22.11.2013

Jakie korzyści mogą dać wulkany?
Turystyka!
Rolnictwo (winorośl)
Budownictwo
Jubilerstwo (oksydiany, agaty, ametysty, siarka)
Lecznictwo
Energetyka

Wulkany a turystyka:
Negatywne skutki: Wybuch islandzkiego wulkany Eyjafjallajokull w 2010 roku spowodował, że pył
wulkaniczny wzbił się w górę i przykrył znaczne obszary europejskiego nieba paraliżując ruch lotniczy
na większości kontynentu.

Dla branży turystycznej następstwa erupcji przysporzyły ogromnych strat. Ucierpiały linie lotnicze,
które musiały odwołać dziesiątki tysięcy lotów. Starty notowali przedstawiciele biur podróży i agencji
turystycznych w całej Europie.

Pozytywne skutki:
wokół wulkanów znajdują się liczne ośrodki turystyczne i kurorty wypoczynkowe,
piękne krajobrazy i plaże (też plaże z czarnymi pisakami wulkanicznymi)
walory lecznicze – gorące źródła.

Turystyka wulkaniczna – co to jest?
Turystyka śladami wulkanów oraz wzniesień, które mogą być niebezpieczne

Magnesem przyciągającym jest krajobraz, niezwykłe stożki wulkaniczne, wnętrze ziemi, gorąca lawa.

Przewidziana dla wybranych, czyli elitarna i kwalifikowana. Niektórzy właśnie pasjonują się
wulkanami i chcą odwiedzać miejsca, gdzie takie naturalne zjawiska występują.

Wzrasta zainteresowanie nie tylko nieczynnymi wulkanami w turystyce, ale tez czynnymi.

Turystyka na wulkanach:
Trekking,
Wspinaczka wysokogórska, też lodowa,
Zjazdy rowerowe,
Narciarstwo,
Paralotnie i paragliding,
Wyprawy konne,
Wyprawy specjalistyczne dla kolekcjonerów: minerałów, przyrodników.

Jakie obiekty wulkaniczne przyciągają turystów?
Wygasłe i czynne stożki wulkaniczne (o spokojnym przebiegu erupcji – efuzje lawy, wyziewy gazów i
parów),
Kratery,
Kaldery,
Jeziora kraterowe,
Potoki lawowe,
Jaskinie lawowe,
Ekshalacje wulkaniczne,
Gejzery,

Gorące źródła,
Kaniony wypreparowane w skałach wulkanicznych przez erozyjną działalność rzek,
Neki (czopy=pnie zbudowane z lawy wypełniające komin wulkaniczny) wulkaniczne i monolity skalane
wypreparowane przez erozję.

Najbardziej turystyczne wulkany świata:
Bromo – Indonezja
Kawah Ijen - Indonezja
Park Narodowy Wulkanów Hawajskich – Hawaje, USA
Hekla – Islandia
Aso-San – Japonia
Fudżi – Japonia
Etna – Włochy
Poas – Kostaryka
Teide – Wyspy Kanaryjskie, Hiszpania
Cotopaxi – Ekwador

Bromo – Jawa – Indonezja.
Słynie z stale unoszącej się oparów siarkowych. Wschód słońca nad Bromo należy d najbardziej
spektakularnych widoków na wyspie. Lokalne biura turystyczne na masową skalę organizują
wycieczki do tego wulkanu. Cztery szczyty Bromo znajdują się na szerokiej na 10 km porośniętej
roślinnością kalderze. Do kaldery można przyjechać konno lub jeepem, a do krawędzi kratery
prowadzą betonowe schody. Krater wulkany otoczony jest barierką.

Kawah Ijen – Jawa – Indonezja
Wulkaniczny krater wypełnia siarkowe jezioro o barwie turkusowej, a na brzegu prymitywnymi
metodami wydobywana jest siarka, która następnie robotnicy w bambusowych koszach wnoszą na
szczyt, a potem znoszą z góry. Tę samą trasę, tylko w drugą stronę, pokonują turyści, do samego
jeziora schodzą jednak tylko nieliczni, gdyż siarkowe opary utrudniają wędrówkę.

Park Narodowy Wulkanów Hawajskich – USA
Znajduję się na hawajskiej wyspie Big Island. Jest tu wiele wulkanów, ale najczęściej odwiedzanym
jest krater Kilauea. Trasu w parki poprowadzone są blisko kraterów, z których stale buchają siarkowe
opary, przez rozległe kaldery oraz rzeki zastygłej lawy. Na zastygłej lawie rośnie gęsty paprociowy las.
Erupcje są spokojne, dzięki czemu można obejrzeć gorącą lawę spływającą wprost do oceanu.

Hekla – Islandia
Jest to najwyższy i najaktywniejszy wulkan Islandii (1941 m n.p.m.), od stuleci określona jako wrota
piekieł. Wulkan można zdobywać tylko wtedy, gdy akurat jest spokojny i gdy dopisze pogoda, a takie
momenty nie zdarzają się za często, gdyż często wierzchołek pokryty jest chmurami.

Aso-san – Kiusiu – Japonia
Głowna atrakcja turystyczna japońskiej wyspy Kiusiu. W parku narodowym Aso znajduję się
największa na Ziemi kaldera czynnego wulkanu, w której wyrasta 5 stożków wulkanicznych, z których
największych, Taka-dake, ma wysokość 1592 m n.p.m. W kalderze znajduję się aktywny stożek Naka-
daka, który jest możliwy do zwiedzania, ale po sprawdzeniu, jakie jest stężenie gazu – gdy jest
wysokie, wówczas wycieczki nie dobywają się. Na szczyt można wejść pieszo, wjechać autem lub
kolejką.
Fudżi – Honsiu – Japonia
Wulkan Fudżi (3776m n.p.m.) oprócz Aso-san należy do najpopularniejszych i turystycznych
wulkanów Japonii. Wspinaczka wymaga przygotowania kondycyjnego, choć do wysokości 2400 m
n.p.m. prowadzi asfaltowa droga, którą kursują nie tylko samochodu, ale także autobusy, na sam

szczyt wiodą 4 szlaki. Nocować można w jednym z 10 schronisk. Wulkan jest świętym miejscem dla
wyznawców religii shinto oraz buddystów, którzy uważają go za wrota do innego świata. Fudżi
stanowi cel nie tylko wypraw turystycznych, ale również pielgrzymek. Na Fudżi najlepiej jest wchodzić
latem. Zimą leży tu śnieg.

Etna – Sycylia – Włochy
Jest największym w europie stożkiem wulkanicznym. Dymiący szczyt Etny widoczny jest niemalże z
całej Sycylii, a dla turystów pokazuje się erupcję lawy i popiołów, często wiele razy w roku. Na
zboczach Etny znajdują się około 270 kraterów bocznych. Erupcje Etny niekiedy doprowadzają do
zamknięcie leżącego u podnóża wulkanu lotniska w Katanii, do którego najwygodniej jest dolecieć,
jeśli planowane jest zdobywanie szczytu. Obok Wezuwiusza jest najliczniej odwiedzany turystycznie
czynny wulkan Europy. Istnieje możliwość wjechania busem lub jeepem na pewną wysokość Etny,
wyżej na szczyt prowadzi szlak. Wulkan odwiedzany jest od maja do października. Zimą kratery i
zbocza Etny stanowią bazę narciarską.

Poas – Kostaryka
Jest jednym z łatwiej dostępnych, czynnych wulkanów na Kostaryce. Posiada krater o średnicy 1,5 km
i głębokości 300m, który można obserwować z tarasu widokowego. Na dnie krateru znajduje się
bulgoczące jezioro, z którego na wysokość 40 metrów wyskakują gejzery błota. Słynie z największego
gejzeru błotnego na świecie. Oprócz głównego krateru są jeszcze dwa mniejsze, w jednym z nim
znajduję się turkusowe jezioro. Niegdyś był popularnym miejscem wydobycia siarki.

Pico del Teide – Teneryfa – Kanary – Hiszpania
Wulkan Pico del Teide (3718 m n.p.m.) jest najwyższą górą Hiszpanii. Kolejka linowa doprowadza
turystę 150m od wierzchołka, potem jest dość strome, ale w miarę łatwe podejście, które można
pokonać w 20 min. Rozpościera się panorama na całe Kanary.

Cotopaxi – Ekwador
Jest to najwyższy czynny wulkan na świecie (5897 m n.p.m.) Dostępny jedynie dla turytów dobrze
znoszących różnicę wysokości i znających podstawy alpinizmu (szczyt jest pokryty lodowcem, który
przysłania krater, dlatego wymagany jest odpowiedni sprzęt – raki i czekan). Na szczyt wchodzi się w
środku nocy, by o poranku znaleźć się na górze. Stanowi część alei wulkanów nazywanych
kręgosłupem Ekwadoru, można ją podziwiać z drogi Quito-Alausi.

29.11.2013

Najbardziej turystyczne wulkany świata, pozostałe:
Wezuwiusz – Etna
Stromboli – Włochy
Vulcano – Włochy
Santoryn – Grecja
St. Helens – USA
Mt. Rainier – USA
Orizaba – Meksyk
Kilimandżaro – Kenia
Awaczyński – Kamczatka
Mutnowski – Kamczatka
Kluczewska Sopka – Kamczatka


Najbardziej turystyczne kaldery na świecie:
Aira – Japonia
Aso – Japonia

Yellowstone – USA
Laacher See – Niemcy
Long Valley Caldera – ISA
Ngorongoro – Tanzania
Taupo – Nowa Zelandia
Największą kalderą na Ziemi jest kaldera Toba na Sumatrze (Indonezja) o wymiarach 30 x 100 km.

Aira – zatoka Kagoshima – Kiusiu – Japonia
Podłużna kaldera superwulkanu o wymiarach 17 x 23 km, powstała podczas erupcji 22 tys. lat temu.
Wybuch miał siłę VEI-7, wyrzucił w powietrze 110 km3 materiału piroklastycznego, który dotarł na
odległość około 1000 km. We wnętrzu kaldery znajduje się czynny wulkan Sakurajima powstały 13
tys. lat temu.

Aso – Kiusiu – Japonia
Olbrzymia kaldera, jedna z największych na świecie, o obwodzie wynoszącym około 128 km. W jej
środku znajduje się czynny wulkan Aso-San z 5 stożkami: Neko, Taka (najwyższy), Naka
(najpopularniejszy turystycznie, gdyż do jego środka prowadzi droga), Eboshi i Kishima. Obecna
kaldera Aso uformowała się w wyniku czterech wielkich erupcji (Aso 1-4), które nastąpiły w okresie
miedzy 300 tys. a 90 tys. lat temu.

Yellowstone – Wyoming – USA
Kaldera ta nazywana jest superwulkanem Yellowstone, ma wymiary około 55 x 80 km. Znajduje się
nad tzw. plamą gorąca (hot spot), pod powierzchnią ziemi. Jest pozostałością po gigantycznych
eksplozjach superwulkanu, jakie miały miejsce 2,1 mln, 1,3 mln oraz 640 tys lat temu, o najwyższym
stopniu w 8-stopniowej skali VEI. Po każdej erupcji następowało zapadnięcie się opróżnionej komory i
powstanie kaldery zapadliskowej.
Ostatni wypływ lawy miał miejsce 70 000 lat temu. Badania terenu falami sejsmicznymi wykazały, że
komora magmowa znajduje się na głębokości 5-10 km pod powierzchnią terenu i magma w jej
miejscu przemieszcza się, co skutkuje nieznacznym podnoszeniem i opadaniem terenu. Szacuje się, że
kolejna erupcja o skali tej sprzed 640 tys. lat zniszczyłaby część USA i doprowadziłoby to do
ochłodzenia klimatu z powodu olbrzymich ilości tlenków siarki uwalnianych do atmosfery.



Laacher See – Nadrenia-Palatynat – Niemcy
Kaldera wypełniona jeziorem typu maaru o powierzchni 3,3 km2, położona na zachód od Bonn i
Koblencji. Ostatnia erupcja miała miejsce na tym obszarze około 10 tys. lat p.n.e. i trwała zaledwie
kilka dni, pokrywając obszar na terenie doliny Renu 7 metrową warstwą pyłów i pumeksu. Po tej
erupcji stożek wulkanu zapadł się, pozostawiając pierścień kaldery, który z czasem wypełnił się wodą.
Jest to największy krater w Europie Środkowej. W 2012 roku wydzielały się znaczne ilości CO2 z dna
jeziora.

Long Valley Caldera – Kalifornia – USA
Z angielskiego Długa Dolina jest kalderą superwulkanu o wymiarach 17 x 32 km. Powstała 760 tys. lat
temu, podczas erupcji Bishop Tuff. Opróżniona komora kaldera uległa całkowitemu zniszczeniu,
zapadła się i utworzyła kalderę. Mammoth Moutain – stratowulkan w pobliżu.

Ngorongoro – Tanzania
Kaldera znajduje się we wschodniej odnodze Wielkiego Rowu Wschodniego, należącego do systemu
Wielkich Rowów Afrykańskich. Krater otoczony jest od południa jeziorami Eyasi i Manyara, od
północy jeziorem Natron. Teren krateru zasilany jest przez liczne rzeki, stwarzając doskonałe warunki

dla zwierząt. Na dno krateru prowadzi droga z 1959 roki o długości 3200m, po której poruszać się
mogą jedynie auta 4x4, posiadające specjalnie zezwolenie.
Wysokość 1800 metrów. Głębokość 600 metrów. Ngorongoro wchodzi w skład rezerwatu, który od
1979 jest na liście UNESCO.

Taupo – Wyspa Północna – Nowa Zelandia
Nazwa maoryska kaldery „gdzie panuje noc” związana jest z ciemnymi, ryolitowymi skałami w
otoczeniu. Głębokość 186 metrów. Długość linii 193 km. Powstała 26 tys. lat temu. Na brzegach
gejzery.

TOP 15 jezior turystycznych świata:
Albano – Włochy
Nemi – Włochy
Kerio – Islandia
Kraterowe – USA
Nyos – Kamerun
Toba – Indonezja
Tazawa i Towada – Japonia
Niebiańskie (Tianchi) – Chiny/Korea Północna
Irazu – Kostaryka
Kelimutu – Indonezja
Ilopango – Salwador
Kussharo – Japonia
Mashu – Japonia
Shikotsu – Japonia
Toya – Japonia

Jeziora wulkaniczne – jezioro występujące w:
kraterach wygasłych wulkanów,
dolinach zatamowanych przez potoki lawy
Cechy charakterystyczne:
zasilane jest przez opady atmosferyczne,
posiada zazwyczaj owalny kształt, niewielką powierzchnie i znaczną głębokość.


Maary – efekt erupcji freatomagmatycznych (lawa podnosi się w górę i spotyka w skałach duże ilości
wody, powstają para wodna o dużej prężności, taka para znaleźć sobie ujście, gdy uchodzi na
powierzchnie powstaje koliste zagłębienie).

Wyróżnia się cztery rodzaje jezior wulkanicznych:
kraterowe – powstają w kraterach wygasłych wulkanów,
zaporowe – powstają wskutek zatamowania odpływu wody przez potoki lawowe
kalderowe – tworzą się w kalderach nieczynnych wulkanów
maary – zajmują zagłębienia w lejkowatych kraterach.

Jezioro Albano – Castel Gandolfo – prowincja Lazium, 20 km od Rzymu. Na jego brzegach znajdują się
ważne prehistoryczne i rzymskie pozostałości archeologiczne. W starożytności było nazywane
Albanus Lacus. Obok znajduje się Nemi. Nemi znajduję się 25 metrów powyżej lustra wody Albano.
Było związane z kultem Diany.

Jezioro Kerio – Islandia
Znajduje się w południowej Islandii, wewnątrz krateru wulkanu Grisnes. 270 x 170 x 55 m.

Jezioro Kraterowe – Oregon – USA
Znajduje się na terenie PN Jeziora Kraterowego. Najgłębsze jezioro ISA. Powstało około 7700 lat temu
w wyniku erupcji i zapadnięcia się części wierzchołka wulkanu Mount Mazama. Kalderę wypełniają
wody opadowe ze śniegu i deszczu, nie posiada dopływów w postaci rzek.

Jezioro Nyos – Prowincja Północno-Zachodnia – Kamerun
Położone około 300 km na północ od stolicy – Yaounde, na zboczu nieczynnego wulkanu,
stanowiącego część kameruńskiego pasa wulkanicznego. Znane jest z tragicznego zdarzenia
(21.08.1986) zgromadzony na dnie jeziora CO2 uwolnił się gwałtownie, powodując śmierć ponad
1700 ludzi oraz 3500 zwierząt. Dopiero po 2 latach wyjaśniono przyczynę. Uwolnienie się gazu
związane było z trzęsieniem ziemi lub podwodnym osuwiskiem lub podwodną erupcją wulkaniczna.
Gaz wydzieli się z wody w ilości 1.6 mln ton i przedostał się na powierzchnię. Gaz cięższy od
powietrza spływał dalej pobliskimi dolinami, wypierając powietrze i zabijając wszystkie formy życia
przez uduszenie nawet w odległości 30 km. Ludzie ginęli podczas snu. Od 2001 roku prowadzona jest
akcja odgazowywania jeziora, by uniknąć powtórki, ale osłabia to brzeg co może doprowadzić do
wylania się jeziora. Woda w jeziorze zazwyczaj jest błękitna, ale po ulotnieniu się gazu zmieniła kolor
na ciemnoczerwony i poziom wody obniżył się o 1 metr.

Toba – Sumatra – Indonezja
Znajduje się w północnej części pasma górskiego Barisan. Największe jezioro w całym archipelagu
malajskim. Na środku jeziora znajduje się wyspa Samosir z kanibalami. Powierzchnia 100x34 km.
Powstał po erupcji około 75 000 lat temu, zaszła zima wulkaniczna, zmiany klimatyczne w skali
globalnej. Prawdopodobnie miało to największy wpływ na ewolucję Homo Sapiens.

Tazawa i Towada – Honsiu – Japonia
Tazawa – najgłębsze jezioro Japonii. Towada znajduję się w PN Towada-Hachimantia.

Jezioro Niebiańskie
Najwyższy szczyt Korei Pektu-San. Ostatnia erupcja w 1903 roku.

Irazu – Kostaryka
Jezioro kraterowe, o charakterystycznej zielonej barwie wody. Wypełnia wnętrze największego
szczytu Kostaryki, obecny kształt związany jest z erupcją w latach 1963-1965 roku. Można obejrzeć
panoramę 2 oceanów naraz.
Kelimutu 0 Flores – Indonezja.
Trzy jeziora, wulkan tarczowy.

Ilopango – Salwador
Największe jezioro Salwadoru, kilkanaście km na wschód od stolic San Salvador. Prawdopodobnie
powstało w V w n.e., związane z zagładą Majów (prawdopodobnie), w 1879-1880 powstała grupa
wysepek.

Kussharo – Hokkaido – Japonia
Największe w Japonii jezioro wulkaniczne, 6 ogólnie Japonii. Największe całkowicie zamarzające w
zimie. PN Akan. Na środku wyspa Nakajima – stratowulkan. Wody jeziora są zakwaszone, występuje
np. pstrąg tęczowy, łabędzie. W zimie naturalne podgrzewany piasek na piaszczystych plażach. Od
1973 znane jako szkockie Loch Ness, jakiś tam potwór Kusshii.

Mashu – Hokkaido – Japonia
PN Akan

Shikotsu, Toya – Hokkaido – Japonia
PN Shikotsu-Toya – spotkanie grupy G8.

6.12.2013

Pokrywy lawowe – rozległe, płaskie powierzchnie, choć ich rzeźba w mniejszej skali może być bardzo
urozmaicona. Efekt erupcji szczelinowej lub arealnej. Zbudowane są z law o małej lepkości (głównie
bazaltowych), które mogą rozlewać się szeroko nawet przy niewielkich nachyleniach terenu. Zajmują
większe powierzchnie. Granice pokrywy są na ogół bardzo wyraźne i mają postać stromych czół o
wysokości kilku lub kilkunastu metrów, zbudowanych z niestabilnych ostrokrawędzistych bloków.
Grubość pokryw może przekraczać 1000m. Są tworzone przez wiele wylewów nałożonych na siebie,
które mogą być przedzielone warstwami utworów piroklastycznych lub horyzontami wietrzeniowymi.
Każdy z tych wylewów zaznacza się w morfologii terenu płaskimi wierzchowinami o stromych
zboczach. Całość przypomina gigantyczne schody (trapy), z szwedzkiego trappa – schody. Powstaje
charakterystyczna rzeźba typu płytowego. Powstają w bardzo krótkich interwałach, zaledwie kilku
milionów lat, a często w czasie krótszym niż jeden milion lat. Dzisiejszy zasięg pokryw lawowych jest
dużo mniejszy niż pierwotny, ze względu na:
erozję skał
przykrycie przez młodsze skały osadowe (w przypadku starszych pokryw)
Wiek:
najmłodsza, prowincja Afar w Afryce, pochodzi sprzed 30 mln lat (miocen),
najstarsze datuje się na 3,8 mld lat (prekambr)
Najlepiej zachowały się pokrywy pochodzące z er mezozoicznej i kenozoicznej. Czas powstania kilku
dużych prowincji magmatycznych zbiega się z czasie wystąpienia eventów – masowych wymierań.
Największe kontynentalne pokrywy lawowe:
Syberyjska (Rosja) – perm – 1000 tys km2
Dekan (Indie) – kreda – 500 tys km2
Parana (Brazylia) – wczesna kreda – 750 tys km2
Kolumbia (USA) – miocen – 130 tys km2
Wschodnioafrykańska (Etiopia)
Wschodnioafrykańska (Jemen) – oligocen-miocen – 600 tys km2
W Polsce niewielkie pokrywy z miocenu: Lubań i Jawor
Największa pokrywa lawowa powstała w okresie historycznym jest związana z aktywnością strefy
wulkanicznej Laki na Islandii w 1783 roku. W ciągu siedmiu miesięcy potoki lawowe przemieściły się
na odległość do 65 km od źródła, a całkowita powierzchnia pokrywy lawowej wynosi 565 km2.

Potoki lawowe – mogą być tworzone przez lawy bardziej kwaśne, np. andezytowe, ale wówczas są
one wyraźnie krótsze i węższe. Zajmują mniejsze powierzchnie od pokryw lawowych.

Jaskinie lawowe – mają charakter długich pojedynczych tuneli lub sieci tuneli rozdzielających się
łączących ze sobą, ogólnie o rozwinięciu poziomym. Przebieg tuneli w planie jest zwykle kręty. W
przekroju poprzecznym ich kształt jest często regularny, zbliżony do owalnego, wysokość wynosi
nawet kilkanaście metrów. Znajdują się zwykle płytko pod powierzchnią terenu, a stropy korytarzy,
zbudowane ze spękanej lawy, łatwo ulegają obrywaniu. Powszechne jest zapadnie się stropów
korytarzy. Jaskinie lawowe mogą osiągać znaczne długości, przekraczające nawet 10 km (jaskinia
lawowa Kazumura na Hawajach ma ponad 60 km długości). Jaskinie lawowe, w klasyfikacji
genetycznej jaskiń, należą do pierwotnych. Powstanie jaskiń lawowych, w przeciwieństwie do jaskiń
krasowych (wtórnych), nie jest wynikiem niszczenia górotworu, ale zróżnicowanego stygnięcia lawy w
obrębie potoku.
Powstawanie: Najczęstszym mechanizmem powstawania jaskiń lawowych est zastyganie warstwy
powierzchniowej, która wychładza się najszybciej, poniżej wciąż mamy do czynienia z płynięciem
gorącej lawy o niskiej lepkości (pahoehoe). Po wyczerpaniu źródła i spłynięcia lawy w miejscu jej
wcześniejszego przemieszczania się pod powierzchnią pozostaje tunel. Z wulkanizmem związane są

także malownicze jaskinie utworzone w skałach wulkanicznych na skutek późniejszych – jaskinie
wtórne – proces niszczących (jaskinie tektoniczne, erozyjne) np. Grota Fingala w Szkocji.
Kazumura Cave – Hawaje (USA) – 61420 metrów
Grutta des Torres – Azory (Portugalia) – 5150
Ape Cave – Washington (USA) – 3978
Surtshellir – Islandia – 1970
Grota Fingala – Wyspa Staffa (Hebrydy, Szkocja)
1-4 – typowe tunele lawowe (jaskinie pierwotne)
5 – jaskinia wydrążona przez fale morskie (jaskinia wtórna)

Kazumura Cave – jest to najdłuższa i najgłębsza jaskinia lawowa na świecie. Jest położona na wyspie
Hawaii (Big Island), na wschodnim zboczu aktywnego wulkanu Kilauea. Znajduję się w potoku
lawowym, który wypłynął z tego krateru Kilauea Iki 5000 mln lat temu. Została odkryta w 1966 roku i
od tego czasu jej eksploracja polega na przekopywaniu połączeń do licznych w tej okolicy mniejszych
tuneli lawowych. (Lawaktyt – naciek lawowy w jaskini). W pobliżu znajduje się Park Narodowy
Wulkanów Hawajskich, na wyspie Hawaii (Big Island), pod wulkanem Kilauea najczęściej odwiedzany
jest przez turystów tunel lawowy: Thurston Lava Tube.

Grutta das Torres – znajduje się na zachodnim skraju wyspy Pico, na zachodnim zboczu góry Mt. Pico.
System połączonych pod ziemią tuneli lawowych znajduję się w potokach lawowych o różnym wieku
500 – 1500 lat. Tunele lawowe mają szerokość od 0,5 do 22 metrów i wysokość od 1 do 15 metrów,
w wielu miejscach występują zaciski i zawały stropu. Jaskinia została odkryta w 1990 rok, a od 2005
jest udostępniona turystycznie na długość 450 metrów.

Ape Cave – Jaskinia położona jest na południe od czynnego wulkanu ST. Helens. Z jej wejścia
rozpościera się panorama na obszar pokryty laharami, powstałymi przy erupcji wulkanu St. Helens.
Utworzona w potokach lawowych, które są cechą nietypową dla stratowulkanów Gór Kaskadowych.
Odkryta została w 1951 roku, w miejscu, gdzie drzewa w lesie były nachylone nienaturalnie.

Surtshellir – Położona na zachodzie Islandii. Tunele lawowe mają szerokość do 15 metrów i wysokość
do 10 metrów. Dno tuneli pokryte jest lodową i blokami bazaltowymi z zawałów stropu. Na
sklepieniach jaskini widoczne są speleotemy lodowe. W X wieku jaskinia służyła jako schronienie dla
złodziei owiec – w tunelach są zachowane ślady ich bytności.

Grota Fingala – nie jest to typowa jaskinia lawowa, lecz została wyerodowane przez fale morskie w
potoku lawowym, zbudowanym z regularnie spękanych w system sześciokątnym kolumn
bazaltowych. Fale wpadając do groty wywołuje efekt echa, co sprawia atmosferę naturalnej kaldery,
Doskonała akustyka była powodem, że grotę tą nazywa się także „grotą melodii”. Jaskinia została
odkryta w 1772 roku. W 1829 roku jaskinię odwiedził kompozytor Felix Mendelssohn, zainspirowany
przez dziwne echo wewnątrz groty napisał uwerturę, która przyczyniła się do popularyzacji groty jako
atrakcji turystycznych. Także królowa Wiktoria, Juliusz Verne, William Turner. Obecnie do środka
można wejść wąską ścieżką.


Najbardziej turystyczne kaniony w skałach wulkanicznych;
Chilko – Kolumbia Brytyjska – Kanada
Colca - rejon Arequipa – Peru
Eldgja – Islandia
Hunkarbakkar – Islandia
Waimea – Hawaje – USA

Chilko – W przełomie rzecznym widoczne są ostre ściany z charakterystycznym ciosem słupowym
bazaltów. Związane są one z wulkanizmem bazaltowym w Górach Kaskadowych. Pokrywy bazaltowe
zostały odsłonięte erozyjne w czasie zlodowacenia w późnym plejstocenie, a obserwowane
współcześnie kaniony są efektem erozji rzecznej w holocenie.

Colca – najgłębszy na świecie Kanion (do 4200 metrów). Kanion ma długość 120 km. Różnica
poziomów między jego wlotem a wylotem wynosi 2100 metrów. Jedynie fragment kanonu jest
wydrążony jest w skałach wulkanicznych (miocen-plejstocen), obok znajduje się wielka atrakcja
turystyczna Peru – Dolina Wulkanów. Pierwszego przepłynięcia kaniony dokonali Polacy w 1981 roku
podczas wyprawy kajakowej Canoandes '79.

Eldgja – Jest to prawdopodobnie największy na świcie kanion wydrążony w całości w skałach
wulkanicznych. Głębokość do 270 metrów szerokość do 600 metrów. Zwany jest z islandzkiego
„szczeliną ognia”. Obok znajduje się aktywny krater o tej samej nazwie. Kanion powstał około 2
tysiące lat temu, znajduje się w południowej Islandii. Odkryty w 1893 roku. Pierwszą odnotowaną w
czasach historycznych erupcję wulkanu Eldgja datuje się na 934 rok. Kanion słynie z przepięknego
wodospadu Ofaerufoss, który stanowi jeden z piękniejszych zakątków Islandii.

Waimea – Znajduje się w zachodniej części hawajskiej wyspy Kauai. Jest najgłębszym i najbardziej
kolorowym kanionem regionu Pacyfiku, o długości 20 km i do 1000 metrów głębokości. Ma założenia
uskokowe i nie powstał w wyniku procesów erozyjnych, ale w efekcie gigantycznego zapadnięcia się
w czasie erupcji wulkanu. Kanion został nazwany przez Marka Twaina - Wielkim Kanionem Pacyfiku.
Skały bazaltowe o wieku 5 Ma, w okolicy ulegają wietrzeniu na charakterystyczne dla klimatu
ciepłego, wilgotnego czerwone ziemie, z hawajskiego waimea – czerwona woda. Wzdłuż wybrzeża Na
Pali i kanionu prowadzi jeden z najbardziej malowniczych szlaków na świcie Kalalau.

21.12.2013

Najbardziej turystyczne regiony wulkaniczne w Europie:
Włochy:
Kampania
Wyspy Liparyjskie
Sycylia
Grecja:
Wyspa Santoryn
Wyspa Milos
Wyspa Kos
Wyspa Methana
Wyspa Nisyros
Islandia:
Odnoga wschodnia i zachodnia ryftu
Wyspa Surtsey
Norwegia:
Wyspa Jan Mayen
Hiszpania:
Wyspy Kanaryjskie
Portugalia:
Azory
Francja:
Owernia
Niemcy
Eifel

Górne Łużyce
Czechy:
Północne Czechy

Najbardziej turystyczne wulkany w Polsce:
Pogórze Izerskie – miocen
Pogórze Kaczawskie – miocen
Kotlina Kłodzka – permokarbon/miocen
Wzgórza Strzelińskie – miocen
Opolszczyzna – miocen
Okolice Krakowa – permokarbon

Najbardziej turystyczne nieczynne wulkany:
Im starszy wulkan, tym mniej czytelny w morfologii, bardziej zniszczony przez erozję i wietrzenie, a
także przykryty młodszymi osadami. W praktyce widoczne w morfologi stożki wulkaniczne nie są
starsze niż kilka – kilkadziesiąt tysięcy lat, w zależności od strefy klimatycznej. Starsze nieczynne
wulkany mogą być odsłonięte jedynie przez procesy lodowcowe jako tzw. neki wulkaniczne lub w
wyniku działalności człowieka – na ścianach kamieniołomów – wtedy można zajrzeć do ich środka.

W związku z powyższym najwększe zainteresowanie turystyczne, ze względu na czytelność form mają
wulkany nieczynne najmłodsze z:
plejstocenu, holocenu – Owernia, Kanary, Wyspy Morza Egejskiego
neogenu i mniej paleogenu – środkowo europejska prowincja wulkaniczna, związana z ryftem Egeru –
Niemcy, Czechy, Polska

W Europie czynne wulkany występują nad Morzem Śródziemnym (Wezuwiusz, Etna, Stromboli) oraz
na Islandii (Hekla), czyli aktywność wulkaniczna jest związana w przeważającej części z obszarami
styków płyt litosfery:
Włochy – współczesne strefy subdukcji – granica płyt Afrykańskiej i Euroazjatyckiej
Islandia – jedyny na ziemi przykład ryftu śródoceanicznego nad poziomem morza – granica płyty
Północnoamerykańskiej i Euroazjatyckiej.

Etna 3340, Wezuwiusz 1281, Stromboli 926, Vulcano 5000 – Włochy
Beerenberg 2277 – Norwegia
Santoryn 131 – Grecja
Hvannadalshunukur, Grimisvotn, Askja, Hekla, Katla, Eyjafjallajokull – Islandia

Wulkany czynne Włochy:
Włochy – kolebka światowej wulkanologii. Z obszarów Włoch pochodzą rożne terminy wulkaniczne
np.: scoria, lapilli.
Typy erupcji wulkanicznych Włoch:
Pliniuszowy (Wezuwiusz)
Stromboli
Vulcano
są odnoszone do innych wulkanów na całym świecie

Etna i Wezuwiusz – najbardziej poznane wulkany na świecie.

Etna: Największy i najbardziej aktywny Europy, 145 km w obwodzie podnóża. Głównie z bazaltów i
trachitów. Pochodzi z trzeciorzędu. Od 6190 p.n.e. - 205 erupcji. 270 kraterów bocznych. Doskonale
zagospodarowana turystycznie.

Wezuwiusz: Jedyny czynny wulkan na kontynencie. Powstał w plejstocenie ok 200 tys lat temu. W 79
roku zasypało Herkulanum, Pompeje i Stabie. Podnóże gęsto zaludnione. Somma – obrzeżenie
czynnego wulkanu, pochodzi z rozerwania innego stożka po erupcji. Łatwo dostępny turystycznie.

Pola Flegrejskie (Campi Flegrei) – ślady obecności superwulkanu, w rejonie Neapolu, widoczna z
kosmosu. Ostatnio wybuchł 40 tys lat temu. Mogła się przyczynić do zagłady neandertalczyka w
Europie. Największa kaldera ma średnicę 13 km. Na obszarze Pól znajdują się 24 kratery, a także
przejawy działalności powulkanicznej:
fumarole
solfatary
gorące źródła

Stromboli: Wyspy Liparyjskie, zbudowany z ryolitów, andezytów i bazaltów. Wulkan znany jest jako
„Śródziemnomorska Latarnia” - lawa świeci non stop. Typ erupcji stromboli – częste erupcje lawy o
niewielkiej sile.

Vulcano: Wyspy Liparyjskie. Z Ryolitów, andezytów i bazaltów. Były tu kopalnie siarki rodzimej i
ałunu. 1888-1890 – na 50 lat rozjebało wyspe

Marsili: podwodny wulkan położony na dnie morza Tyreńskiego. Ok 175 km na płd od Neapolu.
Szczyt 450 m ponizej tafli morza.
Gujot – podwodna góra stołowa.



Grecja
Santoryn – wyspa na M. Egejskim. Legendarna Atlantyda. 1600 r p.n.e. - pizdnęło lawą i rozkurwiło
ten wypizdów. Dużo plaż jest nygga bo piasek jest niepoprawny politycznie.

10.01.2014

Islandia: jedyny na ziemi przykład ryftu śródoceanicznego nad poziomem morza – granica płyty
Północnoamerykańskiej i Euroazjatyckiej, na której obie płyty przemieszczają się w przeciwnych do
siebie kierunkach. Sama strefa aktywnego ryftu nie jest odpowiedzialna za tak intensywną działalność
wulkaniczną na Islandii. Wyspa znajduje się w pobliżu plamy gorąca. Jedna trzecia lawy bazaltowej na
świecie, wytworzonej podczas historycznej erupcji na Islandii. Erupcja wulkanu Laki (1783-1784) –
największa efuzja na ziemi w czasach historycznych.

Najbardziej aktywna wulkaniczna wyspa na świecie – 130 wulkanów – 18 wulkanów czynnych w
czasach historycznych.

Triple Junction/Punkt Potrójny – nakłada na siebie ryft i hotspot.

Olbrzymia różnorodność czynnych form wulkanicznych:
erupcje szczelinowe
erupcje szczelinowe przechodzące w centralne
erupcje centralne:
stratowulkany
wulkany tarczowe
wulkany podlodowcowe
pseudokratery
obszary aktywności geotermalnej – gejzery

Różnorodny chemizm wyrzucanych produktów:
bazalty toleitowe (zawartość oliwinu)
bazalty alkaliczne (tlenki sodu, potasu)
bazalty przejściowe
rzadziej andezyty i dacyty
rzadko skały kwaśne

Erupcje szczelinowe:
SYSTEM LAKI-ELDGJA
LAKI: Wulkan szczelinowy w południowej Islandii, na południowy-zachód od lodowca Vatnajokull, o
wielu kraterach wzdłuż szczeliny o długości ponad 25 km. Należy do systemu wulkanicznego KATLA,
do którego należy też system szczelin ELDGJA. Największa erupcja 1783-1784. Lawa wydostała się z
systemu szczelin z 130 karterów. Miała objętość do 15 km3 i zajęła powierzchnię 565 km2. Efektem
pośrednim wylewu była śmierć 1/5 mieszkańców Islandii.

ELDGJA: zwany Szczeliną ognia. Około 2000 lat temu powstał, szerokość do 500 metrów.


Ryfty oceaniczne na lądzie:
Obszar ryftu oceanicznego najlepiej widoczny na lądzie i dostępny w południowo-zachodniej części
Islandii w dwóch rejonach: Thingvellir i Półwysep Reykianes.

THINGVELLIR:
Jest atrakcją geoturystyczną i chroniony jest w granicach PN Thingvellir. Od 2004 roku znajduje się na
liście UNESCO. Na powierzchni widoczne są czytelne szczeliny w zastygłych potokach lawowych o
głębokości do 40 metrów, niekiedy wypełnione wodą, rowy o szerokości 10-25 km, wypełnione
zastygła lawą o wieku około 10-2 tys lat temu. Tempo rozrostu dna oceanicznego w T. = 7mm/rok.
Tempo subsydencji (zapadania) = 1mm/rok, ale czasowo przyspieszeniu jak np.. w 1789 =1-2m/rok.
Wąwóz Almannagja – ryft oceaniczny na lądzie.
Wulkany tarczowe:
Skjaldbreiður:
Wulkan tarczowy o wysokości 1600 m n.p.m., położony w dolinie ryftowej Thingvellir, południowo-
zachodniej Islandii. Cechuje go wysoki stopień regularności zbocza. Nachylenie 1-9 stopni. Powstał w
9000 lat temu – w wyniku 1 erupcji powstał prawdopodobnie w czasie 50-100 lat.

Trolladyngja: największy wulkan tarczowy Islandii o wysokości 1468 metrów. Położony w środkowej
części Islandii. Otoczony rozległymi pokrywami lawowymi.


Wulkany podlodowcowe – maja charakterystyczny płaski szczyt, przypominający blat stołu, związany
z naciskiem lodowca na szczyt wulkanu i erozję lodową. Powodują topienie się lodu i tworzenie
ogromnych fal powodziowych – zwanych jökulhlaupa. Na drodze do morza tworzą one olbrzymie
żwirowo-piaszczyste równiny (sandry)
Grimsvotn
Eyjafjallajökull
Hekla
Eldborg
Burfell

Pseudokratery – powstają na skutek przepływu lawy przez obszary podmokłe, jeziora. Są efektem
erupcji hydrowulkanicznych. Lawa przy kontakcie z wodą wytwarza duże ilości prężnych gazów (pary
wodnej), które przebijają potok lawowy i wywołują erupcję. Powstają kratery lawowe, ale bez

połączenia kominem wulkanicznym z ogniskiem magmy. Są one w dosłownym tłumaczeniu z
angielskiego „stożki bez korzeni”:
Jezioro Myvtan, północna Islandia (okolice wulkanu Krafla)
Rauðhólar koło Reykjaviku
Landbrotshólar, w południowo-zachodniej Islandii.

Obszary aktywności geotermalnej:
Dolina Haukadalur – najpiękniejszy gejzer Islandii – Strokkur (wielka fontanna)
Hengill
Hveravellir
W powyższych rejonach ciepło geotermalne wykorzystuje się do ogrzewania większości budynków, a
także w rolnictwie np. w szklarniach.



NORWEGIA:
Beerenberg – znajduje się w Norwegii, na wyspie Jan Mayen, około 500 km na wschód od Grenlandii.
Zwany jest szczytem Haakona VII. Jest aktywnym stratowulkanem, w znacznej części pokrytym
lodowcem. Drugi po Etnie najwyższy wulkan Europy. Wybucha średnio co około 100 lat. Ostatnia
silna erupcja: 1985 rok.

17.01.2014

Wulkany Azji – Kamczatka, Kaukaz, Armenia, Turcja, Iran.

Rosja:
Kamczatka
Sachalin
Wyspy Kurylskie
Kaukaz
Gruzja - Kaukaz
Armenia – Okolice Erywania
Turcja
Wyżyna Armeńska
Środkowa Anatolia (Kapadocja)
Iran – Góry Elburs
Japonia:
Hokkaido
Honsiu
Kiusiu
Korea Południowa – Wyspa Czedżu (Jeju)
Filipiny – Luzon
Indonezja:
Jawa
Sumatra

Elbrus – Rosja – 5642
Ararat – Turcja – 5165
Kluczewska Sopka – Rosja – 4957
Fudżi – Japonia – 3776

Kamczatka wchodzi w skład tzw. „okołopacyficznego pierścienia ognia” z duża ilością czynnych
wulkanów (160 wulkanów z czego 29 aktywnych), co ściśle związane jest z jej geotektonicznym
położeniem na granicy płyt litosferycznych: pacyficznej i euroazjatyckiej (mikropłyta ochocka).
Granicę na lądzie podkreślają:
Korjacko-Kamczacki pas wulkaniczny
łańcuch wysp Kurylskich
Pod powierzchnią oceanu:
rów kurylski
rów kamczacki
Z rowami tymi związana jest strefa ognisk trzęsień Ziemi nachylona na zachód pod kątem 40%, zwaną
strefą Beinoffa, a rozpoznana do głębokości 650 km. Tempo ruchu płyty to kilkadziesiąt centymetrów
na rok

Kamczatka uderza, bo tutaj są klasycznie zachowane stratowulkany, których kratery można wiedzieć
od środka, a obok nich lodowce schodzące do krateru. W pobliżu wulkanów liczne przykłady
działalności powulkanicznej: gorące źródła, solafary, fumarole, mofety z wykwitami siarki.
Wiek wulkanizmu; kreda – recent
Nasilenie wulkanizmu: górny pliocen – recent
Głównie wulkanizm andezytowy → wysokie i stromo nachylone stożki stratowulkanów.
Rzadko wulkanizm bazaltowy→ wulkany tarczowe o łagodniejszych zboczach.
Wulkany występują w dwóch grzbietach wschodnim (28 czynnych) i Środkowym (1 czynny – Iczińska
Sopka)
Grupa Kluczewskiej Sopki:
Wchodzi w skład pasma wulkanicznego zwanego Grzbietem Wschodnim. Znajduje się w północnej
części Środkowokamczackiej Niziny i wznosi się do wysokości kilkudziesięciu metrów n.p.m., aż do
wysokości 4688 m. Produkty erupcji: skały wylewne o składzie obojętnym

Wulkany na Kamczatce występują jako izolowane stożki w formie łańcuchów górskich.

Kluczewska Sopka – Najbardziej aktywny i najwyższy czynny wulkan Euroazji, wyrzucający średnio w
skali roku 60 mln ton produktów piroklastycznych i law. Powstał około 6000 lat temu. Jest
symetrycznym stratowulkanem o nachyleniu zboczy do 33-45 st o średnicy 45 km przy podstawie.
Ostatnia erupcja w styczniu w grudniu 2013.

Kamień: dostępny tylko dla alpinistów. Nieczynny wulkan o wysokości 4579 m. Ściany tak rozerwane,
że tylko do wspinaczki lodowcowej.

Bezimienny – malutki wulkan 1869 m. Powstał około 4700 alt temu. Bardzo niebezpieczny –
występują kopuły lawowe z kwaśnych law. Gwałtowne erupcje związane z rozerwaniem krateru.
Najagresywniejsza erupcja 1955-1956 – na oczach wulkanologów powstała kaldera 1,3x2,8 km – ze
środka był wypychany czop, który został rozerwany i wysokość wulkanu zmniejszyła się o 200
metrów. Andezyty.

Tołbaczek – Masyw o rozciągłości W-E. Ostry: Stratowulkan zbudowany z bazaltów, nieczynny. Płaski:
tarczowy bazaltowy czynny, od północy pokryty lodem.
W jego kraterze znajduję się kaldera typu hawajskiego o średnicy 3 km. Powstała ok 6500 lat temu. W
przeszłości erupcja szczelinowa ale wcześniej hawajski.

Kronocki – klasyczny stratowulkan (jeden z najpiękniejszych i najsymetryczniejszy) – na UNESCO,
obiekt biosfery. Słaba infrastruktura – trudno dostępny. Od szczytu do podnóża w sposób
promieniste doliny o głębokości do 200 metrów – barrancos. Ostatnia erupcja 1923 rok.

Mały Semijaczik – Stratowulkan, ma barwne jeziora z ciepłą wodą – zmienna barwa.

Koriacki – stratowulkan, sąsiaduje z lotniskiem i wulkanem Awaczyński. Najczęściej odwiedzane,
bardzo łatwo dostępny ale trudny – wieją silne wiatry. Szczyt pokryty czapą lodową.

Awaczyński – na obrzeżach Pietropawłowska Kamczackiego, otoczony sommą (jak Wezuwiusz).
Liczne fumarole i wykwity siarkowe. Aktywny i niebezpieczny.

Wiljucziński – 40 km na SW od Pietropawłowska Kamczackiego. Regularny, nieczynny, przepiękne
źródła termalne i wykwity siarkowe.

Mutnowski – łatwo dostępny, elektrownia termalna. Można zjechać na nartach do krateru. Małe
jezioro.

Mutnowka – dolina z której wydzielają się gorące pary.

Gorieły – 5 kraterów, bardzo łatwy, każdy krater wypełniony małym jeziorem. 40 kraterów
pasożytniczych.




Zjawiska powulkaniczne:
Kaldera Uzon, Dolina Gejzerów.

Najbardziej znane na Kamczatce miejscowości turystyczne w których występują gorące źródła,
baseny pod gołym niebem, dostępne dla wszystkich za darmo, o temperaturze wody powyżej 40 st.
Baseny są ciągle zasilane świeżą wodą pochodzącą ze źródeł geotermalnych. Mutnowka, Paratunka,
Termalny, Esso, Małki.

Kaldera Uzon – kaldera o średnicy 9x12 km. Rzadkie minerały, organizmy termofilne w wodzie 100
stopni.

Wulkany nieczynne Francji:
Puy De Dome (Owernia)
Znajdują się w północnej części Masywu Centralnego, w paśmie wulkanicznym Chaine des Puys o
długości około 30 km. Występuje tutaj koło 100 wulkanów nazwanych z francuskiego puys.
Mont Dore – aktywne wulkany między 3 Ma - 250 ky. Chaine des Puys – aktywne wulkany między 70-
8 ky Najwyższy wulkan to Puy de Sancy (1885 m), na który można wjechać kolejką linową.
Obszar słynie z obecności takich form jak:
stratowulkany
stożki żużlowe
Kopuły lawowe
maary
pseudokratery
Formy te chronione są w Regionalnym Parku Przyrody Wulkanów Owernii.

Wulkany nieczynne Niemiec:
Eifel – klasyczny obszar występowania maarów.
Górne Łużyce – Obszar słynie z obecności młodych (paleogen) neków bazaltowych (podobne formy w
polskich i czeskich Sudetach).

Eifel – Laacher See – Maar znajduje się w Nadrenii-Palatynacie, na południe od Bonn i na zachód od
Koblencji. Ostatnia erupcja miała miejsce około 13 ky, trwała zaledwie kilka dni, pokrywając obszar
na terenie doliny Renu 7 metrową warstwą pyłów i pumeksu. Od 2012 roku zauważono wzrost emisji
CO2 i ruchy ciepłych gazów pod powierzchnią.

Górne Łużyce – Landeskrone – znajduje się na południowy-zachód od Zgorzelca. Nieczynny wulkan
bazaltowy, określony jako „Korona Ziemi”.

Wulkany nieczynne w Czechach:
Północne Czechy – Pańska Skała
Jest to pozostałość po eksploatacji bazaltu mioceńskiego sprzed 30 mln lat temu. Łom znajduje się w
Kraju Libereckim, w okolicach Kamienieckiego Szeniowa. Osobliwością są słupy bazaltowe o średnicy
około 25 cm i wysokości do 20 m (pochylone i pionowe). Chronione są jako rezerwat geologiczny. Jest
najczęściej odwiedzany geoturystyczny obiekt w Czechach.

Wulkany nieczynne Polski:
Pogórze Izerskie – miocen
Pogórze Kaczawskie – miocen
Kotlina Kłodzka – permokarbon/miocen
Wzgórze Strzelińskie – miocen
Opolszczyzna – miocen
Okolice Krakowa – permokarbon
Pieniny – miocen

Ostrzyca Proboszczowicka - „Śląska Fuji-Jama”

Wczesny paleozoik (kambr?-sylur):




Sudety
Wleński Gródek koło Wlenia – diabazy (czasem zmetamorfizowane), zieleńce
Masyw Okola koło Świerzawy – diabazy, zieleńce
Wąwóz Myśliborski koło Jawora – diabazy, zieleńce

Typową cechą są lawy poduszkowe (pukliste), często zmetamorfizowane w facji niskiego stopnia
metamorfizmu w zieleńce.
Formy morfologiczne wulkanów są całkowicie zatarte.

Permokarbon:
Sudety
Wielisław koło Świerzawy – riolity – najciekawsze
Lubiechowa koło Świerzawy – melafiry
Borówno koło Kamiennej Góry – trachybazalty
Grzędy koło Kamiennej Góry – trachybazalty
Świerki koło Głuszycy – trachybazalty
Tłumaczów koło Nowej Rudy – trachybazalty
Formy morfologiczne wulkanów są zatarte. Udostępnione są w czynnych kamieniołomach.

Okolice Krakowa:
Kowalska Góra koło Filipowic – tufy

Miękinia koło Krzeszowic – riolity
Regulice koło Alwerni – trachybazalty!
Rudno koło Tenczynka – tufy, melafiry
Orlej koło Poręby-Żegoty – riolity
Zalas koło Krzeszowic – riolity
Niedźwiedzia Góra koło Krzeszowic – diabazy

Oligocen/miocen → typowe formy to neki wulkaniczne!
Sudety – szczególnie „Kraina Wygasłych Wulkanów”
Stożek Perkuna koło Leśnej – bazalty
Wielki las Lubański koło Lubania – bazaltoidy
Ostrzyca Proboszczowicka – bazanity
Wilcza Góra! koło Złotoryi – bazanity
Grodziec koło Złotoryi – bazaltoidy
Czartowska Skała w Pomocnem – nefelinity
Mszana i Obłoga koło Jawora – bazanity
Małe Organy Myśliborskie koło Jawora – bazaltoidy
Męcinka koło Jawora – trachyandezyty.

Miocen
Opolszczyzna
Gracze koło Niemodlina – bazalty
Rutki-Ligota koło Niemodlina – bazalty
Góra Św. Anny – bazalty





Pieniny
Góra Wżar koło Kluszkowiec – andezyty
Góra Bryjarka koło Szczawnicy – andezyty
Góra Jarmuta i Malinowa koło Szczawnicy – andezyty
Biała Woda koło Jaworek – bazalty

Zaznaczają się w morfologi jako wyraźne wzgórza.

24.01.2014

Kamczatka koniec – grupa gejzerów. Są 2 lub 3 rejony gejzerów powulkanicznych – w dużej ilości
regularnie wybuchające (Kamczatka, Islandia, Yellowstone).

Dolina Gejzerów – chroniona w ramach zapowiedników – Kronocki PN. Dolina figuruje na 2 miejscu
na liście cudów Rosji. 6 km, 22 czynne gejzery. Wielki Gejzer – ostatnio co 4 godziny na ponad 30
metrów. Są też wulkany błotne związane z ciepłem. Trzeba wynająć helikopter (przelot około 2
godzin). Pełno mgły i trawertynów – rozpuszczone w wodzie gazy wylatują do atmosfery – woda
zostaje odgazowana i powstaje strącenie. Najczęściej żółte i białe ale też szare.
Kamczatka to turystyka ekskluzywna. Dużo basenów geotermalnych. Najbardziej pospolite miejsce to
Paratunka i Esso.

Kaukaz – Elbrus w Rosji (5633 m) Karaczajsko-czerkieska. Bardziej na zachód w Kaukazie Wysokim.
Kaukaz – Kazbek 5034 – granica Rosji i Gruzji.

Skały osadowe po około 3000 metrów, a wulkany po 5 tys metrów. Elbrus – najłatwiejszy 5 tysiącznik
świata. Ostatnia erupcja to I wiek naszej ery. Na Elbrusie szkolenia himalaistyczne.

Kazbek – lodowy szczyt, zamarznięty szczyt. W środkowej części Kaukazu. Historyczny szlak
„Gruzińska Droga Wojskowa” północ-południe, przechodzi obok sztucznych źródeł wysoko
zmineralizowanej i powstają trawertyny. Ostatnia erupcja 6000 lat temu. Wyzwanie dla turystów
Demament, Ararat i Kazbek – nieczynne wulkany.


Niski Kaukaz – Armenia
Baza aklimatyzacyjna – bardzo dobra. Wygasłe wulkany. Położenie ściśle związane z położeniem
geotektonicznym – na granicy 4 płyt.

Aragas – 4095 metrów. 50 km na płn-zach od Erywania. Stratowulkan, czynny w plejstocenie.
Obecnie zerodowany przez erozję. Zbudowany z law i tufów. W środku głęboka kaldera na 400
metrów. 4 wierzchołki, bardzo dużo klasztorów i kościołów. Trudny do zdobycia bo zniszczony
erozyjnie. Liczne stożki pasożytnicze. Główna droga przecina masyw zbudowany z obsydianów
(szkliwo wulkaniczny).
Wąwóz Garni – wąwóz wydrążony w bazaltach przez rzekę. Słynie ze słupów bazaltowych
przypominających organy i różę. „Kamienna symfonia” jest na UNESCO. Świątynia Mitry z I wieku n.e.
cała z cegieł bazaltowych


Turcja
Wyżyna Armeńska – rejon Araratu. Euro-azjatycka, afrykańska, arabska i irańska
Wyżyna Anatolijska. Afrykańska i euro-azjatycka.
Wulkany nieczynne od kilku tysięcy lat.

Górują wyraźnie nad otoczeniem. Ararat góruje 3000 metrów nad wyżyną a w Anatolijskiej 2500
tysiąca metrów. Czynne do holocenu. Zawdzięczamy im pokrywy bazaltowe i tufowe.

Ararat – najwyższa góra Turcji, składa się z 2 stożków. Wielki Ararat 5137 i Mały Ararat 3896. Święta
góra Ormian i chrześcijan. Została przekazana Turkom przez Lenina na przekór Ormianom. Do okoła
są klasztory ormiańskie.

Środek Turcji – Kapadocja – stratowulkany – 2000 lat temu dymiły. Erciyes, Hassan, Golu


Demawend 5610 metrów najwyższa góra Iranu, 70 km na płn-wsch od Teheranu. Zbudowany z
Andezytów, stratowulkan, mocno nachylone zbocza. Oddzielają Iran od Rosji. Symbol oporu przed
obcymi wpływami. Święta góra – miejsce w którym

31.01.2014

Japonia
Honsiu + Hokkaido (skocznie, źródła), Kiusiu.
Fudżi – 3776 najwyższa góra Japonii
Yake – Honsiu
Asama
Chokai
Zao
Iwaki
-san – wulkan po japońsku, -dake – stożek.

Hokkaido
Tokachi
Tarumae

Kiusiu
Aso-san
Unzen

Podobnie jak Kamczatka Japonia to wokół pacyficzny pierścień ognia. Na północy łańcuchy
przedłużają się na Sachalin później Wyspy Kurylskie i Kamczatka.
Na południe Tajwan potem Filipiny (Luzon)
Zach – Pacyficzna,
Na wschodzie – Euroazjatycka (Amurska i Ochocka).
Na płd filipińska
Wulkany japońskie znajdują się na trójzłączach czyli w miejscu łączenia się ze sobą 3 płyt
kontynentalnych.
Morfologia wulkanów – japońskie to głównie stratowulkany! - około 90%. Pojedyncze wulkany
tarczowe i rzadko kopuły lawowe.
Materiał – wulkany andezytowe, andezytowo-bazaltowe, rzadko bazaltowe, dacytowe też rzadsze.
Natomiast najrzadsze są riolitowe.
Rodzaje erupcji – erupcja centralna czasem erupcje freatyczne (na skutek zagotowania). Występują
mary.
Działalność powulkaniczna – wydobywano siarkę rodzimą.
W Japonii uważane są za góry święte, liczne klasztory szintoistyczne. Są miejscem pielgrzymek.
Ośrodki sportu i rekreacji. Rezerwaty przyrody. Obserwatoria wulkanologiczne na czynnych a na
nieczynnych obserwatoria astronomiczne. Ścisły związek z turystyką (na Fudżi 3mln osób rocznie).
Aira i Aso – największe Kaldery. Jeziora Towada, Tazawa
Usu
Asahi

Na Kiusiu Kilmowe (?) Sakuraima

Korea PD – na jakiejś wyspie wulkan Kalla San – 1958 m. Na UNESCO. 360 stożków pasożytniczych, w
centrum wyspy jest – jest sercem wyspy.

Filipiny
Apo – 2965 metrów. Mindanao
Od 2500 metrów w dól (może też z jezior)
Mayon
Pinatubo
Bulu-san
Taal (z jeziora wydupca)
Graniczą dwie płyty euroazjatycka i filipińska.
W większości bazalty.
Typowa cecha – powstają lahary (spływy błotno popiołowe) – monsuny,


Indonezja
Najwięcej wulkanów na Jawie, potem Sumatra. Jeszcze Celebes, Lombo, Flores, Bali,
Terinchi na Sumatrze – 3805
Semeru na Jawie – 3680

Slamet na Jawie
Arjuno na Jawie

Gunung – indo. Wulkan

Merapi – Jawa – do około ziemi krążyły popioły
Marapi – Sumatra
Kambora – jedna z największych kalder na ziemi.
Granica australijskiej i euroazjatyckie, wzdłuż Jawy i Sumatry.
Reszta wysp to granica płyt pacyficznej i filipińskiej.
Formy wulkanów – stratowulkany, chemizm wulkanów taki sam. Złoża siarki rodzimej w kalderze.
Krakatau powtórzyć