ALFABETYCZNY SPIS INCIPITÓW KOLÊD
ze wskazaniem numeru kolêdy w œpiewniku

A spis, Bartek, Symek, Wojtek / 17
Ach z³a Ewa nabroi³a / 8
Ach, biada, biada mnie Herodowi / 23
Anjo³ pasterzom mówi³ / 19
Bóg siê rodzi, moc truchleje / 1
Bracia patrzcie jeno / 25
Chrystus sie nam narodzi³ / 2
Dzisiaj w Betlejem / 13
Gdy siê Chrystus rodzi / 24
Gdy œliczna Panna Syna ko³ysa³a / 4
Hej hej hej! Weselmy siê / 26
Jezus malusinki le¿y nagusinki / 6
Kaczka pstra dziatki ma / 14
Krzyknijcie muzy olimpu ziemskiego / 22
Mesyjasz przyszed³ na œwiat prawdziwy / 15
Mêdrcy œwiata, monarchowie / 3
Mizerna, cicha stajenka licha / 27
Moœci gospodarzu / 28
Panie Bo¿e mój, jam jest wo³ek Twój / 21
Pomaga Bóg, bodajœ zdrowa / 18
Poma³u Józefie, pomaluœku proszê / 9
PójdŸmy wszyscy do stajenki / 16
Przybie¿eli do Betlejem pasterze / 7
Rozkwitnê³a siê lilija / 11
Œliczna Panienka Jezusa zrodzi³a / 12
Szczodry wieczór... Gore gwiazda Jezusowi / 20
Tryumfy Króla niebieskiego / 5
Wo³y moje, wo³y moje / 10
Za kolêdê dziêkujemy / 29

KOLÊDOWANIE

STAROPOLSKIE

œpiewnik

Jacek Kowalski & Anita Bittner & Monogramista JK

Anno Domini 2010/2011

œpiewaj¹:

Jacek Kowalski

&

PublicznoϾ

i graj¹:

zespó³ Monogramista JK

Jacek Kowalski - œpiew, gitara, komentarze

Anita Bittner - fagot, aran¿acje

Marzena £opiñska - flet poprzeczny i prosty

Justyna Gertner-Piechel - wiolonczela

Wojciech Winiarski - gitara

Robert Rekiel - instrumenty perkusyjne

ZAMIAST POS£OWIA - POŒPIEWIE KOLÊDNIKA

Kolêdy polskie pisali poeci wielcy i mali – i trzeba przyznaæ, ¿e najlepiej

udawa³y siê przewa¿nie tym „ma³ym”. Ale w ogóle o autorach kolêd rzadko kiedy
siê pamiêta – nawet o „wielkich”, bo w tej „u¿ytkowej” poezji, skierowanej ku
Stwórcy, „twórcy” zawsze s¹ mniej wa¿ni. Dlatego te¿ teksty kolêd, które sta³y siê
w³asnoœci¹ ogó³u œpiewaj¹cych, ulega³y czêstym zmianom, a jeszcze czêœciej
ulega³y im melodie. Tote¿, choæ w tym œpiewniczku poda³em s³owa kolêd czêsto
wraz z nazwiskami ich autorów, nie oznacza to, ¿e autor napisa³ dok³adnie tak¹
wersjê, jak¹ znamy. Czêsto zreszt¹ by³ jedynie kompilatorem, tym, który
upowszechni³ jakiœ wczeœniejszy tekst mniej lub bardziej go zmieniaj¹c. Ponadto
obok nazwisk pojawiaj¹ siê tu przy ka¿dej kolêdzie jeszcze dwie informacje: data
najstarszego znanego nam zapisu oraz / lub mniej lub bardziej dok³adna data
powstania kolêdy (uwaga: s¹ to dwie bardzo ró¿ne rzeczy!), jak równie¿ wskazanie
wspó³czesnego wydania, z którego zaczerpn¹³em tekst w kszta³cie tu
wydrukowanym (np.: „wg KN”– rozwi¹zanie skrótu „KN”, jak i wszystkich
pozosta³ych podajê dalej).

Je¿eli zaznaczam opuszczenie czêœci zwrotek (za pomoc¹ trzykropka

w nawiasie), to opuszczenie owo odnosi siê do wersji tekstu wskazanej za pomoc¹
odsy³acza (owo „wg KN”). Jeœli jednak chodzi o identyfikacje, datowanie
i atrybucjê kolêd (tj. wskazanie autora) – nie prowadzi³em ¿adnych odrêbnych
studiów, lecz ograniczy³em siê do przetrz¹œniêcia z okazji Œwi¹t wymienionych tu
dalej kilku publikacji. Dlatego te¿ mog³o siê zdarzyæ, ¿e niektóre kolêdy maj¹ ju¿
liczniejsz¹, nieznan¹ mi bibliografiê; jeden tekst przytoczy³em zaœ po prostu
z pamiêci. Ten problem pozostawiam jednak na boku, co œpiewaj¹cy racz¹ mi
wybaczyæ.

Dla wygody „wydawcy” zrezygnowa³em te¿ z zapisu wersami, daj¹c teksty

w bloku, w którym poszczególne linijki oddzielone s¹ jedynie krzy¿ykami, tak jak
w niektórych ksi¹¿eczkach do nabo¿eñstwa. Sam podzia³ na wersy
wprowadza³em b¹dŸ rezygnowa³em zeñ arbitralnie, czasem wbrew moim
Ÿród³om, kieruj¹c siê wygod¹ przysz³ych u¿ytkowników, za co skrupulatów
przepraszam. Ostatecznie nie jest to ¿adna naukowa publikacja.

Dobrego œpiewania!

Jacek Kowalski

aktualnoœci sprawdzaj na naszej stronie internetowej

www.jacekkowalski.pl

1. Franciszek Karpiñski / PIEŒÑ III O Narodzeniu Pañskim

Przed 1792, wg D

1.

Bóg siê rodzi, moc truchleje, + Pan niebiosów, obna¿ony; + Ogieñ,

krzepnie; blask, ciemnieje; + Ma granice, nieskoñczony; + Wzgardzony,
okryty chwa³¹, + Œmiertelny, Król nad wiekami! + A S³owo Cia³em siê
sta³o, + I mieszka³o miêdzy nami.
2.

Có¿ Niebo masz nad ziemiany? + Bóg porzuci³ szczêœcie twoje, +

Wszed³ miêdzy lud ukochany, + Dziel¹c z nim trudy i znoje. + Niema³o
cierpia³, niema³o; + ¯eœmy byli winni sami. + A S³owo Cia³em siê sta³o, +
I mieszka³o miêdzy nami.
3.

W nêdznej szopie urodzony, + ¯³ób mu za kolebkê dano! + Có¿ jest!

czem by³ otoczony? + Byd³o, pasterze i siano. + Ubodzy! was to spotka³o
+ Witaæ go przed bogaczami! + A S³owo Cia³em siê sta³o, +I mieszka³o
miêdzy nami.
4.

Potem i króle widziani + Cisn¹ siê miêdzy prostot¹! + Nios¹c dary

Panu w dani, + Mirrê, kadzid³o i z³oto. + Bóstwo to razem zmiêsza³o +
Z wieœniaczemi ofiarami! + A S³owo Cia³em siê sta³o, + I mieszka³o
miêdzy nami.
5.

Podnieœ rêkê Bo¿e Dziecie, + B³ogos³aw ojczyznê mi³¹, + W dobrych

radach, w dobrym bycie + Wspieraj jej si³ê, sw¹ si³¹, + Dom nasz
i majêtnoœæ ca³¹ + I twoje wioski z miastami. +A S³owo Cia³em siê sta³o, +
I mieszka³o miêdzy nami.

2. Anonim / CHRYSTUS SIE NAM NARODZI£

z Kancjona³u Przeworszczyka, 1435 r. , wg L

1.

Chrystus sie nam narodzi³, + Jen¿ dawno powieszczon by³, +

w Betleem, w Betleem, ¿ydowskim mieœcie, + z Panny Maryi Czyœcie. +
Hallelujah, hallelujah.
2.

Gdy pasterze w nocy paœli, + Stan¹³ przy nich anio³ spasny, + Ktorzy

widz¹c jasnoœæ Bosk¹, + Bali siê bojaŸni¹ ciê¿k¹, + Hallelujah, hallelujah.
3.

Rzek³ im anjo³: „Nie bojcie siê + ale owszem weselcie siê. + Narodzi³

siê Zbawiciel wam, + Ktory rzeczon Chyrystus Pan”. + Hallelujah,
hallelujah.
4.

Teraz wszyscy œpiewajmy, + A Panu Chrystowi dziêkujmy, + Bo Mu

przys³usza œpiewaæ z anjo³y w radoœci: + Chwa³a Tobie na wysokoœci! +
Hallelujah, hallelujah.

3

14

6.

Œpi jeszcze senne, Dzieciê promienne, w ciszy ubogiej strzechy, +

Na licach bia³ych, na ustach ma³ych, migaj¹ siê uœmiechy.
7.

Hej ludzie proœci, Bóg z nami goœci, skoñczony czas niedoli. + On daje

siebie, chwa³a na niebie, pokój ludziom dobrej woli.

28. Anonim / MOŒCI GOSPODARZU

najstarsze notowanie: w œpiewniku ks. M. Mioduszewskiego „Pastora³ki i Kolêdy”
z r. 1843; wg PKP

1.

Moœci gospodarzu, domowy szafarzu + nie b¹dŸ tak ospa³y, ka¿ nam

daæ gorza³y + dobrej z alembika i do niej piernika. + Hej, kolêda, kolêda!
2.

Chleba pytlowego i mas³a do niego, + ka¿ sto³y nakrywaæ i talerze

zmywaæ, + ka¿ daæ obiad hojnym boœ pan bogobojny. + Hej, kolêda,
kolêda!
3.

Piwo bêdziem pili, bêdziem siê cieszyli, + nie czekaj ruiny, daj po³eæ

s³oniny, + dla wiêkszej ochoty daj czerwony z³oty. + Hej, kolêda, kolêda!
4.

Moœcia gospodyni, domowa mistrzyni, + oka¿ swoj¹ ³askê, ka¿ upiec

kie³baskê, + któr¹ kiedy zjemy, to podziêkujemy. + Hej, kolêda, kolêda!

29. Anonim / ZA KOLÊDÊ DZIÊKUJEMY

zanotowana przez Oskara Kolberga w krakowskiem, wg PKP i z zas³yszenia

1.

Za kolêdê dziêkujemy, + zdrowia, szczêœcia winszujemy + na ten

nowy rok.
2.

Byœcie sobie d³ugo ¿yli, + zdrowi i szczêœliwi byli + na ten nowy rok.

ROZWI¥ZANIA SKRÓTÓW:
D – Franciszek Karpiñski, „Dzie³a”, Lipsk 1835
KN – „Kantyczki z nutami”, zebra³ Jan Kaszycki, Kraków 1911; przedruk – Wydawnictwo
Kurii Biskupiej w Lublinie, Lublin 1984
KK – „Kantyczki karmelitañskie. Rêkopis z XVIII wieku”, wyd. Barbara Krzy¿aniak,
Pañstwowe Wydawnictwo Muzyczne 1980
L – „Literatura Staropolska. Wybór tekstów”, t. 1, „Poezja”, wyb. i opr. P.. Borek,
R. Mazurkiewicz, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2002
OK – Oskar Kolberg, „Dzie³a wszystkie”
PKP – „Polskie kolêdy i pastora³ki. Antologia”, opr. Ewa Grotnik, PWM 1957
SA – Jan ¯abczyc, „Symfonije anielskie”, wyd. Adam Karpiñski, IBL, Warszawa 1998,
„Biblioteka Pisarzy Staropolskich”, t. 12
SF – Ryszard Gansiniec, „Œpiewnik filomatów”, PWN, Warszawa 1960
SPD – „Staropolskie pastora³ki dramatyczne”, opr. Jan Okoñ, Ossolineum 1989,
BN nr 269, ser. I

3. S.B. & Zygmunt Odelgiewicz (muz.) / MÊDRCY ŒWIATA

najstarsze notowanie w œpiewniku ks. Jana Siedleckiego z 1878 r., wg KN

1.

Mêdrcy œwiata, monarchowie, + Gdzie spiesznie d¹¿ycie? +

Powiedzcie¿ nam trzej Królowie, + Chcecie¿ widzieæ Dzieciê? + Ono w
¿³obie nie ma tronu, + I ber³a nie dzier¿y, + A proroctwo Jego zgonu + Ju¿
siê w œwiecie szerzy.
2.

Mêdrcy œwiata, z³oœæ okrutna + Dzieciê przeœladuje! + Wieœæ

okropna, wieœæ to smutna, + Heród spisek knuje. + Nic Monarchów nie
odstrasza, + Ku Betleem spiesz¹, + Gwiazda zbawcê im og³asza, +
Nadziej¹ siê ciesz¹.
3.

Przed Mary¹ stoj¹ spo³em, + Nios¹ Dziecku dary. + Przed Jezusem

bij¹ czo³em, + Sk³adaj¹ ofiary. + Trzykroæ szczêœliwi Królowie! + Któ¿
wam nie zazdroœci? + Có¿ my damy, kto nam powie, + Pa³aj¹c
z mi³oœci? (...)

4. Anonim / PANNA NAJŒWIÊTSZA SYNACZKA SWEGO
NAJMILSZEGO UPRZEJMIE ŒPIEWAJ¥C LULA

z rêkopisu Biblioteki UJ z pocz. XVIII w., pt. „Zabawa przy nowonarodzonym Panu Jezusie przez nabo¿ne
i weso³e œpiewanie, które dusza nabo¿na ma wyprawowaæ tul¹c i zabawiaj¹c dziecinê p³acz¹c¹”, wg L

1.

Gdy œliczna Panna Syna ko³ysa³a, + Z wielkim weselem tak Jemu

œpiewa³a: + Lili, lili, laj, moje Dzieci¹teczko, + Lili, lili, laj, œliczne
Pani¹teczko.
2.

Wszystko stworzenie œpiewaj Panu swemu, + Pomó¿ radoœci wielkiej

sercu memu. + Lili, lili, laj, wielki Królewiczu, + Lili, lili, laj, niebieski
Dziedzicu.
3.

Sypcie siê z nieba, œliczni anio³owie, + Œpiewajcie Panu, niebiescy

duchowie. + Lili, lili, laj, mój wonny kwiateczku, + Lili, lili, laj,
w ubogim ¿³óbeczku. (...)

5. Anonim / KONWOKACJA PASTUSZKÓW Z RÓ¯NYCH
STRON DO NOWO NARODZONEGO JEZUSA

Kancjona³ s. Anny Kiernickiej OSB, 1754 r., wg L

1.

Tryumfy Króla niebieskiego zst¹pi³y z nieba wysokiego. + Pobudzi³y

pasterzów, dobytku swego stró¿ów, + Œpiewaj¹c, œpiewaj¹c.
2.

Chwa³a b¹dŸ Bogu w wysokoœci, a ludziom pokój na niskoœci. +

Narodzi³ siê Zbawiciel, dusz ludzkich Odkupiciel + Na ziemi, na ziemi.
3.

Zrodzi³a Maryja Dziewica wiecznego Boga bez rodzica, + By nas

piek³a pozbawi³, a w niebieskich postawi³ + Pa³acach, pa³acach. (...)

13

4

3.

Jak prorok powiedzia³: Panna zrodzi syna, + Dla ludu ca³ego

szczêœliwa nowina; + Nam zaœ radoœæ w tej tu chwili, + gdyœmy Pana
zobaczyli + W szopie przy Betleem. (...)

26. Anonim / KAPELA GENERALNA,

OMNIS GENERIS MUSICORUM TAK

WOKALISTOW IAKO Y INSTRUMENTALISTOW, PRZEZ PASTUSZKOW
BETHLEMSKICH PRAKTYKOWANA. REGENT TEY KAPELI, TOMASZ IOZEF
STEFANOWICZ. ANNO DNI 1721
Kantyczka Chybiñskiego / Kantyczki karmelitañskie (od pocz. do k. XVIII w.),
wg KK (fragmenty)

1.

Hej hej hej! Weselmy siê, radujmy siê

Hej hej hej! Hej hej hej!

2.

…

pokaza³ siê, narodzi³ siê

…

3.

…

Synek Bo¿y na rogo¿y

…

4.

…

O tej dobie le¿y w ¿³obie

…

5.

…

Pastorzêta niebo¿êta

…

6.

…

trzody swojej nie waruj¹

…

7.

…

do Betlejem powêdruj¹

…

8.

…

Postawili sobie szyki

…

9.

…

wnet siê wezm¹ do muzyki

…

10. …

Nie ka¿dy siê Panu k³ania³

…

11. …

bo ich Józef powygania³

…

12. …

Na to Bo¿e Narodzenie

…

13. …

wesel sie wszystko stworzenie

…

14. …

I my siê dzisiaj weselmy

…

15. …

wypijmy po szklance pe³nej

…

27. Teofil Lenartowicz / MIZERNA CICHA

wg KN

1.

Mizerna, cicha stajenka licha pe³na niebieskiej chwa³y; + Oto le¿¹cy,

przed nami œpi¹cy, w promieniach Jezus ma³y.
2.

Nad nim anieli w locie stanêli i pochyleni klêcz¹, + Z w³osy z³otemi,

z skrzyd³y bia³emi, pod malowan¹ têcz¹.
3.

Wielkie zdziwienie, ca³e stworzenie, ca³y œwiat orzeŸwiony. +

M¹droœæ œwiat³oœci, Œwiat³oœæ œwiat³oœci, Bóg cz³owiek tu wcielony.
4.

I oto mnodzy ludzie ubodzy, radzi ogl¹daæ Pana, + Pe³ni natchnienia,

pewni zbawienia, upadli na kolana.
5.

D³ugo czekali, d³ugo wzdychali, a¿ niebo rozgorza³o, + Piek³o

zawarte, niebo otwarte, S³owo Cia³em siê sta³o.

4.

Pasterze, trzody opuszczajcie, z Barankiem jednym przebywajcie, +

Który wam wieczy w niebie pokarm niech daje z siebie + Samego. Doœæ
tego.

6. Anonim / KOMIZERACJA

najstarszy zapis w rêkopisie z pocz. XVIII w., wg L

1.

Jezus malusinki le¿y nagusinki, + P³acze z zimna, nie da³a mu Matusia

sukiénki.
2.

Bo uboga by³a, a¿ r¹beczek zdjê³a, + W który Dzieciê uwin¹wszy,

fartuszkiem nakry³a.
3.

Nie ma kolebeczki, ani poduszeczki, + We ¿³obie Go po³o¿y³a, siana

pod g³óweczki.
4.

Dziecina siê kwili, Matuleñka lili, + W nó¿ki zimno, ¿³obek twardy,

stajenka siê chyli.
5.

Matusia truchleje, serdeczne ³zy leje. + Mój Synaczku, wola Twoja, nie

moja siê dzieje.
6.

Przestañ p³akaæ, proszê, bo ¿alu nie zniosê, + Dosyæ go mam

z Twojej mêki, któr¹ w sercu noszê.
7.

Józefie starenki, daj z ogniem fajernki + Grzaæ Dziecinê, ty co prêdzej

podpieraj stajenki.

7. Jan ¯abczyc / SYMFONIJA TRZYDZIESTA PIERWSZA

1630 r., wg SA & tradycji

1.

Przybie¿eli do Betlejem pasterze, + Graj¹c skoczno Dzieci¹teczku na

lerze. + Chwa³a na wysokoœci, chwa³a na wysokoœci, a pokój na ziemi.
2.

Oddawali swe uk³ony w oborze, + Tobie z serca ochotnego, o Bo¿e. +

Chwa³a...
3.

Anio³ Pañski sam og³osi³ te dziwy, + Których oni nie s³yszeli jak ¿ywi.

+ Chwa³a...
4.

Dziwili siê na powietrzu muzyce, + I myœlili, co to bêdzie za Dzieciê.

+ Chwa³a...
5.

Poznali Go Mesyjaszem byæ prawym, + Narodzonym dzisiaj Bogiem

³askawym, + Chwa³a... (...)

8. Jan ¯abczyc / SYMFONIJA WTÓRA

1630 r., wg SA

1.

Ach, z³a Ewa nabroi³a, + K³opotu nas nabawi³a, + Z wê¿em sama

rozmawia³a + I jab³uszka skosztowa³a, + Nabroi³a.

5

12

3.

Piek³o dziœ skacze lub z ¿alu i z z³oœci, + widz¹c, ¿e zst¹pi³ Bóg na te

niskoœci, + niechaj¿e skacze, ¿a³oœnie p³acze + z swej nieszczêœliwoœci.
4.

A gdy anjeli niebiescy weseli, + ¿e bêd¹ Boga w ludzkim ciele mieli, +

my ¿yj¹c w ciele, weselmy siê œmiele + z naszej szczêœliwoœci.

23. Anonim / PIE΄

Kantyczka Chybiñskiego / Kantyczki karmelitañskie (od pocz. do koñca XVIII w.), wg KK

1.

Ach, biada, biada mnie Herodowi, + utrapionemu wielce królowi, +

¿em ja takiemu czasowi z³emu + podpad³ k³opotowi.
2.

Dosz³aæ mnie jakaœ dziwna nowina+ mojej ¿a³oœci wielka przyczyna,

+ objawi³a siê, narodzi³a siê + przedziwna Dziecina.
3.

Rozmaicie to ró¿ni udaj¹, + czyli to prawda, czyli tez baj¹, + ¿e ma

królowaæ, ¯ydom panowaæ, + tak mi powiadaj¹. (...)
4.

Na koñ co prêdzej wszyscy wsiadajcie, + a do Betlejem miasta

biegajcie, + tam dla jednego Dzieci¹tka ma³ego + wszystkie wycinajcie.
5.

Ach biada, biada mnie Herodowi, + utrapionemu wielce królowi, +

wierna czeladzi, czyniæ nie wadzi + co ku k³opotowi.

24. Anonim / GDY SIÊ CHRYSTUS RODZI

najstarsze notowanie: w œpiewniku ks. M. Mioduszewskiego „Pastora³ki i Kolêdy” z r.
1843; wg KN

1.

Gdy siê Chrystus rodzi i na œwiat przychodzi, + Ciemna noc

w jasnoœciach promienistych brodzi. + Anio³owie siê raduj¹, + Pod
niebiosy wyœpiewuj¹: + Gloria, gloria, gloria in excelsis Deo.
2.

Mówi¹ do pasterzy, którzy trzód swych strzegli, + Aby do Betlejem

czemprêdzej pobiegli, + Bo siê narodzi³ Zbawiciel, + Wszego swiata
Odkupiciel, + Gloria...
3.

O niebieskie duchy i pos³owie nieba, + Powiedzcie¿ wyraŸniej, co

nam czyniæ trzeba, + Bo my nic nie pojmujemy, + Ledwo od strachu
¿yjemy, + Gloria... (...)

25. Anonim / BRACIA PATRZCIE JENO

wg KN

1.

Bracia patrzcie jeno jak niebo goreje. + Znaæ, ¿e coœ dziwnego w

Betlejem siê dzieje. + Rzuæmy budy, warty, stada, + Niechaj nimi Pan Bóg
w³ada. + A my do Betleem.
2.

Patrzcie, jak tam gwiazda œwiat³em swoim miga, + Pewnie do

uczczenia Pana swego œciga. + Krokiem œmia³ym i weso³ym + Spieszmy i
uderzmy czo³em + Przed Panem w Betleem.

2.

Adam z raju wypêdzony + Zostawi³ p³ód zara¿ony, + Ale go z k³opotu

tego + Matka Syna Przedwiecznego + Wybawi³a.
3.

Robak chytry zwiód³ mê¿atkê, + Za tê winê sam wpad³ w klatkê, + Bo

mu g³owê podepta³a, + Która od wieku przyjœæ mia³a, + Bia³ag³owa.
4.

Czego dawno po¿¹dali + Cni ojcowie, ogl¹dali + I ju¿ dziœ s¹

wype³nione, + Od proroków objaœnione + Œwiête s³owa.
5.

Dziœ we ¿³obie odpoczywa, + Z nieba zszed³szy, Prawda ¯ywa, +

Które nie bêdzie zawarte, + Owszem, na wieki otwarte, + ¯e Zbawiciel.
6.

Od anio³ów og³oszony, + Z Panny w stajni narodzony; + Sk¹d wesele

nam przynosi, + Mi³y pokój ludziom g³osi + Odkupiciel.

9. Anonim / POMA£U JÓZEFIE

Kantyczka Chybiñskiego / Kantyczki karmelitañskie (od pocz. do k. XVIII w.), wg KK, pierwowzór
prawdopodobnie z I æw. XVII w.

1.

Poma³u Józefie, pomaluœku proszê. + Widzisz, ¿e ja nie mogê bie¿eæ

tak prêdko w drogê.
2.

Wyrozumiej proszê, wszak widzisz co noszê, + w mym ¿ywocie mam

Boga, przeto mi przykra droga.
3.

Bo ju¿ czas nadchodzi, ¿e siê ju¿ narodzi, + którego mi zwiastowa³

anio³ gdy mnie pozdrawia³. (...)
4.

WnijdŸmy, rada moja, do tego pokoja, + do tej szopy na pokój, Józefie

opiekunie mój.

10. Anonim / WO£KI DUCHOWNE

Kantyczka Chybiñskiego / Kantyczki karmelitañskie (od pocz. do koñca XVIII w.), wg KK

1.

Wo³y moje, wo³y moje, wszystkie wnêtrzne si³y, + nie chodŸcie tam,

nie chodŸcie tam kêdyœcie b³¹dzi³y. + Trzeba w insze lasy, + z natur¹
w zapasy. + Wo³y moje, wo³y moje, wszystkie wnêtrzne si³y, + nie
chodŸcie tam, nie chodŸcie tam kêdyœcie b³¹dzi³y. (...)
2.

Wo³y moje, wo³y moje, nie chodŸcie do dworu, + nie uczcie siê, nie

uczcie siê pysznego humoru, + nie chodŸcie za wrota, + gdzie niemi³a
cnota. + Wo³y moje, wo³y moje, nie chodŸcie do dworu, + nie uczcie siê,
nie uczcie siê pysznego humoru. (...)
3.

Wo³y moje, wo³y moje, nie chodŸcie do kuchnie, + nie chodŸcie tam,

nie chodŸcie tam, gdzie co z³ego cuchnie, + zamykajcie oczy, + bo tam
z³odziej wskoczy. + Wo³y moje, wo³y moje, nie chodŸcie do kuchnie, +
nie chodŸcie tam, nie chodŸcie tam, gdzie co z³ego cuchnie. (...)

11

6

3.

Z³oto króla, kadzid³o kap³ana, + a mirra, a mirra znaczy³a mêkê Pana.

4.

Dziêkujmy wszyscy Panu Bogu naszemu, + który przez swoje cne

narodzenie + nas wszystkich z mocy szatañskiej wyswobodzi³.
5.

Jemu czeœæ œpiewajmy, Jemu czeœæ, chwa³ê dajmy! + Chwa³a Bogu

naszemu. Amen.

*******

1.

Gore gwiazda Jezusowi w ob³oku + Józef stary z Panieneck¹ przy

boku. + Hoj¿e ino dana dyna, + narodzi³ siê Bóg dziecina w Betlejem.
2.

Ju¿ Maryja Jezuliñka powi³a, + St¹d pociecha dla cz³owieka jest mi³a.

+ Hoj¿e...
3.

Pastuskowie podarunki przywieŸli, + w ko³o sopkê o pó³nocy oblegli.

+ Hoj¿e...
4.

Anio³ Pañski kuranciki wycina, + st¹d pociecha dla cz³owieka jedyna.

+ Hoj¿e...

21. Anonim / OSIE£EK Z WO£KIEM

Kantyczka Chybiñskiego / Kantyczki karmelitañskie (od pocz. do k. XVIII w.), wg KK

1.

Panie Bo¿e mój, + Jam jest wo³ek Twój + nie umiem nic, tylko oraæ, +

i to trzeba na mnie wo³aæ: „nu, nu, wo³ku, nu!”
2.

Nu¿e niebo¿e, + osie³ pomo¿e, + ja pasterka mam tê wol¹ + zoraæ

z wami ca³¹ rol¹ + gdzie stoi szopka.
3.

Gdzie mój Pan le¿y, + pszeniczkê mierzy, + Józef stary wysypuje, +

Matusia r¹czki gotuje + bêdzie j¹ sia³a.
4.

My ¿¹æ bêdziemy, + potem zmielemy, + Dla kochanej dziecineczki +

bêdziem piek³y kukie³eczki + przez ca³e lato.
5.

A gdy nie stanie + tej m¹ki Panie, + oddajêæ siê w Twoje r¹czki +

niech sobie spytluj¹ m¹czki + z serca mojego?
6.

Ja zaœ Twój wo³ek, + wierny pacho³ek, + bêdê Ciê grza³ swoim

chu chu, + choæ te¿ bêd¹ pustki w brzuchu + nie odejdê st¹d.
7.

I ja te¿ osie³, + od braci pose³ + z tym, ¿eæ wszyscy s³u¿yæ chcemy, +

nosiæ Ciê zawsze bêdziemy + poko ¿yæ ka¿esz.

22. Anonim / KRZYKNIJCIE MUZY

Kantyczka Chybiñskiego / Kantyczki karmelitañskie (od pocz. do koñca XVIII w.), wg KK

1.

Krzyknijcie muzy olimpu ziemskiego, + witajcie goœcia kraju

niebieskiego, + piejcie syreny, bo nie ma ceny + Król nieba i ziemie.
2.

I satyrowie lub dzicy skakajcie, + piskliwe g³osy dzisiaj wydawajcie, +

Wszak i zwierzêta, lotne ptaszêta + dzisiaj przyœpiewuj¹.

4.

Wo³y moje, wo³y moje, pójdŸcie do stajenki, + gdzie Pan Jezus, gdzie

Pan Jezus spoczywa maleñki, + nie chodŸcie do izby, + gdzie œwiatowe
ci¿by. + Wo³y moje, wo³y moje, pójdŸcie do stajenki, + gdzie Pan Jezus,
gdzie Pan Jezus spoczywa maleñki.
5.

Wo³y moje, wo³y moje, wielka¿ to zap³ata + s³u¿yæ temu, s³u¿yæ temu,

co jest Panem œwiata, + i nieba ca³ego, + rz¹dy w rêkach jego. + Wo³y
moje, wo³y moje, wielka¿ to zap³ata + s³u¿yæ temu, s³u¿yæ temu, co jest
Panem œwiata. (...)

11. Anonim / PIE΄

Kantyczka Chybiñskiego / Kantyczki karmelitañskie (od pocz. do k. XVIII w.), wg KK

1.

Rozkwitnê³a siê lilija, + a ta jest Panna Maryja. + Zrodzi³a nam syna, +

weso³a nam dzisiaj + nowina.
2.

Anieli w niebie œpiewaj¹, + Boga nam opowiadaj¹, + Panno nad

pannami + módl siê dziœ do niego + za nami.
3.

Apostoli siê raduj¹, + mêczennicy wyœpiewuj¹, + œpiewa chór

panieñski, + ¿e siê Król narodzi³ + niebieski.
4.

Gwiazdy siê z nieba spuszczaj¹, + wielkie wesele st¹d maj¹, + wiêc

z swej powinnoœci + wychwalaj¹ Pana + œwiat³oœci. (...)

12. Anonim / SIANO NAJDELIKATNIEJSZE

Kancjona³ s. Anny Kiernickiej OSB, 1754 r., wg L

1.

Œliczna Panienka Jezusa zrodzi³a. + W stajni powiwszy, siankiem go

nakry³a, + O siano, siano, siano jak lilija, + Na którym k³adzie Jezusa
Maryja.
2.

Czem¿e litoœci nie masz, Panno droga? + ¯eœ w liche siano uwinê³a

Boga? + O, siano, siano, siano, kwiecie drogi, + ¯e siê na tobie k³adzie Bóg
ubogi. (...)
3.

Lecz to dziwniejsza, ¿e Pan ogniem bywszy, + W siano siê zwin¹³,

siana nie spaliwszy. + O, siano, siano, czemu nie gorejesz? + Czemu
przynajmniej Pana nie zagrzejesz? (...)
4.

Szczêœliwa ³¹ko, któraœ temu sianu + staæ siê kaza³a za poœció³kê Panu.

+ (...) O, siano, siano, o b³ogos³awione, + Na którym Jezus Dzieciê jest
z³o¿one!

13. Anonim / DZISIAJ W BETLEJEM

najstarsze notowanie w œpiewniku ks. Jana Siedleckiego z 1878 r., wg KN

1.

Dzisiaj w Betlejem, dzisiaj w Betlejem weso³a nowina, + ¯e Panna

czysta, ¿e Panna czysta porodzi³a Syna.

7

10

6.

Otóz siê to ten Syn Bozy a Messyjas, z dawna obiecany + Ojcom

nasym, zjawi³, teraz bêd¹c na œwiat od Ojca pos³any: + Przyj¹³ na siê cia³o,
+ Aby siê doœæ sta³o + Za grzech Jadama. (...)

18. Anonim / KUCHARECZKA

Kantyczka Chybiñskiego / Kantyczki karmelitañskie (od pocz. do koñca XVIII w.), wg KK

1.

Pomaga Bóg, bodajœ zdrowa + kuchareczko Jezusowa. + Gotuj¿e mu

dobrze, + nagrodziæ to szczodrze + tu w potrzebie, potem w niebie.
2.

Có¿ mu bêdziesz gotowa³a? + Ju¿ mi wszystko powiedzia³a + Matka

Pana tego, + Dla Synaczka swego, + Co smakuje, akceptuje.
3.

Dobr¹ wol¹ i pragnienie + kochaæ go nad swe zbawienie, + Kochaæ

utrapienie, krzy¿ i wyniszczenie + ze wszystkiego, co mi³ego.
4.

Serce czyste i skruszone, + ogniem mi³oœci pieczone, + do niego

saporek, + cierpliwoœci worek, + bêdê, bêdê gotowa³a, + jak mi Matusia
kaza³a.
5.

A wieczerza jaka bêdzie? + Ochêdóstwo w kuchni wszêdzie, + na

wety milczenie, + woli umartwienie, + bêdê, bêdê gotowa³a, + jak mi
Matusia kaza³a.

19. Anonim / ANJO£ PASTERZOM MÓWI£

rêkopis Biblioteki Kórnickiej z po³. XVI w., wg L

1.

Anjo³ pasterzom mówi³: + Chrystus siê wam narodzi³, + W Betlejem,

nie bardzo pod³ym mieœcie, + Narodzi³ siê w ubóstwie, + Pan wszego
stworzenia.
2.

Chc¹c siê dowiedzieæ tego + Poselstwa weso³ego, + Bie¿eli do

Betlejem spieszliwie, + NaleŸli dzieciê w chléwie + Maryj¹ z Józefem.
3.

Taki Pan chwa³y wielkiej + Uni¿y³ siê wysoki! + Pa³acu wysokiego

¿adnego + nie mia³ zbudowanego + Pan wszego stworzenia.
4.

O dziwne narodzenie, + Nigdy nie wys³awione! + Poczê³a Panna

Syna w czystoœci, + Porodzi³a w ca³oœci + Panieñstwa swojego. (...)

20. Anonim / SZCZODRY WIECZÓR
& GORE GWIAZDA JEZUSOWI

zanotowana przez Oskara Kolberga w Krakowskiem w XIX w., wg OK

1.

Szczodry wieczór, dobry wieczór, + Królu Niebieski daj nam dzisiaj

szczodry wieczór.
2.

Temu Królowi, Zbawicielowi, + trzej królowie z³oto, mirrê, kadzid³o

ofiarowali.

Chrystus siê rodzi, nas oswobodzi, + Anieli graj¹, Króle witaj¹, +
Pasterze œpiewaj¹, bydlêta klêkaj¹, + Cuda, cuda og³aszaj¹.
2.

Marya Panna, Marya Panna Dzieci¹tko piastuje, + I Józef stary, i Józef

stary ono pielêgnuje, + Chrystus...
3.

Chocia¿ w stajence, chocia¿ w stajence Panna Syna rodzi, + Przecie¿

on wkrótce, przecie¿ on wkrótce ludzi oswobodzi. + Chrystus... (...)

14. Anonim / KACZKA PSTRA

najstarsze notowanie: w œpiewniku ks. M. Mioduszewskiego „Pastora³ki i Kolêdy”
z r. 1843; wg PKP

1.

Kaczka pstra dziatki ma, + siedzi sobie na kamieniu, + trzyma dudki

na ramieniu, + kwa kwa kwa piêknie gra.
2.

Gêsiorek, jêdorek + na bêbenku wybijaj¹, + Pana wdziêcznie

wychwalaj¹, + gê gê gê gêgaj¹.
3.

Czy¿yczek, szczygliczek + na gard³eczkach jak skrzypeczkach +

œpiewaj¹ Panu w jas³eczkach; + lir lir lir w jas³eczkach.
4.

S³owiczek muzyczek, + gdy siê g³osem popisuje, + wesele œwiatu

zwiastuje: + ciech ciech ciech zwiastuje.
5.

Skowronek jak dzwonek, + gdy siê do nieba podnosi, + o kolêdê

piêknie prosi: + fir fir fir tak prosi.
6.

Wróblowie stró¿owie, + gdy nad szop¹ œwiergotaj¹, + pani¹teczku

spaæ nie daj¹, + dziw dziw dziw nie daj¹.

15. Anonim / MESYJASZ PRZYSZED£ NA ŒWIAT PRAWDZIWY

staropolska (XVII-XVIII w.?); z zas³yszenia

1.

Mesyjasz przyszed³ na œwiat prawdziwy + I prorok zacny z wielkimi

dziwy, + Który przez swoje znaki + Da³ wodzie winne smaki + W Kanie
Galilejskiej.
2.

Wesele zacne bardzo sprawiono + Pana Jezusa na nie proszono, +

I zwolenników Jego, + By strzegli Pana swego + W Kanie Galilejskiej.
3.

Wed³ug dostatków potrawy nosz¹, + Pana Jezusa, aby jad³, prosz¹,

+Jad³aæ nie brakowa³o, + Ale wina nie sta³o + W Kanie Galilejskiej. (...)
4.

Pan Jezus chc¹c tym uzacniæ gody + Kaza³ dostatkiem nanosiæ wody:

+ Hej, gody, gody, gody! + Wchnet tu bêdzie wino z wody + W Kanie
Galilejskiej.
5.

Wszyscy Jezusa Bogiem uznali, + Gdy zamiast wody wino czerpali. +

Hej, wino, wino, wino! + Lepsze ni¿ przedtem by³o + W Kanie Galilejskiej.
6.

Najœwiêtsza Panna, gdy skosztowa³a, + Z pe³nego sobie nalaæ kaza³a,

+ Hej, wina, wina, wina, + Bêdê ja go dzisiaj pi³a + W Kanie Galilejskiej.

9

8

7.

Piotr z Aposto³y stoj¹c przy dzbanie, + Wo³a na Jana: pij rych³o do

mnie! + Hej, wino, wino, wino! + Lepsze ni¿ przedtem by³o + W Kanie
Galilejskiej. (...)
8.

Przez narodzenie Twojego Syna, + Ka¿ nam nalewaæ Panienko wina.

+ Hej, wina, wina, wina! + U dobrego Panny Syna + W Królestwie
Niebieskim.

16. Anonim / PÓJDMY WSZYSCY DO STAJENKI

najstarsze notowanie: w „Dodatku do Œpiewnika koœcielnego” ks. M. Mioduszewskiego
z r. 1841; wg KN

1.

PójdŸmy wszyscy do stajenki, + Do Jezusa i panienki: + Powitajmy

Maleñskiego + I Maryê, Matkê Jego.
2.

Witaj, Jezu ukochany, + Od Patryarchów czekany, + Od Proroków

og³oszony, + Od narodów upragniony.
3.

Witaj Dziecineczko w ¿³obie, + Wyznajemy Boga w Tobie, + Coœ siê

narodzi³ tej nocy, + Byœ nas wyrwa³ z czarta mocy. (...)
4.

Spraw to Jezu, Boskie Dziéciê, + Niech Ciê kochamy nad ¿ycie, +

Niech mi³oœci¹ odwdziêczamy, + Mi³oœæ, której doznawamy. (...)

17. Anonim / ROZMOWA PASTERZÓW
PRZY NARODZENIU CHRYSTUSOWYM

druk z po³. XVIII w., wg SPD

1.

BANEK: A spis, Bartek, Symek, Wojtek, Maciek, Walek, Tomek, Kuba,

Stachu?! + Ozwiejze siê przeciê który z was bo umrê od wielkiego strachu!
+ Ono coœ takiego + Jak s³oñce jasnego + Œwieci na niebie!
2.

WOJTEK: O, by-zeœ spa³! Czego wrzescys? Cy cie pono niefortuna ³upi?!

+ Spis, a gadas – marzy ci siê lada Judas, a ty bajes, g³upi, + Zeæ siê coœ
zjawi³o! + Znaæ ci siê przyœni³o, + ¯eœ widzia³ s³oñce.
3.

BANEK: Oj, nie spiêæ-ja, mój Wojtalu, ani ci tez lada cego prawiê: +

Juz to chwila, jak nie przez sen œwiat³oœæ widzê, lec na scernej jawie. + JeŸli
nie wstaniecie, + Wsyscy poginiecie + prec do jednego. (...)
4.

WALEK: Stójcie, bracia, gdzie chcecie iœæ?! A byde³ko jako zostawiemy?

+ Dyæ pockajcie, az wprzód, co to s¹ za dziwy, dobrze zrozumiemy. + O to
sie nasego + Bartosa starego + Spytamy, co to. (...)
5.

BARTOS: Dobrze, wnet wam powiem tylko pocekajcie, az c³ek

pomiarkuje, + Co to – pójdŸmy jeno blizej, owdzie, gdzie siê cêsto
po³yskuje. + Juz wiem, co to znacy! + Tak jest, nie inacy, + Jako wam
powiem. (...)