Gatunki dziennikarskie:
1. GD to zindywidualizowane podstawowe struktury
2. pełniące im tylko właściwe zadanie w procesach komunikowania masowego
3. struktury te składają się z elementów tworzywa, formy, treści…
4. Występują w sposób powtarzalny w publikacjach prasowych, radiowych i telewizyjnych, a także w
przekazach internetowych
- niektórzy twierdza, że GD to systemy kodów polegające na tym, że autor wypowiedzi koduje ją by
była odczytywana według. jego intencji
- GD to forma umowy dwustronnej, której złamanie może zakłócid proces porozumienia się. Autor
umawia się z odbiorcą, że to co będzie treścią wypowiedzi jest prawdziwe i ten, który odbiera
przekaz, wie, że jest to prawdziwe.

Gatunki dziennikarskie ze względu na tworzywo:
- gatunki językowe (teksty drukowane, wygłaszane, połączone z dźwiękiem)
- g. językowe obrazowe (teksty drukowane z ilustracjami np.: teksty, zdjęcia filmowe, przekaz wizyjny
(prasa, TV, radio)
- g. obrazowe ( rysunki, wykresy, zdjęcia, filmy bez tekstu, przekazy typu „non comments”, prasa, TV,
Internet.

Na GD składa się:
Forma – jest kluczowym elementem przy klasyfikowaniu GD.
Na formę składa się:
- styl językowy (możliwośd odróżnienia wiadomości od tekstu felietonowego czy eseju)
- kompozycja i układ (wiadomośd powinna mied właściwą kompozycję np. lid. 1, 2, 3, rozwinięcie,
pytanie w wywiadzie , nie elitarny układ eseju. Pytania muszą mied jakąś kompozycję, cechą eseju
jest, że kompozycji nie ma.
- Ukształtowanie graficzne (nagłówki wytłuszczone kursywą, inter line)
- Sposób ujęcia tematu ( konkretnie i rzeczowo w artykule publicystycznym ,żartobliwie i dygresyjnie
w felietonie).
- Rola i udział podmiotu autorskiego (podmiot nie obecny w wiadomości, dwa podmioty w
wywiadzie, narrator w gawędzie).

GD a inne formy wypowiedzi:
- g. literackie (poemat, powieśd, nowela) często dochodzi do mieszania
- gatunki z zakresu nauk (artykuł naukowy, rozprawa naukowa, wykład)
- g. sztuk pięknych (formy muzyczne, malarskie, rzeźbiarskie)
- g. filmowe (western, kryminał, komedia)
- g. z zakresu sztuki estradowej (piosenka, kabaret, cyrk)
- g. z zakresu reklamy (neony, opakowania, spoty)

Czym różnią się gatunki dziennikarskie od gatunków literackich:
- teksty dziennikarskie odnoszą się do rzeczywistości sprowadzalnej, literatura to raczej świat fikcji.
- GD mają ścisły związek z mediami
- g. literackie występujące w mediach, nie pełnią funkcji powiadamiania i nie kształtują opinii
publicznej.

Dobór i zakres stosowania GD wynika z:
- sytuacji w jakiej realizuje się komunikat
- adresata ( nie możemy stosowad form wyrafinowanych jeśli kierujemy przekaz do zwykłego
odbiorcy np.: FAKT
- funkcji i celu publikacji (jeśli chcemy poruszyd środowisko opiniotwórcze to będziemy używali form
publicystycznych , reportażu opiniowego, artykułu dyskusyjnego, budowanego na ostrej tezie co ma
na celu wywołanie publicznej dyskusji, jeśli chcemy kogoś ośmieszyd- felieton.

Synkretycznośd gatunkowa:
Rzadko można spotkad czysty gatunek, jest on zawsze skażony synkretycznością. Tzw. „czyste”,
klasyczne gatunki pojawiają się obecnie niezbyt często. Rozwój technologiczny mediów, szybkości i
zasięg przekazu doprowadził do mieszania się cech i konwencji gatunkowych. Proces ten objął nie
tylko gatunki stricte dziennikarskie, ale doprowadził do mieszania się cech wypowiedzi
dziennikarskiej.

Co należy zrobid by właściwie nazwad i sklasyfikowad gatunek:
Dominata gatunkowa, czyli zespół cech, które dominują lub przeważają w wypowiedzi, niekiedy
trzeba zrobid to dwukrotnie czyli najpierw stwierdzid czy jest to gatunek dziennikarski a po
odpowiedzi twierdzącej według tej samej metody dominaty zaliczyd go do odpowiedniej grupy (w
pierwszej kolejności).
-------------------------------
Gatunki dziennikarskie GENEZA i EWOLUCJA:
GD pojawiają się wtedy, kiedy pojawiają się formy przekazu.
GD mają początek, kiedy ludzie zaczęli się komunikowad ( słowo, obraz, obraz i tekst)

Czasy Rzymskie:
- ACTA POPULI ROMANI pierwszy publiczny, periodyczny środek przekazu (tabliczki ustawione z
informacjami np.: wyniki igrzysk, zawodów, życia)
- piśmiennictwo epistolarne (początki publicystyki)
- początki retoryki –MARCUS FABIUS QUINTYLIANS autor formuły 5 pytao: KTO?, CO?, GDZIE?,
KIEDY?, JAK? Żeby kogoś dobrze poinformowad trzeba odpowiedzied na te 5 pytao. Potem doszło
pytanie: z jakim skutkiem?

Epizod Chioski:
VII w. kaligrafowane na papierze ryżowym zbiory przekazów rozporządzeo rozpowszechniane za
czasów dynastii TANG. VII-IXw (TANG)

Europa między średniowieczem a odrodzeniem:
- początki informacji prasowej
- zbiory doniesieo dla dworów, firm handlowych i banków
- pierwsze AVISSO i ZEITUNG
- druki ulotne operujące zrazu wiadomością, później relacją oraz ilustracją (XVw.)
- ESSAIS Michaela Montaigna wydane w 1580r to pierwszy gatunek literacki, który znalazł poczesne
miejsce w publicystyce.

Periodyczna prasa informacyjna XVIII i jej cechy:
- wiadomości, wzmianki, relacje zamieszczono w sposób przypadkowy, wg. kolejności spływu
(czasami numer otwierała nie istotna informacja)
- układ prasy statyczny, książkowy, jedno lub dwułamowy.
- brak światła (były akapity)
- pagina ciągła (kolejna strona)
- brak wyodrębnionych nagłówków
- wygórowana cena

Pierwszy dziennik 1702 – THE DAILY COURANT
Wiek XVIII to prasa społeczno kulturalna:
- krystalizują się takie odmiany jak: artykuł publicystyczny i esej.
- 1665r. W Jurnal des Sorantes zamieszczono recenzję 1 ksiązki
- 3 lata później w londyoskim Mercurius Politycus – 1 reklama
- Tomy prasy otwierają się na formy liter.-nauk.

Oświecenie (czas przełomu) :
- rozwój czytelnictwa
- prasa różnicuje się tematycznie i formalnie (opisy krajów egzotycznych, odkrycia naukowe, rozwój
rolnictwa)
- pojawiają się pierwsze magazyny (reprodukcje rysunków i rycin)
- Krystalizują się wszystkie klasyczne formy wypowiedzi prasowej.
MONITOR –pierwsze polskie czasopismo moralizatorskie
(Franciszek Bohomolec- uważany za „ojca felietonistów”)

Wielka Rewolucja francuska i jej prasa:
- prasa jako instrument polityki (skutecznośd)
- nakłady niektórych dzienników przekroczyły100 tys. Egzemplarzy
- po raz pierwszy tak wielką rolę w kształtowaniu nastrojów mas odegrała prasowa karykatura i
rysunek satyryczny.
- w publicystyce królował komentarz mistrzów gatunku J. Reul Morat’a czy Kamila Desmoulins’a

80% francuzów była niepiśmienna, dlatego używano rysunków satyrycznych i karykatur (okazało się
że można wpłynąd na nastroje społeczne karykaturą).

1794 Telegraf optyczny –ksiądz Cloud Chopp na 200 kilometrowej trasie, między Paryżem a Lille
ustawia 20 stacji. Wiadomośd biegnie 2 min. Atakowany przez wrogów, posądzony o plagiat, popełnia
samobójstwo.

Rok 1800 –rok FELIETONU
- do Journal des Debates dołączono luźną kartkę zadrukowaną tekstami błahymi i żartobliwymi, którą
nazwano FEUILLE
- z czasem kartka przekształciła się w stałą rubrykę felietonową
- jeszcze przez wiele lat publikowano tam teksty o innej niż felietonowa, stylistyce.

Przed rokiem 1800 pisano felietony, ale nie były one tak nazwane.

Daniel Defoe – jako pierwszy wprowadził na początku XVIIIw. - stylistykę.

Epoka napoleooska:
- stworzył klimat i potrzebę świadomego kształtowania poglądów i postaw społecznych, poprzez
manipulację informacją i jednostronną publicystykę.
- doceniał rolę prasy w kształtowaniu pozytywnego wizerunku swojej osoby i paostwa
- przypisuje się mu pierwszeostwo w posługiwaniu się terminem „ opinia publiczna”

Reformy Emila De GIRARDIN:
1831 prasa nowoczesna.
- prasa miała stad się tworem i podlegad grze rynkowej
- powinna pozyskiwad jak największą grupę prenumeratorów
- powinna byd tania i atrakcyjna dla przeciętnego człowieka
- powinna stronid od polityki

Francja jest kolebką prasy nowoczesnej.
Egirazolin zaproponował układ cztero kolumnowy, duża winieta tytułowa, numer rozpoczynał
artykuł wstępny: strona 1 miała byd stroną handlową. Druga kolumna informacyjna – giełdowa, ceny
towarów. Kolumna 3 publicystyczna 0 1/3 kolumny;
pod pał (tzw. podgląd) oddzielający tekst od np.; rubryki felietonu kolumna 4 była poświęcona
wyłącznie ogłoszeniom i reklamom.

Rok 1836 początek (rewolucji) rywalizacji o czytelnika:
- do walki stają dwa paryskie dzienniki
- pierwszy to LA PRESSE Emila de Girardin
- druga to Le Siecle Armanda Dutacga
Wydawcy zaczęli prześcigad się w dostarczaniu materiałów lepszych, poczytnych, pozyskiwanie
gwiazd (literaci) noweli i powieści. Pisarz wykreowany przez prasę Aleksander Dumas (zatrudniał
pisarzy którzy wypełniali jego pomysły, dlatego bo prasa najwięcej od niego wymagała).

Wyniki rywalizacji:
- nowy dynamiczny układ dziennika
- rozbudowane i krzykliwe nagłówki
- różnorodne elementy graficzne
- dominacja form informacyjnych
- powieśd odcinkowa
- niska cena
- kolportaż bezpośredni

„prasa bulwarowa” wywodzi się z okresu kiedy młodzi chłopcy sprzedawali ją na paryskich
bulwarach.

„LE PETIT JOURNAL” pierwsze masowe pismo informacyjne o nakładzie 300 tyś. egzemplarzy (Moise

Miliard) kosztował 1 SU (najmniejsza moneta we Francji)

Agencje prasowe:
- Charles Houas i jego biuro handlu informacją (pierwsza europejska AP)
- berlioscy plenipotenci
- Bernard Wolf (BPA) obecnie
- ISRAEL BEER VEL JULIUSZ REUTER (AP REUTERA) OBECNIE

Rozwój dziennikarstwa agencyjnego:
DEPESZE
- Samuel Morse jego telegraf i alfabet zaprezentowany w 1840r.
- pierwsze depesze 1844 w „ Boltimowe Patriot”
- brytyjski „Times” (w tym roku) publikuje depesze o narodzinach syna królowej Wiktorii.
POCZATKI FOTOGRAFII PRASOWEJ:
- Zois Daoguerre 1839
- 1842 „ Illustrated London News” pierwsze zdjęcia
- fotoreportaże - z wojny krymskiej Roberta Fentona 1855 I wojny secesyjnej Matthew Brady (1861-
1865)
- pierwsza fotografia autentyczna fotografia prasowa 1888r. (portret)

Schyłek XIXw :
- kooczy się w prasie europejskiej proces formowania się wszystkich klasycznych gatunków
informacyjnych i publicystycznych oraz ich odmian
- chronologicznie ostatnim był reportaż społeczny.

Nowe medium – film Bracia Lumiere 1885r.

Początki radia:
- 1914 pierwsza publiczna audycja (Belgia)
- chronologicznie ostatni był reportaż społeczny
- ramówka radiowa zawiera klasyczne gatunki prasowe (wiadomośd, depesze, felieton, Gawęda,
komentarz; formy zmodyfikowane- transmisja; muzyka, literatura, rozrywka, reklama)
Telewizja:
- prace badawcze lata XX
- w 1929r. pierwsza stacja nadawcza w USA
- w 1935r. pierwsza elektroniczna stacja nadawcza w USA
Rewolucja internetowa:
- charakter globalny
- dodatkowy kanał dla mediów
- internetowe wersje gazet, chat, programy radiowe i telewizyjne
- portale pełniące funkcje czasopism i gazet

Gatunki informacyjne: „ Dziennikarze są historykami chwili” Albert Camus
INFORMACJA:
- o informacji mówi się jako o drugim obok publicystyki podstawowym rodzaju wypowiedzi

dziennikarskiej, które są zbiorem publikacji o właściwym ich celach stylu kompozycji, źródła i miejsca
publikacji.
- informacją potocznie nazywamy różne jej odmiany: wiadomośd, notatkę, wzmiankę

Informacja może istnied bez publicystyki zaś publicystyka nie może istnied bez informacji.
Publicystyka to zwykle łączenie informacji wiązania przyczyn ze skutkami, analizowanie ciągów
zdarzeniowych i refleksja intelektualna.
Informacja powiadamia o faktach, publicystyka o sądach.
Informacja poszerza zakres uczestnictwa w dziejących się wydarzeniach, pub. pogłębia przeżywanie
tych zjawisk.

Informacja to przekazywanie odbiorcy za pośrednictwem mediów aktualnych treści poznawczych.
Publicystyka natomiast to aktualne tendencje (subiektywne) interpretowanie wszelkich zagadnieo
społecznych.

Cechy informacji:
- aktualnośd –actus czyo, działanie, jak najszybszy przekaz po fakcie
- wiernośd – odzwierciedlenie opisywanej lub pokazywanej rzeczywistości
- zrozumiałośd –wiele przekazów o charakterze informacyjnym odbiorcy rozumieją. W miarę
możliwości należy unikad wyrazów obcojęzycznych i nazw fachowych.
- zwięzłośd –to w pewnym uproszczeniu dobranie takich środków językowych, by za pomocą niezbyt
wielu słów precyzyjnie opisad istotę wydarzenia.
- ścisłośd i jednoznacznośd –komunikat powinien dotyczyd faktów przedstawionych w sposób
konkretny. Należy unikad ujęd dygresyjnych i wątków pobocznych.
- obrazowośd – należy używad wyrazów i sformułowao dających odbiorcy możliwośd wyobrażenia
sobie opisywanej sytuacji. Informacja nie powinna zawierad więc eufemizmów i peryfraz.

3 zasady konstrukcji informacji:
- danie odpowiedzi na pytania: KTO, CO, GDZIE, KIEDY, JAK, DLACZEGO, Z JAKIM SKUTKIEM?
- odwrócona piramida to co jest kluczowe i kolejne informacje i uzupełnianie inf.
- separowanie faktów od komentarza.

Podstawowa forma to:
- wiadomośd- wypowiedź publikowana na stronach informacyjnych.
- Wzmianka –jest rodzajem wiadomości z własnym nagłówkiem, ale to forma drobna występująca
gdzieś w koocu kolumny informacyjnej bez zdjęcia.
- Notka lub notatka -jej cechą jest to że lokuje się w kolumnie. Notatki to często zestawienie depesz
agencyjnych.
- zajawka - kiedyś były to krótkie zdania np.: tytuły tekstów z podaniem stron, obecnie jest tendencja
do rozbudowania zajawek. Ale ich wyróżnieniem jest podanie numeru strony.
- komunikat - tym różni się od innych form informacyjnych, że operuje się językiem statycznym,
urzędowym, oficjalnym; jest nadawca komunik.
- biogram - zwykle daje się gdy osoba zainteresowana przedstawia czego dokonała i zawiera główne
informacje o takiej osobie + zdjęcie portretowe.
- sprostowanie -jest on oparty na przepisach prawa prasowego.

- Wyjaśnianie to forma półsprostowania.

Wywiad terminologia i geneza:
wywiad to:
- nazwa gatunku multimedialnego o charakterze informacyjnym lub publicystycznym,
- metoda zbierania informacji
Pierwszy wywiad przeprowadzony był przez Jamesa Gordona Benetta w 1835r. na łamach New York
Herald, jego rozmówcą był poczmistrz Bufallo.
Na przełomie XIX i XXw. Wywiad stał się rodzajem gry salonowej za sprawą Marcela Prousta, nie miał
większego znaczenia w prasie politycznej.

Wywiad – rozmowa przeprowadzona przez dziennikarza lub dziennikarzy z osobą która się czymś
wyróżnia, jest autorytetem w jakiejś dziedzinie.

Wywiadem nie jest sonda uliczna ani dyskusja (odniesienie do jednego wyrażenia zarysowanego
problemu). Treścią wywiadu z jedną osobą jest wiele tematów.
Dyskusja cechuje się jednym wiodącym tematem.

Wywiad -cechy gatunkowe:
- musi byd przeprowadzony z osobą czymś się wyróżniającą , będącą autorytetem w jakiejś dziedzinie
- treścią wywiadu powinny byd rzeczy ciekawe, nowe i aktualne
- omawiane problemy są sprawdzalne, a tym samym właściwe
- odpowiedzi powinny mied piętno.

Odmiany (ze względu na sposób przekazu):
- bezpośredni przed audytorium
- prasowy
- radiowy i telewizyjny (improwizowane, spontaniczne, robione na żywo, nagrywane i poddawane
obróbce)
- wywiad wmontowany w inną wypowiedź dziennikarską (artykuł, esej) ze względu na konstrukcję i
osobę respondenta
- wywiad montaż (sklejanie części wywiadu)
- wywiad z samym sobą (publicystyczny)
- wywiad bez wyodrębnionych pytao
- wywiad rzeka (publicystyczny, np.; J. Rolicki „Przerwana Dekada”)

Stylistyka i treśd pytao:
Wszystkie te elementy zależą w pierwszej kolejności od adresata. Autor wywiadu musi brad pod
uwagę takie elementy jak np.: płed ( inna stylistyka jest w pismach kobiecych);
Wiek, wykształcenie (wywiady w prasie opinii bardziej wszechstronne); zawód ,wyznanie, (prasa i
programy religijne publikują wywiady które zawsze w jakimś stopniu nawiązują do sfery sacrum;
zainteresowanie- media które zajmują się programami hobby, internetowe strony tematyczne kierują
swój przekaz do konkretnych grup; narodowośd lub przynależnośd etniczna, orientacja seksualna.

Pytania w wywiadzie poza sytuacjami spontanicznymi, kiedy nie da się przewidzied pytao, cel

wywiadu i jego układ powinny byd przedmiotem wcześniejszych przemyśleo. Można wybrad wariant
chronologiczny jeśli chce przedstawid sylwetkę swego rozmówcy albo problemowy jeśli zależy mu na
poznaniu poglądów respondenta.
Możliwy jest układ mieszany chronologiczno-problemowy.

Pytania w wywiadzie:
- ważna jest dbałośd o spójnośd pytao, unikanie dygresji, powtarzania się
- w dłuższych formach wielowątkowych dla całości wypowiedzi istotne są tzw. pytania zwrotne które
pozwalają na podsumowanie rozpatrywanej kwestii i płynne przejście do kolejnego pytania.

Przeciwieostwem pytao zwrotnych są pytania zaskakujące oderwane od toku dyskusji, oczywiście jeśli
nie będzie się ich stosowad w nadmiarze, wszystko zależy od respondenta
od jego temperamentu , refleksu .Zbędne są pytania na które odpowiedz wydaję się oczywista co
zdarza się w krótkich wywiadach sportowych.
Zdarza się że powtarzanie pytao jest formą wymuszenia na respondencie wypowiedzi.
Interakcje w wywiadzie:
- dziennikarz –pośrednik występuje między respondentem a odbiorcą, zadaje pytanie rejestruje
odpowiedz (krótkie wywiady o charakterze informacyjnym)
- Pośrednik –pomocnik, dziennikarz nie tylko pośredniczy, ale stara się żeby respondent wypadł lepiej
niż mógłby wypaśd, występuje najczęściej kiedy dziennikarz lubi człowieka i chce by tak się stało.
Czasem respondent sobie nie radzi dlatego trzeba mu trochę pomóc.
Inicjatywę trzyma dziennikarz, on jest panem sytuacji.
- autorytet- uczeo, dziennikarz przyjmuje postawę nie znającego tematu, jest w defensywie, stwarza
wrażenie zafascynowanego osobowością respondenta i jego pytaniami, może to byd sytuacja kiedy
dziennikarz jest niedoświadczony, może byd tak że dziennikarz specjalnie się tak zachowuje, nazywa
się to „wywiadem na kolanach” (Piłsudski)
Pytania są krótkie i rzadkie, dominują długie wypowiedzi.
- partner –ekspert dziennikarz staje się równorzędnym partnerem, a nawet stroną dominującą, może
to wynikad z zawodowej perfekcji, jest przygotowany znakomicie, może to byd wykazanie przy tym
niewiedzy i braku kompetencji odpowiadającego. Dochodzi do naruszenia równowagi w dyskusji na
korzyśd dziennikarza.
- partner reprezentant opinii publicznej, dziennikarz wzmacnia swoją pozycję występując jako
reprezentant opinii publicznej. Respondenta stawia pod ścianą. Wtrąca zwroty „Opinia publiczna jest
zaniepokojona” lub „Nasz społecznośd chciałaby wiedzied”.

Patologia w wywiadzie:
- ustawienie rozmówcy pod z góry zamierzoną tezę. Respondent przedstawiony jako osoba o
negatywnych cechach charakteru.
- ton mentorski –syndrom misyjności mediów, pouczenie respondenta, traktowanie go z góry
- klimat przesłuchania prokuratorskiego –natrętnie powtarzanie pytao „łapanie za słówka”

Funkcja nagłówków:
- nagłówki były elementami dzielącymi materiał, elementy dynamiki
- zaczęły dookreślad tekst, zawartośd treściowa tekstu
- nagłówek zaczął spełniad funkcję typową dla wiadomości, stawał się formą informacyjną

Obecnie nagłówki porządkują materiał ale przede wszystkim dynamizują materiał, są elementem
przyciągającym.

Każdy nagłówek składa się z nadtytułu, tytułu głównego i tytułu.
- nadtytuł –wprowadzenie do tytułu gł. w ogólną częśd tekstu, uzupełnia metaforycznośd.
- tytuł gł. –występuje zawsze, powinien byd atrakcyjny, magnetyczny, dobry tytuł gwarantuje uwagę.
- podtytuł –występuje sporadycznie, może mied charakter lidu.

Nagłówki dzielimy na:
- nagłówki jednoczłonowe – tytuł gł.
- nagłówki wieloczłonowe – przynajmniej jeden element poza tytułem głównym

Ze względu na kształt grafiki :
- jednołamowe
- wielołamowe

Nagłówek grzbietowy występuje dośd rzadko:
ff
sd



Nagłówek afiszowy –włomywany w tekst


Zwarty rozbity (rozbita struktura)


Nagłówek rozcięty:
przechodzi przez 2 kolumny






Typy układów:
- statyczny
- dynamiczny

Na układ składa się wszystko : nagłówek, lid.
Obecnie są gazety dynamiczne jeszcze100 lat temu były statyczne. Układ w gazecie to
to samo co np.: ramówka telewizyjna, układ strony internetowej.
Z gazet codziennych najbliżej układu statycznego jest :Nasz Dziennik”

Techniki manipulacji w mediach:
Manipulacja –to zespół technik pozwalający na kształtowanie poglądów i postaw ułatwiających
nadawcom – manipulowanie, osiągnięcie celów ukrytych przed odbiorcami.

Co sprzyja skutecznej manipulacji:
- manipulator wykorzystuje emocje odbiorcy
- często manipulatorzy bazują na wzbudzaniu w przekazach poczucia lęku.
- niektóre komunikaty wywołują poczucie winy ze względu na przyjęte przez odbiorców postawy lub
zachowania.

Manipulację ułatwiają: stereotypy, uwarunkowania kulturowe, wzory zachowao, dziedzictwo
historyczne, symbolika narodowa i religijna, biernośd odbiorcy przy znacznej aktywności narodowej.

Manipulacją nie jest:
- to co powstaje w wyniku nie świadomych, niezamierzonych błędów warsztatowych, czy czynników
obiektywnych np.; natury technicznej
- kreowanie fikcji, całkowite zmyślenie

Techniki manipulacji :
1. Selekcja faktów czyli fragmentacja:
wybieranie faktów odpowiadających nadawcy (włącznie)w związku z założoną tezą zgodną z naszymi
intencjami, nasza własna wizja naszego wydarzenia , faktu czy zespołu faktów. Odmianą tej techniki
jest pomijanie tekstu lub jego dorabianie. Technika dośd prymitywna.
2. Pozorny obiektywizm:
Zakłada, że czytelnik nie jest dociekliwy, raczej przegląda nagłówki, pierwsze rozwinięcia, tekst jest
pozornie właściwy. Autor z góry zakłada i liczy na to, że tylko częśd dotrze do odbiorcy. Odmianą jest
celowy dobór miejsca i sposobu reprezentacji materiału na kolumnach i serwisach.
3. Kreacja faktu –fakt medialny:
Autor na podstawie subiektywnego i wybiórczego zestawienia informacji i okoliczności tworzy nowy
fakt lub ich sekwencje.
4. Zabiegi o charakterze leksykalnym:
Autorzy którzy chcą wpłynąd na odpowiedni odbiór tekstu dobierają wyrazy lub zwroty o silnej
konotacji pozytywnej lub negatywnej. Najczęściej wykorzystuje się przymiotniki i demokratyczny,
suwerenny, postępowy solidarnościowy, liberalny, albo postkomunistyczny, reakcyjny, zaściankowy,
fundamentalistyczny.
5. Naddatek informacyjny:
Jest wtrąceniem nie mającym bezpośredniego związku z opisywaną sytuacją, ale na tyle silnie
nacechowanym, że może poprzez wywołanie skojarzenia odpowiednio „nastawid” odbiorcę. Jeżeli
pisze o kimś kto awansował to wtrąca się np.: „były wieloletni funkcjonariusz PZPR” lub „
internowany w czasie stanu wojennego”
6. Wywoływanie szumu informacyjnego:
Działa na emocje. „Robid komuś wodę z mózgu”. W jednym tekście celowo chaotycznie zderzamy
fakty o różnym charakterze, hierarchii ważności, przeważnie wybierasz te, których oczekuje. Nie
rozumiejąc znaczenia komunikatu odbiorca może go źle zinterpretowad, może mied to wpływ na

właściwe rozszyfrowanie kolejnych przekazów.
7. GATE-KEEPING czyli sposób i miejsce prezentacji materiału:
Tekst w gazecie, wiadomośd w serwisie, może znaleźd się na czołówce albo wewnątrz numeru na 5
lub 6 kolumnie w formie wzmianki.
Decyzja prowadzącego wydanie g-k może mied motywy: społeczno, ideowo- polityczne, komercyjne
lub techniczno warsztatowe i zwykle nie ma nic wspólnego z zasadą wartości informacji (news value)
8. Blokowanie lub neutralizowanie:
Negatywne lub pozytywne emocje można wzmocnid zestawiając obok siebie na kolumnie (lub kolejno
w serwisie)kilku doniesieo dotyczących tego samego tematu. Obecnośd obok lub kolejno w serwisie)
biegunowo różnych w ocenie materiałów może sprzyjad ich neutralizacji.
9. Manipulowanie sondażami:
Najczęściej polega na przygotowaniu takich pytao (często przez redakcję) na które odpowiedzi
udowadniają złożoną przez nadawcę tezę. Wieloznacznośd pytao wprowadza odbiorcę w błąd i
pozwala na dowolną interpretacje odpowiedzi.
10. Manipulowanie kadrem i ujęciem:
Odpowiednio dobrane i z kodowane zdjęcie może wywoład skrajną niechęd lub fascynację wobec
osób fotografowanych. Ujęcie kadrowe robione „żabim okiem” lub z góry mogą fałszowad
rzeczywistośd podobnie jak tendencyjne dobrane plany wskazujące
np.: niedoskonałości postawy i urody.

Rola elementów graficznych w prasie:
- elementy graficzne to : mapy, wykresy, tabele, zestawienia
- mogą stanowid informację samą w sobie
- dopełniad informacją tekstową lub filmową
- w publicystyce wzmacniają funkcję perswazyjną i sprzyjają lepszej percepcji
- dynamizują układ gazety

Funkcje fotografii prasowej:
- spełnia rolę informacyjną
- wzbogaca i dynamizuje układ
- wpływa na walory estetyczne gazety
- funkcja handlowa
- zwiększa perswazyjnośd publicystyki

Typologia wg. źródła:
- fotografia własna
- fotografia agencyjna
- materiał wiązany :tekst i fotografia stanowiąca integralną całośd, będącą autorstwa tej samej osoby.
- fotografia prywatna -świadka zdarzenia


Typologia wg. tematyki lub okoliczności w jakiej zdjęcie zostało zrobione:
- fotografia o aktualności jednorazowej.
Fotografie które następnego dnia są nieaktualne, portrety reporterskie, zdjęcia o treści dramatycznej,
aktualności polityczne.

- Zdjęcia rodzajowe –kryterium tematyki, krajobraz, moda, scenka rodzajowa.
- zdjęcia o charakterze reportażowym- są przekazem z całości.
- zdjęcia sportowe –osobna kategoria

Typologia wg. miejsca i sposobu publikacji:
- fotografia samotna –to jest taka która nie koresponduje, nie jest związana z materiałem obok, żyje
samotnie, ma bardzo często rozbudowany podpis, który czasem jest czymś w rodzaju wiadomości,
rozbudowany nawet do kilkunastu linijek
- fotografia z tekstem
- Fotoreportaż
- Fotomontaż – złożony z fragmentów 1,2,3 zdjęd
- montaż fotograficzny albo faktomontaż- zestawienie zdjęd nie powiązanych więzią tematyczną ale
ilustrującą wydarzenia w jakimś czasie.
- fotografia okładkowa

Fotografia a podpis (czy zdjęcie prasowe potrzebuje podpisu?): każde
- podpis powinien tworzyd ze zdjęciem pewną całośd
- podpis nie powinien powtarzad tego co widad
- identyfikacja postaci, przedmiotu oraz czas i miejsce czyli kto, co, gdzie, kedy?

Gatunki publicystyczne (publicystyka jej istota i geneza):
- publicystyka wykorzystuje naturalne skłonności ludzi do formułowania sądów i potrzebę
konfrontowania sądów i potrzebę konfrontowania ich z innymi opiniamii
- źródła w literaturze, w komedii

Publicystyka to: aktualne, publiczne, tendencyjne interpretowanie wszelkich zagadnieo społecznych.

Cechy publicystyki:
- przystępnośd (odbiór tekstu)
- aktualnośd (szybkie reagowanie)
- systematyka wewnętrzna
- różnorodnośd stylistyczna
- tendencyjnośd ( nie ma dobrej publ. bez wyraźnej tendencji)
- obrazowośd
- impresyjnośd
- dociekliwośd (czyli maksymalne pogłębienie tematu)
- ścisłośd – fakty będące przedmiotem publicystycznego wywodu muszą byd przedstawione dokładnie
i rzeczowo.

Kryteria klasyfikacyjne gatunków publicystycznych:
- forma – zasady kompozycji, forma, miejsce publikacji, nagłówek, śródtytuły
Np.: odmiany art. Publicystycznego, felieton, esej, Gawenda
- sposób ujęcia tematu – czyli co autor miał na myśli, artykuł polemiczny, komentarz, felieton.
- temat

Odmiany artykułu publicystycznego:
Najstarszą odmianą publicystyczną był artykuł wstępny, publikacja otwierająca nr w dzienniku lub
czasopiśmie, drukowana w lewym górnym rogu. Od strony formy czy sposobu ujęcia tematu artykułu
wstępnego jest jakimś stanowiskiem zajmowanym przez publicystę gazety czy redaktora naczelnego
problem przedstawiany jest jako ogólny, może byd podpisany nazwiskiem publicysty bądź
pseudonimem, może byd również nie podpisany, albo sygnowany skrótem PAP. Artykuł wstępny
można pomylid z komentarzem. Komentarz charakteryzuje się pojęciem analitycznym. Może byd tak
że w miejsce artykułu wstępnego może byd komentarz. Przed ostateczną decyzją rozstrzygnięcie czy
to komentarz czy art.. wstępny.

Komentarz – Wypowiedź publicystyczna o najwyższym stopniu aktualności i silnym stanowisku
autora. Gatunek w którym dominuje funkcja perswazyjna, autor przekazuje odbiorcom pewną
interpretację faktów, próbuje ich ukierunkowad. Odbiorca musi wiedzied, czyje stanowisko jest w nim
reprezentowane i jakie ono jest. Ważną rolę w prasie odgrywa komentarz redakcyjny (editorial),
publikowany w ważnym miejscu pisma. Redakcja określa w nim własną linię polityczną lub wyraża
stanowisko w jakiejś kwestii.

Art. redakcyjny – forma incydentalna zazwyczaj wypowiedz zespołu w jakieś ważnej kwestii. Nie
można wziąd za art. Redakcyjny informacji o podniesieniu ceny, życzenia też nie należy traktowad
jako publ.

Art. dyskusyjny – cechą jest to, że zaczyna od szokującej, bulwersującej tezy. To jest pierwsza częśd
potem idzie oryginalna i kontrowersyjna warstwa argumentacji. Powinien kooczyd się szokującą płętą
niekiedy zachętą do zabierania głosu w tej sprawie.
W PRL art. dyskusyjny był zalążkiem do rozpoczęcia dyskusji.

Art. polemiczny – ma swoją oryginalną strukturę. Powinien mied wyodrębnione części.
W 1 przywołuje się główne tezy zawarte w tekście do którego się odnosimy, potem faza destrukcji, w
której staramy się udowodnid że art. jest błędny, zła interpretacja faktów, oparty na nie właściwych
źródłach. Kiedy zniszczymy konstrukcje tekstu przeciwnika (ośmieszając) na zgliszczach budujemy
własną wersję.

FELIETON- to krótki utwór napisany w sposób żartobliwy, utrzymany w osobistym tonie. Napisany w
sposób lekki i efektowny. Tekst felietonowy nie może byd poważny musi byd pisany z dystansem, ma
on byd wyczuwalny.

Cechy felietonu:
- nie istnieje bez przyczyny, jest zawsze repliką nigdy głosem pierwszym
- nieograniczona swoboda w doborze tematu i elementów formy
- wielowątkowośd, dygresyjnośd
- synkretycznośd –felieton dzięki swobodzie formalnej bardzo często wykorzystuje cechy innych
gatunków np.; recenzji np.; felieton, Gawenda, esej itp.
- skrajny subiektywizm
- skłonnośd do parodii – parodiowanie czyjś zachowao, wypowiedzi, publikacji.
- programowa nieoficjalnośd

- perswazyjnośd, sugestia, demagogia.
- zażyłośd z odbiorcą- właśnie te bezpośrednie zwroty do czytelnika.

Felietonistykę inteligencką wprowadził A. Słomioski

ESEJ – geneza
esej się bierze ze szkoły sceptyków, my powinniśmy pamiętad że twórcą był Michael Montaigne.
Wydał w 1580r Essais czyli Próby. (komentarze pamiętnika myśli)
(Pisał glosy –komentarze na marginesie czytanych lektur)

Esej- nieduży utwór pisany prozą, zazwyczaj na tematy ogólne, charakteryzujący się swobodą ujęcia i
dążenia do osiągnięcia wartości literackich. Autor przekazuje w dowolnym celu i za pomocą
wybranych środków stylistycznych i kompozycyjnych swoje osobiste doświadczenia, wiedze,
refleksje, wrażenia, lub ujęcia związane z tematem. Przyjęta konwencja wymaga od czytelnika, aby
traktował esej jako akty życiowe autora, a nie jako fikcję. Objętośd eseju nie przekracza zazwyczaj
kilku stron, ale istnieją tego typu formy o objętości książki.

GAWĘDA:
Utwór epicki, prozatorski lub wierszowany” będący opowiadaniem świadka lub uczestnika wydarzeo.
(przeszła z literatury do prasy)
Po raz pierwszy została wykorzystana „gawęda” w prasie przez H. Rzewuskiego zainspirowanego
„Panem Tadeuszem” w latach 1839-1841 na łamach „Tygodnika Petersburskiego”

Cechy gawędy:
- obecnośd narratora - może byd to sam autor, lub wymyślona przez niego postad.
- Narrator musi byd sympatyczny, rubaszny, gadatliwy, poczciwy, rezolutny, człowiek któremu
możemy zaufad „swój chłop”
- Jest to osoba znająca z autopsji lub z bezpośredniego przekazu opowiadane przez siebie
wydarzenie.

Struktura gawędy – daleko idąca swoboda, narracja prowadzona jest z osobistego punktu widzenia,
w narracji brak chronologii, są dygresje, anegdoty, wiersze, sentencje, dowcipy, piosenki. Ideałem
jest stworzenie wrażenia spontaniczności.

Funkcje –została wykorzystana jako instrument dydaktyki, miała uczyd właściwych wzorców
zachowao.Zaczęła się pojawiad w prasie czytelników niewykształconych (mieszkaocy wsi, dzieci,
pracownicy) W prasie dla wsi był wykreowany poczciwy sołtys itp.


Publicystyka wizualna to przekaz będący indywidualną próbą dotarcia z propozycją takiej a nie innej
syntetycznej interpretacji problemu czy zjawisk.
PW ze względu na ekspresję, humor a niekiedy pewną przewrotnośd poprzez sfere emocjonalną
wpływa na postawy i zachowania.
- Chronologicznie pierwszą formą publicystyki wizualną była karykatura polityczna pojawiająca się w
prasie oświeceniowej. Drugim elementem jest fotomontaż, bardzo oddziaływujący na emocje, ale nie

posługuje się jak karykatura.
- Przekaz typu „non coment” to krótka wypowiedź złożona z ujęd kamerowych wizualny, komentarz
do wydarzenia. Dramaturgię buduje nie tylko przekaz ale również dźwięk. Fotoreportaż bez tekstu.

REPORTAŻ – geneza
Genezę reportażu barwnie przedstawił M. Waokowicz w „karafce la fonteine’a” pisząc „reportaż jest
tak stary jak mowa ludzka”. Miał częściowo rację. Pierwszy reportaż to wojenny i podróżniczy nie
koniecznie u Homera ale np.: w piśmiennictwie rzymskim, relacjach osobistych podróżników, w
„opisaniu świata” Marco Polo czy relacjach i opisach (drukowanych) publikowanych w pismach
ulotnych XVIII wiecznych francuskich Voyages.
Reportaż społeczny o bardziej publicystycznym zacięciu, chociaż genezy należy doszukiwad się w
literaturze realistycznej, naturalistycznej (Prus, Sienkiewicz, Orzeszkowa, Hugo , Balzak)

Reportaż według::
– Krzysztofa Kąkolewskiego –to opowiadanie o prawdziwych faktach
- J. Moziorskiego –to sprawozdanie za pośrednictwem obserwatora o prawdziwych wydarzeniach
,sytuacjach i ludziach
- Z Mitzar – forma ta służy do opisywania zdarzeo i faktów (bezpośrednia obserwacja)
- J. Krzyżanowskiego –reportaż powiadamia o zjawiskach realnych, które mogłyby bezpośrednio
poznane i udokumentowane.

Reportaż :
którego podstawową funkcją jest sprawozdanie z rzeczywistych wydarzeo za pośrednictwem
obserwatora, którym jest zazwyczaj reportażysta. Ważną cechą reportażu jest autentyzm i osobisty
stosunek autora do bohatera. Gatunek ten zawiera dokładny opis środowiska i charakterystykę
postaci. Autor wprowadza wiele zabiegów, takich jak: wypowiedzi świadków, dane liczbowe,
dokumentacja, które mają utwierdzid odbiorcę w przekonaniu o autentyczności opisywanego
zdarzenia.

Podział ( reportażu) w obrębie tego gatunku obejmuje:
- relacje - struktura jest ściśle określona przez wydarzenia
- szkice reportażowe - posiadają luźną kompozycję, a element akcji jest słabo zaznaczony
- reportaż fabularny - utwory odznaczające się zhierarchizowanym ciągiem wydarzeo
- formy pośrednie - reportaż, który łączy w sobie różne gatunki dziennikarskie i literackie.


Cechy reportażu wg. Mariana Brandysa:
- musi mówid o konkretnym wydarzeniu
- powinno byd zbadane bezpośrednio w terenie
- odkrywczy
- itp.

Klasyk reportaż EGON ERWIN KISCH –tematem są prawdziwe wydarzenia, jeśli opis jest zmyślony to
nie jest to relacja „ …reporter, który kłamie jest skooczony…” Dochodził do prawdy ryzykując życiem i
reputacją. Uważał również, że prawdziwy reportażysta nie ma żadnej tendencji. Powinien byd

bezstronnym świadkiem. Ma byd okiem, uchem, mózgiem; dzięki talentowi mógł przekazad odbiorcy
to co widział. Prawda jest najszlachetniejszym surowcem sztuki, precyzja najlepszym ujęciem.

Kanon prawdy i reportera, który pokazuje rzeczywistośd zakwestionował Waokowicz.
Waokowicz mówił, że autor musi byd zaangażowany w to co widzi i opisuje, że powinien uchwycid
zapach, melodie tego co opisuje. Emocje prowadzące do subiektywizmu.
Waokowicz tłumaczył teorię względami warsztatowymi (można stosowad zabiegi przedstawienia
rzeczywistości w sposób syntetyczny) np.: tworzywo
Waokowicz rozróżniał dwie prawdy:
- dokumentalna
- esencjonalna
Widział dwa typy reportażu te dokumentalne i reportaże freski zawierające pewną esencję.
W swoich tekstach robił tak zwane sklejki, kondensował fakty. Te teksty są nie prawdą dokumentalną
ale esencjonalną. Tworzywo to esencja dziejów losów, jest to coś jak szkic społeczny. Twierdził że nie
jest istotne to jak ktoś się nazywa czy jak wygląda. Chodzi o to żeby ogólny obraz był możliwie jak naj
prawdziwiej „zarysowany”.

Reportaż może zawierad fikcje jeśli nie prowadzi do sfałszowania ogólnego obrazu, przedstawiany
problem będzie prawdziwy.

Temat reportażu – ujęcie wstępne
- reportażysta nie ma żadnych ograniczeo (poza moralnymi i obyczajowymi).
Najlepiej sprzedają się reportaże Georga foxa Motta.

Ujęcia wstępne w reportażu:
- pełnią tę samą funkcję co ekspozycja, lid w artykule publicystycznym (anegdota, zaskakujące
stwierdzenia, wstęp pytanie, wstęp cytat, podsumowanie, wstęp opisowy zwracający się do odbiorcy,
posługujący się analogią, wstęp wiadomośd, wstęp edukacyjny, wstęp konkretny i kombinowany.

Typologia wg: akcji, rodzaju i stopnia, rozwinięcia i roli reportera
- relacje i szkice
1. relacje
– proste –formy z pogranicza informacyjnego, sprawozdania z udziałem podmiotu autorskiego i
reportażu. Cechą tych wypowiedzi jest zwięzłośd, obecnośd jednego ciągu zdarzeniowego, brak
związków typu dyskusyjnego.
- rozbudowane –nie ma wątpliwości jaki charakter mają teksty, narracja jest bardzie bogata, ujęcia
przedstawiające, komentujące, akcja na jednym planie z udziałem autora np.: patrol policyjny z
udziałem dziennikarza.
- reportaż podróżniczy i wojenny- obszerny ma charakter relacyjny, narracja jednopłaszczyznowa,
elementy akcji, udział autora podkreślany i widoczny, ujęcia informacyjne, komentujące, dygresyjne.
2. Szkice – są formami dużymi, gdzie nie ma metody narracji jednopłaszczyznowej.
- szkice środowiskowe – podejmowanie się charakterystyki danego, jakiegoś środowiska, nie
występuje zwarty ciąg zdarzeniowy, ale dominuje opis i charakterystyka. Element akcji np.: dialogi, są
z reguły słabo zaznaczone i rozproszone po całym tekście.
- szkice problemowe –wszystko podporządkowane jest zarysowaniu problemu (wyjaśnieniu)

Elementy opisu i charakterystyki nie są najważniejsze, często to rodzaj pretekstu czy punktu wyjścia.
Szkic może mied elementy typowe dla szkicu środowiskowego. Odmianą tego szkicu bywa reportaż
interwencyjny. Konkretna drastyczna sytuacja stanowi pretekst do postawienia problemu szerzej.
- szkic portretowy – wydaje się bardziej zwarty ,bowiem autor konstruuje go wokół jednej lub kilku
osób. Jest to forma bardziej dynamiczna. Cała konstrukcja podporządkowana jest tej osobie. Narracja
może mied charakter chronologiczny, może byd dwuplanowa, może byd jednopłaszczyznowa (jeden
dzieo z życia). Autor może byd aktywny, bądź w cieniu.
- szkic fabularny –ciąg zdarzeniowy układa się w fabułę. Ten typ narracji jest bliski anglosaskiej story,
przy czym w tej ostatniej autor jest nieobecny. Reporter może byd jednym z uczestników. Ten typ nie
zawiera żadnych prób analizy komentarza, jeżyk zbliżony do literackiego – często w tym przypadku
mówi się o reportaż literackim.

Czy jest sens wprowadzad termin reportaż literacki:
Zdania są podzielone. Przeciwnicy podkreślają, że tym samym dzieli się na gorszy ten gazetowy i
lepszy –aspirujący do miana literatury.

Reportaż wcieleniowy a reportaż uczestniczący:
R. wcieleniowy jest zawsze r. uczestniczącym, ale nie każdy uczestniczący jest wcieleniowym.
- reportaż wcieleniowy – autor wchodzi w jakieś środowisko, nie przyznając się, że jest
dziennikarzem, jest to najlepszy sposób zbliżenia się do prawdy są to teksty mistrzowskie.
- reportaż uczestniczący – wtedy kiedy autor jest świadkiem, uczestnikiem i nie ukrywa swojej roli.

Jest reportaż dokumentalny i historyczny:
Pisany w oparciu o dokumenty archiwalne, relacje (nie jest ani uczestniczącym ani wcieleniowym).

Okres PRL był najlepszym dla polskiego reportażu.

RECENZJA :
Jest to gatunek będący sprawozdawczym omawianiem, krytyczną analizą lub oceną książek, spektakli,
wystaw, koncertów i innych aktualnych, zjawisk artystycznych.

Odmianą recenzji jest przegląd czyli wypowiedź analizująca i oceniająca zespół dzieł artystycznych o
podobnych cechach treściowych lub formalnych.

Dominanta gatunkowa: obecnośd słów i zwrotów i elementów oceniających wartościujących i
ekspresyjnych

Synkretycznośd recenzji:
Znajdujemy w niej elementy stylizacji felietonowej, reportażowej, eseistycznej. Możemy mied
problem z trafną klasyfikacją tekstu a nawet znalezieniem dominanty. Często wszechstronna i
pogłębiana recenzja, przyjmuje kształt szkicu krytycznego lub staje się rozprawą naukową.

Geneza:
Pierwsze wypowiedzi XVIw. Cała recenzja XVI i XVIIw. brała się z potrzeby promowania książek i
przedstawieo teatralnych.

Przełom – pierwszym recenzentem z prawdziwego zdarzenia był Maurycy Machnicki. Patrzył na
dzieło jako na całośd.

Metafora CHarlesa Saint-Beura „krytyk to człowiek, którego zegarek idzie pięd minut szybciej od
innych”

RADIO:
Specyfika gatunkowa.
Radio pod względem gatunkowym jest lub może byd odpowiednikiem dziennika, tygodnika.
Brak elementów wizualnych. Radia łączy g. dziennik., informacyjne i publicystyczne formami z
zakresu muzyki, rozrywki, literatury, nauki dydaktyki oraz reklamy.

Specyfika warsztatowa:
- twórca musi zdawad sobie sprawę że przekaz ma charakter ulotny
- tekst pisany może byd konsumowany wielokrotnie, przekaz radiowy musi byd odebrany od razu.