Co drugi rencista w ZUS wciąż ma rentę na stałe

Rozmawiamy z GRAŻYNĄ WAWRZYŃCZYK-KAPLIŃSKĄ, naczelnym lekarzem ZUS -
Lekarze orzecznicy ZUS nie kierują osób niezdolnych do pracy na renty szkoleniowe, bo
urzędy pracy nie mają dla nich odpowiednich ofert pracy.

Kryzys powoduje, że coraz więcej osób otrzymujących renty okresowe ubiega się o
renty stałe. Czy ZUS będzie je przyznawać?
Lekarz orzecznik zawsze ma możliwość wydania orzeczenia o niezdolności do pracy na
stałe. W 2005 roku weszła jednak w życie nowelizacja odpowiednich przepisów,
wprowadzając generalną zasadę, że niezdolność do pracy ustala się na okres do pięciu lat.
Jednak w przypadku braku rokowań odzyskania zdolności do pracy w tym okresie lekarz
orzeka o niezdolności do pracy na okres dłuższy lub na stałe.

Kto może więc otrzymać takie świadczenie?
Osoby cierpiące na choroby powodujące upośledzenie sprawności organizmu w stopniu
nierokującym odzyskania zdolności do pracy. Dotyczy to np. chorób nowotworowych.

Ile osób w Polsce ma prawo do stałej renty?
W Polsce renty pobiera obecnie 1,27 mln osób, z czego 48,1 proc. ma przyznane renty na
stałe. Większość stałych rent to świadczenia przyznane jeszcze przed zmianą zasad
orzekania o niezdolności do pracy. Na przykład w 2008 roku takie świadczenia otrzymało
zaledwie 2,4 tys. osób.

Nadal docierają do nas sygnały, że nie wszystkie osoby ubiegające się o renty wiedzą o
możliwości odwołania się do komisji lekarskiej. Z czego to wynika?
Wszystkie osoby, którym orzeczenie wydał lekarz orzecznik, są informowane o możliwości
zgłoszenia sprzeciwu do komisji lekarskiej. Ponadto orzeczenie, które otrzymuje osoba
badana w formie pisemnej, zawiera pouczenie, w którym jest informacja o możliwości
zgłoszenia sprzeciwu, terminie na jego wniesienie i jednostce, do której sprzeciw może być
skierowany. Według mnie system dwuinstancyjny się sprawdził. W sądach pracy jest coraz
mniej spraw, w których kwestią sporną jest orzeczenie o niezdolności do pracy.

Dokładnie ile?
W 2004 roku w sprawach, gdzie podstawą decyzji w sprawie świadczeń było orzeczenie
lekarza orzecznika, sądy zmieniły decyzje ZUS w 47,3 tys. przypadków, natomiast w 2007
roku już tylko w 13 tys., a w 2008 roku w 10,1 tys. spraw. W 2008 roku od decyzji wydanej
na podstawie orzeczenia lekarskiego do sądu pracy łącznie odwołało się 36,5 tys. osób.
Muszę jednak zwrócić uwagę, że w sądach jednym z powodów zmiany oceny niezdolności
do pracy są nowe okoliczności dotyczące stanu zdrowia. Jeśli choroba się rozwija,
ubezpieczeni dostarczają nową dokumentację potwierdzającą fakt utraty zdolności do pracy,
sąd wydaje wyrok korzystny dla osoby ubiegającej się o rentę.

Co jest najczęstszym powodem odmowy przyznania renty?
Brak niezdolności do pracy stwierdzony przez lekarza orzecznika lub komisję lekarską. W
2008 roku w przypadku ubezpieczonych składających wnioski po raz pierwszy brak
niezdolności do pracy ustalono w ok. 17 proc. spraw, natomiast w przypadku wniosków
ponownych w około 13 proc. spraw.

W czasie dyskusji o emeryturach pomostowych przez wszystkie możliwe przypadki

1

była odmieniania możliwość zmiany zawodu przez osoby pracujące w szkodliwych
warunkach. Z danych ZUS wynika, że zaledwie jeden procent spraw o renty kończy się
przyznaniem renty szkoleniowej. Dlaczego tak mało?
Renty szkoleniowe są przyznawane od 1997 roku. O renty z tytułu niezdolności do pracy
często ubiegają się osoby mające niskie kwalifikacje. Osoby mające wykształcenie
podstawowe i nieposiadające żadnych kwalifikacji nie mogą zostać poddane
przekwalifikowaniu. O tym, czy osoba badana jest zdolna do pracy w innym zawodzie i
jakie warunki należy jej stworzyć, aby mogła przygotować się do niej i ją wykonywać,
decyduje ocena zdolności poznawczych, zdolności percepcyjnych i cech osobowości.

Jak otrzymać rentę szkoleniową?
Gdy lekarz orzecznik ZUS lub komisja lekarska ZUS wyda orzeczenie o celowości
przekwalifikowania zawodowego, zakład przyznaje rentę szkoleniową na sześć miesięcy i
kieruje taką osobę do urzędu pracy. Jego zadaniem jest znalezienie odpowiedniego kursu
przygotowującego do nowego zawodu. Jednak ta znakomita idea renty szkoleniowej w
praktyce się nie sprawdza. Urzędy pracy często nie są w stanie zaproponować takim osobom
odpowiednich do poziomu ich kwalifikacji kursów zawodowych. W efekcie, jeśli starosta
zawiadomi ZUS o braku możliwości przekwalifikowania, osoby mające rentę szkoleniową
ponownie wracają do ZUS, a wtedy lekarz orzecznik ZUS z urzędu musi wydać kolejne
orzeczenie.

Czy takie osoby faktycznie chcą zmienić zawód?
Tak. Renta szkoleniowa jest przyznawana wyłącznie osobom, które posiadają pozytywną
opinię od psychologa konsultanta ZUS i, w opinii ZUS, mają motywację do nauki nowego
zawodu i kontynuowania w nim aktywności zawodowej.

Czy zdarzają się przypadki, że osoby, które otrzymały rentę szkoleniową, odwołują się,
domagając się renty z tytułu niezdolności do pracy?
Tak. Renta szkoleniowa jest przyznawana na okres niezbędny do przekwalifikowania
zawodowego, ale nie dłużej niż na 36 miesięcy. Po zdobyciu nowego zawodu i zakończeniu
pobierania renty szkoleniowej osoba zainteresowana powinna podjąć pracę. Czasami rentę z
tytułu niezdolności do pracy wydaje się osobom ubiegającym się o rentę świadczeniem
bardziej korzystnym.

GRAŻYNA WAWRZYŃCZYK-KAPLIŃSKA
doktor nauk medycznych, absolwentka Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, od
2006 roku naczelny lekarz ZUS i dyrektor Departamentu Orzecznictwa Lekarskiego w
Centrali ZUS

Bożena Wiktorowska
Gazeta Prawna

Gazeta Prawna w internecie

www.gazetaprawna.pl

Przejdź do archiwum Gazety Prawnej »

(Gazeta Prawna)

2009-05-04 (06:40)

2

3