Wybrane zasady
prawa karnego

M. Bainczyk, oprac. w

łasne oraz na

podstaw ie m.in. Z. Muras,
Podstaw y prawa

Prawo karne

o

Art. 5 Konstytucji

Rzeczpospolita Polska strze

że niepodległości i

nienaruszalno

ści swojego terytorium, zapewnia wolności i

prawa cz

łowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo

obywateli, strze

że dziedzictwa narodowego oraz

zapewnia ochron

ę środowiska, kierując się zasadą

zrównowa

żonego rozwoju.

o

zespó

ł norm prawnych dotyczących odpowiedzialności

karnej cz

łowieka za czyny zabronione w w ustawie pod

gro

źbą kary

o

dobra chronione: niemaj

ątkowe: godność, życie i zdrowie

cz

łowieka, a także porządek publiczny, bezpieczeństwo

wewn

ętrzne i zewnętrzne majątkowe: własność

pa

ństwowa i prywatna,

prawo

prywatne

publiczne

karne

materialne: zachowania

zakazane i kary za takie

zachowanie

Formalne

– procesowe

zasady i procedury orzekania o

karach

wykonawcze

–zasady odbywania kary

źródła prawa karnego

o

zasady: nullum crimen sine lege, nulla poena sine lege

o

Art. 42 ust. 1 Konstytucji

Odpowiedzialno

ści karnej podlega ten ty lko, kto dopuścił się

czynu zabronionego pod gro

źbą kary przez ustawę

obowi

ązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na

przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego pope

łnienia

stanowi

ł przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego

o

ustawa - kodeks

o

kodeks karny: cz. ogólna, cz. szczegó

łowa, cz. wojskowa

o

kodeks post

ępowania karnego

o

kodeks karny wykonawczy

(wszystkie kodeksy uchwalone w 1997 r.)

o

jurysdykcja uniwersalna - czyny stanowi

ące

przest

ępstwa w myśl prawa międzynarodowego

obowi

ązywania polskiego kodeksu

karnego

o

w czasie: odpowiedzialno

ści karnej podlega ten, kto popełnił czyn

zabroniony pod gro

źbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jej

pope

łnienia – lex retro non agit

o

w przestrzeni:

Art. 5. [Zasada terytorialna]
Ustaw

ę karną polską stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony

na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak równie

ż na polskim statku

wodnym lub powietrznym, chyba

że umowa międzynarodowa, której

Rzeczpospolita Polska jest stron

ą, stanowi inaczej.

-> tak

że w odniesieniu do obywatela polskiego, który popełnił przestępstwo

za granic

ą, jeśli dany czyn był uznany przez ustawę za przestępstwo

-> zasadniczo zakaz ekstradycji obywatela RP
-> tak

że w odniesieniu do cudzoziemców, którzy za granicą popełnili

przest

ępstwo przeciwko interesom RP oraz obywatelom polskim, a

tak

że jeżeli popełnili czyn zagrożony karą powyżej 2 lat więzienia, a

sprawca przebywa na terytorium RP

o

wzgl

ędem osób: zasadniczo, jeśli czyn został popełniony po ukończeniu

17 roku

życia, wyjątkowo po ukończeniu 15 roku życia

Poj

ęcie przestępstwa

o

czyn cz

łowieka, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę

obowi

ązującą w czasie jego popełnienia, zawiniony, społecznie

szkodliwy w stopniu wy

ższym niż znikomy

Art. 1. [Warunki odpow iedzialno

ści] kodeksu karnego

§ 1. Odpowiedzialno

ści karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn

zabroniony pod gro

źbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie

jego pope

łnienia.

§ 2. Nie stanowi przest

ępstwa czyn zabroniony, którego społeczna

szkodliwo

ść jest znikoma.

§ 3. Nie pope

łnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie

mo

żna mu przypisać winy w czasie czynu.

o

znamiona przest

ępstwa – cechy przestępstwa, które muszą zostać

stwierdzone i udowodnione w post

ępowaniu karnym - typ

podstawowy, kwalifikowany, uprzywilejowany

przest

ępstwo

umy

ślne

Art. 9. § 1. KK Czyn zabr oniony pope

łniony jest

umy

ślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia,

to jest chce go pope

łnić albo przewidując możliwość

jego pope

łnienia, na to się godzi.

Nieumy

ślne

Art. 9

§ 2. Czyn zabroniony pope

łniony jest

nieumy

ślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru

jego pope

łnienia,

pope

łnia go jednak na skutek niezachowania

ostro

żności wymaganej w danych

okoliczno

ściach, mimo że możliwość popełnienia

tego czynu pr zewidywa

ł albo mógł przewidzieć.

okoliczno

ści

wy

łączające

odpowiedzialno

ść

karn

ą

win

ę

•nieletniość

•niepoczytalność

•rozkaz

•błąd

bezprawno

ść

• obrona konieczna

• stan wyżej konieczności

• zgoda pokrzywdzonego

Przyk

łady

o

Art. 148. [Zabójstwo]

§ 1. Kto zabija cz

łowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat

pozbawienia wolno

ści albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

§ 2. Kto zabija cz

łowieka:

1) ze szczególnym okrucie

ństwem,

2) w zwi

ązku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem,

3) w wyniku motywacji zas

ługującej na szczególne potępienie,

4) z u

życiem broni palnej lub materiałów wybuchowych,

podlega karze 25 lat pozbawienia wolno

ści albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

§ 3. Karze okre

ślonej w § 2 podlega, kto jednym czynem zabija więcej niż jedną osobę lub był wcześniej

prawomocnie skazany za zabójstwo.

§ 4. Kto zabija cz

łowieka pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami, podlega karze

pozbawienia wolno

ści od roku do lat 10.

Art. 150. [Eutanazja]
§ 1. Kto zabija cz

łowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego,

podlega karze pozbawienia wolno

ści od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. W wyj

ątkowych wypadkach, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet

odst

ąpić od jej wymierzenia.

Art. 155. [Nieumy

ślne spowodowanie śmierci]

Kto nieumy

ślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Art. 162. [Nieudzielenie pomocy]
§ 1. Kto cz

łowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia

albo ci

ężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej

osoby na niebezpiecze

ństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia

wolno

ści do lat 3.

przest

ępstwa

zbrodnie

wyst

ępki

S

ądowy wymiar kary

zasady ogólne

Konstytucja - Art. 40.
Nikt nie mo

że być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu

traktowaniu i karaniu. Zakazuje si

ę stosowania kar cielesnych.

Art. 41.
1. Ka

żdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub

ograniczenie wolno

ści może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w

ustawie.

4. Ka

żdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny.

5. Ka

żdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.

Kodeks karny - Art. 3.
Kary oraz inne

środki przewidziane w tym kodeksie stosuje się z uwzględnieniem zasad

humanitaryzmu, w szczególno

ści z poszanowaniem godności człowieka.

-> zasada swobody s

ądu w ramach ustawy

->zasada indywidualizacji kary
-> zasada preferencji kar i

środków nieizolacyjnych

->zasada uwzgl

ędniania prewencji ogólnej i indywidualnej

prawo karne

kary (funkcja przede wszystkim

represyjna)

1) grzywna,
2) ograniczenie wolno

ści,

3) pozbawienie wolno

ści,

4) 25 lat pozbawienia wolno

ści,

5) do

żywotnie pozbawienie wolności.

środki karne (funkcja przede

wszystkim prewencyjna)

Informacje MS

o

Na dzie

ń 23 grudnia 2010 r. liczba

osadzonych 78 497 tj. 96,7%
pojemno

ści zakładów

o

koszt utrzymania jednego skazanego w
zak

ładzie karnym – 2300 zł.

o

dozór elektroniczny

– obecnie około 560

osób.