1

Mgr Jolanta Sadek

PŁÓD JAKO PODMIOT PORODU

W diagnostyce położniczej wyróżniamy części duże i części drobne płodu.

 części duże płodu: głowa, barki, klatka piersiowa, miednica (pośladki),
 części drobne płodu: kończyny górne, kończyny dolne, pępowina.

BUDOWA I WYMIARY GŁÓWKI PŁODU

Główka płodu jest najważniejsza pod względem położniczym. W 96 % porodów jest

częścią przodującą. Stosunek jej wielkości do wielkości miednicy ma decydujący wpływ na
przebieg porodu.
Aby zrozumieć przebieg porodu w różnych ułożeniach główki należy poznać jej budowę,
wymiary, płaszczyzny miarodajne.

Główkę (czaszkę) płodu dzieli się na dwie części

1. trzewioczaszkę (część twarzową)
2. mózgoczaszkę (część mózgową)

Część mózgowa zbudowana jest z następujących kości (9):

1. kości czołowych
2. kości ciemieniowych
3. kości skroniowych
4. kości potylicznej
5. kości klinowej
6. kości sitowej

- ossa frontalia
- ossa parietalia

parzyste

- ossa temporalia
- os occypitale
- os sphenoidale
- os ethmoidale

Największe znaczenie ma część mózgoczaszki, stanowiąca puszkę kostną dla

mózgowia czyli sklepienie calvaria. Kości tworzące sklepienie to: kości czołowe, kości
ciemieniowe, kość potyliczna.

Kości sklepienia oddzielone są od siebie ścięgnistymi, łącznotkankowymi szwami

suturae, które pozwalają na znaczną adaptację główki w czasie przechodzenia przez kanał
rodny

brzegi kości nachodzą na siebie, kształt główki dostosowuje się do kształtu

i wymiarów kanału rodnego.

Zbyt duża adaptacja główki (odkształcenie), to niebezpieczeństwo pęknięcia namiotu

móżdżku i sierpu mózgu.

1. Szew strzałkowy
2. Szew czołowy
3. Szwy wieńcowe
4. Szew węgłowy

- sutura sagittalis
- sutura frontalis
- suturae coronales
- sutura lambdoidea

ad 1. Szew strzałkowy

przebiega w środkowej linii czaszki, między obu kośćmi

ciemieniowymi, od ciemiączka przedniego do ciemiączka tylnego.

ad 2.

Szew czołowy

biegnie między obu kośćmi czołowymi, stanowi przedłużenie szwu

strzałkowego.

ad 3. Szwy wieńcowe

przebiegają obustronnie między kością czołową a ciemieniową.

ad 4. Szew węgłowy

biegnie obustronnie między kością ciemieniową a potyliczną.

2

Szwy zarastają (wg Bochenka): szew czołowy w 2 roku życia; strzałkowy w 20-30 r.ż.;

wieńcowe w 30-40 r.ż.; węgłowy w 40-50 r.ż.

W miejscu połączenia 3. lub 4. szwów powstają większe powierzchnie pokryte błoną

ścięgnistą – ciemiączka fonticuli:

1. Ciemiączko przednie fonticulus anterior = duże major

miejsce zbiegania się

czterech szwów: szwu czołowego, szwu strzałkowego i obu wieńcowych. Ograniczone
kośćmi czołowymi i ciemieniowymi. Ma kształt czworoboku (rombu).
Zarasta około 18 miesiąca życia dziecka.

2. Ciemiączko tylne fonticulus posterior = małe minor

miejsce zbiegania się trzech

szwów: szwu strzałkowego i obu części szwu węgłowego. Otoczone przez kości
ciemieniowe i kość potyliczną. Ma kształt trójkąta, podstawą zwróconego do kości
potylicznej. Zarasta około 3 miesiąca życia.

3. Ciemiączko przednioboczne fonticulus anterolateralis = klinowe sphenoidalis (prawe

i lewe)

położone między kością czołową, ciemieniową, skroniową i klinową.

Zarasta około 3 miesiąca życia.

4. Ciemiączko tylnoboczne fonticulus posterolateralis = sutkowe mastoideus (prawe

i lewe)

położone między kością ciemieniową, potyliczną i skroniową.

W odróżnieniu od ww. ciemiączek pokryte jest chrząstką szklistą.
Zarasta około 3 miesiąca życia.
Ciemiączka boczne mają znaczenie w rozpoznawaniu nieosiowego wstawiania się główki
do kanału rodnego.

ciemiączko przednie

kość ciemieniowa

ciemiączko tylne

ciemiączko tylnoboczne
(sutkowe)

kość czołowa

żuchwa mandibula

kość potyliczna

kość jarzmowa
os zygomaticum

szczęka maxilla

kość klinowa
os sphenoidale

kość skroniowa
os temporale

ciemiączko
przednioboczne (klinowe)

szew wieńcowy

szew węgłowy

3

PŁASZCZYZNY MIARODAJNE GŁÓWKI i WYMIARY GŁÓWKI

Główka płodu w zależności, w jakim ułożeniu wstawi się do kanału rodnego ma różne

płaszczyzny miarodajne, różne obwody i wymiary.

Płaszczyzna miarodajna główki płodu – to płaszczyzna, którą główka wstawia

się do kanału rodnego i pokonuje go prostopadle do jego osi.

1.

Płaszczyzna podpotyliczno-ciemieniowa przebiega od

okolicy podpotylicznej (karku) do środka ciemiączka dużego.
Obwód wynosi 32 cm.
Wymiar skośny mały = 9,5 cm.

2. Płaszczyzna czołowo-potyliczna

przebiega od gładzizny czoła

do guzowatości potylicznej. Obwód wynosi 34 cm.
Wymiar prosty = 12 cm

3. Płaszczyzna bródkowo-potyliczna

przebiega od bródki do

najbardziej wystającego punktu potylicy. Obwód 35,5 – 36 cm.
Wymiar skośny duży = 13,5 cm.

4. Płaszczyzna tchawiczo (gnykowo)-ciemieniowa

przebiega od

tchawicy (kości gnykowej) do środka ciemiączka dużego. Obwód
wynosi 34,5 – 35 cm.
Wymiar tchawiczo (gnykowo)-ciemieniowy = 12 – 12,7 cm.

kość potyliczna

guz ciemieniowy

kości ciemieniowe

ciemiączko przednie
(duże)

szew czołowy

szew wieńcowy

szew strzałkowy

szew węgłowy

ciemiączko tylne (małe)

kości czołowe

4

WYMIARY POPRZECZNE GŁÓWKI

1. Wymiar poprzeczny duży = dwuciemieniowy diameter biparietalis – największa

odległość pomiędzy guzami ciemieniowymi, wynosi 9,5 cm.
Skrót w badaniu USG: BPD, BiP.

2. Wymiar poprzeczny mały = dwuskroniowy diameter bitemporalis –największa

odległość pomiędzy ramionami szwów wieńcowych, wynosi 8 cm.

Inne:
* Obwód barków – 32 cm.
* Obwód pośladków (na wysokości krętarzy) – 27 cm.
* Ruchomość kręgosłupa – jest największa w odcinku szyjnym, zwłaszcza połączenie

czaszki z 1. kręgiem szyjnym. – przygięcie i odgięcie; mała w odcinku piersiowym –
wygięcie boczne; w odcinku lędźwiowym – na boki i ku tyłowi.

Ocenę dojrzałości płodu ustala się za pomocą następujących kryteriów:
1. Tygodnia ciąży
2. Masy ciała
3. Długości :



ciemieniowo-siedzeniowej = SI



ciemieniowo-piętowej

Noworodki urodzone o czasie – donoszone = urodzone po 37 tygodniu ciąży

(37 + 1 dzień = 260 dni) do 42 t.c. Masa ciała 2500 g.

Noworodki przedwcześnie urodzone = 22 – 37 t.c. (155 – 259 dni).Masa ciała 501 – 2500 g.

W USG wg:

-

GS = wielkość pęcherzyka ciążowego

-

CRL = długość ciemieniowo-siedzeniowa

-

BPD

-

FL = długość kości udowej

-

HC = obwód główki

-

AC = obwód brzuszka

wymiar skośny mały

wymiar skośny duży

wymiar prosty

wymiar tchawiczo (gnykowo)-ciemieniowy

5

Piśmiennictwo
1. Bochenek Adam, Reicher Michał - Anatomia człowieka, tom 1
2. Bręborowicz Grzegorz - Położnictwo. Podręcznik dla położnych i pielęgniarek. PZWL, Warszawa 2002,
3. Pisarski Tadeusz - Położnictwo i ginekologia. Podręcznik dla studentów, PZWL, Warszawa 2001
4. Pschyrembel Willibald, Dudenhausen Joachim - Położnictwo praktyczne i operacje położnicze, PZWL,

Warszawa 2003

5. Troszyński Michał - Położnictwo: ćwiczenia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009,