWICZ

psycholog

KOMENTARZ

6

PADACZKA

TEMAT NUMERU

P

RZYJACIEL

styczeń/luty 2007

przecza rozpoznaniu padaczki, co nie
jest nigdy prawdą. Należy podkreślić,
że zaburzenia napadowe w istocie
niemające charakteru padaczkowego
występują w wieku rozwojowym dwu-
dziestokrotnie częściej niż padaczka.
Niestety bywa, że przy jednoczesnym
stwierdzeniu nieprawidłowego zapisu
EEG są rozpoznawane i leczone jak
padaczka. Poniżej wymieniono nie-
które z nich; omdlenia, napady afek-
tywnego bezdechu (tzw. napady zano-
szenia), zaburzenia rytmu serca,
łagodne napadowe zawroty głowy,
migrenowe bóle głowy, ruchy mimo-
wolne (tiki), stereotypie, lęki nocne,
koszmary senne, sennowłództwo (lu-
natykowanie), mioklonie zasypiania,
objawy związane z odpływem żołąd-
kowo-przełykowym i wiele innych.
Oczywiście fakt stwierdzenia u danej
osoby padaczki nie wyklucza współ-
istnienia innych zaburzeń napa-
dowych.

Możemy rozpoznać padaczkę

wówczas, gdy u danego chorego napa-
dy padaczkowe powtarzają się. Istnie-
ją niekiedy sytuacje, kiedy można roz-
poznać padaczkę i rozpocząć leczenie
już po pierwszym napadzie padaczko-
wym (np. po ciężkim urazie czasz-
kowo-mózgowym, którym towarzyszą
drgawki oraz patologiczny zapis
EEG). Padaczka może się ujawnić
w każdym wieku od okresu noworod-
kowego do późnej starości. W 80%
przypadków choroba rozpoczyna się
przed 20. rokiem życia. Ryzyko powta-
rzania się napadów po pierwszym
w życiu napadzie wynosi 40-50%.
Oznacza to, że u około połowy takich

osób nie wystąpi choroba przewlekła,
jaką jest padaczka.

PRZYCZYNY
WYSTĘPOWANIA
PADACZKI

Ośrodkowy układ nerwowy,

w szczególności mózg, stanowi naj-
bardziej złożony układ w organizmie
człowieka – szacuje się, że 50% genów
człowieka ulega ekspresji wyłącznie
w OUN. Zaburzenie czynności bio-

elektrycznej może być efektem tak
zwanej skłonności genetycznej do re-
agowania napadami, co oznacza, że
aby wystąpiła padaczka musi zadzia-
łać jakiś dodatkowy czynnik sprzyja-
jący rozwojowi choroby. Przyczyny
występowania padaczki są różnorod-
ne, zarówno wrodzone, jak i nabyte.
Wśród czynników wrodzonych należy
wymienić choroby metaboliczne,
aberracje chromosomalne, wady mó-
zgu. Przyczyną padaczki mogą być
powikłania infekcji wrodzonych na-
stępstwa nieprawidłowego przebiegu
ciąży i porodu (np. encefalopatia nie-
dotlenieniowo-niedokrwienna, krwa-
wienia wewnątrzczaszkowe), urazy
czaszkowo-mózgowe, malformacje
naczyń mózgowych, zatrucia czy neu-
roinfekcje (zapalenie opon mózgowo
rdzeniowych i mózgu). Mówimy wów-
czas o padaczce objawowej. Istnieje
również grupa padaczek, w których
podłoże genetyczne odgrywa zasadni-
cza rolę. Do chwili obecnej udało się
zidentyfikować wiele genów, których
mutacje odpowiedzialne są za wystę-
powanie padaczek, tzw. idiopa-
tycznych.

JAK SIĘ LECZY PADACZKĘ?

Jednoznaczne rozpoznanie pa-

daczki jest wskazaniem do wprowa-
dzenia leczenia farmakologicznego.
Podstawowym celem leczenia jest
uzyskanie ustąpienia napadów przy
równoczesnym braku objawów nie-
pożądanych związanych z przewle-
kłym przyjmowaniem leków. Istnieją
od tego pewne wyjątki (np. padaczka
rolandyczna, która charakteryzuje się

ne dziecka zadbać także o roz-
wój jego procesów poznaw-
czych i zapewnić mu odpowied-
nią stymulację, która pozwoli na
harmonijne postępy. W okresie
niemowlęcym może pojawić się
tzw. zespół Westa. W 80%
przypadków rozwój psychiczny
dziecka ulega zahamowaniu
lub nawet regresowi. Podobnie
jest w przypadku wystąpienia
w późniejszym wieku dziecię-
cym zespołu Lennoksa-Gastaut.
W chwili wystąpienia pierw-

szych napadów rozwój psycho-
ruchowy zostaje zatrzymany.
Bez odpowiedniego wspoma-
gania może nie postępować.
Niestety często obawa przed
dyskryminacją dziecka skłania
rodziców do utajnienia informa-
cji o chorobie przed nauczycie-
lami w szkole i przedszkolu.
Może to niestety przynieść od-
wrotny efekt. Jeśli nauczyciel bę-
dzie wiedział o chorobie dziec-
ka, bez wątpienia przygotuje się
do tego, w jaki sposób należy

zachować się w sytuacji napa-
du, może także poprowadzić
spotkanie z grupą dzieci i wyja-
śnić im, że taka sytuacja może
mieć miejsce i nie jest niczym
dziwnym ani strasznym. Warto
także porozmawiać z nauczycie-
lem aby nie stosował przesad-
nych środków ostrożności, aby
dziecko nie czuło się zbyt odizo-
lowane od tego, co się dzieje
w grupie. Warto także zawrócić
uwagę na to, czy rodzice sami
nie prezentują, bardzo po-

wszechnej, zbyt ochraniającej
postawy. Rodzice chcąc pomóc
dziecku, usuwają z jego drogi
różne trudności, które nie są
poza zasięgiem możliwości
dziecka a hamują w rezultacie
rozwój jego samodzielności.
Bardzo ważne jest także prze-
kazywanie adekwatnie do wieku
dziecka informacji o chorobie,
aby wiedziało, co i dlaczego
dzieje się z jego ciałem, aby
nie było to powodem kolej-
nych lęków.

„

7

NIE JEST

PRAWDĄ, ŻE:

Padaczka jest chorobą psychiczną
Leczenie padaczki jest mało skuteczne
Padaczka u wszystkich chorych jest
chorobą całego życia
Napady padaczkowe zawsze mają
charakter drgawkowy i zawsze
przebiegają z utratą przytomności
Chorzy na padaczkę nie osiągają
znaczących sukcesów zawodowych

JEST

PRAWDĄ, ŻE:

Na padaczkę chorowało wielu znanych
ludzi (np. Byron, Dostojewski,
Aleksander Macedoński, Beethoven)
U ponad 60% chorych pod wpływem
leczenia napady ustępują, a u kolejnych
20% nastąpi znaczne polepszenie
Aktywność ruchowa i umysłowa
przeciwdziała występowaniu napadów
Większość (ponad 90%) kobiet chorych
na padaczkę rodzi zdrowe dzieci
Większość chorych może być aktywna
i wydajna zawodowo

4

5

8

TEMAT NUMERU

styczeń/luty 2007

P

RZYJACIEL

małą częstością napadów, zazwyczaj
przysennych i u dziecka po okresie
dojrzewania ulega spontanicznej re-
misji). Istnieje wiele różnych leków
przeciwpadaczkowych. Różnią się
one zakresem działania, skuteczno-
ścią oraz ewentualnymi objawami
niepożądanymi. Wybór leku zależy od
rodzaju napadów i padaczki/zespołu
padaczkowego oraz przyczyny scho-
rzenia.

Można przyjąć, że aktualne sposo-

by leczenia pozwalają na całkowite
ustąpienie napadów u ok. 60% cho-
rych, a u dalszych 20% na znaczne
zmniejszenie ich liczby.

Leczenie rozpoczyna się od stoso-

wania małych dawek (zwykle od 1/8-
-1/4 zaplanowanej dawki docelowej)
jednego leku zazwyczaj na noc (mono-
terapia jest nazywana złotym stan-
dardem we wszystkich nowo zdia-
gnozowanych padaczkach). Korzyści
płynące z monoterapii są następujące:
jest ona skuteczna u ponad 60% cho-
rych, zdecydowanie lepiej przebiega
współpraca z chorym, znacznie mniej-
sze ryzyko objawów niepożądanych,
brak interakcji z innymi lekami oraz
zazwyczaj niższy koszt. Jeśli dziecko
dobrze toleruje lek, w kolejnych
dniach dawkę stopniowo się zwiększa.
W przypadku braku kontroli napadów
lub złej tolerancji leku zmienia się go
na inny preparat. Niestety u części
chorych istnieje konieczność stosowa-
nia terapii skojarzonej dwoma lub
więcej lekami przeciwpadaczkowymi.
U tych chorych rozpoznaje się wów-
czas padaczkę lekooporną.

REGULARNE
PRZYJMOWANIE LEKÓW

Regularne przyjmowanie leków

jest podstawowym warunkiem sku-
tecznego leczenia.

Ponad 50% niepowodzeń w lecze-

niu padaczki jest związanych z bra-
kiem współpracy z chorym lub jego
rodziną, dlatego tak ważne jest, aby
rodzicom cierpliwie wytłumaczyć isto-
tę choroby, omówić cel leczenia, prze-
bieg, możliwość powikłań, kryteria
ewentualnego zakończenia leczenia.

Leczenie prowadzi się ambulato-

ryjnie. Chorzy winni zgłaszać się na
badania kontrolne, co kilka miesięcy,
także wtedy, gdy napady pod wpły-

9

PADACZKA

TEMAT NUMERU

P

RZYJACIEL

styczeń/luty 2007

wem leczenia ustąpiły. Okresowo wy-
konuje się u nich, oprócz badania neu-
rologicznego, badania dodatkowe
krwi oraz zapisy EEG. W przypadku
niektórych leków istnieje możliwość
monitorowania stężenia leku i na tej
podstawie dobrania optymalnej dla
danego chorego dawki leku. Taka ko-
nieczność zachodzi również, gdy sto-
sowany lek ma niski współczynnik te-
rapeutyczny – np. fenytoina, zachodzi
podejrzenie nieregularnego przyj-
mowania leku, możliwość przedaw-
kowania, nieoczekiwane tempo meta-
bolizmu

chorego, współistnienie

schorzenia wątroby, nerek, przewodu
pokarmowego oraz zaburzenia po-
znawcze. Krew do badania pobiera się
zwykle przed przyjęciem porannej
dawki leków.

Nagłe odstawienie leku przeciwpa-

daczkowego może doprowadzić nie
tylko do nawrotu napadów, ale także
sprowokować wystąpienie stanu pa-
daczkowego, który jest traktowany za-
wsze jako stan zagrożenia życia i wy-
maga leczenia szpitalnego

POSTĘPOWANIE
W RAZIE NAPADU

U niektórych chorych przed napa-

dem pojawiają się zwiastuny – tzw.
aura przednapadowa Dziecko nawet
na kilka dni przed napadem bywa ma-
rudne, niekiedy pobudzone, odczuwa
lęk, zawroty głowy oraz nudności.
U innych nie ma żadnych sygnałów
poprzedzających napad, który poja-
wia się nagle. Napad z uogólnionymi
drgawkami kończy się zazwyczaj po
kilku minutach (2-3 minuty) i mimo
swego groźnego wyglądu nie stanowi
zagrożenia dla życia, dlatego w zdecy-
dowanej większości przypadków
w trakcie napadu nie istnieje koniecz-
ność interwencji lekarskiej. Należy
przede wszystkim zachować spokój.
Dokładna obserwacja napadu to dla
lekarza bardzo cenne informacje.
Trzeba przenieść dziecko w bezpiecz-
ne miejsce, usunąć wszystkie przed-
mioty, o które mogłoby w trakcie
drgawek się uderzyć. Chory powinien
leżeć w pozycji bezpiecznej, tzn. na
boku z głową poniżej tułowia na
miękkim w miarę możliwości podło-
żu. Małe dziecko może być trzymane
na rękach. Należy się upewnić, że

dziecko nie ma niczego w jamie ust-
nej, i jeśli jest to jeszcze możliwe usu-
nąć np. resztki pokarmu. Jeśli dziecko
obficie się ślini, należy przechylić gło-
wę na bok, w celu uniknięcia zachły-
śnięcia. Należy zapewnić dziecku
stały dopływ świeżego powietrza
(rozluźnij ubranie, zwłaszcza w oko-
licy szyi). W każdym przypadku, jeśli
jest to: pierwszy napad drgawkowy
u dziecka, różni się od poprzednio ob-
serwowanych u chorego, przedłuża
się powyżej 5 minut, drgawki nie ustę-
pują po podania leku przepisanego
przez lekarza (diazepam – we wlewce
doodbytniczej), przerywającego na-
pad, należy wezwać służby medyczne.
Po napadzie dziecko jest zmęczone,
senne, należy pozwolić mu spać.

CZEGO NIE NALEŻY
ROBIĆ W TRAKCIE
NAPADU?

Nie należy: próbować otwierać za-

ciśniętych szczęk, nawet jeśli doszło
do przygryzienia języka, układać „na
siłę” dziecka w pozycji na boku i przy-
trzymywać ręce i nogi, polewać dziec-
ka wodą, budzić dziecka poprzez po-
trząsanie, uderzanie czy podawanie
soli trzeźwiących. Sen po napadzie
jest zjawiskiem naturalnym i korzyst-
nym dla chorego.

PADACZKA LEKOOPORNA

Kiedy mimo prawidłowego lecze-

nia nie uzyskuje się ustąpienia napa-
dów zarówno w mono-, jak i politera-
pii, rozpoznaje się wówczas padaczkę
lekooporną. Stan ten należy wyraźnie
odróżnić od lekooporności rzekomej,
która jest wynikiem błędów diagno-
stycznych i terapeutycznych – zarów-
no ze strony lekarza, jak i chorego lub
jego rodziny.

Istnieją pewne czynniki rokowni-

cze, których obecność może zwiasto-
wać lekooporność. Zaliczyć do nich
należy wiek ujawnienia padaczki;
szczególnie gdy początek choroby
przypada na pierwszy rok życia. Rów-
nież stwierdzenie u dziecka objawów
organicznego uszkodzenia ośrodko-
wego układu nerwowego bądź rozpo-
znanie zespołu padaczkowego (np. ze-
spół Westa, zespół Lennoxa-Gastauta,
zespół Landaua-Kleffnera) może być
zwiastunem lekooporności.

10

TEMAT NUMERU

PADACZKA

styczeń/luty 2007

P

RZYJACIEL

LECZENIE
NIEFARMAKOLOGICZNE

W przypadku wykorzystania wszel-

kich możliwości terapii farmako-
logicznej u dziecka z padaczką le-
kooporną należy rozważyć inne
możliwości leczenia. Niektóre rodzaje
opornej padaczki poddają się leczeniu
neurochirurgicznemu. Kolejną alter-
natywną metodą leczenia operacyjne-
go jest stymulacja nerwu błędnego.
Jest ona szczególnie zalecana tym
chorym, których napady poprzedzone
są zwiastunami (tzw. aura) lub mają
napady bez zaburzeń świadomości.
Włączenie stymulatora na początku
napadu prowadzi do przerwania na-

padów i

zapobieżenia kolejnym.

W przypadku braku możliwości lecze-
nia chirurgicznego coraz częściej sto-
sowana jest w Polsce alternatywna
metoda leczenia – dieta ketogenna.

JAKIE SĄ SZANSE
WYLECZENIA PADACZKI?

Jest to najczęściej zadawanie pyta-

nie przez chorych i ich rodziny. Na
tak postawione pytanie nie ma jednak
jednoznacznej odpowiedzi. W zależ-
ności od takich danych jak: wiek
ujawnienia się padaczki, rodzaj na-
padów, etiologia, charakter zmian
w EEG wyróżnia się kilkadziesiąt ze-
społów padaczkowych. Poszczególne
zespoły różnią się nie tylko odpowie-
dzią na leki, ale także rokowaniem.
Są wśród nich wspomniane już, takie
jak np.: zespół Lennoksa-Gastauta,
w którym szanse zarówno na opano-
wanie napadów, jak i możliwość póź-
niejszego odstawienia leków są za-
zwyczaj niewielkie. W przypadku
idiopatycznych padaczek mioklonicz-

nych szanse na całkowite opanowanie
napadów sięgają, ponad 90%, ale na-
wet po wielu latach beznapadowych
po odstawieniu leków u 95% chorych
napady wracają. Wspomniana pa-
daczka rolandyczna ustępuje prak-
tycznie u wszystkich po okresie doj-
rzewania, choć zmiany w zapisie EEG
mogą być widoczne jeszcze przez wie-
le lat. W każdym więc przypadku pró-
ba odpowiedzi na pytanie, czy i jakie
są szanse na uzyskanie całkowitego
wyleczenia z padaczki, musi się opie-
rać na dokładnym jej rozpoznaniu.
Nie zawsze ustalenie rodzaju padacz-
ki jest możliwe na początku leczenia.
W niektórych przypadkach obraz kli-

niczny w trakcie trwania choroby
zmienia się (np. możliwość ewolucji
zespołów padaczkowych, pojawianie
się nowych rodzajów napadów pa-
daczkowych) i wówczas właściwe
rozpoznanie możliwe jest dopiero po
dłuższej obserwacji. Ogólnie przyjmu-
je się dla wszystkich chorych, że leki
przeciwpadaczkowe przyjmuje się
przez co najmniej 3 lata od chwili wy-
stąpienia ostatniego napadu padacz-
kowego. Decyzja taka jest uzależniona
od takich czynników jak dotychczaso-
wy przebieg leczenia, rodzaj padaczki
oraz wyników badań EEG. Jeżeli cho-
ry spełnia potrzebne kryteria, leki od-
stawia się stopniowo w ciągu dalszych
kilku, kilkunastu miesięcy, zawsze
zgodnie z zaleceniami lekarza.

Nawroty napadów zdarzają się

u ok. 25-30% dzieci (u dorosłych są
częstsze). Większość z nich ma miej-
sce w ciągu pierwszego roku po odsta-
wieniu leków. Zwykle po pięciu latach
od ich odstawienia nawroty praktycz-
nie już nie występują.

JAKIE CZYNNIKI
SPRZYJAJĄ NAPADOM?

Czynniki prowokujące napady to

zwykle infekcje i zwykle związana
z nimi podwyższona temperatura cia-
ła, niehigieniczny tryb dnia – brak od-
powiedniej ilości snu, w przypadku
padaczki odruchowej, np. fotogennej,
w której czynnikiem wywołującym na-
pady jest przerywany bodziec świetlny
napady padaczkowe mogą być prowo-
kowane oglądaniem telewizji, pracy
przy komputerze czy światłami dysko-
tekowymi. Należy podkreślić, że praca
przy komputerze jest przeciwwskaza-
na tylko dla chorych na padaczkę foto-
genną, a nie dla wszystkich chorych
na padaczkę. U części dziewcząt
i kobiet napady mogą pojawiać się
w okresie okołomiesiączkowym. Ak-
tywność umysłowa i umiarkowana fi-
zyczna zmniejsza ryzyko wystąpienia
napadów.

DZIECKO CHORE
NA PADACZKĘ

Pewna liczba dzieci z padaczką jest

źle przystosowana społecznie. Wynikać
to może z faktu, że rozpoznanie pa-
daczki wzbudza często u rodziców po-
stawy nad opiekuńcze. Są one bardzo
niekorzystne, gdyż dziecko chore na
chorobę przewlekłą musi być przygoto-
wane na pokonywanie większych trud-
ności życiowych niż jego zdrowi rówie-
śnicy. Prawidłowo leczona padaczka
nie odbiera chorym szans rozwoju. Na-
tomiast nieprzychylność niedoinformo-
wanego społeczeństwa może im taką
szansę odebrać. W każdym przypadku
wspólną troską rodziców, nauczycieli,
lekarzy i samego chorego dziecka win-
no być uzyskanie przez nie możliwie
jak najlepszego wykształcenia dostoso-
wanego do jego indywidualnych po-
trzeb i możliwości. Uprawianie sportu
nie jest tu przeciwwskazane, a nawet
korzystne. Możliwe jest nawet pływa-
nie pod warunkiem zapewnienia indy-
widualnej, fachowej opieki. Ogranicze-
nia winny być zależne od wieku
dziecka, charakteru napadów oraz wy-
ników leczenia. Dzieci leczone skutecz-
nie mogą uczestniczyć w obozach i ko-
loniach letnich pod warunkiem
zapewnienia regularnego przyjmowa-
nia leków i poinformowania o chorobie
wychowawców.

„

PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY EPILEPSJI

Przeprowadzane kilkanaście lat temu badania na w losowej próbie 1500 dorosłych
mieszkańców Warszawy dotyczące wiedzy na temat padaczki wykazały, że:

5%

ankietowanych nie słyszało o padaczce,

57%

znało osobę chorą na padaczkę (8,5% podało, że jest to ktoś z rodziny),

77%

widziało przynajmniej raz w życiu napad padaczkowy,

15%

respondentów, a więc podobnie jak w Wielkiej Brytanii, nie godziłoby się na

zabawę swego dziecka z dzieckiem chorym na padaczkę,

40%

sądziło, że padaczka jest chorobą dziedziczną,

20%

uważało, że chory może być niebezpieczny dla otoczenia,

35%

było zdania, że leczenie padaczki jest właściwie bezskuteczne.

INFORMACJE POCHODZĄ ZE STRONY WWW.NEURONET.PL