Zarządzanie finansami

gospodarstw domowych

gospodarstw domowych

1

Zarządzanie finansami GD

Zarz

ą

dzanie finansami gospodarstw

domowych – całokształt czynno

ś

ci członków

tego gospodarstwa polegaj

ą

cych na

pozyskiwaniu

ś

rodków finansowych oraz ich

wydatkowaniu zgodnie z przyj

ę

tymi celami

gospodarstwa.

gospodarstwa.

Podstawowy cel – maksymalizacja
zaspokojenia potrzeb jego członków.

Zarządzanie finansami GD

2

•

Wzrost zamo

ż

no

ś

ci (poziomu

ż

ycia) ludno

ś

ci;

•

Przy

ś

pieszony wzrost liczebny i dywersyfikacja

produktów finansowych, a tak

ż

e towarów

konsumpcyjnych, co m.in. utrudnia gospodarstwom
domowym orientacj

ę

na tych rynkach i racjonalne

zachowanie;

•

Specjalizacja zawodów finansowych – tworzenie

•

Specjalizacja zawodów finansowych – tworzenie
przez instytucje finansowe zawodu osobistych
doradców finansowych, a wi

ę

c osób zajmuj

ą

cych

si

ę

profesjonalnym doradztwem i zarz

ą

dzaniem

aktywami gospodarstw domowych;

•

Niedostatek wolnego czasu członków
gospodarstw domowych co sprawia,

ż

e nie mog

ą

oni po

ś

wi

ę

ci

ć

dostatecznie du

ż

o uwagi zajmowaniu

si

ę

swoimi aktywami.

Zarządzanie finansami GD

3

•

planowanie

•

organizowanie

•

motywowanie

•

kontrolowanie

Zarządzanie finansami GD

4

Planowanie – w uj

ę

ciu ogólnym to proces ustalania

kierunków oraz sposobów i narz

ę

dzi praktycznych

działa

ń

prowadz

ą

cych do realizacji przyj

ę

tych celów.

Zasady planowania:

•

celowo

ś

ci;

•

celowo

ś

ci;

•

prymatu planowania;

•

kompletno

ś

ci planowania;

•

skuteczno

ś

ci wdra

ż

ania planu.

Zarządzanie finansami GD

5

Etapy planowania:

1.

Ustalanie celów,

2.

Identyfikacja problemów,

3.

Poszukiwanie alternatywnych rozwi

ą

za

ń

,

4.

Ocena konsekwencji,

4.

Ocena konsekwencji,

5.

Dokonanie wyboru,

6.

Wdra

ż

anie planu,

7.

Kontrola realizacji planu.

Zarządzanie finansami GD

6

Przedmiot planowania finansowego w gospodarstwie
dom.:

•

planowanie dopływu

ś

rodków finansowych, czyli

dochodów (ich wielko

ś

ci,

ź

ródeł, terminów),

•

planowanie dopływu obcych

ś

rodków finansowych

(kredyty, po

ż

yczki) stanowi

ą

cych uzupełnienie

ś

rodków

własnych,

•

planowanie inwestycji gospodarstwa uwzgl

ę

dniaj

ą

ce

•

planowanie inwestycji gospodarstwa uwzgl

ę

dniaj

ą

ce

konieczno

ść

przyrostu jednych jednostek i ubytku innych,

•

planowanie wydatków z podziałem na:

–

wydatki inwestycyjne (zwiększające majątek),

–

wydatki bie

żą

ce (konsumpcyjne),

–

planowanie regulacji zobowiązań z tyt.

zaciągniętych kredytów,

–

planowanie gospodarowania nadwyżką czyli

oszczędnościami

Zarządzanie finansami GD

7

Organizowanie to całokształt czynno

ś

ci prowadz

ą

cych

do pomy

ś

lnej realizacji przyj

ę

tych celów.

Hierarchia działa

ń

organizacyjnych:

1.

Kształtowanie poszczególnych składników maj

ą

tku oraz

ź

ródeł i sposobów finansowania;

ź

ródeł i sposobów finansowania;

2.

Bud

ż

etowanie – sposobów pozyskiwania dochodów

oraz kierunków ich wydatkowania;

3.

Odpowiedni podział zada

ń

pomi

ę

dzy członków

gospodarstwa domowego.

Cel główny a cele jednostkowe

Zarządzanie finansami GD

8

Dobry plan i sprawne organizowanie jego realizacji
wymagaj

ą

motywowania członków gospodarstwa do

realizacji przyj

ę

tych celów.

2 fazy motywowania:

•

motywowanie na poziomie formułowania celów,

•

motywowanie na poziomie realizacji zaplanowanych

•

motywowanie na poziomie realizacji zaplanowanych
celów.

Zarządzanie finansami GD

9

Bodźce motywacyjne

pozytywne

materialne

negatywne

niematerialne

Na proces kontroli składaj

ą

si

ę

nast

ę

puj

ą

ce czynno

ś

ci:

•

ustalenie stanu po

żą

danego;

•

ustalenie stanu rzeczywistego;

•

porównanie stanu po

żą

danego ze stanem rzeczywistym i

ustalenie stopnia ich ewentualnej niezgodno

ś

ci;

•

wyja

ś

nienie przyczyn stwierdzonej niezgodno

ś

ci

•

wyja

ś

nienie przyczyn stwierdzonej niezgodno

ś

ci

pomi

ę

dzy wykonaniem a stanem zało

ż

onym w planie;

•

sformułowanie wniosków i zalece

ń

na u

ż

ytek zarz

ą

dzania

w przyszło

ś

ci.

Zarządzanie finansami GD

10

1.

Zarz

ą

dzanie maj

ą

tkiem oraz kapitałami

2.

Zarz

ą

dzanie bud

ż

etem

3.

Zarz

ą

dzanie oszcz

ę

dno

ś

ciami

4.

Zarz

ą

dzanie długiem

5.

Zarz

ą

dzanie ryzykiem

5.

Zarz

ą

dzanie ryzykiem

Zarządzanie finansami GD

11

Maj

ą

tek mo

ż

na podzieli

ć

na:

•

maj

ą

tek trwały i obrotowy;

•

inwestycje i nale

ż

no

ś

ci długoterminowe

•

warto

ś

ci niematerialne i prawne

Kapitały:

•

własne,

•

obce.

Zarządzanie finansami GD

12

Zarz

ą

dzanie maj

ą

tkiem trwałym to:

•

Ustalanie optymalnej jego warto

ś

ci,

•

Prawidłowe jego odtwarzanie,

•

U

ż

ytkowanie zgodne z normami organizacyjnymi i

technicznymi, społeczno-kulturowymi oraz ekonomicznymi.

Zwi

ę

kszenia maj

ą

tku mog

ą

odbywa

ć

si

ę

w drodze:

Zwi

ę

kszenia maj

ą

tku mog

ą

odbywa

ć

si

ę

w drodze:

•

jego wytworzenia (budowa domu, rejestracja patentu),

•

wzrostu płac i zysków z działalno

ś

ci gospodarczej,

•

zakupu składników maj

ą

tku,

•

otrzymania spadku, darowizny,

•

zwi

ę

kszenia cen składników maj

ą

tku na danych rynkach,

•

nabycie zobowi

ą

za

ń

(zwłaszcza długoterminowych),

•

wydarzenia losowe (wygrana na loterii, znale

ź

ne).

Zarządzanie finansami GD

13

Zmniejszenia maj

ą

tku mog

ą

odbywa

ć

si

ę

w drodze:

•

zu

ż

ycie fizyczne,

•

dekapitalizacja składników maj

ą

tku,

•

spadek rynkowej warto

ś

ci na skutek spadku cen,

•

spadek dochodów realnych na skutek wyniku procesów
inflacyjnych,

•

regulacji zobowi

ą

za

ń

wobec wierzycieli,

•

regulacji zobowi

ą

za

ń

wobec wierzycieli,

•

przyczyn losowych.

W zarz

ą

dzaniu maj

ą

tkiem istotn

ą

rol

ę

odgrywaj

ą

koszty:

•

nabycia (wytworzenia) składników,

•

u

ż

ytkowania (eksploatacji),

•

likwidacji zu

ż

ytych składników maj

ą

tkowych.

Zarządzanie finansami GD

14

Zarz

ą

dzanie nietrwałymi składnikami maj

ą

tku

rzeczowego to kształtowanie ich wielko

ś

ci,

struktury, cykliczno

ś

ci nabywania i sposobu

u

ż

ytkowania zale

ż

ne od:

•

Sytuacj

ą

w poszczególnych segmentach rynku,

•

Poziomu cen i oczekiwa

ń

cenowych,

•

Cykliczno

ś

ci pozyskiwania dochodów,

•

Cykliczno

ś

ci pozyskiwania dochodów,

•

Mo

ż

liwo

ś

ci transportowych i powierzchni

magazynowej,

•

Skłonno

ś

ci do wytwarzania niektórych dóbr i usług,

•

Wielko

ś

ci i organizacji czasu pracy,

•

Czynników społeczno-kulturowych.

Inwestycje i nale

ż

no

ś

ci długoterminowe

Zarządzanie finansami GD

15

Maj

ą

tek to tak

ż

e warto

ś

ci niematerialne i

prawne.

•

posiadane prawa maj

ą

tkowe (licencje, programy,

patenty),

patenty),

•

wiedza i kapitał intelektualny.

Zarządzanie finansami GD

16

Zarz

ą

dzanie kapitałami gospodarstwa domowego

to ustalanie prawidłowej ich struktury – podziału na
kapitały własne i obce.

Na kapitał własny gospodarstwa domowego oprócz
dochodów maja wpływ transfery
mi

ę

dzypokoleniowe (w dwie strony).

mi

ę

dzypokoleniowe (w dwie strony).

Zarz

ą

dzanie kapitałem obcym to ustalanie

optymalnej struktury pomi

ę

dzy zobowi

ą

zaniami

krótko i długoterminowymi.

Wykorzystanie kapitału obcego stwarza mo

ż

liwo

ść

skorzystania z tzw. d

ź

wigni finansowej.

Zarządzanie finansami GD

17

Podstawowy wymóg prawidłowego zarz

ą

dzania finansami

gospodarstwa domowego to utrzymanie płynno

ś

ci

finansowej.

Warunkiem prawidłowego zarz

ą

dzania jest dokładne

rozpoznanie dochodów oraz ich tendencji rozwojowych:

•

rozpoznanie dochodów w tym przeznaczonych na cele
wspólne gospodarstwa oraz dochodów indywidualnych,

wspólne gospodarstwa oraz dochodów indywidualnych,

•

wyodr

ę

bnienie dochodów stałych od dochodów

nieregularnych,

•

ustalenie dat i rytmu pozyskiwania dochodów,

•

dywersyfikacja dochodów według planowanych celów ich
przeznaczenia,

•

sporz

ą

dzenie prognozy kształtowania si

ę

ł

ą

cznych

dochodów gospodarstwa oraz poszczególnych członków w
dłu

ż

szej perspektywie.

Zarządzanie finansami GD

18

Strona wydatkowa musi by

ć

podporz

ą

dkowana

racjonalno

ś

ci konsumpcji.

Identyfikacja racjonalno

ś

ci konsumpcji powinna

uwzgl

ę

dnia

ć

trzy zespoły kryteriów:

•

Kryterium biologiczne (racjonalno

ść

ż

ywieniowa, warunki mieszkaniowe, sposób

ubierania si

ę

, rekreacja, ochrona medyczna),

ubierania si

ę

, rekreacja, ochrona medyczna),

•

Kryterium społeczne (uwzgl

ę

dnienie w

planowaniu wydatków obowi

ą

zuj

ą

cych norm

społecznych, kulturowych i etycznych),

•

Kryterium ekonomiczne (zasada uzyskania
najwi

ę

kszego efektu przy danym nakładzie lub

najmniejszego nakładu przy ustalonym efekcie w
warunkach danego ograniczenia bud

ż

etowego).

Zarządzanie finansami GD

19

Produkt oszcz

ę

dno

ś

ciowy – podstawowy instrument

realizacji procesu oszcz

ę

dzania.

Determinanty oszcz

ę

dzania:

•

wielko

ść

bie

żą

cych i projekcja przyszłych dochodów,

•

cele i horyzont czasowy oszcz

ę

dzania,

•

ogólny poziom wykształcenia członków gospodarstwa,

•

ogólny poziom wykształcenia członków gospodarstwa,

•

realizowany model konsumpcji oraz przyszłe aspiracje
konsumpcyjne,

•

stopie

ń

edukacji i kultury ekonomicznej gospodarstwa,

•

do

ś

wiadczenia zwi

ą

zane z wcze

ś

niejszym oszcz

ę

dzaniem,

•

ogólna sytuacja kraju teraz i w przyszło

ś

ci,

•

stopie

ń

rozwoju systemu ubezpiecze

ń

społecznych,

•

stopy procentowe,

•

poda

ż

produktów oszcz

ę

dno

ś

ciowych (instrumentów).

Zarządzanie finansami GD

20

Wybór produktu oszcz

ę

dno

ś

ciowego –

ocena atrakcyjno

ś

ci

Rynek finansowy

•

pieni

ęż

ny,

•

pieni

ęż

ny,

•

kapitałowy,

Rynek niefinansowy

•

nieruchomo

ś

ci,

•

produktów materialnych,

•

warto

ś

ci niematerialnych i prawnych

Zarządzanie finansami GD

21

Dług to roszczenia wierzyciela w stosunku do
danego podmiotu.

Dług powstaje gdy chcemy utrzyma

ć

poziom

dotychczasowej konsumpcji (wy

ż

szy ni

ż

bie

żą

ce dochody) kosztem jej ograniczania w

przyszło

ś

ci.

Ź

ródła powstawania długu:

Ź

ródła powstawania długu:

•

umowy cywilnoprawne gospodarstwa domowego,

•

rozbie

ż

no

ś

ci pomi

ę

dzy terminem dostarczenia

gospodarstwu okre

ś

lonego dobra a terminem

zapłaty,

•

zaci

ą

gni

ę

cie po

ż

yczki, kredytu,

•

decyzja s

ą

du lub decyzja administracyjna.

Zarządzanie finansami GD

22

Stopnie zadłu

ż

enia gospodarstw:

•

GD ma oszcz

ę

dno

ś

ci i nie jest zadłu

ż

one i na bie

żą

co

reguluje swoje zobowi

ą

zania z dochodów bie

żą

cych,

•

GD nie ma oszcz

ę

dno

ś

ci i zaci

ą

gn

ę

ło dług ale jest on na

bie

żą

co spłacany z dochodów,

•

GD posiada równocze

ś

nie oszcz

ę

dno

ś

ci i dług, który jest

spłacany z dochodów bie

żą

cych gospodarstwa,

GD posiada równocze

ś

nie oszcz

ę

dno

ś

ci i dług, który jest

•

GD posiada równocze

ś

nie oszcz

ę

dno

ś

ci i dług, który jest

spłacany z puli zgromadzonych oszcz

ę

dno

ś

ci,

•

odło

ż

one przez GD oszcz

ę

dno

ś

ci s

ą

mniejsze ni

ż

ł

ą

czne

zadłu

ż

enie i pojawia si

ę

widno okresowej lub trwałej utraty

płynno

ś

ci,

•

GD nie posiada bie

żą

cej nadwy

ż

ki ani te

ż

oszcz

ę

dno

ś

ci i nie

jest w stanie terminowo regulowa

ć

swoich zobowi

ą

za

ń

.

Zarządzanie finansami GD

23

Postawy wobec ryzyka:

•

unikanie ryzyka,

•

zapobieganie stratom i ich kontrola,

•

przyjmowanie (absorpcja) ryzyka,

•

transfer ryzyka.

Rodzaje ryzyk w gospodarstwie domowym:

Rodzaje ryzyk w gospodarstwie domowym:

•

rynkowe (handlowe),

•

kredytowe,

•

operacyjne,

•

płynno

ś

ci,

•

prawne,

•

biznesu

•

wydarze

ń

,

•

staro

ś

ci.

Zarządzanie finansami GD

24