Metody oceny

zdolności kredytowej i

Monitoring kredytowy

Podział ryzyka bankowego

W OBSZARZE TECHNICZNO-

ORGANIZACYJNYM

STRATEGICZNE

OPERACYJNE

RYZYKO BANKOWE

W OBSZARZE

FINANSOWYM

WYNIKU

PŁYNNOŚCI

Rodzaje ryzyka bankowego

KREDYTOWE

STOPY PROCENTOWEJ

RYZYKO BANKOWE

WALUTOWE

PŁYNNOŚCI

Proces zarządzania ryzykiem

Identyfikacja i kwantyfikacja ryzyka
Sterowanie ryzykiem

Przedsięwzięcia aktywne:
• unikanie ryzyka (limity),
• zmniejszanie wielkości ryzyka,
• przenoszenie ryzyka na inne
podmioty,
• dywersyfikacja ryzyka,
• hedging,

STEROWANIE RYZYKIEM

Przedsięwzięcia pasywne:
• zwiększanie kapitału,
• rezerwy,
• przynależność do systemy
ograniczania ryzyka,

Kontrola

Rodzaje ryzyka kredytowego

DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

PORTFELOWE

RYZYKO KREDYTOWE

FINANSOWE

INDYWIDUALNE

Czynniki wpływające na poziom

ryzyka kredytowego

UTRUDNIENIA ZEWNĘTRZNE

generalny wzrost ryzyka finansowego w gospodarce,
rosnący wzrost zapotrzebowania na kapitał ze strony małych
i średnich firm o niestabilnej pozycji finansowej i małym
majątku,
szybkie

zmiany

w

gospodarce

będące

następstwem

reorganizacji niektórych segmentów lub całej gospodarki,
rosnąca liczba bankrutujących przedsiębiorstw,
pogorszenie

się

w

gospodarce

współczynników

rotacji

zobowiązań, przedsiębiorstwa nie spłacają kredytów bo ich
wierzyciele nie spłacają na czas zobowiązań,
rosnące ryzyko w obrotach z zagranicą,
rosnąca na rynku konkurencja w sektorze bankowym
zmniejszająca możliwość wyboru klienta przez poszczególne
jednostki,

Czynniki wpływające na poziom

ryzyka kredytowego

UTRUDNIENIA WEWNĘTRZNE

brak właściwej strategii działalności banku,
brak zasad polityki kredytowej,
powierzchowna analiza zdolności kredytowej,
mało wiarygodna i rzadko przedkładana przez klienta
sprawozdawczość finansowa,
niekompletna dokumentacja kredytowa,
brak doświadczonych inspektorów kredytowych i sprawnej
kadry kierowniczej,
niewłaściwy przegląd portfela kredytowego,
spóźnione reakcje na zaistniałą sytuacje,
nadmierne zaufanie do pewnych form zabezpieczenia
kredytu,
niewłaściwa kontrola wew. (korupcja),

Zdolność kredytowa

Bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej

kredytobiorcy. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność
do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach
określonych w umowie.

Osobie fizycznej, prawnej lub jednostce organizacyjnej nie mającej

osobowości prawnej, o ile posiada zdolność prawną, które nie
mają zdolności kredytowej, bank może udzielić kredytu pod
warunkiem:

1)

ustanowienia

szczególnego

sposobu

zabezpieczenia

spłaty

kredytu,

2) przedstawienia niezależnie od zabezpieczenia spłaty kredytu

programu naprawy gospodarki podmiotu, którego realizacja
zapewni - według oceny banku - uzyskanie zdolności
kredytowej w określonym czasie.

(art. 70)

Zdolność kredytowa

Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku

dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej
zdolności.

Kredytobiorca jest obowiązany umożliwić podejmowanie przez

bank czynności związanych z oceną sytuacji finansowej i
gospodarczej oraz kontrolę wykorzystania i spłaty kredytu.

(art. 70)

W czasie obowiązywania umowy kredytu kredytobiorca jest

obowiązany przedstawić - na żądanie banku - informacje i
dokumenty niezbędne do oceny jego sytuacji finansowej i
gospodarczej oraz umożliwiające kontrolę wykorzystania i
spłaty kredytu.

(art. 74)

Zdolność kredytowa

W

przypadku

niedotrzymania

przez

kredytobiorcę

warunków udzielenia kredytu albo w razie utraty przez
kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć
kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę
kredytu.

Termin wypowiedzenia, o którym mowa, o ile strony nie
określą w umowie dłuższego terminu, wynosi 30 dni, a
w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy - 7 dni.

Wypowiedzenie umowy kredytu z powodu utraty przez
kredytobiorcę zdolności kredytowej lub zagrożenia jego
upadłością nie może nastąpić, jeżeli bank zgodził się na
realizację przez kredytobiorcę programu naprawczego.

(art. 75)

Metoda opisowa

Metody opisowe polegaj

ą

na ocenie zdolno

ś

ci

kredytowej klienta na podstawie informacji o

jego sytuacji ekonomiczno – finansowej. Na

podstawie

przedkładanej

dokumentacji

i

sprawozdawczo

ś

ci

finansowej

i

przy

wykorzystaniu całej gamy wska

ź

ników ocenia

si

ę

w

jakim

stopniu

sytuacja

klienta

gwarantuje spłat

ę

zobowi

ą

za

ń

.

Metoda opisowa

Najprostsza ocena wiarygodno

ś

ci polega na ustaleniu i

ocenie

całej

gamy

wska

ź

ników

mierzalnych

i

niemierzalnych. W

ś

ród tych pierwszych wyró

ż

nia si

ę

:

wska

ź

niki rentowno

ś

ci, np. ROA, ROE, ROI,

wska

ź

niki płynno

ś

ci, np. wska

ź

nik płynno

ś

ci bie

żą

cej,

wska

ź

nik płynno

ś

ci szybki,

wska

ź

niki sprawno

ś

ci działania, np. rotacji nale

ż

no

ś

ci

i obrotu zapasami,
wska

ź

niki zadłu

ż

enia, np. pokrycia obsługi długu,

pokrycia maj

ą

tku kapitałem własnym,

wska

ź

niki struktury maj

ą

tku i kapitału.

Wyliczone wska

ź

niki porównuje si

ę

z wielko

ś

ciami za lata

ubiegłe,

wynikami

innych

przedsi

ę

biorstw,

warto

ś

ciami granicznymi. Pod uwag

ę

brane s

ą

tak

ż

e

uwarunkowania zewn

ę

trzne.

Metoda opisowa – 5C

Character – charakter kredytobiorcy, skłonno

ść

do spłaty

zobowi

ą

za

ń

,

osobowo

ść

,

zarz

ą

dzanie

w

przedsi

ę

biorstwie

Capacity – sprawno

ść

firmy, wydajno

ść

,

mo

ż

liwo

ś

ci

wynikaj

ą

ce

z

bie

żą

cej

sytuacji,

mo

ż

liwo

ś

ci

generowania zysku w przyszło

ś

ci, siła firmy (teraz i w

przyszło

ś

ci), rentowno

ść

Capital

–

posiadany

maj

ą

tek,

struktura

maj

ą

tkowa,

płynno

ść

Collateral – zabezpieczenia spłaty kredytu, ich warto

ść

,

płynno

ść

, bezpiecze

ń

stwo

Condition – sytuacja w bran

ż

y, mo

ż

liwo

ść

rozwoju bran

ż

y,

pozycja w bran

ż

y (teraz i w przyszło

ś

ci)

Metoda punktowa

METODA PUNKTOWA jest rozwini

ę

ciem analizy

opisowej. Polega na przypisaniu danym
wielko

ś

ciom wska

ź

ników okre

ś

lonej warto

ś

ci

punktów. Składa si

ę

z trzech etapów:

wybór kryteriów opisuj

ą

cych sytuacj

ę

dłu

ż

nika,

przypisanie wielko

ś

ciom wska

ź

ników

okre

ś

lonych punktów i ustalenie wielko

ś

ci

granicznych,

sumowanie punktów w celu dokonania ł

ą

cznej

oceny

Metoda punktowa – przykład dla JST

Nazwa

wskaźnika

Charakterystyka wskaźnika

Wartość

wskaźnika

Punktacja

WSKAŹNIKI ILOŚCIOWE

Całkowity

poziom
zadłużenia
jako
procent
dochodów
ogółem

Proporcja

pomiędzy

poziomem zadłużenia a
poziomem

dochodów

ogółem.

X < 10%

6

10% ≤ X < 20%

5

20% ≤ X < 30%

4

30% ≤ X < 40%

3

40% ≤ X < 50%

2

50% ≤ X < 55%

1

X ≥ 55%

0

WSKAŹNIKI JAKOŚCIOWE

Historia

funkcjonowa
nia jednostki

Ocena

zakłóceń

w

funkcjonowaniu gospodarki
budżetowej oraz gospodarki
finansowej

jednostki

na

podstawie wyników kontroli
NIK, Prezesa RM oraz RIO.

Bardzo pozytywna

5

Pozytywna

3-4

Średnia

1-2

Negatywna albo

brak informacji

0

Metoda punktowa – przykład dla JST

Nazwa wskaźnika (wskaźniki ilościowe)

Punktacja

WSKAŹNIKI ZADŁUŻENIA (MAKSYMALNA LICZBA PUNKTÓW = 30)

Całkowity poziom zadłużenia jako procent dochodów ogółem

0-6

Całkowity poziom zadłużenia jako procent wolnych środków

0-6

Obsługa długu w danym roku jako procent dochodów ogółem

0-6

Obsługa długu w danym roku jako procent wolnych środków

0-6

Obsługa długu w danym roku jako procent dochodów własnych

0-6

WSKAŹNIKI BUDŻETOWE (MAKSYMALNA LICZBA PUNKTÓW = 18)

Wolne środki jako procent dochodów ogółem

0-6

Dochody własne ogółem jako procent dochodów ogółem

0-6

Nadwyżka albo deficyt jako procent dochodów ogółem

0-6

WSKAŹNIKI INWESTYCYJNE (MAKS. LICZBA PUNKTÓW = 12)

Wydatki majątkowe jako procent wydatków ogółem

0-6

Nadwyżka albo deficyt jako procent wydatków majątkowych

0-6

Metoda punktowa – przykład dla JST

Nazwa wskaźnika (wskaźniki jakościowe)

Punktacja

WIARYGODNOŚĆ JEDNOSTKI (MAKS. LICZBA PUNKTÓW = 15)

Historia funkcjonowania jednostki

0-5

Powiązania kapitałowe i organizacyjne z innymi podmiotami

0-5

Jakość współpracy z bankami

0-5

JAKOŚĆ ZARZĄDZANIA (MAKSYMALNA LICZBA PUNKTÓW = 10)

Kwalifikacje rady albo sejmiku

0-5

Kwalifikacje zarządu albo wójta (burmistrza, prezydenta)

0-5

WARUNKI WPŁYWAJĄCE NA POTENCJAŁ ROZWOJOWY

JEDNOSTKI (MAKSYMALNA LICZBA PUNKTÓW = 15)

Majątek rzeczowy i finansowy

0-4

Infrastruktura komunalno-gospodarcza (techniczna) i społeczna

0-4

Przedsiębiorcy funkcjonujący na terenie jednostki

0-4

Specyficzne uwarunkowania

0-3

Analiza dyskryminacyjna

Do oceny zdolno

ś

ci kredytowej mog

ą

by

ć

wykorzystywane metody

statystyczno – matematyczne, np. metoda dyskryminacyjna.
Pozwala ona na zaklasyfikowanie przedsi

ę

biorstwa do grupy

ryzyka

i

umo

ż

liwia

wykrycie

symptomów

zagro

ż

enia

niewypłacalno

ś

ci

ą

. Metoda nie mo

ż

e słu

ż

y

ć

do automatycznego

podejmowania decyzji o udzieleniu lub nie udzieleniu kredytu.

Wykorzystywana funkcja dyskryminacji ma posta

ć

:

Z = aX1 + bX2 + cX3 + dX4,

gdzie:

X1 –X4 – wska

ź

niki charakteryzuj

ą

ce firm

ę

, których dobór nast

ę

puje

na podstawie empirycznych bada

ń

danych sprawozdawczych z

du

ż

ej

liczby

przedsi

ę

biorstw

o

zadawalaj

ą

cej

płynno

ś

ci

i

zagro

ż

onych upadło

ś

ci

ą

;

a – d – szacowane parametry modelu.

Ocena przedsi

ę

wzi

ę

cia inwestycyjnego

analiza celowo

ś

ci i realno

ś

ci projektu:

zasadno

ść

przedsi

ę

wzi

ę

cia z punktu widzenia

mo

ż

liwo

ś

ci rynku

nowoczesno

ść

zastosowanych rozwi

ą

za

ń

dost

ę

pno

ść

zasobów (ludzie i surowce)

mo

ż

liwo

ść

wykonania inwestycji zgodnie z przyj

ę

tym

harmonogramem
dodatkowe działania marketingowe

ocena ekonomiczno-finansowa przedsi

ę

wzi

ę

cia

metody tradycyjne:
okres zwrotu nakładów
prosta stopa zwrotu
metody dynamiczne:
NPV – zaktualizowana warto

ść

netto

IRR – wewn

ę

trzna stopa zwrotu

Analiza credit-scoring

Metoda oceny zdolno

ś

ci kredytowej osoby fizycznej

uzale

ż

niaj

ą

ca decyzj

ę

kredytow

ą

o posiadanie

specyficznych cechy przez kredytobiorc

ę

. Wybór

wska

ź

ników oraz ich ocen wynika z analizy danych

statystycznych.

sytuacja dochodowa kredytobiorcy:

stabilno

ść

(czas zatrudnienia w ostatnim miejscu)

liczba miejsc pracy
wielko

ść

dochodu

miejsce pracy
inne zobowi

ą

zania spłacane z tego dochodu

inne

Analiza credit-scoring

sytuacja maj

ą

tkowa kredytobiorcy:

mieszkanie (dom, mieszkanie własno

ś

ciowe, mieszkanie

spółdzielcze, komunalne, dzielnica, wielko

ść

, itp.)

samochód (marka, cena, rocznik, itp.)
telefon
inne

sytuacja osobista kredytobiorcy:

wiek
płe

ć

stan cywilny
liczba członków rodziny
posiadanie rachunku bankowego
wielko

ść

i rodzaj innych zobowi

ą

za

ń

inne

informacje o samym kredycie:

wielko

ść

cel(zakup samochodu, komputera, mieszkania, spłata
zobowi

ą

za

ń

i kar)

termin spłaty
zabezpieczenia

Monitoring kredytowy

Monitoring

kredytowy

jest

to

system

bie

żą

cej

i

systemowej weryfikacji zdolno

ś

ci kredytowej klienta w

toku funkcjonowania kredytu. Podstawowym celem
tego monitoringu jest systematyczne analizowanie
poszczególnych umów kredytowych, a tak

ż

e struktury

jako

ś

ciowej

portfela

kredytowego

na

szczeblu

oddziału i całego banku.

Monitoring kredytowy pełni 2 funkcje:

Funkcja informacyjna

informacje o całym portfelu kredytowym banku
monitoring poszczególnych umów kredytowych

Funkcja zabezpieczaj

ą

ca – Wczesne rozpoznanie przyczyn

i istoty odchyle

ń

w przebiegu procesu kredytowania

pozwala na zmniejszenie strat i ograniczenie ryzyka
oraz na zastosowanie

ś

rodków zapobiegawczych

Monitoring kredytowy

Ka

ż

dy bank, aby w jak najwi

ę

kszym stopniu ograniczy

ć

ryzyko ju

ż

udzielonych kredytów, powinien analizowa

ć

sytuacj

ę

ka

ż

dego kredytu. Nale

ż

y jednak zauwa

ż

y

ć

,

ż

e

stopie

ń

dokładno

ś

ci i standaryzacji tego procesu

b

ę

dzie uzale

ż

niony od wielko

ś

ci, specyfiki kredytu i

kredytobiorcy oraz stopnia ryzyka kredytowego.

Zazwyczaj stosowane s

ą

dwa tryby monitorowania:

zindywidualizowany, dostosowany do klientów,

automatyczny (rutynowy).

Monitoring kredytowy

Monitoring

kredytowy

obejmuje

systematyczn

ą

obserwacj

ę

rozwoju i zmian czterech zakresów:

przedsi

ę

biorcy (klienta) – zmiany na podstawowych

stanowiskach, zarz

ą

d, kwalifikacje zawodowe, stan

zdrowia,

firmy (ekonomiczna zdolno

ść

kredytowania) – analiza

podstawowych

wska

ź

ników

ekonomiczno-

finansowych oraz czynników jako

ś

ciowych

warunków kredytowania – przeznaczenie

ś

rodków

zgodnie z celem, wysoko

ść

uruchomionego kredytu,

zmiany w spłacie kredytu, itp.

zabezpieczenia

kredytowego

–

aktualna

warto

ść

zabezpiecze

ń

,

wiarygodno

ść

osób

trzecich,

stan

zastawionych rzeczy