123

Elektronika Praktyczna 1/2005

B  I  B  L  I  O  T  E  K  A    E  P

W  „Bibliotece  EP”  prezentujemy  książki  dotyczące  zagadnień  związanych  z  różnymi  dziedzinami  techniki,  jednak  zawsze  przydatne 
w  pracy  elektronika  lub  pomocne  w  uprawianiu  elektronicznego  hobby.  Nasza  opinia  jest  oczywiście  subiektywna,  ale  wynika 
z  wieloletniego  doświadczenia  zawodowego  i  chyba  jest  zgodna  z  oczekiwaniami  tych,  którzy  chcą  z  książek  korzystać,  a  nie 
przyozdabiać  nimi  półki.  Aby  nie  marnować  miejsca  w  EP,  nie  będziemy  publikować  recenzji  książek  ocenianych  na  jedną  lub 
dwie  “lutownice”.  Przyjęliśmy  szeroką  skalę  ocen,  aby  ułatwić  Czytelnikom  orientację  w  potencjalnej  przydatności  ksią

żki.  Ze 

względu  na  to,  że  w  książkach  wydawanych  w  Polsce  pewne  działy  elektroniki  są  wyraźnie  pomijane,  w  dziale  Biblioteki 
EP  omawiamy  również  pozycje  książkowe  pochodzące  od  wydawców  światowych.  Przy  wyborze  tych  książek  kierujemy 
się  ich  tematyką,  wartością  merytoryczną  i  subiektywnym  odczuciem  ich  przydatności.
Publikowane  w EP  recenzje  książek  można  znaleźć  w Internecie  pod  adresem:  http://biblioteka.ep.com.pl.
Uwaga!  Większość  prezentowanych  książek  można  zamówić  w  Dziale  Handlowym  AVT  (patrz  str.  25).  Chcemy  w  ten  sposób 

udostępnić  je  Czytelnikom  EP.

   123

W  związku  z  postępującą  globalizacją,  wejściem  Polski  do  Unii  Europejskiej  i  otwarciem  się  nowych  możliwości  kariery  zawodowej 

dla  Polaków  –  w  dziedzinach  niedostępnych  w  Polsce,  a  także  dlatego,  że  pewne  działy  elektroniki  nie  są  omawiane  w  polskiej 

literaturze  książkowej,  zdecydowaliśmy  rozszerzyć  dział  Biblioteka  EP  i  będziemy  tu  omawiać,  oprócz  wydawnictw  polskich,  również 

książki  wydawane  za  granicą.  Z  reguły  będą  to  pozycje  w  języku  angielskim.  Kryterium  jakim  będziemy  się  kierować  wybierając 

prezentowane  książki,  to  przede  wszystkim  chęć  wypełnienia  luk  jakie  powstały  w  ostatnich  latach  na  rynku  wydawniczym. 

Będziemy  się  starać,  aby  przedstawiane  tu  pozycje  były  stosunkowo  nowe,  wysoko  oceniane  przez  elektroników  na  świecie  oraz 

przydatne  dla  możliwie  szerokiego  kręgu  czytelników.  Omawiane  tu  książki  można  kupić  np.  przez  Amazon  (www.amazon.com),  lub 

krajowych  importerów.  Zawsze  będziemy  załączać  nr  ISBN  przydatny  do  identyfikacji  książki.  Czytelników  prosimy  o  opinie  na  ten 

temat.  Jako  pierwszą  prezentujemy  książkę  wydawnictwa  WILEY  o  tytule  „Analog  Integrated  Circuit  Design”. 

Analog Integrated Circuit Design (Projektowanie analogowego 

układu scalonego), David A. Johns, Ken Martin. WILEY, 1997, 

ISBN: 0-471-14448-7

Autorami  książki  są  dwaj  pro-

fesorowie  Uniwersytetu  Toronto. 

Sama  książka  została  pomyślana 

jako  podręcznik  dla  zaawansowa-

nych  studentów  oraz  poradnik  dla 

„praktykujących”  inżynierów  elek-

troników.  Już  pobieżne  przeszukanie 

Internetu  pozwala  stwierdzić,  że 

jest  bardzo  popularna  i  często  po-

jawia  się  jako  podręcznik  wiodący 

lub  pozycja  literatury  uzupełniającej 

do  wykładów  poświęconych  projek-

towaniu  układów  analogowych  w 

różnych  szkołach  wyższych.  Jeżeli 

natomiast  dokona  się  przeglądu  jej 

treści,  to  nasuwające  się  w  wa-

runkach  polskich  wnioski  są  dosyć 

smutne.  Przede  wszystkim  dlatego, 

że  nie  mamy  żadnego  punktu  od-

niesienia  –  nie  mamy  jej  z  czym 

porównać.  W  polskiej  literaturze 

dotyczącej  projektowania  układów 

scalonych,  a  zwłaszcza  analogo-

wych  –  czas  dawno  temu  stanął 

w  miejscu.  Tymczasem  na  świecie 

zachodzi  ciągły  postęp.  I  mimo,  że 

od  czasu  wydania  omawianej  książ-

ki  też  minęło  kilka  lat,  to  jednak 

dzięki  temu,  że  omawia  podstawy, 

nadal  jest  aktualna.  Autorzy  skon-

centrowali  się  bowiem  głównie  na 

omówieniu  technologii  CMOS,  która 

już  od  kilku  dobrych  lat  jest  wio-

dącą  technologią  dla  układów  sca-

lonych  i  nie  wydaje  się,  aby  ten 

stan  szybko  się  zmienił.  W  Polsce 

niestety,  ze  starych  książek  wciąż 

można  się  dowiedzieć  prawie  wy-

łącznie  o  technologiach  bipolar-

nych.  W  omawianej  książce  nie 

ty  potraktowane  marginalnie.  Ana-

log  Integrated  Circuit  Design

  składa 

się  16  rozdziałów  (706  stron)  oma-

wiających  coraz  to  bardziej  złożone 

układy  i  systemy.  Początek  książki 

jest  poświęcony  omówieniu  ele-

mentów  aktywnych  i  ich  modeli 

(w  tym  dla  programu  SPICE),  oraz 

sposobów  wytwarzania  układów 

scalonych.  Następnie  są  przedsta-

wione  podstawowe  układy  (cegieł-

ki),  z  których  buduje  się  rozmaite 

bardziej  złożone  bloki  funkcjona-

le  lub  całe  systemy.  Są  to  przede 

wszystkim  proste  źródła  prądowe  i 

pojedyncze  stopnie  wzmacniające. 

Jeden  rozdział  został  poświęcony  na 

prezentację  zagadnień  związanych  z 

szumami.  W  dalszym  kroku  autorzy 

przedstawiają  wzmacniacze  opera-

cyjne  (z  uwzględnieniem  sprzężenia 

zwrotnego,  stabilności  i  kompensa-

cji  częstotliwościowej),  zaawanso-

wane  źródła  prądowe,  komparatory, 

źródła  napięcia  odniesienia,  układy 

próbkująco-pamiętające.  Kolejno  są 

omówione  układy  dyskretne  –  spo-

soby  ich  analizy  (przekształcenie 

z)  i  realizacje  układowe  SC  (Swit-

ched  Capacitor

  -  z  przełączanymi 

pojemnościami).  W  następnym  kro-

ku  autorzy  szeroko  omawiają  prze-

tworniki  analogowo-cyfrowe  i  cy-

frowo-analogowe  (z  uwzględnieniem 

przetworników  nadpróbkujacych) 

oraz  filtry  o  działaniu  ciągłym. 

Książkę  zamyka  rozdział  poświę-

cony  układom  PLL.  Tyle  o  treści. 

pominięto  całkowicie  rozważań  do-

tyczących  tranzystorów  bipolarnych, 

ale  wyraźnie  widać  że  są  to  tema-

Elektronika Praktyczna 1/2005

124

B  I  B  L  I  O  T  E  K  A    E  P

książka  wybitna,  polecamy!

Legenda:

nie  warto  kupować

daleka  od  doskonałości

może  się  przydać

książka  o dużych  walorach 

praktycznych,  polecamy!

Żyjemy  w  czasach,  w  których 

komputer  jest  narzędziem  codziennego 

użytku  w  pracy  inżyniera.  Jest  używa-

ny  jako  uniwersalna  maszyna  biurowa, 

deska  kreślarska  oraz  również  –  do 

czego  został  stworzony  –  jako  maszy-

na  licząca.  W  elektronice  z  jego  po-

mocą  wykonuje  się  rozmaite  zadania: 

analizę  (symulację),  syntezę  (projekto-

wanie)  i  optymalizację  układów  analo-

gowych,  cyfrowych,  mieszanych,  w.cz., 

mikrofalowych,  programowalnych,  obli-

czenia  pól  elektromagnetycznych,  an-

ten  itd.  Wszędzie  tu  wykorzystuje  się 

metody  numeryczne.  Co  prawda  (jak 

stwierdzili  sami  autorzy)  dysponujemy 

wielką  liczbą  gotowych  programów,  w 

których  odpowiednie  algorytmy  oblicze-

niowe  są  już  zaimplementowane  przez 

ich  twórców  Dzięki  temu  konieczność 

samodzielnego  pisania  procedur  nume-

rycznych  nie  jest  już  tak  potrzebna 

jak  w  przeszłości.  Niewątpliwie  jed-

nak  znajomość  metod  numerycznych 

jest  nadal  konieczna  dla  świadomego 

i  poprawnego  wykorzystywania  ist-

niejących  narzędzi.  W  szczególności 

bardzo  istotna  jest  znajomość  dokład-

ności  obliczeń  związana  zarówno  z 

dokładnością  danych  wejściowych, 

dokładnością  obliczeń  wykonywanych 

przez  komputer  (który  działa  przecież 

na  liczbach  o  skończonej  długości  –  a 

więc  pojawia  się  problem  zaokrągleń) 

oraz  dokładności  samych  algorytmów. 

Te  podstawowe  informacje  są  właśnie 

zawarte  w  pierwszych  rozdziałach 

omawianej  książki.  Sądzę,  że  każdy 

kto  używa  programów  obliczeniowych 

powinien  zapoznać  się  przynajmniej 

z  tą  jej  częścią.  Po  tych  informacjach 

wstępnych  autorzy  prezentują  rozma-

ite  algorytmy  numeryczne  tradycyjnie 

podzielone  na  tematy:  rozwiązywanie 

równań  (liniowych  i  nieliniowych,  róż-

niczkowych),  interpolacja  i  aproksyma-

„Wstęp do metod numerycznych 

dla studentów elektroniki i 

technik informacyjnych”, praca 

zbiorowa pod redakcją Romana 

Z. Morawskiego. Oficyna 

Wydawnicza Politechniki 

Warszawskiej, Warszawa 1999

cja  funkcji  oraz  całkowanie  i  różnicz-

kowanie  funkcji.  W  ostatnim  rozdziale 

przedstawiono  metodę  Monte  Carlo 

(Warto  tu  wspomnieć,  że  pomysłodaw-

cą  tej  metody  był  znakomity  polski 

matematyk  Stanisław  Ulam,  który  tuż 

przed  wojną  wyemigrował  do  USA  i 

pracując  w  ośrodku  Los  Alamos  miał 

decydujący  udział  w  opracowaniu 

wraz  z  E.Tellerem  bomby  wodorowej 

–  metoda  Monte  Carlo  była  wykorzy-

stana  po  raz  pierwszy  właśnie  w  Los 

Alamos.  Stanisław  Ulam  przyjaźnił  się 

i  wspólnie  pracował  z  genialnym  ma-

tematykiem  pochodzenia  węgierskiego 

Johnem  von  Neumannem,  który  był 

m.in.  ojcem  pierwszego  komputera 

elektronicznego)  oraz  sposoby  genera-

cji  liczb  losowych.  Istotnym  walorem 

książki  są  przykłady  związane  z  tema-

tyką  elektroniczną  co  raczej  nieczęsto 

zdarza  się  w  tego  typu  publikacjach. 

Mimo,  że  książka  nie  jest  bezpośred-

nio  związana  z  elektroniką  przyznaje-

my  cztery  lutownice.

Jeżeli  natomiast  chodzi  o  sposób 

jej  prezentacji,  to  myślę,  że  mamy 

tu  do  czynienia  z  wyjątkowo  uda-

nym  połączeniem  bardzo  szerokiej 

tematyki  z  przystępnym,  ścisłym 

i  jasnym  ujęciem.  Autorzy  kon-

centrują  się  na  istotnych  z  punk-

tu  widzenia  omawianych  układów 

zjawiskach,  nie  wchodzą  w  zawiłe 

opisy  matematyczne  drugorzędnych 

efektów.  Dzięki  temu  udało  się  za-

chować  długotrwałą  świeżość  tek-

stu.  Ponadto  od  samego  początku 

posługują  się  symulatorem  SPICE 

do  ilustracji  omawianych  zagadnień, 

co  jednocześnie  uświadamia  Czytel-

nikowi,  że  współcześnie  nie  da  się 

zaprojektować  układów  scalonego 

bez  pomocy  narzędzi  komputero-

wych.  Na  końcu  każdego  rozdziału 

są  umieszczone  zadania  do  samo-

dzielnego  rozwiązania.  Wykonanie 

proponowanych  ćwiczeń  znakomi-

cie  rozszerzy  umiejętności  Czytel-

nika  -  a  niewątpliwą  pomocą  przy 

ich  rozwiązywaniu  będzie  wiele 

przykładów  obliczeń  znajdujących 

się  w  tekście.  Oczywiście  można 

stwierdzić,  że  w  Polsce  nie  mamy 

fabryk  półprzewodników,  więc  wie-

dza  prezentowana  w  książce  nie 

znajdzie  praktycznego  zastosowania. 

W  pewnym  sensie  jest  to  racja;  nie 

mniej  jednak  poznawanie  sposobów 

konstrukcji  i  budowy  układów  sca-

lonych  ma  z  całą  pewnością  dużą 

wartość  również  dla  użytkowników 

tych  układów,  a  ponadto  pozwala 

wykorzystać  tę  wiedzę  do  realiza-

cji  niektórych  konstrukcji  dyskret-

nych.  Podsumowując,  książka  jak 

najbardziej  godna  rekomendacji  dla 

wszystkich  elektroników  –  nie  tylko 

analogowców.

W  poprzednim  numerze  EP 

błędnie  podaliśmy  nazwisko 

autora  książki:

„Pod  maską  SPICE’a”.

Autora,  pana  Andrzeja 

Dobrowolskiego  i  Czytelników 

serdecznie  przepraszamy.