Jak zmienić strategię

2 kroki w przód, 1 w tył?

Na pewno znasz to uczucie, gdy czytasz coś i nagle łapiesz się na tym, że myślisz o czymś zupełnie 
innym. Nic nie rozumiesz z tekstu, więc wracasz i czytasz dany fragment ponownie. To zjawisko 
tzw. regresja, obniża koncentrację na tekście i burzy rytm czytania. Jak ją zlikwidować i 
przyspieszyć czytanie? 

Przypomnij sobie moment, kiedy ostatnio czytałeś jakiś tekst, na przykład książkę lub dłuższy 
artykuł. Wróć pamięcią do tej chwili. Może i Ty przypominasz sobie takie zjawisko. Czytasz sobie, 
czytasz i nagle chwytasz się na tym, że od dłuższej chwili myślisz o czymś zupełnie innym niż 
tekst. Myśli krążą może wokół spraw związanych z wydarzeniami danego dnia, może czekasz na 
telefon i zastanawiasz się, kiedy wreszcie zadzwoni albo wyobrażasz sobie, co za chwilę zjesz na 
kolację. W każdym razie myślisz o wszystkim, tylko nie o tym, co czytasz. Jeśli Twoje myśli są 
daleko od tekstu to gwałtownie spada poziom jego zrozumienia i zapamiętania. Jednym słowem 
łapiesz się na tym, że nic nie rozumiesz.

Co robisz w momencie, gdy uświadomisz sobie, że nie rozumiesz czytanego tekstu?

Odpowiedź jest prosta: wracasz i czytasz dany fragment jeszcze raz od początku. Jest to kolejna z 
przeszkód czytania tradycyjnego zwana regresją. Nawyk ten znacznie obniża tempo czytania i 
powoduje spadek koncentracji na tekście.

Czym jest tak naprawdę regresja?

Regresja, czyli wsteczne ruchy oczu (wsteczne fiksacje) stanowią nieodłączny element czytania 
analitycznego i przy pewnych tekstach (trudne teksty naukowe, matematyka, fizyka) są potrzebne i 
rzadko komu udaje się je wyeliminować.

W badaniach ruchów oczu wyodrębniono kilka zasadniczych układów regresji:

Regresja mimowolna to:
1. Wsteczny ruch oka przystosowujący wzrok do początku nowego wiersza.
2. Ruchy korygujące oka, przy przekroczeniu zakresu pola widzenia.

Są to ruchy mimowolne, naturalne i pozostają poza świadomą kontrolą czytelnika. Zdarzają się 
zwykle na początku wiersza i ich celem jest skorygowanie niedokładnej percepcji.

Regresja celowa to:
3. Wsteczny ruch oka w celu weryfikacji (powtórne czytanie, by przypomnieć sobie treść).
4. Ruch wsteczny w celu analizy wyrażenia o niejasnym znaczeniu.
5. Ruchy wsteczne w celu zbadania niezrozumiałego kontekstu.

Są to ruchy celowe, utrudniające zachowanie właściwego rytmu czytania. Zachodzą najczęściej w 
środku wiersza i są spowodowane trudnościami w interpretacji. Czytelnik ma pełną świadomość 
tego rodzaju powrotów, choć rzadko zdaje sobie sprawę z ich niekorzystnego wpływu na 
efektywność czytania.

U osób wolno czytających obserwujemy częstsze zjawisko powrotów do raz przeczytanego tekstu 
niż u osób szybko czytających. Osoby o niskim tempie czytania powracają 10-15 razy w 
niewielkim tekście mającym ok. 100 słów! Tłumaczą to chęcią lepszego przyswojenia materiału, 
choć praktyka wykazuje coś zupełnie odwrotnego. Wolne czytanie wraz z regresją zaburza rytm i 
tempo czytania, osłabia koncentrację, zrozumienie oraz zapamiętanie tekstu.

Przyczyną regresji jest najczęściej słaba koncentracja na czytanym tekście. Jest to związane 
mocno z naszą techniką czytania. Czytamy za wolno i bez użycia wskaźnika. Wyobraź sobie, że 
czytając tradycyjnie dostarczasz swojemu mózgowi informacje z tempem 3-5 razy wolniejszym niż 
on pracuje. Nasz genialny organ nie jest jednak w stanie zwolnić i dlatego dostając informacje w 
takim tempie, po prostu się nudzi:) W momencie, gdy Twój mózg się nudzi podczas czytania, 
zaczynasz myśleć o czymś zupełnie innym. Oczy wprawdzie śledzą tekst, ale proces widzenia nie 
jest zbieżny z przetwarzaniem informacji.

Jeśli informacje są przekazywane z tempem, w jakim działa mózg, uboczne myśli nie pojawiają się 
i utrzymujesz wysoką koncentrację na tekście przez cały czas czytania.

Wysoka koncentracja jest kluczem do efektywnego rozumienia i zapamiętywania.

Kolejną przyczyną regresji mogą być zakłócenia zewnętrzne, które zmniejszają poziom Twojej 
uwagi na tekście. Każdy hałas (dzwoniący telefon, trzaśnięcie drzwiami, pukanie czy rozmowa) 
odrywa od czytania. Zmęczenie wzroku przy długotrwałym siedzeniu nad książką powoduje 
pieczenie oczu i w konsekwencji ich zamykanie na dłużej. Przez to, wracając do tekstu, często nie 
możemy znaleźć ostatnio czytanego wersu i pojawia się regresja.

Podsumowując, celowe wsteczne ruchy oczu powodują zaburzenie rytmu i tempa czytania, niską 
koncentrację na tekście oraz jego małe rozumienie i zapamiętanie. Największą jednak wadą regresji 
jest strata czasu, który jest dla nas bezcenny.

Jak skutecznie radzić sobie z regresją?

Aby skutecznie podnieść jakość swojego czytania warto wyeliminować lub ograniczyć do 
minimum nawyk regresji. Można to zrobić przez:

•

wyzbycie się lęku przed niezrozumieniem, 

•

pozytywne nastawienie psychiczne 

•

użycie wskaźnika do czytania. 

Najprostszą metodą przyspieszenia czytania bez użycia jakichkolwiek technik i długotrwałych 
treningów jest użycie wskaźnika podczas czytania. Jako dzieci intuicyjnie używaliśmy palca do 
czytania czując, że to pomaga płynnie prowadzić oko po tekście. Potem zabroniono nam tego robić, 
tłumacząc, że „duże dzieci tak nie robią”. Ach, jakże wielka jest mądrość dzieci!

Wskaźnik nie tylko pomaga w utrzymaniu płynnego ruchu oka, powoduje rozluźnienie, lecz także 
nadaje czytaniu właściwy rytm i tempo. Czytając ze wskaźnikiem łatwiej wyeliminować regresję, 

bo wskaźnik będzie automatycznie kierował oko w przód nie w tył. Po prostu ciągnij wskaźnik pod 
wersem, czytając z komfortowym dla siebie tempem.
Używając palca, długopisu lub patyczka od szaszłyków (my tak robimy na kursie) jako wskaźnika 
robisz milowy krok w kierunku szybszego czytania.

Kolejny sposób uwolnienia się od nawyku regresji to wyzbycie się lęku przed niezrozumieniem. 
Zanim powiesz: „tak, ale ja czytam bardzo trudne teksty” odpowiadam, że warto sobie uświadomić 
jedną rzecz. Każdy tekst zawiera tzw. redundancję, czyli nadmiar treści potrzebnych do jego 
zrozumienia. Zazwyczaj zdania zazębiają się w taki sposób, że informacją z pierwszego zdania 
zostaje powtórzona w kolejnych. Żadna z informacji nie pojawia się w tekście tylko jeden raz. 
Zjawisko to ułatwia czytanie i chroni przed niezrozumieniem. W normalnym tekście redundancja 
sięga ok. 70-75 %. Tekst taki dobrze się czyta i wystarczyłoby czytać co drugie słowo, aby 
zachować prawidłowy odbiór.

Aby radzić sobie z trudnymi tekstami polecam czytanie większych fragmentów tekstu w całości np. 
rozdziału i dopiero potem wracanie do niejasnych wyrażeń czy akapitów. Mózg bowiem potrzebuje 
najpierw szerszego obrazu, a potem zajmuje się szczegółami. To tak z układaniem puzzli. Najpierw 
patrzysz na obrazek, układasz ramkę a potem dopiero uzupełniasz szczegóły.

Warto także zadbać o przyjazne otoczenie podczas nauki czy czytania. Ograniczenie hałasów czy 
wyłączenie telefonu pomoże w zachowaniu wysokiej koncentracji na tekście. Czas czytania 
powinien być czasem dla nas i tylko dla nas. Pamiętaj także o przerwach, co 60- 90 minut lub nawet 
częściej, jeśli tego potrzebujesz. Czytaj i ucz się zgodnie z pracą mózgu a efekty będą błyskawiczne 
i sam zdziwisz się jak przyjemnie i komfortowo się czujesz.

Regresja jest w nawykiem, dlatego można ją zmienić. Dużo zależy od naszego nastawienia podczas 
czytania. Jeśli mam przekonanie, że mogę czytać bez wracania i zachować duże rozumienie to tak 
będzie. To jakie myśli towarzyszą Ci podczas czytania wpływa na to, jakie rezultaty osiągasz. 
Przede wszystkim ufaj sobie i eksperymentuj do woli.

-- 
Autor: Katarzyna Szafranowska

Więcej interesujących materiałów na temat rozwoju przeczytasz na stronie: 

http://synergia.org.pl