KONFLIKTY SPOŁECZNE
KONTROLA NA POZIOMIE
MAKRO
T.HOBBES (1651) -
PODPORZĄDKOWANIE KAŻDEGO RZĄDOM
„WIELKIEGO BRATA” (LEWIATANA), JAKIM
JEST PAŃSTWO (ROLA REGULACJI
RZĄDOWYCH)
A.SMITH (1776) -
„NIEWIDZIALNA RĘKA
RYNKU”, PRAWO POPYTU I PODAŻY, PAŃSTWO
NIE JEST POTRZEBNE
KONTROLA NA POZIOMIE
MIKRO
PROCES SOCJALIZACJI
MOTYWACJE
INTERAKCJE
RYTUAŁY
PODZIAŁ RÓL
ZABURZENIA, DEWIACJE I
SPRZECIW SPOŁECZNY
CZYNNIKI ZAGRAŻAJĄCE
PORZĄDKOWI
– WIELOŚĆ POPULACJI
: JAKOŚĆ
INTERAKCJI, ZAUFANIE,
ZAANGAŻOWANIE EMOCJONALNE
– ZRÓŻNICOWANIE SPOŁECZNE
:
KULTURA, ROLE ZAWODOWE,
DOCHODY
– NIERÓWNOŚCI:
PIENIĄDZE, WŁADZA,
PRESTIŻ
ŁAD SPOŁECZNY
ŁAD PRZEDSTAWIEŃ ZBIOROWYCH
TRADYCJA (
PRZETWANIE GATUNKU)
ŁAD MONOCENTRYCZNY CENTRUM
DECYZYJNE (
PEŁNA KONTROLA NAD
ŻYCIEM SPOŁECZEŃSTWA
)
ŁAD POLICENTRYCZNY
INTERFERENCJA DECYZJI
JEDNOSTKOWYCH
(„NIEWIDZIALNA RĘKA
RYNKU”)
ŁAD POROZUMIEŃ ZBIOROWYCH
WYNEGOCJOWANY KONSENSUS
NORMATYWNY
(WOLNOŚĆ, RÓWNOŚĆ,
SPRAWIEDLIWOŚĆ, JAKO DOBRA
PUBLICZNE)
ZAŁOŻENIA (M.Mlicki)
Konflikty
– są wszechobecne, nieuniknione i
nierozerwalnie wpisane w strukturę społeczną
Są powodowane przez immanentną dla
struktury, sprzeczność między jej elementami,
zarazem przyczyniają się do jej zmian
(charakter dialektyczny; spowodowana przez
konflikt zmiana
→
nowa struktura z zalążkami
sprzeczności)
Jest to zjawisko niejednorodne (konflikty:
funkcjonalne i dysfunkcjonalne).
DEFINICJA
Pochodzenie: łac. conflictus –
„zderzenie”
Słownik wyrazów obcych PWN:
„wszelkie zetknięcie się sprzecznych
dążeń, niezgodność interesów,
poglądów, antagonizm, kolizja, spór lub
zatarg”
GŁÓWNE TEORIE
KONFLIKTU
GENEZA
–
POZA SPOŁECZEŃSTWEM
•
UWARUNKOWANIA POZASPOŁECZNE
(DARWINIZM; ROLA INSTYNKTÓW))
•
UWARUNKOWANIA PSYCHOLOGICZNE
(np. KONCEPCJE TŁUMU)
–
W SPOŁECZEŃSTWIE
•
NIERÓWNOŚCI I DYSTANSE
•
WŁADZA I PANOWANIE
•
SYSTEMY WARTOŚCI
•
ZMIANY SPOŁECZNE
XIX WIECZNE TEORIE
KONFLIKTU
DARWINIZM SPOŁECZNY
(H.SPENCER,
L.GUMPLOWICZ)
EWOLUCJONIZM – KONFLIKT JAKO SIŁA
NAPĘDOWA ZMIAN
(PARK, G.SIMMEL)
MARKSIZM, TEORIE ELIT
(PARETO,
MOSCA, SOREL)
G.SIMMEL K.MARKS
Ż
RÓDŁEM
KONFLIKTU JEST
INSTYNKT WALKI I
NIENAWIŚCI
TKWIĄCY W
CZŁOWIEKU
JEST ON
WSZECHOBECNY,
ALE NIE ZAWSZE
PROWADZI DO
ZMIANY LUB
ZAŁAMANIA
SYSTEMU
•
STOSUNKI
EKONOMICZNE
PROWADZĄ DO
KONFLIKTÓW
•
KONFLIKTY
PRZYBIERAJĄ
BIEGUNOWY
CHARAKTER
•
SĄ ŻRÓDŁEM
ZMIANY
SPOŁECZNEJ
WSPÓŁCZESNE TEORIE XX w
R.DAHRENDORF
–
W SPOŁECZEŃSTWIE DOMINUJĄ ZWIĄZKI OPARTE NA
PANOWANIU I PRZYMUSIE,
–
ICH ŻRÓDŁEM JEST ZASADA PODPORZĄDKOWANIA
(ISTNIENIE ORGANIZACJI)
–
INTERESY JAWNE (GRUPY INTERESU)
–
INTERESY UKRYTE (QUASI-GRUPY)
L.COSER
–
KONFLIKTY FUNKCJONALNE VS. DYSFUNKCJONALNE
–
SZTYWNE VS. ELASTYCZNE STRUKTURY SPOŁECZNE
–
KONFLIKTY REALISTYCZNE VS. NIEREALISTYCZNE
(ROZŁADOWANIE NAPIĘCIA)
Np. WSKAŹNIKI ROZWOJU
SPOŁECZNEGO:
•
Dochód na mieszkańca,
•
długość życia,
•
poziom edukacji
Norwegia na 1 miejscu od 5 lat
Polska na 36 pozycji (1 pozycja
w górę) za Czechami i Węgrami; przed
Estonią, Słowacją, Litwą
Europa Środkowa i Wschodnia i WNP –
odsetek ludzi żyjących za mniej niż 2 $
dziennie wzrósł z 5 do 20 % ( lata 1990-
2001)
Np. UBÓSTWO W POLSCE
Granice niedostatku dla jednoosobowych
gospodarstw domowych:
w ujęciu obiektywnym 597zł
w ujęciu subiektywnym 1153zł
Procent polskich gospodarstw domowych
ż
yjących w niedostatku (marzec 2005r):
w ujęciu obiektywnym 23%
w ujęciu subiektywnym 51%
NORMY I WARTOŚCI
SPRZECIW I NIEPOKOJE
SPOŁECZNE
A. NIERÓWNOŚĆ I
STRATYFIKACJA JAKO
WARUNEK WSTĘPNY
B. ŁĄCZENIE SIĘ W
POCZUCIU KRZYWDY,
POJAWIENIE SIĘ
PRZYWÓDCY, SYMBOLI,
WZROST DEPRYWACJI
C. ZBIOROWE WYBUCHY
NIEZADOWOLENIA
(PRZYKŁAD TŁUMU)
DYNAMIKA KONFLIKTÓW
SPOŁECZNYCH
1. powstanie sprzeczności – niemożność
współistnienia pewnych stanów
systemu,
2. uświadomienie sobie sprzeczności →
napięcia psychiczne, pobudzenie
emocjonalne, frustracja, wrogość itd.,
3. dążenie do rozwiązania sprzeczności.
DEPRYWACJA SPOŁECZNA
Rozbieżność pomiędzy oczekiwaniami
a możliwościami ich zaspokojenia
• Strukturalna
- wynika ze
zróżnicowania
struktury społecznej
•Względna
- wynika z rozbieżności
pomiędzy oczekiwaniami
a możliwościami realizacji
- regresywna O - const M -
- aspiracyjna O -
M - const
- progresywna O -
M -
INTENSYWNOŚĆ KONFLIKTU
ZNACZENIE, JAKIE POZOSTAJĄCE W
KONFLIKCIE STRONY, PRZYPISUJĄ
PROBLEMOM STANOWIĄCYM PRZEDMIOT
KONFLIKTU
ZAKRES PROBLEMÓW OBJĘTYCH KONFLIKTEM
STOPIEŃ EMOCJONALNEGO ZAANGAŻOWANIA
WALCZĄCYCH STRON
IDEOLOGICZNA PODBUDOWA RACJI O KTÓRE
TOCZY SIĘ WALKA
WPŁYW PSYCHOLOGICZNYCH MECHANIZMÓW
WALKI
PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY
KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH
LUDZIE WIERZĄ ŚWIĘCIE W SŁUSZNOŚĆ
SWOJEJ SPRAWY
W OKREŚLONY SPOSÓB POSTRZEGANY
JEST PRZECIWNIK (DEHUMANIZACJA)
ZMIENIA SIĘ STOSUNEK DO
CZŁOWNKÓW WŁASNEJ GRUPY:
SOLIDARNOŚĆ, GOTOWOŚĆ DO
POŚWIĘCEŃ
NIE UZNAJE SIĘ STANOWISK
POŚREDNICH ANI KOMPROMISÓW
PODSTAWOWE FAZY
KONFLIKTU SPOŁECZNEGO
I. Sytuacja przedkonfliktowa
–
a/ pojawiają się sprzeczności wewnątrz
grupy lub między grupami, dotyczące
celów, dążeń, interesów, postaw,
ideałów
–
b/ pojawia się napięcie, które przejawia
się w postaci zbiorowego
niezadowolenia, uczucie zagrożenia lub
frustracja
PODSTAWOWE FAZY
KONFLIKTU SPOŁECZNEGO
II. Sytuacja właściwego konfliktu
–
A/ Pojawiają się ostre podziały między
ludźmi, znacznie ograniczające lub
uniemożliwiające współdziałanie między
ludźmi, pojawia się próba racjonalizacji
konfliktu (wyjaśnienia dlaczego się
pojawił)
–
B/ podjęta zostaje próba rozwiązania
konfliktu
PODSTAWOWE FAZY
KONFLIKTU SPOŁECZNEGO
III. Sytuacja pokonfliktowa
–
A/ Pojawia się dążenie do rozwiązania
konfliktu (konflikt
destruktywny/konstruktywny)
–
B/ utrzymywanie się przez pewien czas
urazów i uprzedzeń w stosunku do
drugiej strony
•
rozwiązywanie spraw istotnych
•
stereotypy i uprzedzenia
•
zerwany obieg informacji
SPOSOBY ROZWIĄZYWANIA
KONFLIKTÓW
Moje
interesy
Interesy partnera
RYWALIZACJA
WSPÓŁPRACA
KOMPROMIS
UNIKANIE
AKOMODACJA
ORIENTACJE SPOŁECZNE
indywidualistyczna – wybór opcji
najkorzystniejszej dla siebie,
rywalizacyjna (eksploatacyjna) – zdobycie
przewagi,
altruistyczna – dbałość o interes innych,
kooperacyjna – maksymalizacja
wspólnego dobra,
egalitarna – tendencja do
minimalizowania różnic.
(Grażyna Wieczorkowska
– podejście interakcyjne)
SKUTKI SPRZECIWU
SPOŁECZNEGO
„IM WIĘCEJ PRZEMOCY W RUCHU, KTÓRY
DOPROWADZIŁ DO ZMIAN, IM WIĘKSZE ZMIANY
WPROWADZONO, TYM BARDZIEJ
SKONCENTROWANA I SILNIEJSZA MUSI BYĆ
WŁADZA ŻEBY TO WSZYSTKO UTRZYMAĆ.
MOŻE ONA STAĆ SIĘ KOLEJNYM ŻRÓDŁEM
NIERÓWNOŚCI, DOMINACJI ORAZ NARASTANIA
POCZUCIA KRZYWDY I NIEZADOWOLENIA.”
(przykład byłego ZSRR)