i negatywny) oraz duie prawdopodobienstwo

wystqpienia. Po zidentyfikowaniu

tren-

dy te rozwaia siy pod wzglydem ieh skutkow dla organizaeji. W proeesie formulowa-
nia strategii organizaeji i kontroii skuteeznosei jej realizaeji dostosowanie siy do szans
i zagroien generowanyeh

przez te trendy musi stanowie jeden z podstawowyeh ele-

men tow tworzenia i wdraiania strategii.

5.

Moina

rowniei

oszaeowae potenejalnq

sily zjawisk, ktore

mogq

niespodziewanie

wplynqe na reaiizaejy strategii organizaeji, tworzqe seenariusz niespodziankowy.

Wy-

odrybnia siy w nim trendy, ktore odznaezajq siy malym prawdopodobienstwem

wyst

q-

pienia, ale silnym ewentualnym wplywem na organizaejy - pozytywnym lub negatyw-
nym. Analiza seenariusza niespodziankowego

stanowi punkt wyjseia tworzenia syste-

mow wczesnego ostrzegania.

RYSUNEK9

Ukfad scenariuszowy stan6w otoczenia

VII

VI

V

:::

;-.

.~

IV

'f'J

III

II

Seenariusz najbardziej
prawdopo

obny

Przykladem zastosowania tego rodzaju metodyki budowania seenariuszy jest analiza

przeprowadzona

przez A.B. Czyiewskiego

i W.M. Orlowskiego

44

.•

Punktem wyjseia tej

analizy jest speejalnie skonstruowany

model gospodarki polskiej, skladajqcy siy z szesciu

powiqzanyeh ze sobq blokow

:

demografieznego

i rynku pracy, kredytu i pieniqdza, bilan-

su platniezego, budietu, finansowania defieytu budietowego

oraz raehunkow narodowyeh

i wzrostu. Bloki te uznano za kluezowe dla wyznaezania tendeneji wzrostu lub regresu go-
spodarezego

i zostaly one dokladnie zdefiniowane.

Dla dwoeh przedzialow czasowyeh

1996-2000 oraz 2001-2005 zostaly opracowane cztery scenariusze uwzglydniajqce przystq-

pienie Polski do Unii Eutopejskiej:

!l'

scenariusz zahamowanych reform,

okreslany takie mianem populistycznego

lub

greckiego, ze wzrostem deficytu budietowego,

z ustabilizowanq, ale nadal wysokq in-

flaejq, brakiem zdecydowanych

reform strukturalnych

w gospodarce,

protekcjoni-

zmem, zmniejszeniem

naplywu kapitalu zagranieznego;

""

scenariusz umiarkowanych reform -

teehnokratyezny,

z ograniczonymi reforma-

mi finansow publicznyeh, spadkiem inflaeji, ale silnymi tendenejami protekcjonistycz-
nymi;

(II

scenariusz konwergencji -

z ograniczonq skalq reform finansow publicznych, ale

zdecydowanq politykq prorynkowq, prywatyzacyjnq i restrukturyzacyjnq

oraz ograni-

czaniem inflaeji;

<II

scenariusz konwergencji

i

rozwoju -

tygrysi, oznaczajqcy zdecydowane reformy

strukturalne,

spojnq polityky monetarnq i fiskalnq, ograniezenie deficytu budietowe-

go i znaczny spadek inflacji.

t

r 6 d

I

0:

L. Kozlowski, G. SkariyI1ski, Zarzqdzanie siralegiczne w przedsifbiorslwie. Definicje, melody,

techniki, PFPK, Warszawa 1991, s

.

48.

Pochodnq

pierwszego kroku we wnioskowaniu jest analiza rozpiytosei scenariusza

najbardziej prawdopodobnego

w poszczegolnych sferaeh. 1m ta rozpiytose jest wiyk-

sza, tym bardziej niejednorodne

i slabiej ustrukturalizowane

bydzie otoczenie. Wy-

maga to skupienia uwagi na danym segmencie otoczenia i czysto dokonania poglybio-
nych, dodatkowych badan.

W otoezeniu organizacji okre§la siy te sfery, w ktorych dominujq szanse, i te, w kto-
rych przewaiajq zagroienia

.

W tyeh segmentach otoczenia, w ktorych dominujq szan-

se, w strategii organizaeji powinno siy uwzglydniae przedsiywziycia

ukierunkowane

na ieh wykorzystanie. Tam, gdzie przewaiajq zagroienia,

strategia powinna bye nasta-

wiona na przedsiewziecia zmierzaiaee do ieh neutralizowania.

Autorzy seenariuszy wskazujq na problemy pojawiajqee siy przy interpretaeji

wyni-

kow,

gdyi

istnieje moiliwose wielu kombinaeji zmiennyeh wynikowyeh. Aby tego uniknqe,

~l1stawion

a

przez nas pro

c

edura tworzeni

a

scenariuszy stanow otoczeni

a

uwzglyd-

.

atery podstawowe scenariusz

e

42:

•

scenariu

s

z optymistyczny,

•

scenariusz pesymistyczny,

•

scenariu

s

z nie

s

podzianko

wy,

•

scenariu

s

z najbardziej prawdopodobn

y.

W eta pie

pierwszym

punktem wyjscia jest identyfikacja m

a

krootoczenia

i

o

toczenia

konkurencyjnego

o

raz t

y

ch i

c

h skl

a

dnik

o

w

,

kt

o

r

e

m

a

j

q

dec

y

duj

q

c

y w

pl

y

w n

a

funk

c

jon

o

wa-

nie org

a

nizacji

.

W makrootoczeniu

przed

s

i

y

bior

s

tw

a

wy

r

oz

ni

a s

i

y

okr

es

Jon

e s

f

e

r

y,

w kto-

rych Sq identy

f

ikowane procesy istotn

e

dla pr

ze

d

s

i

y

bi

o

r

s

tw

a

(sf

e

r

a

polityc

z

na

, e

k

o

nomlcz-

na

,

sp

o

l

e

czn

a,

dem

og

r

af

ic

z

n

a

,

t

ec

hn

o

l

og

i

cz

n

a

i r

eg

ul

acy

jn

a).

W

o

t

ocze

niu k

o

nkur

e

nc

y

j-

n

y

m id

e

nt

yf

ikuje

s

i

y

z k

o

J

e

i

p

r

ocesy zw

i

qza

n

e z o

kr

eS

l

o

n

y

mi j

e

g

o s

kladnik

a

mi (kli

e

nci, do-

s

t

a

wc

y

,

ko

nkur

e

nci

,

pr

o

dukty

s

ub

s

tytucyjne, grupy strategi

cz

ne)4

.

1

.

P

odzi

al otocze

ni

a

n

a

sf

ery

zmni

e

j

s

z

a

ni

e

be

z

pi

e

c

ze

n

stwo

j

ego

j

e

dn

os

tr

o

nn

ego

tr

a

kto

-

wa

nia

, a

pon

a

d

t

o

zw

i

y

k

s

z

a

p

r

ec

y

zj

y

id

e

nt

y

fiko

wa

ni

a

zac

hod

zqcyc

h

w

nim proc

eso

w. Ce-

Jem tego etapu pracy j

es

t

wy

roznieni

e

tych pro

ce

sow w otoczenid organizacji

,

ktor

e

Sq

i

s

totne dl

a

dan

e

j organizacji

w

takim h

o

r

y

zonci

e czasowy

m

,

n

a

j

a

ki dokonujem

y

pro

g

no-

z

y

i na jaki z

a

mierzam

y

formulo

w

ae

s

tr

a

t

eg

i

y

dzi

a

l

a

ni

a

pr

ze

d

s

i

y

bior

s

t

w

a

.

Drugi etap

budow

a

nia scen

a

riusza stan ow otocz

e

nia j

e

st b

a

rdz

o

wazny

,

gdyz doko-

nuje siy w nim oceny zidentyfikow

a

n

y

ch

uprz

e

dnio

,

i

s

t

o

tn

y

ch dla funk

c

jonowani

a

org

a

ni-

zacji

,

procesow w otoczeniu. Ocen

y

tej dokonuj

e s

i

y

p

o

d

w

z

g

lyd

e

m

:

•

sily i kierunku

wplywu danego

proce

s

u

n

a

or

ga

ni

za

cj

y,

wed lu

g

sk

a

li od -5 do

+5 punktow;

•

prawdopodobienstw

a

wy

s

tqpi

e

nia d

a

ne

g

o pr

o

cesu wed lug tr

ze

ch wariantow

z

mi

a

n.

4

2

Pi

e

rwsZ

<j

w

e

rsj

y p

r

o

c

e

dur

y

tw

o

r

ze

ni

a sc

en

a

riu

szy sta

n

6w o

t

oc

z

e

ni

a op

r

acow

a

l dr K. Chm

ie

l

e

w

sk

i w 1

982

r

.

i b

y

l

a o

n

a

w

i

el

ok

r

o

tni

e

s

t

oso

w

a

n

a

za

r

6

wn

o w

b

a

da

n

i

a

c

h

emp

ir

y

cz

n

y

ch

w po

l

s

kich p

r

zedsi

y

b

i

o

r

stwac

h

,

jak

i

w o

p

ra

c

o

w

y

w

a

niu

eks

p

e

rt

yz

. Pr

eze

nl

owa

n

a

w

k

s

i

'l

lCe proced

ur

a

z

o

s

tala

z

m

o

d

yfi

k

owa

n

a

d

z

i

y

ki

wyko

r

zys

t

a

niu

dO

S

wiad

cze

n w pr

a

cach dor

a

d

cz

ych w pol

s

ki

c

h pr

ze

d

s

i

yb

ior

s

tw

ac

h

,

kt6r

e

t

o

pr

ace

byl

y

prow

a

d

z

on

e

w l

a

t

a

ch

19

86

-1990 pr

z

e

z

z

e

sp

6

1 w

s

kl

a

d

z

i

e

:

G.

Gi

e

r

sze

w

ska

,

L. K

oz

l

owsk

i i

G.

Sk

a

r

i

yn

sk

i

.

By

l

a o

n

a oma

wi

a

n

a

w

s

kr

y

p-

t

a

ch

p

r

zygo

t

owy

w

a

n

y

ch

n

a

p

ot

r

ze

b

y

dyd

a

k

t

y

cz

n

e w

I

n

s

t

y

tu

cie Admin

i

stracji

i

Z

a

r

z

'

l

d

z

a

n

ia

.

Zob

. K.

C

hmi

e

l

e

w

-

s

ki

,

S

trar

egi

a p

ne

d

s

i

r

bi

o

r

s

t

wa

.

P

o

ra

d

/lik m

e

t

o

d

yc

Z

l

l

y

d

o

z

ake,

I

OZ

iDK

, W

a

r

sz

awa

1

986

;

G

.

Gi

e

r

szew

s

ka, L

. K

o

-

zlow

s

k

i,

G

.

Skar

i

ynski, F

o

mllli

o

wa/

l

i

e

srrat

eg

ii

.

.. , jw.

;

G.

G

iers

z

e

wsk

a

,

Za

n

q

d

z

l//l

ie

s

trat

eg

i

c

z/l

e

. I

s

t

o

ra

,

k

O

/l

ce

p

c

j

e

,

pr

a

kryka, lAiZ, War

sza

w

a

199

0;

L. K

oz

low

sk

i, G

.

Sk

ariyl

1

sk

i

,

Zl

/1

zqdzl

//li

e

s

tr

a

t

eg

i

cz

/l

e w

p

neds

i

r

bi

o

r

srw

i

e

.

D

e

ft-

ni

c

j

e,

mer

o

d

y

,

t

ec

h/liki

,

P

F

PK, W

a

r

sz

awa

1

99

1.

43

Z

aga

dni

e

nia t

e

z

os

tan

'l

r

ozw

ini

y

t

e

w r

ozdz

i

a

l

e 3,

tr

ak

tuj

'l

c

y

m

0

o

t

oc

z

e

niu

ko

nkur

e

n

c

yj

n

y

m pr

ze

d

s

i

y

bi

o

r

s

twa.

W sc

e

nariu

s

zu

s

tano

w

otoc

z

enia przyjmuje siy

,

ze w przyszlo

Sc

i, dl

a

kt

o

rej formu-

luje

s

iy strategiC

(

org

a

niz

a

cji

,

k

az

d

y

z trendow cz

y

procesow wyodrC

(

bni

o

n

y

ch w otocz

e

-

niu moze

s

iy char

a

kt

e

r

y

z

owae

re

g

re

s

em

,

st

a

gn

a

cj

q

lub

w

zro

s

tem. W

z

wi

q

zku z t

y

m d

o

kazdego z analizow

a

n

y

ch

z

j

awis

k cz

y

pr

o

cesow mog

q

bye odnie

s

ione

trzy potencjaln

e

tendencje:

•

t

e

nd

e

n

c

ja w

z

ro

s

t

o

wa pr

oc

e

s

u w pr

zysz

l

o

s

c

i

;

potencjalna n

e

gat

yw

na lub p

o

z

y

tywna

s

il

a

wplywu tr

e

ndu i prawdopodobienstwo

jeg

o

wy

s

tqpienia

;

•

t

e

nd

e

n

c

ja

s

tabili

zacy

jna pr

oces

u

w

pr

zysz

lo

Sc

i

;

potencjaln

a

poz

y

t

y

wn

a

lub n

ega

t

y

wn

a

sita wplywu trendu i prawdopodobien

s

two

jego w

ys

t

q

pienia

;

•

t

e

ndencja spadkowa proce

s

u w prz

y

szlosci; pozytywna lub negat

y

wna s

i

ta wplywu tr

e

n-

du i pr

a

wdopodobien

s

two

j

e

go w

y

st

q

pieni

a

.

Trzed etap

to uporz

q

dkowani

e

trendow wedlug poszczegolnych scenariu

s

zy - opt

y

-

rni

s

t

yc

zn

e

g

o,

p

esy

mi

s

t

y

czn

eg

o

,

nie

s

p

o

dzi

a

nkowego

i najb

a

rdziej pr

a

wdopodobne

go,

Scenariusz opt

y

mis

ty

czn

y

tworzyrn

y

w t

a

ki

s

po

s

ob

,

z

e w poszczeg

o

ln

y

ch

s

f

e

r

ac

h dl

a

kazdego procesu w

y

bier

a

siC(ten tr

e

nd, ktory ma najwiC

(

kszy pozytywny wpl

y

w n

a

firm

y.

S

cen

a

rius

z

pes

y

mist

y

czn

y

tw

o

rz

q

te tr

e

ndy

,

ktore w odnie

s

i

e

niu do d

a

ne

go

cz

y

nni-

k

a wy

wier

a

h n

a

jwi

y

k

s

z

y

n

eg

at

yw

n

y w

pl

y

w na

o

rg

a

niza

c

jC

(

.

S

cena

riusz

ni

espod

zian

ko

w

y

z

a

wiera te trendy

,

kt

o

re ni

e

zal

e

znie od potencj

a

lnej

s

ilj

w

p

ly

wu poz

y

t

yw

n

e

go

c

z

y

n

e

gat

yw

n

e

go m

a

j

q

najmni

e

j

sz

e prawd

o

podobi

e

nstwo

w

y

st

q

pi

e

ni

a

.

S

ce

n

a

riusz n

ajb

a

rdziej pra

w

dopodo

b

n

y

s

kl

a

da

s

iC

(

z trend

o

w

,

kt

o

re rn

a

j

q

n

a

j

w

iC

(

k

-

s

ze pr

a

wdopodobi

e

nstwo

wystqpienia, niezaleznie od potencjalnej

sHy pozyt

y

wn

e

go cZj

negat

y

wn

e

g

o

wpl

y

wu

.

W eta pie

czwart

y

m

dokonuj

e s

i

y

pro

s

t

y

ch oblicz

e

n rachunkowych w c

e

lu u

s

talenia

s

redniej sHy wplywu po

s

zczeg

o

lnych czynnikow w wyro

z

nionych sferach otoczenia

.

Moz-

na tez zapr

e

zentow

a

c

scen

a

riu

s

ze w spo

s

ob graficzny

,

co umozliwia obrazowe i szybkie

ws

k

a

z

a

nie

,

kt

o

r

a

sf

e

ra ot

ocz

enia je

s

t irodl

e

m

sz

an

s,

ktor

a

za

s

zrodlem z

a

gro

z

en i j

a

k duo

za jest sila oddzialywani

a

poszczeg

o

lnych sf

e

r otoc

z

eni

a

. Przyklad graficznej prezent

a

cji

scen

a

riuszy zawiera rysun

e

k 9

.

Opr

a

c

o

w

a

nie

s

cenariu

s

z

y

s

tan

o

w

o

toczenia

daje mozliwo

sc

poznan

ia

pr

zy

szl

y

ch

ograni

c

zen

f

ormulo

w

ani

a

s

trat

e

gii. Pozw

a

la m.in. n

a

oceny otocz

e

nia organizacji wedlu

g

kryterium burzliwosci

,

st

a

bilno

s

ci i

s

topnia ustrukturalizow

a

nia

.

Mozemy wyr6Znie pi~c

sposob6w wnioskowania

.

1.

Dokonuje

siy analizy burzliwosci otocz

e

nia

i stopnia uzaleznieni

a

organizacji

o

d

z

rni

a

n w nim z

a

chod

zq

cych. 1m wi

y

k

sz

a j

es

t r

oz

piC

(

to

s

c mi

y

dz

y s

cen

a

riu

sz

em

o

pt

y

mi-

s

t

y

cznym a scen

a

riu

sze

m

p

e

s

y

mi

s

t

ycz

nym w p

o

szcz

e

goln

y

ch

sfer

ac

h

,

t

y

rn silniej

sze

j

e

st uzaleznienie

org

a

niz

a

cji od otoczeni

a

.

Oznacza to,

z

e takiej

s

ferze ot

o

czeni

a

,

okr

eS

l

a

nej mian

e

m burzliwej

,

w procesach forrnulowani

a

str

a

tegii trzeb

a

p

os

wi

yc

ie

s

zczegolni

e

dU

:

lo

uw

ag

i.