KONFLIKTY SPOŁECZNE

KONTROLA NA POZIOMIE
MAKRO

T.HOBBES (1651) -

PODPORZĄDKOWANIE KAŻDEGO RZĄDOM
„WIELKIEGO BRATA” (LEWIATANA), JAKIM
JEST PAŃSTWO (ROLA REGULACJI
RZĄDOWYCH)

A.SMITH (1776) -

„NIEWIDZIALNA RĘKA

RYNKU”, PRAWO POPYTU I PODAŻY, PAŃSTWO
NIE JEST POTRZEBNE

KONTROLA NA POZIOMIE
MIKRO

PROCES SOCJALIZACJI

MOTYWACJE

INTERAKCJE

RYTUAŁY

PODZIAŁ RÓL

ZABURZENIA, DEWIACJE I
SPRZECIW SPOŁECZNY

CZYNNIKI ZAGRAŻAJĄCE
PORZĄDKOWI

– WIELOŚĆ POPULACJI

: JAKOŚĆ

INTERAKCJI, ZAUFANIE,
ZAANGAŻOWANIE EMOCJONALNE

– ZRÓŻNICOWANIE SPOŁECZNE

:

KULTURA, ROLE ZAWODOWE,

DOCHODY

– NIERÓWNOŚCI:

PIENIĄDZE, WŁADZA,

PRESTIŻ

ŁAD SPOŁECZNY

ŁAD PRZEDSTAWIEŃ ZBIOROWYCH

TRADYCJA (

PRZETWANIE GATUNKU)

ŁAD MONOCENTRYCZNY CENTRUM

DECYZYJNE (

PEŁNA KONTROLA NAD

ŻYCIEM SPOŁECZEŃSTWA

)

ŁAD POLICENTRYCZNY

INTERFERENCJA DECYZJI

JEDNOSTKOWYCH

(„NIEWIDZIALNA RĘKA

RYNKU”)

ŁAD POROZUMIEŃ ZBIOROWYCH

WYNEGOCJOWANY KONSENSUS

NORMATYWNY

(WOLNOŚĆ, RÓWNOŚĆ,

SPRAWIEDLIWOŚĆ, JAKO DOBRA

PUBLICZNE)

ZAŁOŻENIA (M.Mlicki)

Konflikty

– są wszechobecne, nieuniknione i

nierozerwalnie wpisane w strukturę społeczną

Są powodowane przez immanentną dla
struktury, sprzeczność między jej elementami,

zarazem przyczyniają się do jej zmian
(charakter dialektyczny; spowodowana przez
konflikt zmiana

→

nowa struktura z zalążkami

sprzeczności)

Jest to zjawisko niejednorodne (konflikty:
funkcjonalne i dysfunkcjonalne).

DEFINICJA

Pochodzenie: łac. conflictus –
„zderzenie”

Słownik wyrazów obcych PWN:
„wszelkie zetknięcie się sprzecznych
dążeń, niezgodność interesów,
poglądów, antagonizm, kolizja, spór lub
zatarg”

GŁÓWNE TEORIE
KONFLIKTU

GENEZA

–

POZA SPOŁECZEŃSTWEM

•

UWARUNKOWANIA POZASPOŁECZNE

(DARWINIZM; ROLA INSTYNKTÓW))

•

UWARUNKOWANIA PSYCHOLOGICZNE

(np. KONCEPCJE TŁUMU)

–

W SPOŁECZEŃSTWIE

•

NIERÓWNOŚCI I DYSTANSE

•

WŁADZA I PANOWANIE

•

SYSTEMY WARTOŚCI

•

ZMIANY SPOŁECZNE

XIX WIECZNE TEORIE
KONFLIKTU

DARWINIZM SPOŁECZNY

(H.SPENCER,

L.GUMPLOWICZ)

EWOLUCJONIZM – KONFLIKT JAKO SIŁA
NAPĘDOWA ZMIAN

(PARK, G.SIMMEL)

MARKSIZM, TEORIE ELIT

(PARETO,

MOSCA, SOREL)

G.SIMMEL K.MARKS

Ż

RÓDŁEM

KONFLIKTU JEST

INSTYNKT WALKI I

NIENAWIŚCI

TKWIĄCY W

CZŁOWIEKU

JEST ON

WSZECHOBECNY,

ALE NIE ZAWSZE

PROWADZI DO

ZMIANY LUB

ZAŁAMANIA

SYSTEMU

•

STOSUNKI

EKONOMICZNE
PROWADZĄ DO
KONFLIKTÓW

•

KONFLIKTY

PRZYBIERAJĄ
BIEGUNOWY
CHARAKTER

•

SĄ ŻRÓDŁEM

ZMIANY
SPOŁECZNEJ

WSPÓŁCZESNE TEORIE XX w

R.DAHRENDORF

–

W SPOŁECZEŃSTWIE DOMINUJĄ ZWIĄZKI OPARTE NA

PANOWANIU I PRZYMUSIE,

–

ICH ŻRÓDŁEM JEST ZASADA PODPORZĄDKOWANIA

(ISTNIENIE ORGANIZACJI)

–

INTERESY JAWNE (GRUPY INTERESU)

–

INTERESY UKRYTE (QUASI-GRUPY)

L.COSER

–

KONFLIKTY FUNKCJONALNE VS. DYSFUNKCJONALNE

–

SZTYWNE VS. ELASTYCZNE STRUKTURY SPOŁECZNE

–

KONFLIKTY REALISTYCZNE VS. NIEREALISTYCZNE

(ROZŁADOWANIE NAPIĘCIA)

Np. WSKAŹNIKI ROZWOJU

SPOŁECZNEGO:

•

Dochód na mieszkańca,

•

długość życia,

•

poziom edukacji

Norwegia na 1 miejscu od 5 lat
Polska na 36 pozycji (1 pozycja
w górę) za Czechami i Węgrami; przed
Estonią, Słowacją, Litwą

Europa Środkowa i Wschodnia i WNP –

odsetek ludzi żyjących za mniej niż 2 $
dziennie wzrósł z 5 do 20 % ( lata 1990-
2001)

Np. UBÓSTWO W POLSCE

Granice niedostatku dla jednoosobowych

gospodarstw domowych:

w ujęciu obiektywnym 597zł

w ujęciu subiektywnym 1153zł

Procent polskich gospodarstw domowych

ż

yjących w niedostatku (marzec 2005r):

w ujęciu obiektywnym 23%

w ujęciu subiektywnym 51%

NORMY I WARTOŚCI

SPRZECIW I NIEPOKOJE
SPOŁECZNE

A. NIERÓWNOŚĆ I

STRATYFIKACJA JAKO

WARUNEK WSTĘPNY

B. ŁĄCZENIE SIĘ W

POCZUCIU KRZYWDY,

POJAWIENIE SIĘ

PRZYWÓDCY, SYMBOLI,

WZROST DEPRYWACJI

C. ZBIOROWE WYBUCHY

NIEZADOWOLENIA

(PRZYKŁAD TŁUMU)

DYNAMIKA KONFLIKTÓW
SPOŁECZNYCH

1. powstanie sprzeczności – niemożność

współistnienia pewnych stanów
systemu,

2. uświadomienie sobie sprzeczności →

napięcia psychiczne, pobudzenie
emocjonalne, frustracja, wrogość itd.,

3. dążenie do rozwiązania sprzeczności.

DEPRYWACJA SPOŁECZNA

Rozbieżność pomiędzy oczekiwaniami

a możliwościami ich zaspokojenia

• Strukturalna
- wynika ze
zróżnicowania

struktury społecznej

•Względna

- wynika z rozbieżności

pomiędzy oczekiwaniami
a możliwościami realizacji

- regresywna O - const M -

- aspiracyjna O -

M - const

- progresywna O -

M -

INTENSYWNOŚĆ KONFLIKTU

ZNACZENIE, JAKIE POZOSTAJĄCE W

KONFLIKCIE STRONY, PRZYPISUJĄ

PROBLEMOM STANOWIĄCYM PRZEDMIOT

KONFLIKTU

ZAKRES PROBLEMÓW OBJĘTYCH KONFLIKTEM

STOPIEŃ EMOCJONALNEGO ZAANGAŻOWANIA

WALCZĄCYCH STRON

IDEOLOGICZNA PODBUDOWA RACJI O KTÓRE

TOCZY SIĘ WALKA

WPŁYW PSYCHOLOGICZNYCH MECHANIZMÓW

WALKI

PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY
KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH

LUDZIE WIERZĄ ŚWIĘCIE W SŁUSZNOŚĆ

SWOJEJ SPRAWY

W OKREŚLONY SPOSÓB POSTRZEGANY

JEST PRZECIWNIK (DEHUMANIZACJA)

ZMIENIA SIĘ STOSUNEK DO

CZŁOWNKÓW WŁASNEJ GRUPY:

SOLIDARNOŚĆ, GOTOWOŚĆ DO

POŚWIĘCEŃ

NIE UZNAJE SIĘ STANOWISK

POŚREDNICH ANI KOMPROMISÓW

PODSTAWOWE FAZY
KONFLIKTU SPOŁECZNEGO

I. Sytuacja przedkonfliktowa

–

a/ pojawiają się sprzeczności wewnątrz
grupy lub między grupami, dotyczące
celów, dążeń, interesów, postaw,
ideałów

–

b/ pojawia się napięcie, które przejawia
się w postaci zbiorowego
niezadowolenia, uczucie zagrożenia lub
frustracja

PODSTAWOWE FAZY
KONFLIKTU SPOŁECZNEGO

II. Sytuacja właściwego konfliktu

–

A/ Pojawiają się ostre podziały między
ludźmi, znacznie ograniczające lub
uniemożliwiające współdziałanie między
ludźmi, pojawia się próba racjonalizacji
konfliktu (wyjaśnienia dlaczego się
pojawił)

–

B/ podjęta zostaje próba rozwiązania
konfliktu

PODSTAWOWE FAZY
KONFLIKTU SPOŁECZNEGO

III. Sytuacja pokonfliktowa

–

A/ Pojawia się dążenie do rozwiązania
konfliktu (konflikt
destruktywny/konstruktywny)

–

B/ utrzymywanie się przez pewien czas
urazów i uprzedzeń w stosunku do
drugiej strony

•

rozwiązywanie spraw istotnych

•

stereotypy i uprzedzenia

•

zerwany obieg informacji

SPOSOBY ROZWIĄZYWANIA
KONFLIKTÓW

Moje
interesy

Interesy partnera

RYWALIZACJA

WSPÓŁPRACA

KOMPROMIS

UNIKANIE

AKOMODACJA

ORIENTACJE SPOŁECZNE

indywidualistyczna – wybór opcji
najkorzystniejszej dla siebie,

rywalizacyjna (eksploatacyjna) – zdobycie
przewagi,

altruistyczna – dbałość o interes innych,

kooperacyjna – maksymalizacja
wspólnego dobra,

egalitarna – tendencja do
minimalizowania różnic.

(Grażyna Wieczorkowska

– podejście interakcyjne)

SKUTKI SPRZECIWU
SPOŁECZNEGO

„IM WIĘCEJ PRZEMOCY W RUCHU, KTÓRY
DOPROWADZIŁ DO ZMIAN, IM WIĘKSZE ZMIANY
WPROWADZONO, TYM BARDZIEJ
SKONCENTROWANA I SILNIEJSZA MUSI BYĆ
WŁADZA ŻEBY TO WSZYSTKO UTRZYMAĆ.

MOŻE ONA STAĆ SIĘ KOLEJNYM ŻRÓDŁEM
NIERÓWNOŚCI, DOMINACJI ORAZ NARASTANIA
POCZUCIA KRZYWDY I NIEZADOWOLENIA.”
(przykład byłego ZSRR)